Formeel is hij nog niet gepresenteerd, informeel is al een paar dagen bekend dat Ronald Plasterk (PvdA) de beoogd premierskandidaat van PVV-leider Geert Wilders is. Maar met de dag lijken de kansen dat het daadwerkelijk tot een voordracht komt eerder kleiner dan groter te worden.
„Buitengewoon lastig”, noemde oud-informateur Johan Remkes (VVD) de oplopende ‘patentenkwestie’ rond Ronald Plasterk in het tv-programma WNL op Zondag. De VVD-prominent zei dat hij zelf niet op de uitkomsten van het naar Plasterk lopend onderzoek zou wachten: „ik zou zelf mijn conclusies trekken”. VVD-leider Dilan Yesilgöz, te gast in hetzelfde programma, hield zich op de vlakte. Zij vond het „lastig om erop in te gaan, omdat we nog geen naam gecommuniceerd hebben”. Yesilgöz zei ook dat het „aan de grootste partij is” om met een kandidaat te komen „die gedragen wordt” en kan rekenen op „steun van de rest”.
Kort daarop legde BBB-leider Caroline van der Plas in tv-programma Buitenhof de bal bij Plasterk. Eerst zei ze dat Plasterk nog niet officieel is voorgedragen, dus dat hij zich niet kan terugtrekken; na doorvragen voegde ze eraan toe dat Plasterk volgens haar „degene zou moeten zijn die zegt: vind ik nog dat het kan?” Later op zondag zei Van der Plas tegen De Telegraaf dat ze vindt dat „mensen nu te veel worden beschadigd, zonder dat er ook maar iets is bewezen, laat staan dat er een officiële voordracht is geweest.”
Vragen en twijfels
Aanvankelijk zou de premierskandidaat van Wilders afgelopen week gepresenteerd worden, tegelijkertijd met het coalitieakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB. Dat gebeurde niet, vanwege vragen en twijfels die bij NSC leven. Voor een deel zijn die ontstaan na een vertrouwensbreuk tussen Omtzigt en Plasterk in een eerdere formatieronde. Daarover spraken de twee elkaar eind deze week. Bovendien maakte Plasterk vrijdag nog publiekelijk excuses in een kort briefje – „Sorry, Pieter!”- in De Telegraaf. Overigens tot verrassing (en chagrijn) van NSC’ers, die zich erdoor overvallen voelden.
Zwaarwegender voor die partij is een patentkwestie waar Plasterk in verwikkeld is, en waar onderzoek naar gedaan wordt door het Amsterdam UMC (AUMC). Aanleiding zijn recente onthullingen door NRC. In het kort: Plasterk eigende zich met publiek geld gefinancierde wetenschappelijke kennis toe van het AUMC en een daaraan verbonden wetenschapper, bracht die onder in patenten en werd daarmee miljonair – het academisch ziekenhuis met lege handen achterlatend. In een eerste reactie oordeelde het AUMC dat Plasterk geen blaam treft, later kwam het daarop terug en begon het een onderzoek. Over een belangrijk onderdeel daarvan is het academisch ziekenhuis inmiddels samen met een octrooi-jurist al tot de conclusie gekomen dat Plasterk ten onrechte het alleenrecht over de patenten claimde.
Bij NSC klinkt: dit raakt aan de integriteit van Plasterk. En juist onder leiding van toenmalig informateur Plasterk, kwamen PVV, VVD, NSC en BBB in februari tot een set afspraken die onder meer het vertrouwen van burgers in de politiek moeten vergroten. Daarin stellen de partijen dat „voor democratie hoge integriteitsnormen en transparantie bij politici belangrijk zijn om vertrouwen te winnen en te behouden.” En: „bewindspersonen en Kamerleden vervullen een voorbeeldfunctie door integriteitsnormen ten volle na te leven.” Zelfs als blijkt dat Plasterk juridisch niet over de scheef is gegaan, vinden NSC’ers, is de vraag of hij zich heeft gedragen naar die afspraak.
Die geluiden zijn bij NSC vooralsnog alleen achter de schermen te horen. NRC onthulde eerder dit weekend al wel dat Omtzigt zelf ook contact heeft gezocht met de octrooi-jurist die het AUMC heeft ingeschakeld. Dat ánderen zich inmiddels wel hardop over de kwestie en de houdbaarheid van Plasterk als premierskandidaat zijn gaan uitspreken, zal in de partij van Pieter Omtzigt met genoegen worden ontvangen. NSC zou zelf willen wachten met een besluit tot het onderzoek van het AUMC is afgerond. Wanneer dat is, is onbekend. Het is bovendien de vraag of PVV-leider Geert Wilders, die als fractievoorzitter van de grootste partij de regie over de premierskandidaat heeft, zo lang wil wachten. Voor zover bekend heeft hij niet de naam van een andere kandidaat-premier genoemd.
Kamerdebat op woensdag
Komende woensdag debatteert de Tweede Kamer over het coalitieakkoord en dan zal Richard van Zwol (CDA’er en tot voor kort informateur) naar verwachting worden benoemd als formateur, belast met het vormen van een nieuw kabinet. Een ongewone gang van zaken: normaliter is de beoogd premier de formateur.
Zolang er nog geen kandidaat-premier is benoemd, of dat nou Plasterk is of iemand anders, zal Van Zwol dus alleen de gesprekken moeten voeren met de bewindspersonen in spe die worden voorgedragen door de vier coalitiepartijen. Het zogenoemde Blauwe Boek, een handboek voor bewindspersonen, biedt een inkijkje in hoe die gesprekken verlopen. Uit dat handboek valt af te leiden wat de laatste vraag is die Van Zwol de komende tijd zal stellen in de zoektocht naar een nieuw kabinet. Ter afsluiting van het gesprek”, staat in het handboek, „stelt de formateur de vraag of er overigens nog feiten zijn uit heden of verleden van de kandidaat die hij moet kennen omdat ze op enig moment van negatieve invloed zouden kunnen worden op het functioneren van de kandidaat als bewindspersoon, dan wel het kabinet in een moeilijke situatie zouden kunnen brengen.”
Lees ook
Patentenkwestie steeds groter probleem voor Plasterk
