Nu de regeringscoalitie ten einde is, neemt de cultuursector afscheid van een kabinet waar weinig van werd verwacht. De coalitie formuleerde geen cultuurbeleid toen het aantrad, maar kondigde wel een financiële tegenslag aan: de btw op cultuur zou verhoogd worden. En de grootste regeringsdeelnemer, de PVV, had in haar verkiezingsprogramma duidelijk gemaakt dat er een einde moest komen aan „onzinnige” cultuursubsidies.
De donkere wolken die zich met het aantreden van het kabinet samenpakten boven de culturele wereld, zijn voor een belangrijk deel overgewaaid in de elf maanden die de coalitie standhield. Toch is de verhouding tussen cultuur en coalitie slecht gebleven. Het kabinet heeft „weinig” betekend voor de cultuursector, resumeert Jeroen Bartelse van belangenvereniging Kunsten’92. Cultuurbeleid heeft „vrijwel stilgestaan”, zegt hij. De culturele en creatieve sector snakt inmiddels naar „ambitieus” cultuurbeleid, „in tijden van polarisatie kan de samenleving aandacht en investeringen gebruiken voor wat ons bindt in plaats van wat ons scheidt.”
Kunsten ‘92 waarschuwde vorig jaar met onder andere het Cultuurfonds voor een ‘stapeling aan maatregelen’ vanuit de coalitie die de cultuursector miljoenen zou gaan kosten. Die maatregelen, waaronder de btw-verhoging, bezuinigingen bij het ministerie van OCW, en aanpassing van de giftenaftrek zijn grotendeels meegevallen of niet doorgegaan.
Veel energie van de cultuursector ging op aan de lobby tegen de btw-verhoging, die voor cultuur, boeken, sport en logies van 9 naar 21 procent zou moeten. Het was een maatregel waarvan geen van de coalitiepartners zich publiekelijk voorstander wilde tonen. In april is de verhoging definitief geschrapt, in de voorjaarsnota.
Onrust over subsidies
Op de meerjarige cultuursubsidies is niet bezuinigd, toch heeft de verdeling van geld tot veel onrust geleid. Dat kwam omdat een dag na het aantreden van het kabinet vorig jaar bekend werd hoe de rijkssubsidie voor de komende vier jaar verdeeld zou worden, en dat met name bekende en geliefde theatergezelschappen buiten de boot vielen. Maar dat kwam niet per se door handelen van het kabinet-Schoof, dat geen hand had gehad in de voorwaarden voor cultuursubsidies, en de toetsing van de aanvragen wordt door experts uit het veld gedaan.
De cultuursector hoopte dat OCW-minister Eppo Bruins (NSC) met een oplossing zou komen voor de gerenommeerde theatergezelschappen die hun subsidie verloren. Dat deed hij niet, ook vanuit de Tweede Kamer was de steun niet toereikend om dat geregeld te krijgen, iets wat bij eerdere subsidierondes wel gebeurde. Waar de minister wel met extra geld heeft ingegrepen, is het onbedoeld wegvallen van talentontwikkeling voor klassieke muziek.
Op de cultuurbegroting van OCW is iets bezuinigd: tien miljoen euro. Tegenover de forse bezuinigingen die het ministerie over de hele linie doorvoerde, is dat een te overzien bedrag. Door een combinatie aan bezuinigingen, ook op ontwikkelingssamenwerking, zijn organisaties in de problemen gekomen die aan internationaal cultuurbeleid werken. Het Prins Claus Fonds en de organisatie Cultural Emergency Response moeten op zoek naar alternatieve financiering om te blijven voortbestaan.
Herziening
Vóór de zorgen over de geschrapte btw-verhoging had de cultuurlobby haar pijlen gericht op een ander groot beleidsvraagstuk: de manier waarop de cultuursubsidies worden verdeeld. Het subsidiestelsel moet hervormd worden, concludeerde voormalig D66-staatssecretaris Gunay Uslu in 2023: de manier waarop het geld tot dan verdeeld werd , hield vernieuwing tegen. Met input van een paar honderd mensen uit de sector kwam de Raad voor Cultuur met een nieuwe visie, een herinrichting van het subsidiesysteem. Over het plan waar de cultuursector in groten getale achter stond, zei minister Bruins: te duur. Vorige maand kwam de Raad voor Cultuur met een voorstel hoe er toch nog verbeteringen konden worden doorgevoerd, zonder extra geld uit te geven. Op basis daarvan zou de minister voor de zomer met een plan komen voor aanpassingen in het subsidiestelsen. Zodra het kabinet demissionair is, zal de Tweede Kamer bepalen welke onderwerpen het ‘controversieel verklaard’, over welke onderwerpen het kabinet nog besluiten mag maken, en welke het moet laten liggen voor een volgend kabinet.
Lees ook
Lees ook Cultuur hoort weer bij een minister, en dat kan positief zijn, vindt de sector
