De inzet van de National Guard lijkt voor Trump ‘een teen in het water’ om te kijken hoe ver hij kan gaan

Het voornemen van de Amerikaanse president Trump om de Nationale Garde in te zetten bij de demonstraties in Californië, is heel zorgelijk. Dit vindt Amerika-expert Kenneth Manusama, die later deze week een boek publiceert over het Amerikaanse rechtssysteem: „Het lijkt een soort vingeroefening, een teen in het water om te voelen hoe iedereen reageert op de inzet van de krijgsmacht in een democratisch bolwerk.”

Trump wil dat 2.000 militairen van de Californische garde bescherming bieden aan de medewerkers van immigratiedienst ICE tijdens de demonstraties in Los Angeles tegen het uitzetten van immigranten. Daartoe heeft hij de garde onder het federale gezag gebracht – ondanks bezwaren van gouverneur Gavin Newsom. Trump beroept zich op een oude wet, die de president het recht geeft om dit doen in het geval van uitzonderlijke omstandigheden.

Eerst even dit: wat is de National Guard precies?

„Elke staat heeft een eigen National Guard, die voortkomt uit de milities die alle staten vroeger hadden. De Guard helpt bijvoorbeeld mee bij natuurrampen, maar ook bij handhaven van de orde in een staat – onder het gezag van de gouverneur. Tegelijkertijd speelt de National Guard ook een nationale rol. De reservisten [deeltijd-militairen, KB] van de Guard gaan bijvoorbeeld ook met reguliere troepen mee op internationale missies, zoals in het verleden in Irak en Afghanistan. De Guard heeft echt een dubbelrol en treedt dus niet alleen op in de eigen staat, maar kan ook ‘gefederaliseerd’ worden.”

Wat is dat voor wet waarmee dat nu gebeurt in Californië?

„Deze wet zegt dat de president het gezag over de National Guard kan krijgen, in geval van een invasie of van rebellie, of wanneer de president de wetten niet kan handhaven met de reguliere troepen. In dit geval draait het om rebellie, waarvan je dus eerst zou moeten vaststellen of daar werkelijk sprake van is. Daar komt bij dat in de wet staat dat alle orders aan de Guard ook bij federalisering vía de gouverneur gegeven moeten blijven worden. Het is onduidelijk wat dat in de praktijk betekent nu de gouverneur zelf heeft gezegd de inzet van de Guard helemaal niet te willen.”

Wat mag de Nationale Garde nu concreet doen bij de demonstraties?

„De militairen mogen volgens deze wet alleen bescherming bieden, niet de orde handhaven. Maar stel je voor, dat die nationale garde-militairen daar staan bij demonstraties. Ze zouden de demonstratie misschien mogen opbreken op bevel van de gouverneur – als die dat zou geven. Maar wat gebeurt er nu als de president of de minister van Defensie zegt dat de garde die demonstraties moet gaan opbreken? Dat is onduidelijk. Het is mysterieus wie het voor het zeggen heeft.”

Wanneer kan Washington de garde wel opdragen om zoiets te doen?

„Met bijvoorbeeld een beroep op de Insurrection Act, een veel zwaardere wet tegen rebellie. Deze wet is onder meer gebruikt om te kunnen ingrijpen bij de rellen rond de dood van Rodney King in 1992. Maar ook veel eerder, toen staten weigerden gevolg te geven aan verbod van het Hooggerechtshof op de segregatie van scholen. Met de Insurrection Act kon de Nationale Garde worden ingezet om zwarte studenten te beschermen. Mijn probleem met deze wet is dat-ie zo vaag is: het is niet duidelijk hoe precies de toetsing door een rechter zou moeten lopen. De wet lijkt een soort vrijbrief om wat dan ook te doen met de krijgsmacht.”

Spreekt u daarom van de ‘gevreesde Insurrection Act’?

„Dat is vooral omdat Trump er mee heeft gedreigd om de wet te gaan gebruiken. Er wordt al langer over gesproken van ‘gaat hij het doen of gaat hij het niet doen?’ De kans is best groot dat hij het gaat doen. Want dit is een regering van ‘we gaan het gewoon doen en dan zien we of het juridisch wordt tegengehouden’. Deze regering gebruikt het recht als een kapstok om te doen wat ze wil, niet als een kader waarbinnen ze zich moeten bewegen. Dat zie je ook met die voorgenomen inzet van de National Guard in Californië. Die versterkt het beeld van een president die nagenoeg vrijelijk de krijgsmacht op eigen grondgebied gaat inzetten. Dat is de volgende stap op de slippery slope richting nog meer autocratisch gedrag.”