Wat was bedoeld als politieke vlucht naar voren komt de Franse president Macron steeds duurder te staan. Door vervroegde parlementsverkiezingen uit te roepen, riskeert Macron niet alleen een politieke afstraffing, maar veroorzaakt hij ook flinke onrust op de financiële markten.
Afgelopen zondag boekte het radicaal-rechtse Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen een verpletterende overwinning bij de Europese verkiezingen. Met 31,4 procent kreeg RN-lijsttrekker Jordan Bardella veruit de meeste stemmen, tot ontzetting van veel politici van andere partijen. In een poging de golf van verontwaardiging in het politieke midden te benutten, ontbond Macron het Franse parlement en schreef hij nieuwe verkiezingen uit op 30 juni en 7 juli.
Macrons idee was dat de middenpartijen samen zouden optrekken om Le Pens partij de weg te versperren. In plaats daarvan kondigde partijleider Éric Ciotti van de conservatief-rechtse Les Républicains dinsdag aan juist met Le Pen te willen samenwerken. Ciotti werd na een tumultueuze dag meteen door zijn partijbestuur geroyeerd, maar de toon was gezet: een regering met de radicaal-rechtse RN is allang niet meer ondenkbaar, ook niet voor financieel analisten. Le Pen staat hoog in de peilingen, ook voor de presidentsverkiezingen van 2027. Ze wil onder meer de pensioenleeftijd voor Franse werknemers verlagen en staat een protectionistisch economisch beleid voor.
Hoge schuld
Toen twee weken eerder kredietbeoordelaar Standard & Poor’s de Franse kredietwaardigheid naar beneden bijstelde, van AA naar AA-, gebeurde er nog weinig op de financiële markten. Deze stap had nog niets met de verkiezingen te maken, maar komt door de hoogte van de Franse staatsschuld.
Onder Macron liep de Franse schuld op tot 110,6 procent van het bruto binnenlands product – een stuk hoger dan de staatsschuld in Nederland (47,1 procent) of Duitsland (64,3 procent). Ook het Franse begrotingstekort, dat volgens het IMF eind vorig jaar bijna 5,5 procent bedroeg, is sinds 2018 al niet meer onder de Europese norm van 3 procent geweest.
Maar het vooruitzicht van een parlementaire meerderheid voor Le Pen, die weinig om begrotingsdiscipline geeft, wakkert de twijfel aan of Frankrijk de komende jaren zijn staatsschuld wel kan blijven financieren.
Een belangrijke graadmeter van de onrust is de rente die Frankrijk betaalt over zijn staatsleningen. De zorgen om Frankrijk worden duidelijk wanneer de Franse rente wordt afgezet tegen de rente die Duitsland betaalt, de grootste economie van Europa. Dit renteverschil, ook wel de spread genoemd, schoot de afgelopen dagen omhoog. De spread bereikte vrijdag 0,8 procentpunt voor leningen met een looptijd van tien jaar, waar die vorige week nog rond de 0,5 procentpunt was. Het was de snelste stijging van de spread tussen Duitsland en Frankrijk sinds 2011, ten tijde van de eurocrisis.
Veelzeggend is ook dat Frankrijk sinds deze week bijna evenveel rente over zijn staatsschuld betaalde als Portugal – dat in de eurocrisis door andere eurolanden moest worden gered en al jaren te boek staat als zorgenkind van het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Ook de Franse beursindex CAC40 verloor ruim 6 procent sinds de verkiezingswinst van het RN en de mededeling dat er snel nieuwe verkiezingen komen. Met name de bankenaandelen verloren op vrijdag nog flink, een teken dat er weinig vertrouwen is in de Franse financiële sector.
Scenario-Truss
De vrees bestaat dat Frankrijk onder Le Pen dezelfde weg inslaat als het Verenigd Koninkrijk onder Liz Truss. In 2022 presenteerde de toenmalige premier een begroting met tientallen miljarden ponden aan ongedekte belastingverlagingen, waarop de financiële markten massaal Brits schuldpapier van de hand deden en de rente die het VK moest betalen scherp steeg. Britse pensioenfondsen moesten honderden miljoenen ponden afschrijven. Uiteindelijk diende Liz Truss na 44 dagen haar ontslag in en ging de geschiedenis in als de kortst zittende premier van het VK.
Lees ook
Macron zoekt naar nationale eenheid tegen partij Le Pen, maar links en rechts werken niet mee
In de verkiezingscampagne benadrukt de partij van Macron dat de plannen van RN zo’n 24 miljard euro per jaar zullen kosten. Minister van Financiën Bruno Le Maire, een partijgenoot van Macron, waarschuwde deze week dat Frankrijk de verkiezingsbeloften van Le Pen simpelweg niet kan financieren. „Een schuldencrisis volgens het scenario van Truss is mogelijk”, zei hij in een radio-interview. Hoewel het RN Le Maires verwijzingen naar de Britse situatie van de hand doet als doemdenkerij, liegt de reactie op de financiële markten er niet om. Hoewel de Franse rentestand weer iets is gezakt sinds zondag, is die daling minder dan in andere Europese landen.
