De economische trekzaag van Trump begint zijn sporen na te laten

Het is inmiddels een vertrouwd beeld: de Oval Office, het kantoor in het Witte Huis van de president van de Verenigde Staten. Aan tafel de president zelf, een legertje getrouwen er omheen. Daar tegenover: ruim een dozijn journalisten. Op tafel: een berg mappen, decreten, executive orders. Al babbelend zet Donald Trump de ene na de andere handtekening onder een nieuwe maatregel.

Trump zorgde de afgelopen week eigenhandig voor schokgolven in de mondiale economie. De aankondiging van de importheffingen voor Canada, Mexico en China bracht onrust en onzekerheid bij beleggers, maar ook bij Amerikaanse bedrijven en consumenten. Als importeren duurder wordt, wordt alles duurder in de VS. En dat is slecht nieuws voor de economie.

Een dag na de invoering waren de tarieven alweer deels afgezwakt, of uitgesteld. Dat zorgt voor een dieper liggend probleem: er is simpelweg geen peil meer te trekken op het Amerikaanse economische beleid. In de Financial Times zei een ondernemer die in de Amerikaanse auto-industrie werkt: „Er waren drie veranderingen in 24 uur die ons raakten, en dat is een beetje verontrustend. We kunnen op dit moment niet raden wat, hoe of wie. Het gaat heen en weer als een trekzaag.”

Trump zelf is ervan overtuigd dat zijn beleid banen oplevert en de VS rijker maakt. Maar hij lijkt daarin de enige. In de echte economie, de werkelijkheid van alledag, begint Trumps gezigzag zijn sporen na te laten – en niet op de manier waarop de president had gehoopt. Investeerders, consumenten en bedrijven vertonen de eerste tekenen van afkeer en wantrouwen. Een week vol onrust in zeven grafieken.

Verkiezingswinst op de beurzen verdampt

Een handelsoorlog zoals Trump die lijkt te willen ontketenen met vriend en vijand, hakt er diep in bij beleggers. Alle mooie woorden ten spijt, kleuren de koersborden de laatste dagen vooral dieprood. Het aanvankelijk enthousiasme voor Trump dat na zijn verkiezing in november de aandelenkoersen opstuwde, is nagenoeg compleet verdwenen. De belangrijke S&P500-index verloor de laatste weken vele procenten.

(GRAFIEK S&P en AEX!)

En niet alleen de beurskoersen worden geraakt. Het gedreig met importheffingen schopt ook de markt voor grondstoffen en voedsel in de war. De prijzen van Amerikaans graan daalden afgelopen week sterk, uit angst voor een aanbodoverschot op de wereldmarkt. Als Amerika de import van graan duurder maakt, zal dat zijn weg vinden naar andere markten. Dat drukt de prijzen.

Ook de prijzen van maïs, tarwe en sojabonen zijn sinds half februari fors gedaald. Nadat Trump de importtarieven aan het eind van de week afzwakte, zou normaal gesproken enig herstel te zien moeten zijn. Dat kwam er ook, maar stond in geen verhouding tot de prijsdalingen van de weken daarvoor. Dat toont wel aan dat handelaren de onzekerheid zwaarder laten wegen dan Trumps woorden.

Vertrouwen Amerikanen lager

Koersen en voedselprijzen gaan altijd omhoog en omlaag. Maar ook Amerikaanse consumenten beginnen Trumps wispelturigheid te voelen en dat maakt ze somberder over de toekomst. Dat is al terug te zien in de maandelijkse consumentendata. Uit cijfers van de Federal Reserve van St. Louis blijkt bijvoorbeeld dat de consumentenbestedingen in januari zijn gedaald met 0,2 procent – de grootste daling sinds januari 2021.

(GRAFIEK CONSUMENTENBESTEDINGEN)

Zorgelijker is misschien nog wel dat het consumentenvertrouwen ook omlaag is gegaan, voor de tweede maand op rij. Uit het maandelijkse onderzoek naar consumentenvertrouwen van de Universiteit van Michigan blijkt dat het vertrouwen met 10 procent gedaald is ten opzichte van vorige maand. De verwachtingen voor persoonlijke financiën en de economische vooruitzichten op korte termijn daalden beide met bijna 10 procent in februari, terwijl de economische vooruitzichten op de lange termijn met ongeveer 6 procent terugvielen, naar de laagste waarde sinds november 2023. Gewone Amerikanen maken zich dus concrete zorgen over het effect dat Trumps acties op hun levensonderhoud zullen hebben. Ze beginnen hun uitgaven te beperken, wat de economische groei verder kan drukken.

Sombere verwachtingen

Het begint erop te lijken dat men het geloof in Trump aan het kwijtraken is als het over de economie gaat. Gevraagd naar hun verwachting over de inflatie de komende maanden, zegt inmiddels een ruime meerderheid van de Amerikanen te verwachten dat die fors zal toenemen. De Universiteit van Michigan peilde dat de verwachte inflatie inmiddels 4,3 procent bedraagt, een vol procentpunt hoger dan een maand geleden. Grappig is wel dat Democraten een stuk pessimistischer zijn over de inflatie dan Republikeinen. Ongeveer driekwart van de Democraten verwacht dat importheffingen tot hogere prijzen zullen leiden, bij de Republikeinen is dat minder dan de helft.

(GRAFIEK VOORSPELLING GDP FED ATLANTA)

Dit alles zet een rem op de zo bejubelde Amerikaanse groeicijfers. Uit zogenoemde high frequency-data van de Federal Reserve van Atlanta blijkt dat de economische groei in het eerste kwartaal van dit jaar een enorme duikvlucht neemt. De cijfers, verzameld uit economische activiteiten zoals boodschappen en andere transacties, suggereren zelfs een krimp van 2 procent ten opzichte van een kwartaal eerder. Sommige economen in de VS vrezen al een door heffingen veroorzaakte recessie.

Schokgolf over de wereld

Ook beleid dat niet primair economisch lijkt, heeft grote consequenties. Sinds president Zelensky vorige week een oorwassing kreeg van Trump en zijn vice-president JD Vance, is het vraagstuk van veiligheid wereldwijd hoog op de agenda gekomen. Het leidde er deze week toe dat de notoir zuinige Duitsers hun befaamde schuldenrem op de begroting deels loslaten als het om defensie-uitgaven gaat. Duitsland gaat dus veel meer lenen dan voorheen, en dat liet beleggers niet onberoerd. De rente op de 10-jaars Duitse staatsobligaties, een van de belangrijkste benchmarks op de Europese obligatiemarkten, schoot omhoog. De Duitse regering betaalt inmiddels 2,9 procent rente over een lening. Een week geleden was dat nog 2,4 procent. Een ongekende sprong van 0,5 procentpunt. Behalve tijdens de coronaperiode kende Duitsland sinds de eurocrisis niet zo’n hoge rente op staatsleningen.

In de slipstream van de Duitse rente, werden ook alle andere Europese staatsobligaties mee omhoog getrokken. En dat gaan Europeanen merken. Want de rente die op de markten betaald wordt voor staatsleningen zet de toon voor leningen van bedrijven en particulieren. Zo bezien zet Trump met zijn Oekraïne-diplomatie zelfs de Nederlandse hypotheekrente in gang: banken en andere hypotheeknemers verwachten een stijging van de rente.

Gedwongen daadkracht EU

Wat Duitsland in het klein deed met de schuldenrem, gebeurde donderdag in Brussel in het groot. In reactie op het Amerikaanse isolationisme en openlijke flirts met het opgeven van de NAVO, zet de Europese Commissie grootschalig in op strategische en militaire autonomie. Primair om Oekraïne te kunnen blijven steunen, maar zeker ook om de eigen verdediging na decennia van verwaarlozing in rap tempo op te krikken.

Op advies van Ursula von der Leyen zet Brussel nu 150 miljard klaar – geld dat gezamenlijk geleend moet worden op de kapitaalmarkten – en liggen er plannen dat aan te laten vullen tot 800 miljard door de lidstaten zelf. Dat geld moet dan als het enigszins lukt ook uitgegeven worden bij Europese defensiebedrijven. Dat miste zijn uitwerking niet: aandelen in Rheinmetall, het grootste defensiebedrijf van Duitsland, sloten donderdag 15 procent hoger dan aan het begin van de week, Leonardo in Milaan zelfs 17,3 procent. Het Franse Thales pakte ook bijna 17 procent en het Zweedse Saab steeg 11,6 procent. De Europese index voor ruimtevaart en defensiebedrijven had een topweek en stond vele procenten in de plus.

Van de weeromstuit beleeft de euro zijn beste week sinds de financiële crisis van 2008. Ten opzichte van de dollar klom de Europese eenheidsmunt met 4,5 procent. De forse sprong is vooral te danken aan het feit dat Europa weer groeiperspectief ziet dankzij de forse investeringen (in defensie en onder meer infrastructuur) die gepland staan. En ook de afzwakkende Amerikaanse economie maakt dat Europa er relatief gezien weer beter voor staat. Het zal vast niet de bedoeling zijn van Trump, maar als hij zo doorgaat wordt MAGA vanzelf MEGA. Met de E van Europa.