Economie lijkt een vakgebied dat vooral uitgaat van de rationele of zelfs de egoïstische kant van mensen. Maar gedragseconomen hebben juist ook veel onderzoek gedaan naar wanneer mensen onbaatzuchtig zijn. Wat vertellen deze onderzoeken over hoe vrijgevig Nederlanders zijn? Zijn rijke mensen zelfzuchtiger dan arme mensen? En is altruïsme niet stiekem ook een beetje egoïstisch?
Maar wat we ook willen weten is: waarom kunnen we onze giften en donaties bij de belasting aftrekken – en wie profiteert daarvan? Wat kan de overheid doen om goed gedrag te stimuleren? Moet de overheid daar überhaupt een rol in spelen?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
De ex-man van Gisèle Pelicot, Dominique Pelicot (72), krijgt 20 jaar celstraf in een van de meest spraakmakende verkrachtingszaken uit de Franse geschiedenis. Dat besloot de rechter donderdag tijdens de rechtszaak in Avignon. De straf is daarmee gelijk aan de eis van het OM en de maximale straf die hij kon krijgen. ook 50 andere mannen zijn schuldig bevonden. Twee persoon voor seksueel geweld, de rest voor verkrachting. Zij kregen tussen de drie en vijftien jaar celstraf. Die straffen vallen over het geheel genomen een paar jaar lager uit dan de strafeis.
De zaak kwam in 2020 aan het licht, toen Dominique Pelicot werd betrapt terwijl hij in de supermarkt onder de rok van vrouwen filmde. De politie trof bij een huiszoeking 20.000 foto’s en video’s aan met mapjes genaamd ‘misbruik’ en ‘haar verkrachters’. Later heeft Pelicot zelf bekend zijn vrouw jarenlang, van 2011 tot 2020, te hebben laten verkracht door mannen die hij online rekruteerde, terwijl hij filmde. Hij sloeg zijn echtgenote stelselmatig buiten bewustzijn, nadat hij haar drogeerde door middelen in haar eten en drinken te doen.
In het politieonderzoek kwamen 72 mannen naar boven, maar niet iedereen kon worden geïdentificeerd. In de rechtszaal zeiden sommigen niet te hebben geweten dat Gisèle Pelicot tegen haar zin in verkracht werd. Anderen zeiden zelf ook te zijn gedrogeerd en geen herinneringen meer te hebben aan de verkrachting.
Gisèle Pelicot is inmiddels uitgegroeid tot een feministisch icoon. Ze koos ervoor het strafproces openbaar te houden, en droeg steeds de boodschap uit dat niet zij, maar de daders zich zouden moeten schamen. Voor de rechtszaal hadden zich donderdag aanhangers van Gisèle verzameld met spandoeken.
Net als bij andere inzamelingsacties is er iets vreemds aan de hand met Serious Request. Dit jaarlijkse kerstprogramma van radiozender 3FM ging dinsdagavond van start, op televisie ingeluid met een gelegenheidstalkshow met Amber Kortzorg. De opzet: drie radio-dj’s sluiten zich een week op in een Glazen Huis op een plein en maken van daaruit een permanente radioshow om geld in te zamelen voor een goed doel. Zonder eten, weinig slaap.
Vreemd eraan is de uitgelaten feestelijke stemming die scherp contrasteert met het doel. Zeker in dit geval, want in de studio zaten allemaal ouders van kinderen met een ongeneeslijke metabole ziekte. Door een genetische fout in hun stofwisseling takelen de kinderen snel af en sterven doorgaans jong. Zo’n tienduizend gezinnen kampen hier mee. Boegbeeld van de actie is de vierjarige Jelte, die vermoedelijk geen zes jaar zal worden. Geen reden tot feest. Toch zaten aan tafel twee mensen te stralen: de hoogleraar die zoekt naar een remedie en de directeur van Metakids naar wie het ingezamelde geld gaat.
Hetzelfde contrast zit in de documentaire Voor de volgende Jelte die donderdagavond wordt uitgezonden. De film, waarin het goede doel van Serious Request wordt uitgelegd, is gemaakt door Suzan Hilhorst, die zelf twee kinderen aan een metabole ziekte verloor.
Zij volgt drie sporen: dat van het gezin van Jelte, dat geheel in het teken staat van de zorg voor het doodzieke kind. Omdat Jelte maar zo kort leeft, vieren zijn ouders iedere maand zijn verjaardag. Verder zie je ze alvast de begrafenis regelen van het jongetje. Ook zie je beelden van een jaar geleden toen Jelte nog een levendige peuter was die leerde praten en lopen. Moeilijk om zijn achteruitgang te zien, zo onnatuurlijk voor een opgroeiend kind.
In het rijtje bekende ziektes
De andere twee verhalen zijn juist opgewekt. Jan-Matthijs van Eendenburg, directeur van Metakids, is een energieke marketingman die druk doende is om zijn stichting in de markt te zetten. Geld aandacht en erkenning voor metabole ziektes is zijn missie. Zijn hoofddoel in de documentaire is om het goede doel van Serious Request te worden. Iedereen juicht en omhelst elkaar als dat lukt. Van Eendenburg praat in ondernemerstaal: „Als ik onrecht voel dan komt er een energie in mij los en denk ik van: dit gaan we fixen!” En: We hebben handjes in het land nodig.”
In de derde verhaallijn, die van hoogleraar Fuchs, zit eenzelfde opgeruimd gevoel. Haar onderzoeksteam groeit, ze wordt onthaald op congressen, de vooruitzichten op het vinden van een remedie binnen tien jaar zijn hoopvol. Ze wil graag dat metabole ziektes terechtkomen in het rijtje bekende ziektes, naast kanker en hartaandoeningen. Metabole ziektes in de top-3! Kom op Nederland, wir schaffen das!
Vooralsnog is Jeltes ziekte ongeneeslijk en gaat hij overlijden. Hoeveel geld Serious Request ook ophaalt. En dat is wrang. Maar ik snap het wel, je hebt die daadkrachtige sfeer van hoop en ‘gaat lukken’ nodig om iets ten goede te keren. En het geeft de gevers een goed gevoel voor Kerstmis. Of zoals Van Eendenburg zegt: „Ik ga zo lekker op hoop.”
Economie lijkt een vakgebied dat vooral uitgaat van de rationele of zelfs de egoïstische kant van mensen. Maar gedragseconomen hebben juist ook veel onderzoek gedaan naar wanneer mensen onbaatzuchtig zijn. Wat vertellen deze onderzoeken over hoe vrijgevig Nederlanders zijn? Zijn rijke mensen zelfzuchtiger dan arme mensen? En is altruïsme niet stiekem ook een beetje egoïstisch?
Maar wat we ook willen weten is: waarom kunnen we onze giften en donaties bij de belasting aftrekken – en wie profiteert daarvan? Wat kan de overheid doen om goed gedrag te stimuleren? Moet de overheid daar überhaupt een rol in spelen?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
