De bunker buster kan diep in de grond exploderen maar er zijn twijfels over de effectiviteit van de bom

Israël en Iran, die dinsdag voor de vijfde achtereenvolgende dag heftige aanvallen op elkaar uitvoerden, zijn geen Arabische staten en de Arabische wereld heeft met elk van beiden door de jaren heen vaak een zeer gespannen relatie gehad. Maar dit betekent niet dat Arabische landen nu onverschillig toekijken hoe dit conflict eindigt, want ze beseffen terdege dat er ook voor hen grote belangen op het spel staan.

Het was geen toeval dat Saoedi-Arabië, dat na bemiddeling van China in 2023 zijn diplomatieke relaties met Iran herstelde, vrijdag als eerste land „de schaamteloze agressie” van Israël jegens „de broederlijke islamitische republiek Iran” veroordeelde. Niet lang daarna volgden de Verenigde Arabische Emiraten, die in 2021 Israël erkenden en er economische banden mee aanknoopten, en Qatar met soortgelijke verklaringen.

Qatar en Oman, die ervaring hebben met bemiddeling, pogen inmiddels een wapenstilstand tussen de strijdende partijen te bewerkstelligen. Dat gebeurde ook op uitdrukkelijk verzoek van Iran zelf, dat na de zware klappen van Israël snakt naar een gevechtspauze. Er kan over Irans nucleaire programma worden gesproken, heeft Teheran al verklaard, maar alleen als Israël ophoudt met zijn aanvallen.

Vernederend

De Arabieren zelf hebben niet de sleutels in handen om het conflict tussen Israël en Iran te beëindigen. Die liggen eerder in Washington bij president Trump, die maandagavond laat de G7-top in het Canadese Kananaskis voortijdig verliet in verband met de huidige crisis in het Midden-Oosten. Wat Trump precies hoopt te bereiken is niet helder, als hij het zelf al weet.

Voor de Arabische staten kleven er aan de oorlog tussen Israël en Iran aanzienlijke risico’s

De president gaf maandagavond tegenstrijdige signalen af. Enerzijds ontkende hij dat hij aan een staakt-het-vuren ging werken. Het ging volgen hem om „iets veel groters”. Bijzonderheden gaf hij echter niet. Anderzijds joeg hij dezelfde avond de inwoners van Teheran de stuipen op het lijf door hen te manen de stad zo snel mogelijk te ontruimen.

Voor de Arabische staten kleven er aan de oorlog tussen Israël en Iran ook aanzienlijke risico’s. Als Israël als winnaar uit de bus komt, verstoort dit verder de machtsbalans in het Midden-Oosten, die het afgelopen jaar toch al in Israëls voordeel is verschoven. Een nog machtiger Israël, dat ongestraft iedereen in de regio die het als vijand identificeert kan liquideren, zoals het de laatste maanden met leiders van Hamas, Hezbollah en nu Iran deed, is voor Arabische leiders geen aantrekkelijk vooruitzicht.

Israël zou dan bovendien nog meer dan nu ongestoord zijn gang kunnen gaan tegen de Palestijnen, zowel in Gaza als op de Westelijke Jordaanoever. De Arabische leiders weten dat veel van hun landgenoten het nu al als vernederend ervaren dat de Arabische staten zo weinig kunnen uitrichten tegen Israëls optreden daar.

Grote schade

Ook voor wat betreft Iran is er reden tot zorg voor de Arabische staten. Nu het regime in het nauw zit, zouden de Iraanse leiders er bij gebrek aan alternatieven voor kunnen kiezen alsnog snel kernwapens te ontwikkelen. Een Iran met kernwapens is echter tegen het zere been van onder meer Saoedi-Arabië. Kroonprins Mohammed bin Salman heeft in het verleden al aangegeven dat Saoedi-Arabië in zo’n geval meteen een eigen kernwapen zou proberen te ontwikkelen.

Of Iran hier in dit stadium nog toe in staat zou zijn, is moeilijk te beoordelen. Wel staat vast dat Israël juist met de vernietiging van Irans nucleaire faciliteiten – de formele aanleiding voor zijn aanval – de laatste dagen beperkt succes heeft gehad.

Iran beschikt nog over een hoeveelheid van ruim 400 kilogram hoog verrijkt uranium, die het desgewenst kan gebruiken voor de productie van kernwapens. De onder tientallen meters rots verborgen verrijkingsfabriek van Fordow is zelfs nog helemaal ongeschonden. Of Teheran na de liquidatie van een reeks atoomgeleerden nog voldoende deskundigen achter de hand heeft om met het verrijkte uranium daadwerkelijk kernwapens te maken, is echter onzeker.

Een ander scenario, namelijk dat het islamitische regime in Iran onder Israëls aanhoudende klappen zou instorten – iets waarop Netanyahu al openlijk heeft gezinspeeld – is op dit moment niet waarschijnlijk. Mocht dat wel gebeuren, dan kan de regio vermoedelijk opnieuw veel instabiliteit tegemoet zien, die ook naar sommige Arabische staten zou kunnen overslaan.

Netanyahu hoopt dat Trump gaat meedoen aan de militaire actie tegen Iran

Vooral de Golfstaten zijn ook enigszins bevreesd dat bij een verdere uitbreiding van de oorlog niet alleen olie- en gasfaciliteiten van Iran onder vuur komen, maar ook die van henzelf. Bij Saoedi-Arabië staat nog in het geheugen gegrift hoe pro-Iraanse milities in 2019 grote schade aanrichtten aan Saoedische olie-installaties.

Fundamentele vraag

Hoewel Trump premier Netanyahu vorige week niet van diens aanval op Iran wist af te houden, zoals hij volgens de meeste berichten eigenlijk wilde, kan hij wel een beslissende invloed uitoefenen op het verdere verloop van de oorlog. Door flinke druk op Netanyahu uit te oefenen, bijvoorbeeld dreigen met het inhouden van wapenleveranties, zou hij kunnen aansturen op een wapenstilstand.

Hij zou echter ook kunnen besluiten om alsnog mee te doen met Israël. Volgens deskundigen is het immers alleen met behulp van de zwaarste Amerikaanse bommen en bommenwerpers mogelijk dat ook Irans ondergrondse nucleaire faciliteiten zouden kunnen worden vernietigd. Dit is waarop Netanyahu hoopt.

Trump heeft echter al dikwijls laten blijken dat hij niet wil worden meegezogen in een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten. Ook maandag herhaalde hij dat. Daarom blijft hij Iran oproepen terug te keren naar de onderhandelingstafel en een akkoord te sluiten. „IRAN MAG GEEN KERNWAPEN HEBBEN”, herhaalde Trump maandag voor de zoveelste keer. Dat is overigens ook voor Iran geen probleem. Het heeft altijd al volgehouden dat het geen eigen kernwapens ambieert. Alleen is Iran niet bereid voorgoed al zijn verrijkingsactiviteiten op te geven.

Bij Trumps aandringen op een nieuw akkoord speelt voor Iran nog een andere fundamentele vraag: hoe kan het erop vertrouwen dat de VS zich ditmaal wèl aan een akkoord met Iran houden, nadat ze zich in 2018 – ook onder Trump – eenzijdig terugtrokken uit een eerder verdrag? En eind vorige week maakten de Iraniërs zich op om naar Oman te reizen voor de afgesproken nieuwe onderhandelingsronde over een akkoord met de VS, toen Israël plotseling met zijn aanvallen kwam. Wat voor garanties zouden de Amerikanen kunnen bieden dat ook zoiets niet opnieuw zou plaatsvinden?

Delen

Mail de redactie

Terwijl internationaal de ogen zijn gericht op Israël en Iran, raken Palestijnen verder geïsoleerd. Vorige week legde Israël het internet in Gaza plat. Volgend op de aanvallen op Iran heeft Israël ook de bezette Westelijke Jordaanoever verder vergrendeld.

In Gaza viel de internetverbinding de afgelopen week weg, nadat het Israëlische leger de laatste glasvezelverbinding bombardeerde. „Op 10 juni vielen alle internetverbindingen weg in Gaza-Stad en Noord-Gaza. De volgende ochtend stortte de rest van het netwerk in”, vertelt Jalal Abukhater van 7amleh, een ngo die zich inzet voor de digitale rechten van Palestijnen, telefonisch vanuit Jeruzalem. „Mobiele netwerken raakten vervolgens volledig overbelast.”

Inmiddels zou de verbinding zijn hersteld. Na drie dagen is er weer internet beschikbaar, vertelde het hoofd van de Palestijnse Autoriteit voor telecommunicatietoezicht zaterdag aan het Franse persbureau AFP.

‘Levensgevaarlijke zones’

„Het bombarderen van de glasvezelverbinding lijkt met opzet te gebeuren”, zegt Abukhater. „Men vreest in Gaza dat de black-out samenvalt met een intensivering van militaire operaties, op hetzelfde moment dat Israël Iran aanvalt.” Het was niet de eerste keer dat Israël het internet- en telefoonnetwerk in Gaza platlegde. Naast het blokkeren van elektriciteit heeft het in Gaza op grote schaal telecommunicatienetwerken verwoest: volgens 7amleh was in oktober 2024 75 procent van de infrastructuur daardoor beschadigd. De organisatie stelt dat Israël de communicatie in Gaza „tot wapen maakt”.

„De afsluiting van communicatie gebeurt niet alleen op het moment dat er in Gaza oorlogsmisdaden worden gepleegd, maar is ook op zichzelf een schending van het internationaal humanitair recht”, zegt Abukhater. „Door het gebrek aan telefonie en internet hebben mensen beperkte toegang tot communicatie en informatie, zoals wanneer er een evacuatiebevel wordt gegeven.”

Er zijn mensen levend begraven omdat er niet gecommuniceerd kon worden dat zij onder het puin lagen na een luchtaanval

De Verenigde Naties bevestigden de internetuitval in Gaza. „De noodhulpdiensten, humanitaire coördinatie en kritieke informatie voor burgers zijn afgesneden”, zei VN-woordvoerder Farhan Haq op 12 juni. Hij sprak van een volledige internet black-out. Het noorden van Gaza is de afgelopen twintig maanden het hardst getroffen door het gebrek aan internet en telefonie. „Er zijn mensen levend begraven omdat er niet gecommuniceerd kon worden dat zij onder het puin lagen na een luchtaanval”, vertelt Abukhater.

Daarnaast weten Palestijnen niet goed waar en wanneer hulp wordt verspreid. De gevolgen daarvan waren de afgelopen week zichtbaar bij de verspreiding van voedselpakketten op gemilitariseerde distributiepunten door de door Israël en de VS gesteunde organisatie Gaza Humanitarian Foundation (GHF), die alom wordt bekritiseerd door de VN en hulporganisaties.

„Palestijnen trokken naar de distributiepunten, waar zij pas na uren wachten begrepen dat het GHF via Facebook de sluiting van de distributie aangekondigde, terwijl zij zich in levensgevaarlijke militaire zones bevonden”, vertelt Abukhater. De afgelopen dagen schoot het Israëlische leger opnieuw Palestijnen dood terwijl zij GHF-pakketten probeerden te verkrijgen.

Zwijgen opgelegd

Naast Gaza is ook de bezette Westelijke Jordaanoever verder door Israël geïsoleerd. Het aantal checkpoints en wegblokkades op de bezette Westelijke Jordaanoever is sinds oktober 2023 sterk toegenomen, tot circa 850. Na het begin van Israëls aanvallen op Iran zijn deze grotendeels gesloten. Dit betekent dat Palestijnen niet of nauwelijks hun steden en dorpen kunnen verlaten en beperkt toegang hebben tot voedsel, medische hulp en werk, terwijl Israëlische kolonisten zich vrijelijk kunnen bewegen.

Behalve ingrijpende gevolgen voor het leven van Palestijnen, heeft de afsluiting van internet en telefonie in Gaza en de lockdown op de Westelijke Jordaanoever, consequenties voor de lokale en internationale verslaggeving, die verder wordt belemmerd. „Terwijl de aandacht van het publiek en de media verschuift naar Iran”, schreef de Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem zaterdag op sociale media, „lijkt het Israëlische leger klaar om zijn ernstige oorlogsmisdaden tegen de Palestijnen voort te zetten en zelfs te intensiveren.”

In Gaza kan een klein deel van de bevolking, waaronder journalisten, gebruik maken van e-sims [digitale simkaart]. „Stuur e-sims naar Gaza”, schreef journaliste in Gaza Hind Khoudary afgelopen week op X in reactie op de black-out. Maar zelfs met een e-sim duurt het vaak een uur om verbinding te krijgen, en nog een uur om een online bericht te plaatsen, aldus Khoudary.

Het is onderdeel van het plan om Palestijnen te verdrijven

De belemmering van communicatie in Gaza is een van de manieren waarop Israël Palestijnse stemmen verstomt en het narratief beheerst, zegt Abukhater. „Journalisten wordt de toegang tot Gaza ontzegd, journalisten in Gaza zelf worden aangevallen, en Palestijnen in Israël, Oost-Jeruzalem en op de Westelijke Jordaanoever worden vervolgd wanneer zij zich uitspreken. Het is onderdeel van het plan om Palestijnen te verdrijven, en hen ondertussen het zwijgen op te leggen.”

In de Israëlische stad Sderot was afgelopen donderdag een conferentie, bijgewoond door ministers en leden van de Knesset, het Israëlische parlement, waarin werd opgeroepen tot de annexatie van Gaza en de Westelijke Jordaanoever.

Delen

Mail de redactie