De bloemist van de modewereld: „Ik maakte me zorgen over de geur van 30.000 lelies bij elkaar”

Posted on May 4, 2023 by admin

Lelies in het decor van de Prada-show van afgelopen februari

Foto Prada

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Interview

Interview Mark Colle is de meest gevraagde bloemkunstenaar in de mode. Voor de shows van Prada en Dior bouwde hij gigantische installaties. ‘Het wordt pas interessant als je aan het exclusieve iets banaals toevoegt.’

4 mei 2023

Leestijd 7 minuten

30.000 lelies wilde modehuis Prada. Het idee was dat die alle 30.000 precíes open zouden staan tijdens de ongeveer vijftien minuten durende modeshow, afgelopen februari in Milaan. Maar lelies, zegt bloemist Mark Colle, zijn nogal onvoorspelbaar. „Van een tulp weet ik: als ik die vandaag koop, staat-ie overmorgen open. Bij een lelie is dat niet het geval.”

Een week voor de show waren zijn budgetten nog niet door Prada goedgekeurd, maar toch besloot hij vast twee vrachtwagens vol lelies vanuit Aalsmeer naar Milaan te laten rijden. „Ik heb de lelies steeds gemonitord: staan ze te warm, of juist te koud? Ik was constant aan het flippen, dan stonden ze weer te ver open, dan weer niet ver genoeg. Het veranderde elk half uur. En lelies ruiken heel overweldigend, ik maakte me zorgen over het effect van 30.000 lelies bij elkaar. Uiteindelijk viel het erg mee, want de ruimte was gigantisch groot.”

Wat ook hielp was dat Colle en zijn team alle meeldraden – daar komt de meeste geur vandaan – uit de lelies knipten. „Daar waren we de ganse dag mee bezig. Prada was bang dat ze vlekken zouden maken. Je wil niet dat iemand als Dua Lipa stuifmeel op haar jas krijgt.”

De show verliep precies zoals Colle had gehoopt. Terwijl de modellen door de zaal liepen, bewoog het plafond langzaam omhoog, waardoor pilaren zichtbaar werden die hij had ingepakt met lelies.

Pijpenlaatje

Mark Colle (44) uit Antwerpen is de meest gevraagde bloemkunstenaar – al noemt hij zichzelf gewoon bloemist – in de modewereld. Hij heeft gewerkt voor merken als Chanel, Viktor & Rolf en Repossi. Louis Vuitton belt hem voor campagnes, evenementen en etalages. Voor de Antwerpse winkel van Dries Van Noten doet hij elke week de bloemen. In 2018 maakte hij de boeketten voor een campagne van Raf Simons’ eigen merk, die was gebaseerd op stillevens uit de Nederlandse kunstgeschiedenis.

Daarnaast staat Colle, hoewel hij vier mensen in dienst heeft, ook nog in de winkel die hij sinds 2007 in Antwerpen heeft: Baltimore Bloemen. „Die heb ik nodig om met beide voetjes op de grond te blijven.” In het pijpenlaatje kun je via een smal pad nog net tussen de enorme hoeveelheid bloemen doorlopen. Losse bloemen, want Colle verkoopt geen kant-en-klare boeketten. Alles wordt ter plaatse samengesteld, op basis van de wensen van de klant.

Sollicitanten willen allemaal installaties maken. Maar gewoon een goed boeket draaien? Vergeet het maar

Colle wordt ook ingehuurd voor bruiloften en etentjes van particulieren. Zo bestelt een Griekse klant eens in de zoveel tijd via Whatsapp een enorm boeket van 800 euro („steeds voor een ander meisje!”). Nee zegt Colle nog nooit. „Mijn filosofie is: ze hadden ook iemand anders kunnen vragen en ze vragen mij. Zelf als iets afschuwelijk klinkt, zeg ik nog ja. Misschien valt er nog wat te lachen, denk ik dan.”

Bij Prada kwam hij terecht door Raf Simons, de Belgische modeontwerper die sinds 2020 samen met Miuccia Prada aan het roer staat bij het Italiaanse modehuis. „Ik ken Raf gewoon uit de winkel”, zegt Colle. „Ik wist toen niet precies wat hij deed, want ik was helemaal niet met mode bezig. Hij kwam op een dag binnen omdat hij planten zocht voor zijn appartement. Ik heb zijn appartement bezocht en zo is er een vriendschap ontstaan.” Als hij van zijn winkel – die te krap is voor een interview – naar het eetcafé om de hoek loopt, trekt hij een grote donkerblauwe jas van Raf Simons aan, het inmiddels gestopte eigen mannenmodemerk van Simons. „Daar mocht ik elk seizoen spullen bestellen. Bij Prada heb ik helaas nog geen voet tussen de deur.”

Leuk, Milaan

In 2012 werkte Simons als creatief directeur bij Jil Sander en vroeg hij Colle om de bloemen te verzorgen bij de herfst-wintershow van dat jaar. „Ik dacht vooral: leuk, Milaan. Het was mijn eerste buitenlandse klus.” Hij had in die tijd nog niemand in dienst, dus deed hij alles in zijn eentje.

Op de catwalk stonden vitrines op sokkels. Die vulde hij met zulke grote, weelderige boeketten dat de bloemen nog net niet uit het plexiglas barstten. Vlak voor de show werd bekend dat het Simons’ afscheidsshow bij Jil Sander zou worden, wat het meteen een van de meest besproken shows van het seizoen maakte. Colle: „Ik had geen idee wat de impact van zo’n show was. Tijdschriften als AnOther Magazine, Dazed & Confused en Elle wilden me opeens interviewen. Ik begreep er niks van.”

Bloemen in vitrines bij de laatste show van Raf Simons voor Jil Sander in 2012
Foto AFP

Raf Simons had al gauw een nieuwe baan: creatief directeur bij Dior. Vier maanden na die Jil Sander-show gaf hij zijn eerste coutureshow bij het Franse modehuis. Weer vroeg hij Colle voor het decor. De modellen liepen door vijf ruimtes met muren die hij volledig bedekt had met bloemen, elk in een eigen kleur. Alleen al in de gele kamer verwerkte hij 50.000 takken solidago (guldenroede). Om alles op tijd af te krijgen werkte hij met 54 mensen 52 uur lang non-stop. Niet eens zijn grootste klus. Dat was een bruiloft die hij een paar maanden later in New Delhi aankleedde. Het bruidspaar kende hem door de Dior-show.

Die bloemenwanden waren een idee van Simons. Zo gaat het meestal: een modehuis komt naar hem toe met een idee. „En dan geef ik feedback en moet ik zeggen of hun plan überhaupt haalbaar is, want er is altijd te weinig tijd. De modewereld werkt heel, heel, heel last-minute.” Van een carrière in de mode heeft hij nooit gedroomd. „Ik dacht dat het een oppervlakkige wereld was. Maar bij mijn eerste mode-opdracht, de Jil Sander-show, keek ik mijn ogen uit backstage. Over elk detail werd gediscussieerd. Is die hak twee centimeter te hoog? Is die kleur wel goed? Ik vond het inspirerend om te zien dat zoveel mensen er zo intensief en gepassioneerd mee bezig waren.”

„Alles wat ik met die kerel heb gedaan, wordt daarna een bloementrend”, zegt hij over zijn samenwerking met Simons. „Die bloemen achter plexiglas bij Jil Sander? Een jaar later stonden ze compleet nagemaakt in catalogi voor etalagematerialen. En na de Dior-show moest iedereen zo’n bloemenwand op z’n bruiloft hebben. Dat is Rafs verdienste.” Tegen The Wall Street Journal zei Simons na die Dior- show: „Ik zou nooit iets met bloemen willen doen, behalve als het met Mark is. In de eerste plaats vanwege zijn unieke handschrift.”

Een van de bloemenwanden die Mark Colle maakte voor Raf Simons’ debuut bij Dior in 2012 Foto Getty

Colle werkt graag met felgekleurde bloemen en staat bekend om zijn niet-traditionele combinaties. „Het is veel te makkelijk om allemaal dure orchideeën bij elkaar te steken, dat kan iedereen. Het wordt pas interessant als je er iets lelijks, iets banaals, aan toevoegt. Ik zou een zeldzame orchideeënsoort gerust tegen een stel Albert Heijn-margrieten aanplakken. Twee werelden laten clashen, en dat er dan toch iets moois ontstaat, dát is interessant.” Hoe hij tot die stijl kwam? „Dat is heel organisch gegroeid. Ik werk heel impulsief, alles vertrekt vanuit een buikgevoel.” De films van de Amerikaanse filmmaker John Waters inspireren hem. „Daar zit ook veel lelijkheid in.”

Colle’s favoriete bloem is de dahlia. „Ouderwets, en tegelijkertijd futuristisch. Je hebt heel bijzondere soorten met spikes.”

Kwajongensstreken

Colle, die opgroeide in Gent, werd op zijn vijftiende van school gestuurd. „Ik was heel rebels: veel spijbelen, kwajongensstreken uithalen. Ik werkte toen al een tijdje in het weekend bij een simpele bloemenwinkel in de buurt. Daar ben ik gaan werken met een leercontract; werken gecombineerd met een minimaal aantal schooluren. Maar ik dacht geen enkel moment: ik wil bloemist worden. Ik deed het wel graag, want het was een creatieve outlet. Het hield me op de een of andere manier rustig.” Op zijn 22e stopte hij bij die winkel. „Ik deed al zeven jaar hetzelfde, dat frustreerde me. Ik heb in een fabriek gewerkt waar ze diepgevroren lasagnes maakten, in een drukkerij. Alles wat ik te pakken kon krijgen deed ik, maar ik hield het nooit langer dan een week vol.”

Toen hij een vacature van een bloemenwinkel in Dublin zag, besloot hij terug te keren naar de bloemsierkunst. Hij werkte er anderhalf jaar, om vervolgens naar Baltimore in de Verenigde Staten te verhuizen. „Dublin was vrij gemakkelijk. Ryanair bestond al, als ik naar huis wilde, dan ging ik gewoon. In Baltimore zat ik vast. De eerste twee dagen heb ik flink gejankt. Dat ik het daar uiteindelijk toch naar mijn zin heb gehad, voelt als een overwinning.” Vandaar dat hij zijn winkel naar de stad vernoemde.

Je wil niet dat iemand als Dua Lipa stuifmeel op haar jas krijgt

De bloemenwinkel in Baltimore heette The Dutch Connection en was opgericht door een Nederlandse vrouw. „Ze zocht specifiek naar mensen uit België en Nederland om onze stijl van bloemschikken daar te introduceren. Maar Baltimore is geen New York. De mensen daar zaten er helemaal niet op te wachten, dus het was erg rustig in de winkel.”

Na twee jaar in de VS verhuisde hij terug naar Gent. Niet veel later kreeg hij een baan in Antwerpen, bij de Plantaardige Verbeelding. „Een heel gerenommeerde bloemenzaak. Toen zij na drie jaar stopten, spoorden zóveel vaste klanten me aan om een eigen winkel te openen, dat ik dat maar heb gedaan. Het liep eigenlijk meteen goed.”

Bloemenveiling

Om die winkel te vullen stapt hij elke woensdagochtend om vier uur in een busje naar de bloemenveiling in Aalsmeer. „Ik probeer er om zes uur te zijn, zodat ik rond tien uur weer in de winkel kan staan.” Hij omschrijft Aalsmeer als een inspirerende plek. „De hoeveelheid! Het aanbod! Elke bloemenleverancier heeft tegenwoordig een webshop, maar als ik alles online zou bestellen, dan zou ik iedere week hetzelfde kopen. In Aalsmeer word ik verrast.” Hij is de ochtend voor dit interview ook uit Nederland gekomen, zijn Italiaanse vriend woont in Amsterdam. Met de Flixbus, omdat zijn vriend die ook altijd neemt. „Ik wil geen verwend nest zijn. De trein tussen Antwerpen en Amsterdam is duur tegenwoordig.”

Dat alles wat hij maakt na een paar dagen alweer verwelkt is, vindt hij niet erg. „Dat spreekt me juist enorm aan. Ik heb nooit tijd om lang stil te staan bij of iets wel goed genoeg is. Ik moet beslissingen snel nemen en kan niet later nog iets aanpassen. Ik kan me niet voorstellen dat ik een boek moet schrijven of een beeldhouwwerk maken, iets waar je eindeloos over kunt doen. Daar zou ik heel onzeker van worden.”

Bij Prada bleven de lelies nog een week in de showruimte. Die werd na afloop omgebouwd tot showroom, waar pers en inkopers de collectie van dichtbij konden bekijken. Het gebeurt ook dat bloemstukken meteen na een presentatie worden weggegooid. Denkt hij na over duurzaamheid? „Ik merk vooral dat ánderen erg met duurzaamheid bezig zijn. Bij Prada moest ik mijn hele supply-chain uitleggen, want ze wilden voorbereid zijn op kritiek. Zelf denk ik: 30.000 lelies is ook weer niet zo héél veel. Als ik ze niet had gekocht, waren ze waarschijnlijk naar China gegaan.” In zijn eigen huis staan de restanten uit de winkel. „Ik koop niks speciaal voor mezelf. Als ik knalgele rozen heb ingekocht en niemand wil die week gele rozen, neem ik ze allemaal mee.”

Colle ziet zichzelf niet nog twintig jaar bloemist zijn. Omdat het fysiek zwaar is, maar ook door de druk. „Ik doe daar vaak een beetje lacherig over, maar er komt veel stress kijken bij grote projecten.” Komt bij dat de bloemenwereld de afgelopen jaren veranderd is, zegt hij. „De nieuwe generatie bloemisten is alleen maar geïnteresseerd in het kleine vierkantje op Instagram. De methodes en technieken die achter het mooie plaatje schuilen boeien ze niet. Ik zie het ook bij sollicitanten. Die willen allemaal installaties maken. Maar gewoon een goed boeket draaien? Vergeet het maar. Terwijl: als je de basis niet beheerst, kun je de rest ook niet. Er gaat een skillset verloren, het is de teloorgang van het vak.”

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 6 mei 2023.

Hoe in 1896 zes studenten met succes het werk van Van Gogh voor zes dagen naar Groningen haalden

admin
November 26, 2024
0

Van 21 tot en met 26 februari 1896, zes dagen lang, hield het Groninger Museum van Oudheden één van de grootste Van Gogh-tentoonstellingen ooit. In een bovenzaal van het toen net geopende museum kon je 102 schilderijen, één lithografie en 25 tekeningen zien van de in die tijd nog vrij onbekende Van Gogh. Ze hingen kris kras boven, onder en naast elkaar, de meeste waren niet ingelijst, titels zoals wij die kennen hadden ze nog niet. Voor een portret dat Henri de Toulouse-Lautrec in 1887 van Van Gogh had gemaakt, lag een krans: Vincent van Gogh (1853-1890) was nog maar zes jaar eerder overleden.

Hoe Van Gogh naar Groningen kwam heet de tentoonstelling die dit weekend opent in het Groninger Museum (een ander museum in een ander gebouw). Het antwoord op die vraag kostte zeven jaar onderzoek in diverse archieven, briefwisselingen en fotocollecties, maar luidt uiteindelijk simpelweg: zes studenten vonden dat hun stad niet alleen met oudheden, maar ook met hedendaagse kunst kennis moest maken. Zij zorgden dat Van Gogh ‘naar Groningen kwam’.

„Kennis van beeldende kunst was destijds in Groningen nog maar schraal te verkrijgen”, constateerde één van hen, de later beroemde historicus Johan Huizinga. Willem Leuring, indertijd student geneeskunde, verstuurde de brief met het verzoek om schilderijen te mogen tentoonstellen. „Alles wat Vincent maakte [is] prachtig, prachtig”, schreef hij aan Johanna van Gogh-Bonger in Bussum. Als weduwe van Vincents broer Theo beheerde zij Van Goghs nalatenschap, honderden schilderijen lagen opgeslagen in haar huis.

Al met al kwamen er dankzij de zes studenten in twee jaar tijd acht tentoonstellingen, waaronder nóg een Van Gogh-tentoonstelling, nu met tekeningen en aquarellen. Daarna viel het vriendengroepje uit elkaar, de meesten waren tegen die tijd afgestudeerd. Dankzij hen was er tussen 1895 en 1897 in het Groninger Museum van Oudheden behalve voor Van Gogh, ook aandacht voor de modern-zwierige dierenprenten van lithograaf Theo van Hoytema, voor ‘hedendaagsche Fransche prentkunst’, voor de art-nouveaukunst van Johan Thorn Prikker en voor het symbolisme van Jan Toorop.

Entrée f 0,25

En alles deden de zes studenten zelf. Christiaan van Valkenburg, hij studeerde voor psychiater, noteerde dat ze de muren bespanden „met een gepast lijkend kleedsel, [we] hingen de schilderijen op en maakten de omgeving zoals [wij] vonden dat het hoorde”. Ze adverteerden in de Nieuwe Groninger Courant: ‘duur der expositie 6 dagen, entrée f 0,25’. En ze hadden succes. „Er komen sedert Zondag meer dan drie honderd menschen daags”, schreef Willem Leuring op 25 februari enthousiast aan Johanna Van Gogh-Bonger.

Maar zo eenvoudig als het klinkt – zes studenten organiseren acht tentoonstellingen – is het antwoord op de vraag ‘hoe Van Gogh naar Groningen kwam’ nou ook weer niet. Dat maak je op uit de gelijknamige catalogus, eigenlijk meer een spannend boek: het leest als een ontdekkingsreis. Conservator Mariëtta Jansen is de belangrijkste auteur van Hoe Van Gogh naar Groningen kwam, in 2017 kreeg ze voor haar onderzoek een Conservatoren Stipendium van het Cultuurfonds.

Aan het einde van de 19de eeuw, kom je te weten, kwam ‘de moderne tijd’ naar Groningen. Letterlijk, met een stadspark (Noorderplantsoen), villabuurten (Ubbo Emmiussingel), een nieuw treinstation (1896), een modern ziekenhuis (1903) en nieuwbouw voor het museum. In 1894 opende het Groninger Museum van Oudheden aan de Praediniussingel, met grote ramen in het dak zodat er veel licht zou vallen in de zalen op de eerste verdieping.

Ook kwam er in 1876, met mogelijk nog grotere gevolgen voor de stad, een ‘Wet op het Hoger Onderwijs’. Dankzij die wet was de universiteit niet meer gebonden aan een vastgesteld aantal hoogleraren – en groeide ze uitbundig. Waren er in 1870 nog 146 studenten ingeschreven in Groningen, in 1890 waren het er al 465.

Johan Huizinga in zijn studeerkamer in Groningen, ca. 1895-1897

Met een foto van zo’n student – als blow up te zien op de tentoonstelling – begint het boek. Het is Johan Huizinga, hij zit in zijn studentenkamer. Op het behang boven zijn bureau heeft hij een litho geplakt van Theo van Hoytema, Pauw. De kleurige Pauw (1895) maakt nu deel uit van de collectie van het Amsterdamse Rijksmuseum, op de tentoonstelling hangt het origineel naast de foto.

Op een andere uitvergrote foto, afkomstig uit het archief van studentenvereniging Vindicat atque Polit, zie je een dinerend gezelschap hoogleraren met in hun midden Jan Toorop. De in die tijd al gevierde kunstenaar logeerde ter gelegenheid van de aan hem gewijde tentoonstelling „een week of langer” (Huizinga) bij geneeskundestudent Willem Leuring aan de Herestraat. In een hoek van de foto staan een paar studenten, misschien zijn ze van het vriendengroepje. De foto is in 1896 gemaakt ‘door een onbekende fotograaf’, waarschijnlijk Leuring.

**Jan Toorop**, rechts aan tafel zittend, en de hoogleraren Pet, Land en Reiger in 1896

‘Doodelijk blauw’

Er was kortom in de stad een atmosfeer ontstaan waarin wetenschap en kunst floreerden – en elkaar wederzijds beïnvloedden. Johan Huizinga bijvoorbeeld, volgde op zaterdagmiddag tekenlessen bij Academie Minerva. En hij niet alleen: veel notabelen betaalden contributie om de kunstopleiding te ondersteunen, in ruil daarvoor kregen hun kinderen teken- en schilderlessen.

En dan waren er nog de lessen ‘practische aesthetica’ van H.P. Bremmer, later een belangrijk adviseur van Hélène Kröller-Müller bij het samenstellen van haar collectie. Zijn lessen werden gevolgd door hoogleraren en hun vrouwen – vaak werden ze gehouden bij één van hen thuis – van wie er veel vervolgens ook kunstwerken aanschaften. Hoogleraar plantkunde Moll kocht een aantal Van Goghs, waaronder voor duizend gulden Tuin te Arles uit 1888 (tegenwoordig in bezit van het Haagse Kunstmuseum). Je ziet een stukje van het schilderij op een foto van de woonkamer van de familie, Jan Willem Moll en zijn gezin woonden aan de Nieuwe Kijk in ’t Jatstraat.

Maar met foto’s alléén maak je geen tentoonstelling over schilderkunst. Waar nog bij komt dat er in de archieven weliswaar veel materiaal is opgedoken, maar geen foto’s van de acht tentoonstellingen. Dus hoe doe je het dan wel?

Dat is gebeurd met bruiklenen uit dertig musea en een stuk of tien particuliere collecties. Werken van Toorop, Thorn Prikker, Van Hoytema (en vele anderen) hangen in verschillende, aan hun stijl gewijde zalen: symbolisme, decoratieve kunst, art nouveau. In vitrines zie je tegelijk waar de wetenschap mee bezig was, krullerige, bijna kunstige boomstronken uit de colleges plantkunde, een projector toont glasdia’s van de colleges esthetica. Je kijkt je ogen uit, de kunstwerken zijn prachtig en het mooie van deze opzet is: de context dringt zich niet op, maar spreekt door de extra lagen van foto’s en voorwerpen bijna vanzelf.

Vincent van Gogh, **Zelfportret** (1887)

En Van Gogh?

Indertijd waren schilderijen te zien die later beroemd zouden worden: zonnebloemen, sterrennachten, de bekende slaapkamer. Omdat ze geen titels hadden, werden ze in de catalogus aangeduid als ‘tuin’, ‘landschap’, ‘wanhoop’ of ‘arbeider’. Van de 102 werken uit 1896 zijn zo’n 60 geïdentificeerd, soms ook doordat kranten erover berichtten. Zo werd een schilderij op de tentoonstelling omschreven als „zeer hard geel, bijna schreeuwend geel; daarboven een hemel van een pijnlijk doodelijk blauw, en uit den storm van het koren vliegen eenige zwarte raven omhoog”. Dat was ongetwijfeld Korenveld met kraaien (1890).

Kunstkring De Ploeg

Want dat is het laatste verhaal van deze ontdekkingstocht: de Groninger kunstkring De Ploeg, bekend van expressionistische, contrastrijke schilderijen, heeft in de eerste paar jaar van zijn bestaan de invloed ondergaan van de Van Gogh-tentoonstelling uit 1896. Of preciezer, want de schilders van de in 1918 opgerichte De Ploeg waren te jong om er zelf geweest te zijn: waarschijnlijk werden ze meegesleept door het enthousiasme van hun leraar aan de Academie Minerva, F.H. Bach. „Dit werk is bij goede bestudeering, een tegengif voor zooveel smaakbedervende, zwakke kleurprentjes, welke vaak als schilderijen te slikken worden gegeven”, schreef Bach in 1896 in een ingezonden brief in de Nieuwe Groninger Courant nog voor de tentoonstelling was afgelopen.

Jan Wiegers, Jan Altink, Johan Dijkstra en George Martens van De Ploeg: ook zij schilderden zonnebloemen in een vaas, er hangen een stuk of zeven bij elkaar. „Van Goghs Veertien zonnebloemen, een schilderij dat in 1896 nog in Groningen had gehangen, kwam in 1924 in de National Gallery in Londen terecht. In Johanna Bongers’ ogen was dit een offer dat ze had moeten brengen, ‘a sacrifice for the sake of Vincent’s glory’. Het is verleidelijk om deze verkoop in verband te brengen met de vele schilderijen van zonnebloemen die de leden van De Ploeg rond deze tijd schilderden”, valt te lezen in de catalogus.

F.H. Bach brak als kunstenaar niet door, zijn naam is onbekend gebleven. Wel ontwierp hij de vijf tegeltableaus in de centrale hal van het nieuwe station, je ziet ze als je aankomt met de trein. En Van Gogh? Die kwam niet verder dan het treinstation van Hoogeveen, voor een verblijf van drie maanden in Drenthe. Groningen heeft hij nooit bezocht.

Jan Altink, Zonnebloemen (1925)

Jan Altink, Zonnebloemen (1927)

Foto’s: Particuliere collectie

Tv-recensie | Laat quizmarathondeelnemers af en toe even op hun rug liggen en naar de wolken kijken

admin
November 26, 2024
0

„Laat de mensen maar leven, als ze dat willen, en daarna doodgaan, ieder op zijn beurt”, schreef Wisława Szymborska in 2002. „Zij, de wolken, hebben met heel dat vreemde gedoe niets te maken.” De woorden van de Poolse dichteres stonden aan het eind van Even lucht (EO) in de wolken geschreven, als een wijsheid die de korte documentaire in perspectief moest plaatsen. De afgelopen twintig minuten waren gevuld geweest met beelden van mensen die op hun rug in de achtertuin, op een grasveld of naast een kippenhok lagen. Op verzoek van de documentairemakers namen ze daar de tijd om midden op de dag hun blik omhoog te keren. Met hun ogen op de wolken vertelden ze waar hun gedachten nu naartoe gingen.

Bij de jonge deelnemers richtten die gedachten zich vooral op de toekomst en alle angsten en verlangens die daarbij kwamen kijken, terwijl de oudere deelnemers veelal terugblikten op het verleden: soms tevreden, soms met spijt. De thema’s die de wolkenkijkers bezighielden varieerden van behapbaar en concreet tot beangstigend groot. Latrelaties en terminale ziektes, vliegvakanties en klimaatverandering. Ik kwam er niet over uit of ik dat troostrijk of juist beangstigend vond: het idee dat je die dromen en zorgen met zo veel mensen deelt. En dat het de wolken die aan je voorbijtrekken uiteindelijk worst zal wezen hoe veel van je dromen en nachtmerries werkelijkheid worden.

Omdat maandag me wat vroeg leek voor een existentiële crisis ruilde ik de wolken in voor SBS6 (in jargon noemen we dit ook wel een ‘vibe shift’). Daar is sinds vorige week iedere avond Lotto De Quizmarathon (Talpa) te zien – of, in de woorden van presentator Rob Kamphues: „Het grootste quizevenement uit de Nederlandse tv-geschiedenis”, bestaande uit „zo’n 32 uur lang alleen maar quizen, quizen en nog eens quizen, met een selectie van de meest fanatieke quizfanaten .” Die quizfanaten nemen de uitdaging ontroerend serieus en worden behandeld als ware artiesten. Niet alleen kunnen ze backstage gebruikmaken van „speciale faciliteiten”, waaronder een ijsbad, een hometrainer en een doos Trivial Pursuit; ze mochten van tevoren ook een rider (wensenlijst) inleveren met „etenswaar die goed is om supergefocust de 32 uur durende marathon door te komen.” Zo kan het dat ze tussen de quizrondes door met een verhit hoofd de coulissen inlopen terwijl ze dingen zeggen als: „Het is nu tijd voor de hummus.”

Spijtig is het wel dat de marathon is opgeknipt en uitgesmeerd over meerdere weken. Dat geeft je als kijker de gelegenheid om je avond na avond iets slechter te voelen over je groeiende ongeduld. Want geef toe: je kijkt niet voor de triviafeitjes. Je kijkt omdat je wil zien hoe lang het duurt voor de hummus uitwerkt en de eerste uitgeputte quizfanaat van de hometrainer dondert.

Slaaptekort

Misschien dat de bedenkers van het format voorvoelden dat veel kijkers om die reden pas bij de laatste afleveringen aanhaken, als het slaaptekort van de kandidaten het best zichtbaar wordt. Dat dat de reden is voor het extra drama-element dat ze hebben toegevoegd: de kandidaten delen zich steeds op in twee teams, en aan het eind van elke ronde stemt het verliezende team een van de eigen leden weg. Het weggestemde lid mag dan weer zelf een ander teamlid aanwijzen om het tegen op te nemen in een duel. Wie verliest, vertrekt.

Al dat gehannes met messen in ruggen leidde in aflevering één al tot betraande oogjes bij de weggestemde deelnemer. Zo’n deelnemer zou je eigenlijk ook even buiten op zijn rug moeten leggen, vind ik. Voor een beetje perspectief. „Laat de mensen maar quizzen, als ze dat willen”, zou je tegen hem moeten zeggen; „en daarna weggestemd worden, ieder op zijn beurt. Zij, de wolken, hebben met dat hele vreemde gedoe niets te maken.”

Wat vindt NRC | De bezuinigingen op het hoger onderwijs zijn kortzichtig

admin
November 26, 2024
0

Studenten, onderzoekers, docenten en hoogleraren. Vakbonden, het bedrijfsleven, ondernemers en gemeenten. Maandagmiddag op het Malieveld verenigd met één boodschap: kabinet, doe het niet. Bezuinig niet op de toekomst van Nederland.

Want daar komt het kortzichtige plan op neer dat minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) deze week in de Tweede Kamer presenteert. Zijn ministerie levert komend jaar 430 miljoen euro in, een bedrag dat oploopt tot 1,9 miljard euro in 2028. Basis- en middelbare scholen ontkomen niet aan bezuinigingen, maar de grootste klappen vallen in het hoger onderwijs.

Er wordt minder geld gegeven voor internationale studenten, startersbeurzen voor jonge onderzoekers worden afgeschaft, en twee fondsen waaruit wetenschappelijk onderzoek wordt betaald, worden gekort (het Fonds Onderzoek en Wetenschap) en opgeheven (het Nationaal Groeifonds). Studenten die – in de ogen van het Rijk – te lang doen over hun studie, worden beboet. Wie de nominale studieduur met één jaar overschrijdt, moet deze zogenaamde langstudeerboete van 3.000 euro per jaar betalen.

Het is makkelijk om de demonstranten weg te zetten als elitaire drammers die – in een tijd dat er op veel meer wordt bezuinigd – hun hobby’s willen voortzetten. Dat is allesbehalve waar.

Neem de langstudeerboete. Die raakt juist eerstegeneratiestudenten, van wie de ouders niet naar het hbo of de universiteit gingen. Vaak zijn zij degenen die extra tijd nodig hebben. Het raakt studenten die naast hun studie mantelzorger zijn of vrijwilligerswerk doen – waar de samenleving juist behoefte aan heeft. Het raakt studenten die door ziekte vertraging oplopen.

Het maakt dat het hbo of een universitaire opleiding onbetaalbaar wordt voor degene die geen rijke ouders heeft. En het maakt vooral dat het hoger onderwijs een leerfabriek dreigt te worden, voor een generatie die al grote mentale druk ervaart.

Terwijl hoger onderwijs uit méér dan studiepunten alleen bestaat. Wetenschappelijk onderzoek gedijt bij zelfontplooiing, de maatschappij bij leraren, artsen, economen – en ja, ook bij politici – die zich in hun jonge jaren tot zelfstandige denkers en burgers hebben kunnen ontwikkelen.

Luister naar