Alexia Putellas, tweevoudig winnares van de Gouden Bal, heeft een zware revalidatie achter de rug.
N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Profiel
Wk voetbal Alexia Putellas (29) is blikvanger op het WK voetbal. Ze heeft zichzelf ten doel gesteld de vrouwensport te normaliseren. „Ik ken niemand die harder voor zichzelf is dan Alexia.”
Adrián Martínez moet slikken als hij eraan terugdenkt. Het sms’je dat Alexia Putellas, ’s werelds beste voetbalster, hem stuurde op 5 juni vorig jaar. „Ik ben bang”, schreef ze. Woorden die hard aankwamen bij haar fysiotherapeut. Nooit eerder had hij haar zo kwetsbaar gezien.
Die dag scheurde de middenvelder van FC Barcelona haar voorste kruisband tijdens een training in de voorbereiding op het EK van 2022 en moest zij op krukken het veld verlaten. Ze wist meteen: weg eindtoernooi. „Alsof iemand een mes in haar hart stak”, zegt Martínez, die Putellas sinds 2016 bijstaat in vakantieperiodes, inmiddels ook als goede vriend.
Ruim een jaar later is Putellas weer blikvanger op het WK dat vanaf 20 juli in Nieuw-Zeeland en Australië wordt gespeeld. Ze heeft een zware revalidatie achter de rug, maar wist vorige maand de eerste serieuze test – de Champions League-finale tegen VfL Wolfsburg – goed te doorstaan. Slechts zeven minuten speelde ze mee, maar de staande ovatie van de toeschouwers moet haar goed hebben gedaan.
Wie is Alexia Putellas, wat maakt de tweevoudig winnares van de Gouden Bal – de meest prestigieuze onderscheiding voor voetballers – zo goed en waarom staat zij voor meer dan alleen haar sport?
Altijd aan het voetballen
De 29-jarige Putellas is het oudste kind van Jaume Putellas en Elisabet ‘Eli’ Segura. Ze werd geboren in Mollet del Vallès, zo’n twintig kilometer ten noorden van Barcelona. Haar vader was lang de drijvende kracht achter haar carrière, vertelt haar moeder via de telefoon. Zijn vroegtijdige dood in 2012 was bepalend voor het leven en de loopbaan van Alexia Putellas.
„Als kind had Alexia altijd een bal aan haar voet”, zegt Eli. „In de tuin, op straat, op het schoolplein. Haar benen zaten vaak vol krassen en bulten.” Toen Putellas haar ouders vol overtuiging vertelde dat ze van voetbal hield, besloten die haar in te schrijven bij een club in Mollet del Vallès. Daar kwam ze terecht in een gemengd team.
Putellas’ coach vond dat ze talent had. Maar hij vond ook dat ze zich beter kon ontwikkelen in een vrouwenteam, zegt Eli. Via een kennis kwam ze op haar zevende bij CE Sabadell terecht, op drie kwartier rijden van haar huis. Ze speelde er met meiden die soms vijf jaar ouder waren.
Een tante bracht de kleine Alexia na school naar de trainingen. Haar vader haalde haar na zijn werk op. Eli bleef thuis om op hun jongste dochter Alba te passen. „Jaume en Alexia waren beste maatjes”, zegt Eli. „Allebei Barcelona-fan en allebei aan de tv gekluisterd om wedstrijden te kijken. Mannenwedstrijden welteverstaan, want in die tijd werden nog geen wedstrijden van vrouwen uitgezonden.”
Via CE Sabadell kwam Putellas op haar tiende terecht bij de jeugdacademie van FC Barcelona, waar ze na een jaar moest vertrekken omdat de club moest snoeien in het aantal jeugdteams en zij vanwege haar leeftijd net buiten de boot viel. Ze speelde een tijdje voor Es-panyol en Levante en keerde als achttienjarige terug bij haar favoriete club. In het eerste elftal dit keer – ze speelt er nog steeds.
Het was een hard gelag voor Putellas dat haar vader twee maanden voor dat feestelijke moment overleed, niet lang na een harttransplantatie. „Het doet altijd pijn als een familielid overlijdt”, zegt Eli, „maar in dit geval kwam het dubbel zo hard aan, omdat mijn man ook een steunpilaar was voor Alexia in het voetbal. Hij kon haar spel en dat van anderen goed duiden.”
Fysiotherapeut Adrián Martínez vertelt dat Putellas altijd last heeft van een stijve onderrug. Toen hij haar een keer uitlegde dat die klacht vaak op emoties is terug te voeren, kwam zij daar een dag later op terug. ‘Ik kan maar één reden bedenken’, zei ze volgens hem. ‘Mijn vader.’
Jaumes dood is nog altijd een gevoelig onderwerp, zegt Martínez. „Alexia en haar vader hadden dezelfde droom: dat zij het eerste elftal van Barcelona zou halen. Dat hij dat niet heeft mogen meemaken, doet haar nog steeds pijn.”
Totaalvoetballer
Voetbal werd een schild voor Putellas. Een manier om verdriet uit de weg te gaan en de droom van haar vader levend te houden. Niet voor niets eerde ze hem toen zij in 2021 voor de eerste keer de Gouden Bal in ontvangst nam. „Ik wil deze prijs zeker ook opdragen aan iemand die altijd speciaal voor mij was en dat zal blijven”, zei ze. „Het is de persoon voor wie ik dit doe en ik hoop dat wáár hij ook is, hij heel trots op me is.”
Putellas had zich in de jaren daarvoor sterk ontwikkeld als speelster. ‘Totaalvoetballer’ wordt zij wel genoemd, omdat ze goed verdedigt, kansen creëert, assists geeft en veel scoort. Ze maakt doelpunten met haar linker- én rechtervoet, speelt technisch verzorgd en kan het spel goed ‘lezen’. Tijdens een wedstrijd kijkt ze voortdurend om zich heen en denkt ze een paar stappen vooruit.
Maar misschien wel meer dan met haar goede spel, onderscheidt zij zich met haar arbeidsethos. ‘Labor Omnia Vincit’ heeft zij op haar lichaam getatoeëerd: werk overwint alles. Haar lijfspreuk. „Ik ken niemand die harder voor zichzelf is dan Alexia”, zegt fysiotherapeut Martínez. Ze stuurde hem ooit een sms na een training in haar vakantie. ‘Ik heb tickets voor een concert vanavond, maar als jij vindt dat we nog even door moeten dan zeg ik af.’ Martínez stond erop dat zij naar het concert ging.
Het maakt haar niet uit welke offers ze moet brengen
Luis Calvo betrokken bij een Spaanse documentaireserie over Putellas
Volgens Luis Calvo, die betrokken was bij een driedelige Spaanse documentaireserie over Putellas, is ze de verpersoonlijking van haar eigen lijfspreuk. „Het is iets te veel labora”, zegt hij. „Alexia wil alles perfect doen. Uitzonderlijk goed trainen, uitzonderlijk goede wedstrijden. Het maakt haar niet uit welke offers ze moet brengen.”
Tijdens het maken van de documentaire kon Putellas erg ongeduldig zijn, vertelt Calvo. Bij de eerste ontmoeting kwam ze kil over. „Als je met haar praat, heb je het gevoel dat ze denkt: ik heb het druk, verdoe mijn tijd niet, ik wil voetballen. Ze is zakelijk en to the point.”
Martínez kan haar het beste omschrijven aan de hand van een Spaans liedje. Het gaat over iemand met een dikke huid en een elastisch hart. Voor de zekerheid appt hij de tekst nog even na: Dura por fuera y blanda por dentro. Hard van buiten en zacht van binnen.
„Sommige mensen worden bang in haar aanwezigheid”, vult moeder Eli aan. „Alexia is standvastig en doelgericht. Maar ze is ook heel gevoelig en introvert. Als meisje dook ze al weg als ze een cameraploeg zag.”
:strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/07/data102821670-1d64df.jpg%7C//images.nrc.nl/xu1q3O5dv4UaIAvD6LojBiRR8NM=/1920x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/07/data102821670-1d64df.jpg%7C//images.nrc.nl/TmxfSjX60GJ13Ye-bWoAI7vy6gg=/5760x/smart/filters:no_upscale():strip_icc()/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/07/data102821670-1d64df.jpg)
Het criterium bij alles wat Alexia Putellas doet: helpt het de vrouwensport te „normaliseren”? Foto Gareth Cattermole/Getty
Geen vrouwenvoetbal, maar voetbal
Met dat in het achterhoofd is het indrukwekkend hoe Alexia Putellas zich de afgelopen jaren als mens heeft ontwikkeld. La Reina, de koningin, wordt de aanvoerder van FC Barcelona wel genoemd. Iemand met natuurlijk gezag die haar ploeg aan de hand neemt. En, als het moet, als boegbeeld fungeert voor haar sport.
Zo zie je haar in de documentaire van Calvo stijlvol gekleed, maar ietwat houterig in haar motoriek, handen schudden en poseren in hele verschillende situaties. Op een autoracebaan. Bij een prijsuitreiking. Tussen fans. „Ik moet mezelf laten zien”, zegt ze. „Noem het economische vergelding. Ik doe het ook om de zichtbaarheid van de sport te vergroten.”
Haar criterium bij alles wat ze doet: helpt het de vrouwensport te „normaliseren”? Bij optredens en interviews praat ze liever niet over haar vrouw-zijn. Wel over haar sport, haar carrière, haar wedstrijden en statistieken. Voetbal voor vrouwen mag niet anders behandeld worden dan voetbal voor mannen, vindt ze. Noem het gewoon ‘voetbal’. Hou op met dat gezeur.
Die „obsessie” met de normalisering van sport voor vrouwen heeft volgens haar manager Josep Figueras te maken met de geringe kansen die voetballende meisjes in haar tijd kregen. Er waren geen vrouwelijke rolmodellen. Er waren niet genoeg meisjes voor een eredivisie. Er waren geen kleedkamers voor meiden. Geen behoorlijke tenues. Werkelijk alles moest worden bevochten. Dat heeft haar strijdlust enorm aangewakkerd.
In de tijd dat ze begon te voetballen was alles op de jongens afgestemd, zegt haar moeder. „Ze kwam vaak pas tegen elf uur thuis omdat zij eerst op de jongens moest wachten. En dan nog huiswerk maken en vroeg opstaan. Ze moest altijd tegen de stroom in zwemmen. Daarom heeft ze zich voorgenomen: andere meiden moeten de kansen krijgen die ik niet kreeg.”
Drie miljoen Instagram-volgers
Haar strijd voor gelijke rechten – op een veel minder provocatieve manier dan bijvoorbeeld het Amerikaanse voetbalicoon Megan Rapinoe – spreekt veel voetbalfans aan. Dát gecombineerd met de aanhoudende blijken van erkenning (in 2022 won ze haar tweede Gouden Bal), zorgt voor veel verkeer op sociale media. Met haar bijna 3 miljoen volgers op Instagram – een toename van 65 procent in het afgelopen jaar – is ze na de Zwitserse Alisha Lehmann de meest gevolgde voetbalster van de wereld. Een Instagram-post van haar levert merken ruim een ton op, stelde marktonderzoeksbureau Nielsen Sports vorige maand.
„Slechts een paar mannelijke spelers van Barcelona en Real Madrid trekken meer belangstelling op sociale media”, zegt haar manager Josep Figueras. Samen met Robert Lewandowski en Pedri krijgt Putellas de meeste media-aanvragen bij FC Barcelona. Met tien bedrijven sloot zij de afgelopen jaren een langdurig sponsorcontract – een fractie van de bedrijven die belangstelling toonden. „Ze wil overal bij betrokken worden, vakantie of niet”, zegt Fi-gueras. „Ook als het om zaken gaat die tot mijn takenpakket behoren. We noemen haar op kantoor gekscherend ‘de ceo’.”
Na de blessure
Meerdere mensen zeggen dat het voor controlfreak Putellas dan ook even wennen was dat zij tijdens haar lange revalidatie niet veel meer kon doen dan hard werken aan haar terugkeer en nu en dan een trofee in ontvangst nemen. „Ze vond het aanvankelijk moeilijk te accepteren”, zegt haar moeder. „Daar werd ik erg nerveus van. Ik wilde haar bij me hebben, reageerde een beetje hysterisch. Maar ik merkte ook dat ze er wilde zijn voor haar team. Dat vond ik mooi om te zien.”
In die lange revalidatieperiode werd Putellas flink door elkaar geschud. Er waren dagen dat ze dacht dat ze nooit meer zou spelen, vertelt fysiotherapeut Martínez, en dagen dat ze voelde: ik kan iedereen verslaan. „Het was een onzekere maar ook leerzame tijd. Ze ontdekte wie belangrijk voor haar is en ze leerde dat er meer is dan voetbal. Voor mij is er een Alexia voor en een Alexia na de blessure. Ze is een completer mens geworden.”
Een „vitamineshot” noemt Eli Segura de vele bezoekjes van haar dochter aan familie en jeugdvrienden het afgelopen jaar. „Of misschien wel meer dan vitaminen”, zegt ze. „Een lading batterijen om door te kunnen gaan.” Gevraagd naar de band met haar dochter zegt zij: „Die is als een gesloten keten. We kunnen niet zonder elkaar.”
Putellas is met haar 29 jaar nog net niet in de nadagen van haar carrière. Maar niemand gelooft dat zij ooit een leven zal leiden zónder haar sport. Het is het enige wat haar wezenlijk interesseert, ook al heeft ze de bijzaken inmiddels ontdekt. Misschien wordt ze coach, misschien niet, maar zeker is dat ze zal blijven vechten voor de vrouwen en meisjes die na haar komen. „Met twee Gouden Ballen op zak zal ze nooit om werk verlegen zitten”, zegt Martínez.
