De afstudeerfilms van de Filmacademie behandelen serieuze problemen op zeer grappige manier

Posted on by admin

Als er één beeld is dat de afstudeerfilms van de Nederlandse Filmacademie in 2025 samenvat dan is het Raymond Thiry, komisch spartelend aan een strop. Het is een onrustwekkend en deprimerend beeld uit fictiefilm Bungelen, maar ook héél grappig.

Dat typeert de lichting van 2025. Zoals de afgelopen jaren kun je in de vijf documentaires en zes fictiefilms een kleurenwaaier aan maatschappelijke problemen zien. Van klimaatproblematiek tot zelf- en seriemoord. Maar de toon van veel films is licht, hoopvol, en humoristisch.

Neem de documentaire waar we wilden zijn (allemaal kleine letters), gemaakt in samenwerking met de AVROTROS (allemaal grote letters). Regisseur Kellan Vogelzang introduceerde de film op de premièredag van de eindexamenfilms op donderdagochtend in het Eye Filmmuseum in Amsterdam als volgt: „Deze film kwam voort uit een frustratie met de moderne maatschappij.” Het feit dat je niet weet waar je eten vandaan komt, het gebrek aan intermenselijk contact. En dus togen zes crewleden naar Lapland om met een groep Nederlanders van de wildernis te leven.

Je zet je schrap. Het klinkt als duurzaamheidsles. Maar de film blijkt een lief portret van mensen die proberen te ontsnappen aan een te druk leven. Ze likken mieren van hun handen. „Zuur, joh!” En: „God, wat zijn die mieren lekker. […] Ik neem nog een handje mee.” Ze discussiëren bij het avondeten verhit over de behoefte aan, ironisch genoeg, vijf minuten bezinning. En ze leren elkaar de beste manier een gevangen vis uit zijn lijden te verlossen: „Je moet hem hard slaan, dat is beter voor de vis. Harder. Hij is dood. Hij is dood!”

Scène uit de fictiefilm ‘Bungelen’. Beeld Nederlandse Filmacademie

Meer genrefilms

Met Lichting 2025 studeren er 83 filmmakers en vijf componisten af. Van 25 juni tot 6 juli zijn de films – gemaakt in samenwerking met omroepen – te zien in Eye Filmmuseum, in het Documentaire Paviljoen en op de Nederlandse Filmacademie.

Meer dan in de sombere coronajaren maakten de studenten genrefilms. Beneath the Baobab Tree (KRO-NCRV) is een horrorfilm gebaseerd op West-Afrikaanse mythologie: een zwangere vrouw wordt achtervolgd door zwermende, gifgroene vuurvliegjes. Bungelen gaat over een man die zijn levenslange drang tot lustmoorden onderdrukt, totdat hij buurman Chris (Raymond Thiry) ziet bungelen in het bos. En in Moksha (VPRO) probeert een wetenschapper de sterren terug te brengen naar een post-apocalyptische vuilniswereld. Natuurlijk is er ook Hollands jeugddrama: in Niemandsland worstelt een tiener met bekvechtende ouders en een intense semi-erotische vriendschap.

De productiekwaliteit is heel hoog – visuele effecten zijn zelfs van blockbusterniveau. Maar verhaaltechnisch schort er soms wat. Bij enkele films lijkt het verhaal te groot voor een kortfilm.

Kinderfilm De Kleine Hoteldetective (NTR) is de meest volledig geslaagde fictiefilm. De elfjarige Billie probeert er achter te komen wie de geheimzinnige hotelinspecteur is die beslist over het hotel van haar moeder. Het is een klassieke kids-on-top-film: volwassenen zijn scheefgegroeide excentriekelingen, kinderen weten wel beter. En het is een verademing voor ouders die nog weleens zwetend wakker worden na een bezoek aan De Bellinga’s: Pretpark op Stelten. Ook Sugar (BNNVARA) is geslaagd: een invoelend portret van een vrouw die begint met sekswerk.

Scène uit de horrorfilm ‘Beneath the Baobab Tree’. Beeld Nederlandse Filmacademie

Documentaire

De documentaires zijn beter dan de fictiefilms, en visueel gewaagder. Prachtige animatie illustreert Sanyi Kakas (VPRO): een grappige reportagedocu over een haan die een Hongaars dorp dichter bij elkaar bracht.

Ook Moeders, Moeders, Moeders (NTR) is indrukwekkend, met zijn droevige zwartwit-beelden en vlekkige krijttekeningen. Regisseur Paul Hylkema onderzoekt de complexe band die hij heeft met zijn moeder, die weer een gemankeerde band met háár moeder heeft. Het onderzoek blijft wat aan de oppervlakte, maar beelden zeggen veel: de afwisseling tussen extreme close-ups en vergezichten illustreert hoe familie zowel nabij als onkenbaar kan voelen.

De meest gewaagde film is The Birds Shall Return (HUMAN). Hij werd geboren uit frustratie met de Filmacademie. „Bij de UvA waren er protesten tegen Israël”, zegt regisseur Nour Alkheder. „Maar bij ons was het stil.” De film is een poging „de camera te gebruiken” om de genocide op Palestijnen aan de kaak te stellen. Verhalen van grootmoeders en derde-generatie-Palestijnen leiden naar een confronterend punt: strijd is voor Palestijnen géén keuze, maar noodzaak. De film is beeldschoon, toch had je iets van de visuele poëzie willen inruilen voor verdere uitweiding.

Scène uit de documentaire ‘Sanyi Kakas’. Beeld Nederlandse Filmacademie

Punk

Het absolute hoogtepunt van dit jaar was kus kus beng beng (BNNVARA). In de film legt regisseur Ollie Launspach virtuoos de impact van zijn gendertransitie op zijn relatie vast.

Het begint als een portret van zijn partner Sterre Mulder. Haar levensverhaal flitst in knipsels, foto’s en anekdotes over het scherm. Op het nieuws dat Launspach in transitie ging was ze niet enthousiast. Maar ze is begripvol en vrolijk. Ze wikkelt de zwachtels af na de operatie en zegt liefdevol: „Hey Frankenstein.” En: „Ik denk dat het mooi wordt.”

Launspach heeft echter moeite haar begrip te accepteren. Hij trekt, duwt en schudt, totdat Sterre (en de kijker) er ongemakkelijk van wordt. Er breekt iets open als zij zegt: „Jij wil horen dat ik het moeilijk vindt, omdat jij jezelf haat.” Daarna draait de film om en gaat het plots over de knipsels, foto’s en anekdotes van zíjn leven.

Drie, vier films later wordt er op de premièredag nog steeds over nagepraat in Eye – een prestatie, zeker als er inmiddels films over de vernietiging van de aarde langsgekomen zijn.

Wat kus kus beng beng zo ontroerend en overtuigend maakt, is dat de film de ervaring van een levensveranderende keus vat. Hoe het brein op hol slaat – een wespennest dat een tik heeft gekregen. Nooit wordt het uitleggerig. Omdat het in elk manisch gemonteerd beeld zit. Ook de muziek is grandioos – componist Xiangming Niu won terecht de Filmscore Award. Het is herkenbaar, punk en recalcitrant: midden in de film verschijnen er minutenlang dagboekfragmenten van Mulder op beeld.

Bij de borrel achteraf vertelt Launspach dat hij helemaal niet van plan was een egodocument te maken. Hij en producenten Isa Sluis en Swaantje Kooijmans deden eerst onderzoek, spraken met talloze stellen, maar werden niet „filmisch verliefd”. Launspach schrok wel van de verhalen die hij hoorde; de twijfels en gevoelens die een transitie losmaakt. Het moest toch écht over hem en Sterre gaan. Ze werkten innig samen in het maken van de film – als afgestudeerd cultuurcriticus daagde Mulder Launspach ook op kunstzinnige manier. En de camera was een buffer waardoor ze elkaar de moeilijke vragen eindelijk durfden te stellen.

Voor wie zich na het zien afvraagt hoe het nu, maanden later, met de relatie gaat, had Launspach bij de vertoning een boodschap. „Ik ben trots om te zeggen: we zijn nog samen!”




Related Posts

Wat Noel en Liam Gallagher nog kunnen leren van andere broeder- en zustervetes

‘I’d rather eat my own shit than be in a band with him again.” Het was volgens gitarist Noel Gallagher volkomen ondenkbaar dat hij ooit nog samen met zijn zingende broer Liam zou optreden. Een reünie van Oasis zou er dan ook nooit-maar-dan-ook-nooit komen. „Zelfs niet als alle uitgehongerde kinderen ter wereld ervan afhankelijk zouden zijn.”

Het wereldvoedselprobleem is nog lang niet opgelost, maar die ondenkbare reünie kwam er natuurlijk toch. Volgende week begint Oasis in het Verenigd Koninkrijk aan een 41 shows tellende stadiontournee die tot november langs zo’n beetje alle continenten trekt (maar Nederland overslaat).

Na zestien jaar wachten smachten de fans om de monsterhits (‘Wonderwall’, ‘Live Forever’, ‘Don’t Look Back in Anger’) weer te horen, en verheugen de haters zich stilletjes op het andere handelsmerk van de Britpopgiganten: hun oneindige strubbelingen, scheldkanonnades en knokpartijen.

De Gallaghers zijn niet alleen. Vetes tussen bloedverwanten lijken oververtegenwoordigd in de popmuziek. Zit er een patroon in alle broeder- en zustertwisten? En zijn daaruit lessen de trekken waarmee Oasis hun tour tot een succesvol einde kan brengen?

Lees ook

Oasis zou zelfs niet terugkeren als ‘alle stervende kinderen ervan afhankelijk waren’. Toch begint de kaartverkoop zaterdag

Oasis in 2006 in Hongkong, drie jaar voordat de band stopte.

Les 1. Het gebeurt in de beste families

Eerst het troostende nieuws: het hoort erbij. Ruzie maken is niet per se erg, en het maakt deel uit van een lange traditie. Waar je in ieder ander familiebedrijf elkaar makkelijk kunt ontlopen en tactisch de taken kunt verdelen, beland je als bandlid toch altijd weer samen in dezelfde studio, tourbus of kleedkamer, waar je eindeloos moet rondhangen. Gooi naast een flinke portie verveling ook nog wat alcohol en drugs in die snelkookpan en voordat je het weet, ontploft de boel.

En laat je niet misleiden door decibellen, want het gebeurt zeker niet alleen bij ruige rockers als The Stooges, Creedence Clearwater Revival of AC/DC. Hoe zoetsappig de close harmony van The Everly Brothers, The Beach Boys of The Jacksons misschien ook klonk, ook binnen in die broers kolkten woede en wedijver.

Chris (links) en Rich Robinson van The Black Crowes. Foto Thomas Cooper / Getty Images

Les 2. Het kan altijd erger

„We’re bad, but we’re not that bad”, zeiden de Gallaghers ooit tegen elkaar toen ze geschokt toekeken hoe zanger Chris Robinson van de Amerikaanse rockband The Black Crowes en zijn broer en gitarist Rich elkaar aftuigden. En dat was nog niet eens de keer dat Chris zijn broer te lijf ging met een kapotgeslagen fles, vanwege een ruzie over… een setlist. „We wilden elkaar echt zo veel mogelijk pijn doen”, verklaarde Chris lachend toen de broers voor de zoveelste keer de strijdbijl hadden begraven. „Het was op alle mogelijke manieren ongezond”, gaf Rich toe.

Les 3. Sla elkaar nooit in het gezicht

In hun eindeloze bokspartijen respecteerden de Robinsons wel altijd die ene gouden regel uit de rock-’n-roll: gij zult elkaar nooit in het gezicht slaan. Blauwe ogen en gebroken neuzen passen nu eenmaal niet op de bühne. Ook de vingers van muzikanten zijn offlimits. Het publiek mag namelijk niet het slachtoffer worden.

David Lee Roth, larger-than-life-zanger van hardrockband Van Halen verklapte ooit hoe drummer Alex zijn broer en virtuoze gitaargod Eddie van Halen te grazen nam na een ruzie over – wederom – de setlist. Met één vuist gaf hij zijn broer een gigantische afranseling. „Maar met zijn andere arm beschermde hij tegelijkertijd voorzichtig Eddies hoofd zodat die niet tegen het beton zou beuken, want we moesten nog spelen.”

„Alex is de rock. Ik ben de roll”, zo quote de drummer zijn in 2020 overledene broer in zijn recent verschenen memoires Broers. „We vechten, we maken ruzie – zelfs in de dingen waar we elkaar wél in vinden.” Maar aan de vechtpartij wijdt hij geen woord, al geeft hij wel toe woest te zijn geweest toen zijn broer de gitaarsolo van Michael Jacksons wereldhit ‘Beat it’ inspeelde – helemaal toen het album Thriller op één belandde, net voor Van Halens eigen plaat 1984.

„Ik haat hem niet meer dan iemand anders”, zei Ray Davies van The Kinks over zijn broer Dave. „Maar zeker ook niet minder.” Ook in hun talrijke matpartijen respecteerden ze de code om elkaars gezicht te sparen. Het ging pas fout toen drummer Mick Avory zich ermee ging bemoeien en met een bekkenstandaard begon te zwaaien. Resultaat: zestien hechtingen in de kaak van Dave. De voortdurende broer- en bandguerrilla zou resulteren in een vierjarig tourverbod in de Verenigde Staten.

Ann en Nancy Wilson van Heart. Foto Richard Creamer / Getty Images

Les 4. Ontloop elkaar (en bespaar niet op extra vervoer)

Blijven meppen werkt averechts. „Je zoekt op den duur gewoon een reden om te vechten”, bekende zanger-gitarist Caleb Followill van de Amerikaanse rockband Kings of Leon (met daarin zijn broers Jared en Nathan én neef Matthew). „Dat kan the stupidest shit zijn, zelfs een barkruk.” Pas toen het viertal in 2021 het achtste album had voltooid, gaven ze toe: dit is de eerste plaat waarbij we niet met elkaar op de vuist zijn gegaan.

Om het geweld te beperken had de band al een draconische maatregel ingesteld: ze reisden jarenlang apart. Pas anderhalf uur voor het optreden kwamen ze samen, meteen na afloop ging ieder weer zijn eigen weg.

De zingende zussen Ann en Nancy Wilson hadden na vijftig jaar en drie reünies van hun hardrockband Heart zo’n genoeg van elkaar dat ze – eenmaal aangekomen met eigen tourbussen – óók nog de backstage opdeelden in zogeheten ‘sanctuary zones’. Daar mochten alleen hun eigen partners, managers en stylisten komen.

Maurice, Robin en Barry Gibb van The Bee Gees. Foto Jeff Hochberg / Getty Images

Les 5. Wacht niet tot er één doodgaat

Zoals bij iedere ruzie geldt: hoe grimmig de strijd ook is, uiteindelijk weet iedereen diep van binnen dat het nergens over gaat. Alleen: vaak komt verzoening te laat. Zie ook: het Britse discotrio Bee Gees. Hoe spekglad Barry Gibbs en zijn jongere tweelingbroers Robin en Maurice hun driestemmige falsetstemmen ook lieten galmen, achter de schermen schreeuwden ze vooral tegen elkaar wie de beste was. Maurice, het eerste slachtoffer van deze verplaswedstrijd, degradeerde tot zijn grote verdriet tot de boodschappenjongen van de andere broers. „Ik zei: ‘Nee Robin, jij moet Barry bellen!’ En: ‘Nee Barry, bel jij Robin maar!’ Ze zeiden allebei: ‘Oh nee!’ En dat ging achttien maanden zo door.”

Drie reünies en twee sterfgevallen later, stond Barry in 2012 met een roos in zijn handen aan het graf van de aan kanker gestorven Robin. Maurice was negen jaar eerder overleden na een hartstilstand. „God weet hoeveel ruzie we hebben gemaakt”, treurde de oudste broer. „Zelfs tot het einde toe hadden we conflicten met elkaar, wat nu niets meer betekent. Het betekent gewoon niets meer. If there’s conflict in your lives – get rid of it.”


De afstudeerfilms van de Filmacademie behandelen serieuze problemen op zeer grappige manier

Als er één beeld is dat de afstudeerfilms van de Nederlandse Filmacademie in 2025 samenvat dan is het Raymond Thiry, komisch spartelend aan een strop. Het is een onrustwekkend en deprimerend beeld uit fictiefilm Bungelen, maar ook héél grappig.

Dat typeert de lichting van 2025. Zoals de afgelopen jaren kun je in de vijf documentaires en zes fictiefilms een kleurenwaaier aan maatschappelijke problemen zien. Van klimaatproblematiek tot zelf- en seriemoord. Maar de toon van veel films is licht, hoopvol, en humoristisch.

Neem de documentaire waar we wilden zijn (allemaal kleine letters), gemaakt in samenwerking met de AVROTROS (allemaal grote letters). Regisseur Kellan Vogelzang introduceerde de film op de premièredag van de eindexamenfilms op donderdagochtend in het Eye Filmmuseum in Amsterdam als volgt: „Deze film kwam voort uit een frustratie met de moderne maatschappij.” Het feit dat je niet weet waar je eten vandaan komt, het gebrek aan intermenselijk contact. En dus togen zes crewleden naar Lapland om met een groep Nederlanders van de wildernis te leven.

Je zet je schrap. Het klinkt als duurzaamheidsles. Maar de film blijkt een lief portret van mensen die proberen te ontsnappen aan een te druk leven. Ze likken mieren van hun handen. „Zuur, joh!” En: „God, wat zijn die mieren lekker. […] Ik neem nog een handje mee.” Ze discussiëren bij het avondeten verhit over de behoefte aan, ironisch genoeg, vijf minuten bezinning. En ze leren elkaar de beste manier een gevangen vis uit zijn lijden te verlossen: „Je moet hem hard slaan, dat is beter voor de vis. Harder. Hij is dood. Hij is dood!”

Scène uit de fictiefilm ‘Bungelen’. Beeld Nederlandse Filmacademie

Meer genrefilms

Met Lichting 2025 studeren er 83 filmmakers en vijf componisten af. Van 25 juni tot 6 juli zijn de films – gemaakt in samenwerking met omroepen – te zien in Eye Filmmuseum, in het Documentaire Paviljoen en op de Nederlandse Filmacademie.

Meer dan in de sombere coronajaren maakten de studenten genrefilms. Beneath the Baobab Tree (KRO-NCRV) is een horrorfilm gebaseerd op West-Afrikaanse mythologie: een zwangere vrouw wordt achtervolgd door zwermende, gifgroene vuurvliegjes. Bungelen gaat over een man die zijn levenslange drang tot lustmoorden onderdrukt, totdat hij buurman Chris (Raymond Thiry) ziet bungelen in het bos. En in Moksha (VPRO) probeert een wetenschapper de sterren terug te brengen naar een post-apocalyptische vuilniswereld. Natuurlijk is er ook Hollands jeugddrama: in Niemandsland worstelt een tiener met bekvechtende ouders en een intense semi-erotische vriendschap.

De productiekwaliteit is heel hoog – visuele effecten zijn zelfs van blockbusterniveau. Maar verhaaltechnisch schort er soms wat. Bij enkele films lijkt het verhaal te groot voor een kortfilm.

Kinderfilm De Kleine Hoteldetective (NTR) is de meest volledig geslaagde fictiefilm. De elfjarige Billie probeert er achter te komen wie de geheimzinnige hotelinspecteur is die beslist over het hotel van haar moeder. Het is een klassieke kids-on-top-film: volwassenen zijn scheefgegroeide excentriekelingen, kinderen weten wel beter. En het is een verademing voor ouders die nog weleens zwetend wakker worden na een bezoek aan De Bellinga’s: Pretpark op Stelten. Ook Sugar (BNNVARA) is geslaagd: een invoelend portret van een vrouw die begint met sekswerk.

Scène uit de horrorfilm ‘Beneath the Baobab Tree’. Beeld Nederlandse Filmacademie

Documentaire

De documentaires zijn beter dan de fictiefilms, en visueel gewaagder. Prachtige animatie illustreert Sanyi Kakas (VPRO): een grappige reportagedocu over een haan die een Hongaars dorp dichter bij elkaar bracht.

Ook Moeders, Moeders, Moeders (NTR) is indrukwekkend, met zijn droevige zwartwit-beelden en vlekkige krijttekeningen. Regisseur Paul Hylkema onderzoekt de complexe band die hij heeft met zijn moeder, die weer een gemankeerde band met háár moeder heeft. Het onderzoek blijft wat aan de oppervlakte, maar beelden zeggen veel: de afwisseling tussen extreme close-ups en vergezichten illustreert hoe familie zowel nabij als onkenbaar kan voelen.

De meest gewaagde film is The Birds Shall Return (HUMAN). Hij werd geboren uit frustratie met de Filmacademie. „Bij de UvA waren er protesten tegen Israël”, zegt regisseur Nour Alkheder. „Maar bij ons was het stil.” De film is een poging „de camera te gebruiken” om de genocide op Palestijnen aan de kaak te stellen. Verhalen van grootmoeders en derde-generatie-Palestijnen leiden naar een confronterend punt: strijd is voor Palestijnen géén keuze, maar noodzaak. De film is beeldschoon, toch had je iets van de visuele poëzie willen inruilen voor verdere uitweiding.

Scène uit de documentaire ‘Sanyi Kakas’. Beeld Nederlandse Filmacademie

Punk

Het absolute hoogtepunt van dit jaar was kus kus beng beng (BNNVARA). In de film legt regisseur Ollie Launspach virtuoos de impact van zijn gendertransitie op zijn relatie vast.

Het begint als een portret van zijn partner Sterre Mulder. Haar levensverhaal flitst in knipsels, foto’s en anekdotes over het scherm. Op het nieuws dat Launspach in transitie ging was ze niet enthousiast. Maar ze is begripvol en vrolijk. Ze wikkelt de zwachtels af na de operatie en zegt liefdevol: „Hey Frankenstein.” En: „Ik denk dat het mooi wordt.”

Launspach heeft echter moeite haar begrip te accepteren. Hij trekt, duwt en schudt, totdat Sterre (en de kijker) er ongemakkelijk van wordt. Er breekt iets open als zij zegt: „Jij wil horen dat ik het moeilijk vindt, omdat jij jezelf haat.” Daarna draait de film om en gaat het plots over de knipsels, foto’s en anekdotes van zíjn leven.

Drie, vier films later wordt er op de premièredag nog steeds over nagepraat in Eye – een prestatie, zeker als er inmiddels films over de vernietiging van de aarde langsgekomen zijn.

Wat kus kus beng beng zo ontroerend en overtuigend maakt, is dat de film de ervaring van een levensveranderende keus vat. Hoe het brein op hol slaat – een wespennest dat een tik heeft gekregen. Nooit wordt het uitleggerig. Omdat het in elk manisch gemonteerd beeld zit. Ook de muziek is grandioos – componist Xiangming Niu won terecht de Filmscore Award. Het is herkenbaar, punk en recalcitrant: midden in de film verschijnen er minutenlang dagboekfragmenten van Mulder op beeld.

Bij de borrel achteraf vertelt Launspach dat hij helemaal niet van plan was een egodocument te maken. Hij en producenten Isa Sluis en Swaantje Kooijmans deden eerst onderzoek, spraken met talloze stellen, maar werden niet „filmisch verliefd”. Launspach schrok wel van de verhalen die hij hoorde; de twijfels en gevoelens die een transitie losmaakt. Het moest toch écht over hem en Sterre gaan. Ze werkten innig samen in het maken van de film – als afgestudeerd cultuurcriticus daagde Mulder Launspach ook op kunstzinnige manier. En de camera was een buffer waardoor ze elkaar de moeilijke vragen eindelijk durfden te stellen.

Voor wie zich na het zien afvraagt hoe het nu, maanden later, met de relatie gaat, had Launspach bij de vertoning een boodschap. „Ik ben trots om te zeggen: we zijn nog samen!”


Lorde wil zich volledig tonen: rauw, ongesluierd en eerlijk – de nieuwste teksten van Sef komen als poëzie

Lorde toont zich volledig: rauw en ongesluierd

Een röntgenfoto van het bekken, met bovenin de gesp van een riem, links en rechts de klinknagels van een spijkerbroek, een rits die naar beneden loopt en, rondzwevend in het klinische blauw, een spiraaltje. De coverfoto van het album Virgin is ‘volledig transparant’ – even letterlijk als figuurlijk. Lorde (28) wil zich volledig tonen: rauw, ongesluierd en eerlijk. Het is een hyperpersoonlijke blik vol feministische symboliek waarmee de zangeres een krachtig statement maakt: geen schuilen, geen filters, gewoon zij – vanbinnen en vanbuiten.

Cool, eigenzinnig en ongrijpbaar was Ella Yelich-O’Connor, oftewel Lorde uit het strandplaatsje Takapuna, Nieuw-Zeeland, al op haar zestiende, toen ze debuut Pure Heroine (2013) afleverde. Overrompelend was toen de uitgeklede, elektronische sound vol eigenaardige geluidjes. Zo ook opvolger Melodrama (2017): dwingend, edgy en fris. Donkere gevoelens heel sterk bezingen, heel inspirerend voor zelfbewuste popvrouwen als Billie Eilish net ná haar.

Het ingetogen, van zon doordrenkt gitaaralbum Solar Power (2021) stond daar haaks op. Er waren – misschien wel met opzet – geen hits. Lorde schudde het altijd door haar verfoeide, snel in de schoot geworpen glamourleven af en leidde een teruggetrokken, eco-bewust leven. De ogen van het zonnekind, zoals ze zich toen presenteerde, stonden dof om de verontrustende klimaatveranderingen.

Maar dat veranderde. Ze verruilde haar rustige bestaan in de Nieuw-Zeelandse natuur toch voor het onrustige stadsgewoel van New York. Daar leeft Lorde een hongerig naar ervaringen jagend twintigersleven, even avontuurlijk als chaotisch, even onbezonnen als zoekend naar zingeving, lust, liefde. Als we de sterk opzwepende synthpop dancetrack ‘What Was That’, haar eerste single in lange tijd, mogen geloven gaat dat van MDMA slikken en dansen in de New Yorkse nachtclub Baby’s All Right tot de rauwe nasleep van een relatiebreuk, toen verdriet haar meetrok in zijn draaikolk.

In al zijn rauwheid draait Virgin van Lorde om bevrijding. Ze kwam zichzelf behoorlijk tegen. Dat een verbroken relatie zakken gevoel voor kwetsbare liedjes oplevert, weten we al een dikke eeuw. Maar voor Lorde was er in deze jaren uit de schijnwerpers ook het doorstaan van een eetstoornis (‘Broken Glass’). En er spelen genderthema’s, die verwarren. In het jachtige openingsnummer ‘Hammer’ zingt ze „Some days I’m a woman. Some days I’m a man. I might have been born again.” In de video van powerballad ‘Man of the year’, wat een nummer, plakt ze haar borsten af. Ze voelt zich nu meer op haar gemak bij fluïde expressie.

Lorde’s plaat is persoonlijk en gedurfd. Met in het oor kruipend melodieuze, therapeutische electropop vol stekelige synths, dancerave extatische uitspattingen en bewerkte, dramatische vocalen gooit ze met hulp van producers als Jim-E Stack en Dan Nigro alles van zich af. Die emotionele directheid komt over en sluit haar weer aan, al kan ze zweverig zijn en is niet alles even sterk. De korte duur van Virgin (34 minuten, 11 nummers) blijft verbazen. Maar uitzonderlijk is hoe Lorde de schoonheid van een soms zo verlammend en rommelig eind-twintigersleven vangt én in alle intensheid weet te normaliseren.

Amanda Kuyper

Sef brengt poëtische teksten op steengoede muziek

Volgens de Duitse dichter Rainer Maria Rilke kan goede poëzie alleen maar voortkomen uit ervaringen die herinneringen worden, die vergeten raken en weer terugkeren in taal. Zo klinkt Lieve Monsters, het nieuwe album van Yousef Gnaoui, alias Sef. Op Lieve Monsters lijkt Sef, die vrijwel alle muziek zelf schreef en produceerde, te zijn geland – de vergeten ervaringen van lollige muziek (‘De Leven’, ‘Broodje Bakpao’) en zwaardere muziek (IJSLAND) hebben vorm gekregen en zijn teruggekomen als poëzie. Of beter, als steengoede muziek.

Het album is een spekkoek, met evenveel dom-slimme woordspelletjes als gelaagde teksten („Ruimte is rijkdom/ en rijkdom is keuze/ en keuze is vrijheid/ en vrijheid is een kooi”). Er zit evenveel lucht in als dat er druk op staat. Want al is het einde van de wereld nog steeds een terugkerend thema, als het aan Sef ligt gaat hij dansend ten onder. En dat doet hij niet alleen.

Zo is ‘Bang’ een gesampelde bewerking van ‘Voor Alles’, het nummer dat Wende schreef op de kort voor zijn dood geschreven tekst van Joost Zwagerman. De opzwepende beat botst keihard met de melancholieke duisternis van de originele tekst, maar werkt juist daardoor goed. Openingstrack ‘Pacifist’ bevat een ontroerende sample van Sefs jonge zoon Aziz Gnaoui die onbezorgd zingt.

Het tekstueel sterke ‘Ruimte/Tijd’ heeft een prachtig, klein, meanderend intermezzo van Joep Beving, dat gekruid is met een opzwepende sample van Bob Marley, over actie ondernemen tegen het systeem. „Life is not pressure/ the system is pressure”, klinkt het echoënd, voor er opeens een verwrongen junglebeat aanspringt die doet denken aan de woeste muziek van de Britse dj Blawan. „Kijk verlies je je gezicht/ en is dat je enige bezit/ dan gaat alles in de fik.”

Die intensiteit loopt door in ‘h-e-l-p’, dat begint op een manier die doet denken aan Nelly Furtado’s ‘I’m Like a Bird’, maar het is ‘Porcelain’ van Moby. Al is het maar omdat ‘h-e-l-p’ niet de vrije, maar de paniekvogel bezingt: „H-E-L-P-M-I-J, A-U-fucking-B”. De track lijkt tegen het eind bijna te verzinken in apathie, maar dan stopt het nummer abrupt en knalt de ongemakkelijke, opgejaagde beat van het volgende hoogtepunt ‘ok computer’ erin. Een snelle jungledrum en teksten als: „Een duivel met vleugels, een engel met hoorns/ in zoveel lawaai zijn ze moeilijk te horen/ weet niet precies welke schouder er nu aan het woord is.” Klinkt bizar, maar dat moet kunst af en toe zijn.

Waar Sef op eerdere albums soms misschien iets te graag duidelijk wilde maken dat hij iets te zeggen had, zijn de teksten op Lieve Monsters subtieler en effectiever. Dat werkt omdat het nu de muziek is die telkens weer nieuwe hoeken om slingert, met nieuwe genres en andere gevoelens. En als achter die hoek onverhoopt toch het einde van de wereld blijkt te schuilen, kunnen we maar beter dansen.

Jonasz Dekkers

Klassiek
Alex Paxton
Delicious

Muziek die klinkt ‘alsof je in een aardbei bijt’ wil de Britse componist Alex Paxton maken. Zijn nieuwe album Delicious, met een bonte verzameling ensemblestukken, is héél veel aardbei, plus een pak suiker: vrolijk, catchy, maf, melodieus, hyper. Alles kan in deze cartooneske, voorspelbaar onvoorspelbare, soms ook dodelijk vermoeiende muziek. (Joep Stapel)

KLassiek
Hainbach & Ensemble Modern Primer

Totaal andere koek is de meeslepende elektro-akoestische trip Primer van de Berlijnse componist-producer Hainbach en de nieuwemuziekspecialisten van Ensemble Modern. Ze knipten en mixten een gezamenlijk liveconcert tot een schemerduistere studiocollage, waarin noise, soundscapes, subtiele tinkelmuziek en grauwe lyriek elkaar versterken. Hoogtepunt is het titelstuk, met industriële sleepbeat en trompetsolo. (JS)

Rock
Hotline TNT Raspberry Moon

Missie volbracht: op hun derde album weet Hotline TNT het genre shoegaze op te tillen tot ehm, … popgaze? In plaats van naar hun schoenpunten staart het Amerikaanse vijftal met opgeheven hoofd naar de zonnige horizon. Fuzzy gitaren zijn gebleven, maar de oorwurmen in riffs en melodieën van zanger-gitarist Will Anderson zijn onweerstaanbaar optimistisch. (Frank Provoost)

Latin
Adrian Quesada Boleros Psicodélicos II

Texaan Adrian Quesada is vooral bekend als helft van duo Black Pumas. Solo duikt hij diep in psychedelische latinballads, romantische, meeslepende songs die net zo goed op de achter- als voorgrond werken. Deel één was een groot succes, deel twee zal dat ongetwijfeld evenaren, met opnieuw sterke gastbijdragen van iLe, Angélica Garcia en de geweldige stem van de Cubaanse Daymé Arocena. (Peter van der Ploeg)

Metalcore
Turian Blood Quantum Blues

Zangeres Vern Metztli-Moon van metalcoreband Turian uit Seattle heeft iets om kwaad over te zijn: ze is Yaqui, een Mexicaanse bevolkingsgroep die door de Spanjaarden werd onderworpen, gedeporteerd en uitgemoord. In Turian gromt en gilt ze het verhaal van zich af met spijkerharde gitaarrifs en elektronische passages. Zoals in ‘Chemical Bath’, dat klinkt alsof Converge en Fear Factory samengaan. Unieke sound, die hard aankomt. (PvdP)