De 20 beste films van 2024 volgens NRC

Donald Trump overwon en nu wil hij de Amerikaanse geschiedenis herschrijven. Zelf noemt hij dat „de waarheid en gezond verstand herstellen”, aldus de titel van zijn zoveelste presidentiële decreet eind vorige maand. Specifiek doelwit van dit decreet: het Smithsonian, een federaal instituut voor onderzoek en onderwijs, bekend om de bijna twintig – gratis toegankelijke – musea die het beheert in Washington.

Het instituut omvat historische kunstcollecties, een natuurhistorisch museum dat de evolutie inzichtelijk maakt en een museum dat de geschiedenis van de ruimtevaart vertelt. Maar Trumps decreet mikt vooral op de zwarte geschiedenis, zoals die verteld wordt in het imposante National Museum of African American History and Culture. Dat museum zou volgens het Witte Huis besmet zijn met „verdeeldheid zaaiende, op ras gebaseerde ideologie”. De consequenties daarvan voor een museum dat zich vooral richt op de geschiedenis van slavernij, rassenonderscheid en repressie zijn „ongewis”, zegt historicus en curator Spencer Crew (76), die decennialang voor het Smithsonian werkte.

Het Afro-Amerikaanse museum is sinds de opening in 2016, vlak voor Trumps eerste verkiezing, één van de populairste musea in de VS. Elke dag van de week dalen duizenden mensen af naar de donkerste kelder van de Amerikaanse geschiedenis, waar de massale ontmenselijking van de slaafgemaakten wordt weergegeven. Vervolgens werken bezoekers zich via de gewelddadige segregatie en de onvoltooide burgerrechtenbeweging langzaam een weg omhoog naar het daglicht, waar modern politiek, cultureel en sportief succes gevierd worden. Nergens anders wordt de geschiedenis van zwarte Amerikanen zo volledig en met zoveel verhalen en attributen verteld: van de ketenen van slaven en de doodskist van de gelynchte tiener Emmett Till, tot de jurk van burgerrechtenactiviste Rosa Parks en campagnemateriaal van president Barack Obama.

Een tot dan toe onbekend portret van abolitionist Harriet Tubman (rond 1868) wordt onthuld in het National Museum of African American History and Culture in Washington.

Foto Sait Serkan Gurbuz

Op een willekeurige vrijdag krioelt het van de mensen. Bussen spugen schoolklassen uit voor het gebouw van bronskleurig, gevlochten aluminium dat centraal in de hoofdstad prijkt tussen de presidentiële monumenten en de oorlogsgedenkzuilen. Sommige bezoekers hebben niet gehoord dat Trump zich actief met de collectie wil bemoeien, maar ze zijn er evenmin verbaasd over. „Hij wil alles uitwissen wat met diversiteit te maken heeft”, zegt Simone Laing (29), een anesthesist uit Virginia. Ze is hier met haar moeder Karen Laing (62), gepensioneerd schooljuf, op bezoek uit Florida. „Eerst hebben de Republikeinen het onderwijs aangepakt, nu komen ze achter de musea aan”, zegt zij. In beide gevallen is een rode draad dat witte kinderen geen schuldgevoel mag worden aangepraat. „Als we onze geschiedenis niet kennen, zijn we vatbaar om die te herhalen”, zegt Karen.

Anderen zijn juist vanwege het decreet nu in het museum. Voormalig ambtenaar Erik Hangeland (69), uit Maryland, „wilde hier zijn voordat die vreselijke man er met zijn tengels aankomt en naast zoveel andere zaken ook onze geschiedenis sloopt”.

Politieke gevoeligheden

Een zeventigjarige vrijwilligster die – al sinds ze hier bijna tien jaar geleden begon – niet met haar naam in de krant mag, geeft een rondleiding door de tijdelijke tentoonstelling ‘In het Kielzog van Slavernij’: over de impact van het verleden op het heden en „de voortdurende strijd om vrijheid”. Hier wordt een hedendaagse foto van politieoptreden bij een protest getoond naast een tekening van een slavenvanger. Een luchtfoto van een migrantenboot op de Middellandse Zee hangt naast een dwarsdoorsnede van een slavenschip.

We kunnen alleen maar hopen dat het geen volledige aanval op het bestaan van het museum zal zijn

De vrijwilligster zegt na de rondleiding dat zij zelf „ook als die racist Trump probeert de hele geschiedenis wit te wassen, geen letter zal veranderen aan het verhaal van onze voorouders en onze omstandigheden” dat ze bezoekers vertelt. Maar dit lijkt precies het soort tentoonstelling waarop de president zijn pijlen gericht heeft.

Trump heeft zijn vicepresident JD Vance gelast „tentoonstellingen of programma’s die gedeelde Amerikaanse waarden ondermijnen, Amerikanen verdelen op basis van ras” te verwijderen en het instituut te hervormen tot trots „symbool van inspiratie en Amerikaanse grootheid”. Er mag, zo lijkt het, geen kwaad woord vermeld worden over de koloniale overheersers, slavenhouders, lynchers en andere onderdrukkers.

Het herschrijven van de geschiedenis en het stichten of omkatten van musea tot propagandamachines beslaat een prominent hoofdstuk in het autocratenhandboek. Trump probeert niet alleen de gebeurtenissen van 6 januari 2021 te herschrijven: de dag dat zijn aanhangers het Capitool bestormden om de verkiezingswinst van toenmalig opvolger Joe Biden ongedaan te maken. Hij wil ook ingrijpen in het grotere verhaal dat er over de VS verteld wordt, en daar zwarte bladzijden uitscheuren. Het decreet over het Smithsonian gaat verder dan zijn algehele kruistocht tegen diversiteitsbeleid en vermeende ‘woke’ invloed op kunst en cultuur.

Curator Crew kent het museum voor Afro-Amerikaanse geschiedenis als geen ander. Hij stelde er de permanente tentoonstelling samen over Jim Crow, over de decennia van wettelijke segregatie, en was er in 2019 en 2020 de interim directeur. „We kunnen alleen maar hopen dat het geen volledige aanval op het bestaan van het museum zal zijn”, zegt hij tijdens een interview vlakbij de George Mason universiteit in Virginia waar hij lesgeeft. „Ik kan me niet herinneren dat een president ooit een museum heeft gesloten, maar we leven in een tijd zonder precedent. Kijk wat er met de universiteiten en wetenschappelijk onderzoek gebeurt.”

Meer dan voor het voortbestaan van musea of het hele instituut, vreest Crew verregaande politieke inmenging met specifieke onderwerpen en tentoonstellingen. Al zijn de Smithsonian musea nooit helemaal onafhankelijk geweest, benadrukt hij. Een tentoonstelling die het Air and Space Museum medio jaren negentig wilde organiseren over de bommenwerper die de atoombom losliet boven Hiroshima, werd na een militaire lobby afgeblazen. Het natuurhistorisch museum zwakte begin deze eeuw teksten af die de ernst van klimaatverandering benadrukten. Crew: „Toen ik het script schreef voor de tentoonstelling over segregatie is deze ook op politieke gevoeligheden bekeken.”

Verborgen geschiedenis

Crew denkt niet dat de bestaande collectie van het Smithsonian eenvoudig het depot in te proppen en te vervangen is. Maar sinds Trump weer aan de macht is, hebben verschillende instellingen wel hun websites veranderd. Zo werden foto’s en citaten van abolitionist Harriet Tubman verwijderd van een website met informatie over het verzet tegen slavernij. In plaats daarvan benadrukte de site „de zwart/witte samenwerking” bij het bevrijden van slaafgemaakten.

Bezoekers lopen door een wagon van de ‘Southern Railway Company’ in het National Museum of African American History and Culture.

Foto Kayla Bartkowski/ Getty Images via AFP

Na maatschappelijke verontwaardiging werd Tubmans vermelding snel in ere hersteld. „Als politici cruciale feiten herschrijven of weglakken, komt er verzet. Je kunt de geschiedenis niet meer verborgen houden: als die niet langer in het museum hangt of op school verteld worden, vinden mensen deze wel online”, zegt Crew.

Wel vreest Crew voor het lot van tentoonstellingen die nog in opbouw zijn. „Die zijn makkelijker te manipuleren of zelfs te schrappen.” Zonder dat het publiek er weet van heeft.

De vraag is of het Smithsonian zich daartegen kan verweren. „Je ziet dat private universiteiten zich beginnen te verzetten tegen Trumps beleid, maar het Smithsonian wordt voornamelijk door het Congres gefinancierd, binnen dat systeem is weerstand veel moeilijker”, zegt Crew. „Het is belangrijk dat een museum de gemeenschap dient waarvoor het gemaakt is. En bij het Smithsonian zijn politici altijd een belangrijk onderdeel van de doelgroep geweest. Regeringen komen en gaan, dus hopelijk zijn de beperkingen die deze oplegt tijdelijk. De geschiedenis van de VS is niet in vier jaar te herschrijven.”

Delen

Mail de redactie

Naar de eerste dag van de middelbare school droeg Duran Lantink, twaalf destijds, een shirt van Jean Paul Gaultier dat hij uit de kast van zijn moeder had gejat. Het shirt was transparant en hij had er zelf gaten in geknipt waar zijn tepels uitkwamen. Bijna al zijn klasgenoten („de grootste kakschool van Den Haag”) droegen Ralph Lauren-poloshirts.

Dinsdag werd bekendgemaakt dat Lantink (38) de nieuwe creatief directeur van Jean Paul Gaultier is, het modehuis waarvan hij al zijn hele leven fan is. Het modehuis werd in 1976 opgericht door Jean Paul Gaultier, het enfant terrible van de Franse mode. Sinds diens pensionering in 2020 wordt elk seizoen een andere jonge ontwerper uitgenodigd om een collectie te ontwerpen in de geest van Gaultier. Lantink is aangesteld als de permanente creatief directeur en gaat zowel ready-to-wear (in oplages geproduceerde kleren) als de couturelijn (op maat gemaakte en alleen op afspraak te bestellen kleren) ontwerpen.

De nieuwe enfant terrible van de mode. Welkom, Duran

Korset met puntbeha

Gaultiers beroemdste ontwerp is zonder twijfel zijn korset met puntbeha, groot gemaakt door Madonna in 1990 tijdens haar Blond Ambition-tour. Het vervormen van lichamen door met proporties te spelen is precies wat Duran Lantink ook al een paar seizoenen doet. Zijn kleren, die hij sinds 2023 in Parijs tijdens de modeweek showt, lijken vaak opgeblazen. Zijn bubble jeans, een gewatteerd minispijkerbroekje, stond op de cover van alle grote modetijdschriften. Net als zijn trenchcoat van bijna een meter breed.

Lantink won alle belangrijke internationale modeprijzen: in 2023 de Franse Andam Special Prize (100.000 euro); vorig jaar de Karl Lagerfeld Prize, onderdeel van de LVMH Awards van het gelijknamige modeconcern (200.000 euro); en eerder deze maand nog de Woolmark Prize (zo’n 172.000 euro).

Toen hij in 2013 aan de Gerrit Rietveld Academie afstudeerde, jaren voordat de term upcycling een modewoord werd, werkte hij al met deadstock: onverkochte kleren. Hij ontwierp collecties met overgebleven kleren van internationale luxeboetieks. Hij naaide een rok van Calvin Klein aan een top van Rick Owens, met één mouw van Moncler.

En hij werkte veel samen met kunstenaar Jan Hoek. In 2016 gaven ze samen een show tijdens Amsterdam Fashion Week met een collectie ontworpen voor en door een groep trans sekswerkers uit Kaapstad. Later maakten ze samen met mensen met een verstandelijke beperking een tentoonstelling voor Museum van de Geest in Haarlem.

‘Vaginabroek’

In 2018 brak Lanting internationaal door dankzij zijn ‘vaginabroek’ die in de videoclip van Janelle Monáes hit ‘Pynk’ (een ode aan de vulva) te zien was: een broek met golvende lage roze stof. Op YouTube is de clip zestien miljoen keer bekeken, de broek is te zien geweest op tentoonstellingen in onder meer The Museum at FIT in New York en het V&A in Londen.

„Ik zie in hem de energie, durf en speelse modegeest die ik zelf had aan het begin van mijn reis”, schrijft Jean Paul Gaultier, 72 inmiddels, in een statement. „De nieuwe enfant terrible van de mode. Welkom, Duran.”

Zijn aanstelling komt op een opmerkelijk moment. Nooit eerder wisselden er zoveel modehuizen tegelijkertijd van ontwerpers. Bij Chanel, Gucci, Loewe, Balenciaga, Dior Men, Jil Sander, Bottega Veneta, Mugler, Versace, Céline en Maison Margiela debuteren de komende tijd nieuwe ontwerpers.

Op 25 september presenteert Lantink zijn eerste collectie tijdens de modeweek in Parijs. In januari 2026 zijn eerste couturecollectie.

Delen

Mail de redactie