‘Dat ook Omtzigt nu naar rechts beweegt, had ik niet verwacht’

Van de verkiezingswinst van de PVV was hij niet geschrokken, zegt Mostafa Sadiqi (29), oud-bestuurder van een studentenvereniging voor moslims. „Ja, voor al die mensen in hun GroenLinks-bubbel is het misschien verrassend.” Maar in zijn eigen omgeving ziet hij PVV’ers bij de voetbalclub, en in de wijken waar zij wonen, wonen ze al lang naast PVV-kiezers. „Wij kennen hun denken en worden daar al mee geconfronteerd.” Dus dat mensen denken over moslims zoals de gemiddelde PVV’er doet – dat is voor hem niet nieuw.

Waar hij wél van schrikt, is dat anderen de partij van Wilders zoveel haar gang laten gaan. Deze week weer. Dat BBB, NSC en VVD nog steeds van plan zijn een regering met PVV’ers te vormen. „Dát legitimeert hen en hun denken alleen maar.”

De bijeenkomst werd gehouden in de Oranjekerk in Amsterdam.
Foto’s Saskia van den Boom

Kippenvleugels en mini-pizza’s

Het is zijn analyse van de formatie in Den Haag. Mostafa Sadiqi is vrijdagmiddag op een bijeenkomst georganiseerd door het Collectief tegen Islamofobie & Discriminatie in de Amsterdamse Oranjekerk. Aanwezig zijn ongeveer vijftig mensen, moslims en niet-moslims. Na de paneldiscussies en colleges houden ze samen een iftar – de maaltijd die tijdens de ramadan na zonsondergang wordt genuttigd. In de keuken bereiden twee vrouwen kippenvleugels, minipizza’s en linzensoep.

De middag is georganiseerd in de week dat duidelijk werd uit het verslag van informateur Kim Putters dat de PVV verder gaat formeren met NSC, BBB en VVD. Hoe denken de mensen in de Oranjekerk over deze ontwikkeling?

Voorzitter Abdou Menebhi van het Collectief tegen Islamofobie & Discriminatie, wil weinig weten van de ijskast van Wilders. Ook hij kan zich niet voorstellen dat de partijen met wie de PVV praat niet zien dat de plannen later hoogstwaarschijnlijk weer úít die ijskast gaat. Hij noemt ze hypocriet. „Die discriminerende ideeën zitten in zijn vezels, dat weten de anderen ook. Maar hen gaat het om de macht.”

In het bijzonder in Pieter Omtzigt, de partijleider van Nieuw Sociaal Contract, is hij teleurgesteld. „Een aardige man, die goed werk deed om de Toeslagenaffaire aan het licht te brengen. Dat hij nu de populistisch rechtse kant op beweegt, is onverwachts voor mij.”

Te weinig rugdekking

Sadiqi, oud-bestuurder van de studentenvereniging, kijkt ook naar de linkse partijen. „Ze geven te weinig tegengas, beschermden ons niet genoeg, geven te weinig rugdekking.” Maar hij is niet alleen maar negatief en wil verder kijken dan verkiezingen. „Ik zie afgelopen jaren ook hoopgevende ontwikkelingen op het gebied van discriminatie: black lives matter heeft echt iets veranderd in het besef over discriminatie. Dat merk ik ook.”

Banish Habieb (24) en Rafiq Fatehmahomed (27), beiden in witte jubbah met gebedsmuts, zijn juist niet zo ongerust over de regeringsdeelname van de PVV. Ze staan er nuchter in, zeggen ze, en denken dat de extreemrechtse ideeën van Wilders nooit uitvoerbaar zullen zijn. „Hij zal altijd moeten samenwerken”, zegt Fatehmahomed. „Nu ook, met NSC, BBB en VVD.”

De PVV-stemmers begrijpt Habieb wel, zegt hij. „Ik zit bij ze in de klas. Als ik ze vraag waarom ze PVV stemden, zeggen ze dat het komt doordat ze geen huis kunnen vinden, doordat Nederland maar migranten blijft binnenlaten.” Dat begrijpt Habieb wel, hij zoekt ook al lang naar een huis. „Ik probeer mensen altijd te begrijpen en in gesprek te gaan. Zodat zíj ook zien aan mij: jij bent een mens.”

Foto Saskia van den Boom

Uiteindelijk, zegt advocaat Elsa van de Loo, plaatsvervangend lid van het College voor de Rechten van de Mens, schuilt het gevaar bij deze formatie in de normalisering van de ideeën van de PVV. Voor Wilders is die ijskast geen probleem, zegt ze. De wetsvoorstellen waren niet haalbaar, dat wist hij ook. „Maar door die wetsvoorstellen zo ver buiten de orde te plaatsen, schuiven we met zijn allen op in het denken.”