Creatief wereldproblemen oplossen zonder op te branden

Sinterklaas, Kerst, Spotify Wrapped. Sinds enkele jaren vieren we in december niet alleen de traditionele feestdagen, maar ook ons persoonlijke luistergedrag. Het eindejaarslijstje dat muziekdienst Spotify elk jaar eind november, begin december voor elke gebruiker genereert is een popcultureel fenomeen geworden. Het delen ervan op sociale media is een traditie op zich.

De succesvolle marketingcampagne van Spotify bestaat sinds 2016, toen het wat simpelere ‘year in music’ werd vervangen door Spotify Wrapped. Het bestaat uit een aantal pagina’s informatie, die in vormgeving een beetje doen denken aan sociale media als Tiktok en Instagram, waarop telkens persoonlijke informatie staat over wat je het afgelopen jaar luisterde: favoriet genre, meest beluisterde liedjes, albums en artiesten, gepersonaliseerde playlists en sinds enkele jaren de meest beluisterde podcasts. Het levert memes en nieuwsberichten op, reacties van bekende artiesten, multinationals en politici.

Elk jaar voegt Spotify er conclusies uit je data aan toe. Zo kreeg je vorig jaar een of twee steden gekoppeld aan je luistergedrag, waar veel mensen met datzelfde luistergedrag zouden wonen. Een andere keer kreeg je een bepaalde karakteristiek opgestempeld, zoals ‘luminary’ voor iemand die van vrolijke muziek houdt, en ‘alchemist’ voor iemand die veel persoonlijke playlists maakte. Dit jaar behandelt de muziekstreamer je ‘muzikale evolutie’ en zat je in fases met moeilijk te volgen kenmerken, zoals je ‘pink pilates princess strut-pop tijdperk’, een ‘vampier microtonal blackmetal-fase’ of ‘royalcore concertband klassiek-tijdperk’ – allemaal gebaseerd op de artiesten die je die maand veel beluisterde.

Gratis reclame

Gebruikers worden uitgenodigd die schermpjes op sociale media te delen, en artiesten kunnen datzelfde doen met informatie over hoe hun muziek is beluisterd. Slim, want het werkt: miljoenen gebruikers maken zo jaarlijks gratis reclame voor Spotify, nota bene op basis van hun eigen door Spotify opgeslagen persoonlijke data.

Hoe werkt het?

Spotify houdt bij wat iedereen luistert. Dat is de simpele uitleg.

Maar het is ingewikkelder, en er is veel onduidelijk. In elk geval krijgt iedereen die minstens vijf artiesten en dertig liedjes voor elk minstens dertig seconden heeft geluisterd op Spotify een Spotify Wrapped. De tijdspanne van wat wordt bijgehouden is niet helemaal duidelijk, maar Spotify houdt het op tot ‘enkele weken voor de release’ van Wrapped. Dat betekent dat alles wat na zeg 20 november is uitgekomen niet meer meetelt, zoals het laatste album van Kendrick Lamar en – misschien minder erg – alle Kerstmuziek. Maar ze houden nog veel meer bij.

Wat dan?

Spotify houdt ook bij hóe en wanneer je luistert, of je tracks skipt, terugspoelt of opslaat, doorklikt naar vergelijkbare artiesten en of je ze in een playlist zet. De streamer weet ook op wat voor apparaat je dat graag doet, met welke browser, hoe je gedrag door het jaar heen verandert, welke playlists je maakt én luistert, en dat je op donderdagochtend vaak jaren tachtig hair metal opzet en op vrijdagavond juist treurige indiepop. Of andersom. Dat verklaren ze in de kleine lettertjes.

Hoe maken ze daar vervolgens je wrapped van?

De data die Spotify bijhoudt en analyseert moet enorm zijn, maar hoeveel dat is, is niet bekend. Er staan zo’n 100 miljoen liedjes en 6 miljoen podcasts op Spotify, en daar zijn afgelopen jaar nog eens 350.000 audioboeken bijgekomen. Spotify heeft zo’n 640 miljoen gebruikers wereldwijd, waarvan ruim 250 miljoen betalende abonnees. Dat is véél data. En wat ze van jou hebben, herverpakken ze en presenteren ze aan je in lijstjesvorm.

Is dat geen privacyprobleem?

Dat ze jouw luistergedrag bijhouden staat in de kleine lettertjes waar je mee instemt bij het afsluiten van een abonnement. Maar het is wel zo dat Spotify wel érg veel weet over je. Muziek is emotie, en meer.

„Ze weten waarschijnlijk zelfs hoe je cyclus verloopt en of je zwanger bent of niet, op basis van de muziek en de podcasts die je luistert”, zegt Lotje Beek van privacywaakhond Bits of Freedom. „Ze weten ontzettend veel over je. Hoe laat je in de auto zit, in wát voor auto je zit, met wie je je account deelt, of je kinderen hebt en mede dankzij de podcasts die je luistert ook je politieke en seksuele voorkeur. Op die manier kunnen ze je meer en scherpere gepersonaliseerde reclames en andere content aanbieden.”

Spotify weet het als je ineens gaat luisteren naar bevalling-playlists en podcasts over de opvoeding. Of als je plots nachtenlang ‘I Wish I Didn’t Miss You’ van Feist luistert en dus je relatie mogelijk op de helling staat. Beek: „Wij zijn al geen fan van dat soort kwalijke tracking, maar het is helemaal schaamteloos hoe ze dat als iets positiefs neerzetten met Spotify Wrapped.”

Dus beter niet je Wrapped delen?

Beek: „Kijk ernaar als je wilt, maar hou wel in gedachten dat ze meer over je weten dan je denkt en dat altijd kunnen gebruiken in hun voordeel, en dat hoeft niet per se jouw voordeel te zijn.”

Hoe groot is Spotify?

Het Zweedse bedrijf – genoteerd op Wall Street – is actief in meer dan 180 landen. Hoeveel gebruikers en streams de dienst in Nederland heeft wil de woordvoerder van het bedrijf niet zeggen omdat het ‘concurrentiegevoelige informatie’ zou zijn.

Analytici gaan er wel vanuit dat Spotify marktleider is, in Nederland en wereldwijd. In de Verenigde Staten, zo berekende Digital Music News, heeft Spotify 36 procent van de muziekstreamingmarkt, tegenover 30 procent voor Apple Music en 23 procent voor Amazon Music. Dat is samen ruim 90 procent van die markt. Niet meegerekend is bijvoorbeeld Tiktok, waar veel jongeren hun muziek ontdekken en luisteren, zij het in korte vorm. Uit de laatste cijfers van brancheorganisatie NVPI over de Nederlandse muziekindustrie (uit februari), bleek dat de opbrengsten uit streaming met 11 procent was gestegen vergeleken met een jaar eerder – deels opgestuwd door de hogere abonnementsprijzen. Dat streaming in Nederland goed is voor ruim 80 procent van de omzet in de muziekindustrie weten we door de cijfers van de NVPI, maar welk aandeel Spotify daarin heeft weten we niet.

Delen

Mail de redactie

Het aantal abortussen in Nederland is de afgelopen jaren toegenomen. Waar in 2021 0,9 procent van de vruchtbare vrouwen een abortus onderging, is dat percentage in 2023 gestegen naar 1,2 procent. Deze stijging roept veel vragen op en hoewel er geen sluitende verklaring is, circuleren er verschillende theorieën. Zo wordt gesuggereerd dat ‘hormoonfobie’ of een gebrek aan kennis over anticonceptie een rol spelen bij de stijging. Maar dit narratief versterkt schadelijke stigma’s rond vrouwen die ongewenst zwanger raken.

Uit recent onderzoek van Rutgers blijkt dat 41 procent van de vrouwen die een abortus hadden, in de maand voorafgaand aan hun zwangerschap geen anticonceptie gebruikte. Dit zijn geen verbazingwekkende, nieuwe cijfers: uit de abortuscijfers uit 2015 weten we dat toen ook al bijna veertig procent van de abortuszorggebruikers geen anticonceptie gebruikten. Uit het recent gepubliceerde onderzoek blijkt daarnaast dat negentien procent van de abortuszorggebruikers een vruchtbare dagen-methode, (vaak ‘natuurlijke anticonceptie’ genoemd) gebruikte, zoals een vruchtbaarheidsapp.

In een eerdere IPSOS peiling uit 2024, onder jonge vrouwen uit de algemene populatie, lag het percentage dat gebruik maakte van een vruchtbare dagen-methode op veertien procent.

Veel misinformatie

Dit kleine verschil tussen deze groepen laat zien dat het gebruik van vruchtbare dagen-methoden niet de volledige verklaring is voor de toename in het aantal abortussen. Maar ondanks genuanceerde conclusies van Rutgers wordt er in media berichtgeving een verband gelegd tussen het hebben van een abortus en een gebrek aan kennis over anticonceptie. Het helpt niet dat er veel misinformatie wordt verspreid over (hormonale) anticonceptie. Betere kennis en voorlichting zijn hard nodig, want die schieten op dit moment duidelijk tekort.

Tegelijkertijd toont het beschikbare onderzoek geen bewijs voor het veronderstelde verband tussen een gebrek aan kennis en de stijging van het aantal abortussen. Wat wél gebeurt, is dat vrouwen die ongewenst zwanger raken, opnieuw gestigmatiseerd worden. Ook wordt de verantwoordelijkheid voor anticonceptie volledig bij degene met een baarmoeder gelegd, terwijl er ook een zaadcel nodig is om zwanger te worden.

Veel vrouwen hebben twijfels bij (hormonale) anticonceptie, vaak gebaseerd op persoonlijke ervaringen of verhalen over bijwerkingen. Die scepsis is niet altijd ongegrond: er is een brede range aan bijwerkingen die mensen ervaren van hormonale anticonceptie, die per persoon sterk verschillen. Het afdoen van de zorgen van vrouwen als onwetendheid helpt niet.

Zoals Lotte Houwink ten Cate en Rodante van der Waal eerder betoogden in deze krant, is het niet per se onverantwoord om het slikken van hormonen af te wegen tegen een risico op een abortus, behalve wanneer abortus als iets kwalijks wordt gekwalificeerd.

Onbevooroordeelde houding

Het idee dat vrouwen die ongewenst zwanger raken, simpelweg ‘onderwezen’ moeten worden over anticonceptie, doet hen dus tekort. Volgens het onderzoek van Rutgers was 78 procent van de vrouwen tevreden met de informatie over anticonceptie die zij hebben gekregen, of zelf hebben gevonden.

Uit de voorlopige resultaten van ons onderzoek naar onbedoelde zwangerschappen blijkt dat vrouwen vooral behoefte hebben aan zorgverleners met een open en onbevooroordeelde houding. Een gesprek over anticonceptie zou niet alleen gericht moeten zijn op het verkleinen van de kans op zwangerschap, maar ook op thema’s zoals bijwerkingen, ervaren pijn bij het plaatsen van anticonceptiemiddelen, kosten en persoonlijke voorkeuren. Een gelijkwaardig gesprek, waarin echt wordt geluisterd naar de ervaringen en behoeften van vrouwen, is essentieel. Door vrouwen serieus te nemen en hen niet weg te zetten als ‘ongeïnformeerd’, creëren we de ruimte voor passende anticonceptie.

Hoewel een stijging van abortussen vaak een maatschappelijke schrikreflex oproept, is het niet direct reden tot zorg. De toename kan ook een goed teken zijn: het laat zien dat abortus toegankelijk is en dat vrouwen in staat zijn keuzes te maken die bij hun situatie passen. Bovendien kan het wijzen op een verschuiving in de manier waarop abortus wordt gezien – steeds minder als een taboe, maar als een normale optie binnen de reproductieve zorg.

Delen

Mail de redactie