Constitutioneel Hof stelt Thaise premier op non-actief wegens haar telefoontje met ‘oom’ Hun

Het Thaise Constitutionele Hof heeft dinsdag premier Paetongtarn Shinawatra (38) geschorst. Volgens de rechters was het telefoontje dat de premier vorige maand pleegde met ‘oom Hun Sen’, de 72-jarige Cambodjaanse autocraat, zo’n zwaar vergrijp „dat het land in gevaar zou zijn als ze zou aanblijven”, bericht het Japanse Nikkei Asia. De uitspraak is een teken dat de conservatieve militaire elite, die van oudsher de juridische macht op haar hand heeft, opnieuw de macht heeft gegrepen. Hoop op een functionerend democratisch stelsel lijkt met deze uitspraak nog verder uit beeld.

De schorsing zal Thailand opnieuw in politieke chaos storten. Paetongtarn Shinawatra staat nu als premier op non-actief tot het Hof zich over haar lot heeft gebogen, wat vermoedelijk zal uitmonden in haar afzetting. Wanneer dat vonnis wordt geveld, is niet bekend. In Thailand is de duur van rechtszaken notoir onduidelijk. Shinawatra kan wel aanblijven als minister van Cultuur.

Economische onzekerheid

Sinds een opgelaaid grensconflict tussen Cambodja en Thailand wordt het Zuidoost-Aziatische koninkrijk al weken geplaagd door politieke incidenten die duiden op een machtsstrijd tussen de Shinawatra-familie en de koningsgezinde militaire elite. Het politieke tumult speelt zich af in een periode van economische onzekerheid. Thailand zit midden in de onderhandelingen over de opgelegde tarieven van de Amerikaanse president Trump en heeft te kampen met teruglopende inkomsten uit toerisme. Daarbovenop is er verwarring over het terugdraaien van de legalisering van marihuana voor medisch gebruik, een sector die juist voor inkomsten zorgde.


Lees ook

Thais leger sluit grens met Cambodja na oplopende spanningen

Thaise politieagenten bewaken de Cambodjaanse ambassade tijdens een nationalistisch protest in Bangkok, nadat op 28 mei een Cambodjaanse militair aan de grens omkwam in een vuurgevecht met Thaise troepen. Foto Chalinee Thirasupa/Reuters

Al decennia strijden de militaire, koningsgezinde elite en de Shinawatra-familie, aangevoerd door de populistische zakenman Thaksin Shinawatra (75), om de macht. In de jaren 2000 werd Thaksin twee keer als premier gekozen. Beide keren stak het leger een stokje voor zijn premierschap. In 2014 werd zijn zus Yingluck door een militaire coup afgezet.

Faustiaanse deal

Moe van een eindeloze cyclus militaire staatsgrepen en conservatieve stilstand gingen in 2020 tienduizenden Thaise jongeren de straat op voor democratische hervormingen. Velen sloten zich aan bij de pro-democratische politieke partij Move Forward, die in 2023 onder leiding van Pita Limjaroenrat (44) met grote meerderheid de verkiezingen won. Samen met Shinawatra’s partij Pheu Thai vormde hij een coalitie. Datzelfde jaar werd Limjaroenrat door de senaat, gedomineerd door benoemingen van het leger, op een zijspoor gezet. In 2024 werd Move Forward, de enige democratische partij, door de rechter opgeheven. Hun streven naar politieke vernieuwing zou leiden tot majesteitsschennis, vonden de rechters.

Het verbod op Move Forward kwam na een Faustiaanse deal die Thaksin Shinawatra (die op dat moment verbannen was) sloot in 2023 met zijn oude vijanden, de heersende militaire elite. Tot woede van de progressieve achterban keerde coalitiepartner Pheu Thai Limjaroenrat de rug toe en vormde met de aloude conservatieve partijen een regering. Niet lang daarna kwam Thaksin terug naar Thailand. Het leek erop dat hij de celstraf die boven zijn hoofd hing zou ontlopen.


Lees ook

Thailands conservatieve elite zwaait nog altijd de scepter

Aanhangers van Pheu Thai met portretten van de oud-premiers Thaksin en Yingluck Shinawatra op een verkiezingsbijeenkomst in Bangkok, in april vorig jaar.

Critici vroegen zich al af hoelang het zou duren voor de militaire elite de macht zou terugpakken. De schorsing van Paetongtarn lijkt het begin van het einde van de Shinawatra-dynastie en de terugkeer van de aloude militaire koningsgezinde macht.

Ook zijn er verschuivingen in de verhoudingen tussen regionale machtige families. Het ziet ernaar uit, dat Thaksin Shinawatra niet alleen werd verraden door oude vijanden uit de militaire elite. Bij de aanloop naar de schorsing speelde zijn ‘oude vriend’ Hun Sen, de autocraat die Cambodja 38 jaar lang met harde hand regeerde, een voorname rol. De Shinawatra-familie zag dit vermoedelijk niet aankomen. Vorig jaar nog kwam Hun Sen zo vriendschappelijk thuis bij Thaksin op ziekenbezoek.

Aanleiding: grensincident

Deze politieke saga begon op 28 mei, toen een Thaise militair aan de Cambodjaans-Thaise grens een Cambodjaanse soldaat neerschoot. Volgens het Thaise leger legde Cambodja in betwist gebied loopgraven aan en reageerde de Cambodjaanse soldaat niet op waarschuwingen. Om het grensconflict te beslechten belde Paetongtarn met Hun Sen die zij van huis uit als ‘oom’ beschouwt. Ze sprak vervolgens niet als premier van Thailand, maar ze vertrouwde Hun Sen als huisvriend.

In het gesprek, dat 15 juni plaatsvond, probeerde Paetongtarn de doorgewinterde autocraat te paaien door de woorden van haar eigen generaal af te zwakken. „Let niet op hem, hij wilde cool zijn, wat we echt willen is vrede.” Een misrekening. Welk politiek motief Hun Sen precies in gedachten had is niet duidelijk, maar drie dagen later lekte hij het audiofragment op internet. Vorige week gooide hij meer olie op het vuur en beaamde in interviews dat zijn oude vriend Thaksin de Thaise koning had beledigd, een zwaar vergrijp in Thailand dat 3 tot 15 jaar cel kan opleveren.

Donderdag staat vader Thaksin Shinawatra voor de rechter voor majesteitsschennis. Thaksin zou zich in 2015 tegenover Zuid-Koreaanse media onwelgevallig hebben uitgelaten over de Thaise koning. Hij rekende bij zijn terugkeer uit ballingschap in 2023 op een mooi pensioen als vrij man. Deze week zal blijken of daar een stokje voor gestoken wordt.


Lees ook

Een telefoontje tussen Thailand en Cambodja dat grote gevolgen kan hebben

De Thaise premier Paetongtarn Shinawatra.