N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Necrologie
1940-2023 Als koning van Griekenland begon de sportieve Constantijn II met hoge populariteitscijfers. Maar niet veel later droeg zijn gedrag bij aan de afschaffing van de monarchie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data95484977-f59925.jpg)
Foto Mads Claus Rasmussen/Reuters
De voormalige en laatste Griekse koning, Constantijn II, die dinsdag overleed in een ziekenhuis in Athene, was een omstreden figuur. Zijn korte regeerperiode viel samen met een van de meest onstuimige tijdperken in de moderne Griekse geschiedenis. Hij werd afgezet door de officieren die in 1967 een staatsgreep pleegden en werd afgewezen door zijn onderdanen, die na het herstel van de democratie, in 1974, stemden voor afschaffing van de monarchie. Constantijn is 82 jaar geworden.
Er zijn maar weinig Grieken die terugverlangen naar het koningshuis, al was het maar omdat Constantijn door veel mensen verantwoordelijk wordt gehouden voor de coup. Toch was hij enorm populair toen hij in 1964, op 23-jarige leeftijd, de troon besteeg. Hij was in 1960 olympisch kampioen zeilen geworden. Die populariteit verspeelde hij enkele jaren later, door zijn betrokkenheid bij de politieke intriges die de fragiele orde van na de Griekse Burgeroorlog (1946-1949) verzwakten en de weg vrijmaakten voor de machtsgreep van een groep rechtse kolonels. Deze episode staat in Griekenland bekend als ‘Apostasia’ (ontrouw).
Ballingschap
Constantijn kwam in conflict met de militaire machthebbers en werd door hen gedwongen om in ballingschap te gaan. Nadat de democratie was hersteld, stond Constantijn te popelen om terug te keren naar Griekenland. Dit werd hem afgeraden door de ervaren politicus Konstantinos Karamanlis, die terugkeerde uit ballingschap om een burgerregering te leiden. In een referendum stemde bijna 70 procent van de Grieken voor een republiek. Hiermee kwam een eind aan de dynastie die in 1863 was begonnen door Constantijns in Denemarken geboren overgrootvader George.
Er bleef een zweem van controverse rond Constantijn hangen. In 1994 ontnam de toenmalige socialistische regering hem zijn Griekse nationaliteit en confisqueerde ze de resterende eigendommen van zijn familie. Constantijn stapte naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens om schadevergoeding te eisen. Hij kreeg in 2002 12 miljoen euro toegekend, een fractie van de 500 miljoen die hij had geëist.
In 2010 keerde Constantijn stilletjes terug naar Griekenland. Hoewel hij accepteerde dat het land een republiek was geworden die geen adellijke titels meer erkent, bleef hij zichzelf tot het eind van zijn leven ‘koning’ noemen, en zijn kinderen ‘prinsen’ en ‘prinsessen’.
Eerlijk en strikt
De dood van Constantijn markeert de „formele epiloog van een hoofdstuk dat definitief was gesloten met het referendum van 1974”, verklaarde premier Kyriakos Mitsotakis in een officiële reactie, waarin hij zijn medeleven betuigde aan de familie van de voormalige koning. „De wonden zijn geheeld door de keuzes, het vrije geweten en de volwassenheid van ons volk. Maar ook door zijn eigen discrete houding in de jaren na de dictatuur. De geschiedenis zal Constantijn eerlijk en strikt beoordelen.”
Constantijn zal worden begraven in het voormalige zomerpaleis van de koninklijke familie, in de bossen ten noorden van Athene, waar zijn voorouders ook liggen. De uitvaart, waarvan de datum nog moet worden bepaald, zal waarschijnlijk worden bijgewoond door veel leden van Europese koningshuizen, waar veel familieleden van Constantijn tussen zitten. Zo is zijn vrouw, Anne-Marie, een Deense prinses en is zijn zus Sofia getrouwd met de voormalige Spaanse koning Juan Carlos. Constantijn was de peetvader van William, de Britse kroonprins.
