Concertzender komt met een speciale radiozender voor Jazz: âWe onderschatten de Nederlandse sceneâ

Posted on September 5, 2023 by admin

Foto Concertzender

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Interview

Sem de Jongh | Directeur Concertzender Online radionetwerk Concertzender komt met een kanaal geheel gericht op jazz en wereldmuziek. Dit nadat NPO Klassiek afscheid nam van die genres.

Elsje Jorritsma

5 september 2023 om 16:46

Leestijd 2 minuten

Er komt een nieuwe online radiozender die zich geheel richt op jazz en wereldmuziek. De Concertzender, met 13.000 dagelijkse luisteraars, vrijwel volledig draaiend op vrijwilligers en ooit voortgekomen uit de publieke omroep, is nu bezig dat kanaal op te zetten. Ze gaan begin volgend jaar van start. „Spannend, maar we hebben er veel zin in. En het is ook nodig”, zegt directeur Sem de Jongh. Het plan voor een landelijk kanaal voor jazz en wereldmuziek ontstond twee jaar geleden – het ontbreken daarvan is al jaren onderwerp van gesprek in de jazz- en wereldmuziekscene.

Vorig jaar kwam het onderwerp in het nieuws toen de zendermanager van Radio 4, Simone Meijer, de nieuwe naam van die zender bekendmaakte; NPO Klassiek – daarmee onderstrepend dat jazz en wereldmuziek er niet meer bijhoren. In De Volkskrant zei ze: „Ik vind absoluut dat wereldmuziek en jazz thuishoren in het publieke aanbod, maar niet bij ons.” Dat leidde tot protestacties van jazzmuzikanten en -professionals van onder meer de beroepsvereniging Bimpro. Zij pleiten al jaren voor serieuze aandacht bij de publieke omroep voor jazz en wereldmuziek.

Waarom moet er een landelijk kanaal komen voor jazz en wereldmuziek?

Sem de Jongh: „We hebben in Nederland een boeiende en bloeiende jazz-scene, en al heel lang. Er komen mensen uit allerlei landen naar Nederland om hier te studeren omdat het niveau hier ongekend hoog is. Maar de grote namen vertrekken naar Amerika, omdat ze daar op handen worden gedragen en hier nauwelijks bekend zijn. We onderschatten onze eigen scene. Dat geldt ook voor de wereldmuziek.

„De infrastructuur is niet compleet. De conservatoria zijn er, de podia zijn er min of meer, maar je hebt ook media nodig die er aandacht aan besteden, op de radio, en in de krant.”

Waarom moet juist de Concertzender zo’n landelijk kanaal maken?

„Kwaliteit en diepgang. Wij vieren volgend jaar ons 40-jarig jubileum. We zijn indertijd opgericht als reactie op toen nog Hilversum vier. Men vond dat er teveel werd gekletst op radio 4, met spelletjes en quizjes, en bovendien worden vaak delen van muziekwerken gedraaid. Dat is bij ons taboe. Wij brengen ook veel werk van jongere muzikanten.

„De Concertzender was lange tijd onderdeel van de landelijke publieke omroep. Wij moesten uit het bestel toen de NPO begon met Radio 6, indertijd een hele degelijke jazz-zender. Radio 6 werd al snel opgedoekt en jazz kwam onder de naam ‘soul en jazz’ terecht bij Radio 2. En inmiddels is het aandeel ‘jazz’ inmiddels heel erg teruggesnoeid. Vorig jaar verdween er ook het allerlaatste jazzprogramma, Co Live van Co de Kloet. Dat programma hebben wij toen overgenomen.

„Nadat de Concertzender het bestel had verlaten, maakten we een doorstart in Amsterdam, en gingen we vooral werken met vrijwilligers die veel weten van het onderwerp. Het loopt allemaal door elkaar, we hebben bijvoorbeeld jazz professionals zoals Hans Mantel, Co de Kloet, Hans Dulfer; musici of programmamakers die het leuk vinden én die niet meer bij de publieke omroep aan de bak komen. Daarnaast hebben we ook super amateurs die er veel van afweten. Twee jaar geleden concludeerden we al dat jazz en wereldmuziek een eigen smoel moesten krijgen, en dat we daarvoor de zender moesten splitsen in klassiek en jazz/wereld.”

Hangt het samen met demonstraties van jazzmuzikanten dit jaar?

„Toen de discussie dit jaar op gang kwam dacht ik: wij zijn er al mee bezig, we hebben de kennis en de ervaring, én draagvlak bij de community. De publieke omroep laat het afweten, laten wij het dan doen. Het is gelukt de Bimpro community achter ons te scharen, en we hebben een gesprek gehad met de NPO. We willen geen versnippering: we willen heel graag samen met de NPO iets moois neerzetten. In bijvoorbeeld de constructie die eerder bestond, dat de Concertzender een kanaal wordt op de NPO, dat jazz en wereldmuziek brengt. Daar hebben we een plan voor geschreven dat nu bij de NPO ligt. We hopen op samenwerking, maar wij gaan wel alvast beginnen.”

Wat horen we straks op jullie kanaal?

„Ik ben nu bezig de jazz- en wereldmuziekspecialisten te vragen welke top-100 er volgens hen per se in de continue programmering moet. Overdag komt er non-stop muziek, zodat je lekker de hele dag kan luisteren, en vanaf een uur of vijf ’s middags willen we de diepte in: interviews, concertregistraties, podcasts, en specialisten met hun eigen shows.”

Op bezwerende Gnawa-klanken bewegen de dansers naar heling en geloof

admin
October 17, 2024
0

Het zijn gebroken mensen die samendrommen rond zangeres Karima El Fillali die een pluizig bundeltje in haar armen koestert. Geen twijfel mogelijk: Maria met kind, symbool voor álle moeders met een pasgeborene, kwetsbaar wezen, en tegelijk krachtig teken van hoop. El Fillali zingt in Faith, de nieuwe voorstelling van Club Guy & Roni en Khalid Benghribs dansgroep Cie 2K.Far met helder meanderende stem de ‘Prayers of Mothers for Life and Peace’.

Faith is een nieuwe halte in de serie ‘Human Oddyssey’ van Guy Weizman en Roni Haver, die in elk deel samenwerken met dansers, muzikanten en makers uit andere culturen: onder andere India en Senegal, en nu Marokko, waar ze inspiratie zochten in de louterende lila-rituelen en muzikale tradities van de Gnawa, afstammelingen van zwarte tot slaaf gemaakten. El Fillali’s stem en de percussieve, repetitieve trance-klanken van Gnawa-muzikanten en HIIIT (voorheen Slagwerk Den Haag) begeleiden de negen dansers in zandkleurige, djellaba-achtige kostuums op hun weg naar heling.

Gestileerde gevechten

Maar de harmonie waar ze naar verlangen, verzandt telkens in chaos en geweld, zoals ook de lijnen van hun bewegingen knakken. Steeds weer stuiven ze uiteen, voortgedreven door angst en wantrouwen, die in explosies van onbeheerste energie opborrelen, in ritmische dansen met grote uithalen van armen en benen in gestileerde gevechten. Met wild rondzwiepende haardossen en dubbelklappende torso’s bannen de dansers hun innerlijke demonen uit, de armen gaan in een smekend gebaar omhoog om bescherming af te roepen.

Onder leiding van guembri-speler Mehdi Nassouli wordt de weg naar verlichting ingeslagen. Met zijn bezwerende zang stuurt hij de groep aan bij hun uitputtende, fysieke geloofsarbeid. Overgave en geloof is hard werken, is de boodschap van de choreografen. De zware blokken die boven het toneel worden gehesen en weer neergelaten, lijken naar het gewicht (en de druk) ervan te verwijzen.

De actualiteit van de voorstelling behoeft in deze tijden van oorlog en polarisatie geen toelichting. En ook de opbouw van de voorstelling is zo klaar als een klontje: van angst, verdriet en wanhoop naar vrede en paradijselijk geluk. Ondanks het op zichzelf aantrekkelijke rauwe karakter van de choreografie en de kwaliteit van de uitstekende dansers en zeker ook de muzikanten, maakt dat de voorstelling al te simpel en voorspelbaar. Dat onder alle ellende die de mensen zichzelf en elkaar aandoen ten diepste een verlangen schuilt naar vreedzaam samenleven, is niets nieuws. Het streven ernaar verdient alleen maar applaus. Maar een wat spannender dramaturgie zou die boodschap meer gewicht geven en de voorstelling meer overtuigingskracht.

Waar kunnen de kinderen in de herfstvakantie naartoe? NRC geeft tips voor de leukste jeugdtheatervoorstellingen

admin
October 16, 2024
0

Geheimen ontrafelen

Sara de Monchy / STIP – Sara’s mysteries (6+)

Ieder kind loopt wel rond met vragen over geheimzinnige gebeurtenissen. Waarom is mijn beste vriendin zomaar verhuisd? Van wie is dat verlaten schuurtje? Wat zit er onder het luik in het hoekje van de school? Theatermaker Sara de Monchy maakte de afgelopen jaren de zeer populaire podcastreeks Sara’s mysteries, waarin ze deze en andere enigma’s samen met de jonge vragenstellers probeerde op te lossen. In de theaterversie gaan zij en Sammy (11) op zoek naar het Marokkaanse geboortedorp van zijn moeder: zij is daar namelijk naar eigen zeggen weggevlucht omdat het er spookte.

De Monchy en haar medemakers slagen er goed in om de audiobeleving van de podcast te vertalen naar het visuele medium van theater, juist door het maakproces zichtbaar te maken. Geluidsontwerper Brandon Grötzinger en muzikant Haytham Safia werken hard om alle omgevingsgeluiden live te creëren, van het gekwetter van vogels tot het voorbijrazen van trams en auto’s, of juist de krakende deuren van het spookdorp zelf. Sammy is zelf doorlopend aanwezig via geluidsopnames op de ouderwetse banderecorder die De Monchy met zich meedraagt, en live animaties vervolmaken de sfeer.

De Monchy snijdt bovendien mooi de botsing tussen geloof en empirische wetenschap aan, als ze tegen de onwil van Sammy’s moeder oploopt om een voet in het spookstadje te zetten. Hoe kun je een mysterie ontrafelen als je ervan weg moet blijven? Uiteindelijk worden we zo ook met de grenzen van het zeker weten geconfronteerd – een interessante twist voor een true crime-podcast voor kinderen.

In de herfstvakantie te zien in Den Bosch, Arnhem, Bergeijk, Maastricht en Nijmegen. Info: stipproducties.nl

Scène uit de voorstelling **Er staat een Olifant bij de bushalte**.

De olifant kent de regeltjes niet

Het Filiaal theatermakers – Er staat een olifant bij de bushalte (6+)

Zelden zie je een voorstelling waarbij de titel zo goed de lading dekt als Er staat een olifant bij de bushalte van Het Filiaal theatermakers. In de debuutvoorstelling van acteur en theatermaker Barend van Daal gebeurt er niet veel meer dan de titel doet vermoeden: we brengen wat tijd door met een olifant die ogenschijnlijk op de bus staat te wachten – maar nooit instapt.

De lol van de voorstelling zit hem in het contrast tussen de onverstoorbare traagheid van de olifant en de regeldrift van het OV-bedrijf. Als de olifant op het bankje gaat zitten, gaat er een alarm af omdat hij te zwaar is; als hij de vertrekkende bus niet in stapt vraagt de voice-over op nogal opdringerige wijze of hij hem misschien ergens mee kan helpen; en het geautomatiseerde afvalbakkensysteem slaat op hol als de olifant een blikje in de verkeerde container gooit.

Er staat een olifant bij de bushalte is een subtiele aanklacht tegen de surveillancemaatschappij, die iedereen continu in het gareel wil houden. Van Dorp weet, geholpen door het schitterende olifantenmasker van Eva Arends, ontroerend de langzame vertwijfeling van het dier neer te zetten.

In de herfstvakantie te zien in Haarlem, Den Haag, Rotterdam en Utrecht. Info: hetfiliaal.nl

Scène uit de voorstelling **Oma eindbaas**.

Videogames en heldenmythes

Het NUT – Oma eindbaas (6+).

Orpheus komt al 48 uur zijn kamer niet uit. Sinds het overlijden van zijn geliefde oma Izzy heeft hij zich fulltime op de game gestort die ze samen vaak speelden: The underworld of Hades, een hervertelling van de mythe waar Orpheus naar is vernoemd. Hij raakt zo diep in zijn gameroes dat hij daadwerkelijk naar de oevers van de Styx wordt getransporteerd en de kans krijgt om zijn oma uit het dodenrijk op te halen.

De makers van Oma eindbaas van Het NUT hebben goed begrepen dat videogames en heldenmythes hand in hand gaan, en spelen volop met de overeenkomsten. Orpheus moet raadsels oplossen en monsters verslaan om zijn doel te bereiken, en de spelers creëren steeds met dezelfde opblaasbare materialen verschillende voorwerpen, zoals een harnas, een boot of een zwaard, net zoals games alles uit dezelfde bouwstenen optrekken (pixels en polygonen).

Het verhaal komt tot een spannende ontknoping als blijkt dat oma helemaal niet gered wil worden, omdat ze ondanks de fijne middagen met ‘Oorfje’ wel klaar is met het leven. Zo ontmantelt Oma eindbaas de machtsfantasie die veel videogames bieden, en laat zien dat acceptatie van verlies nog wel de grootste uitdaging is.

In de herfstvakantie te zien in Rotterdam, Utrecht, Woerden en Enschede. Info: het-nut.nl

Een geraffineerd horrorsprookje over de consumptiemaatschappij – maar dan voor kinderen

admin
October 16, 2024
0

In De (8+), de nieuwe voorstelling van Jetse Batelaan, maken we kennis met een in fletse, eind-negentiende-eeuws aandoende kleding gestoken gemeenschap (fijn kostuumontwerp van Liesbet Swings), die wel wat doet denken aan de dorpsgenoten in Lars von Triers Dogville: vriendelijk, opgeruimd, eensgezind, maar toch ook een beetje sektarisch. Komt het door de kille belichting? Door die almaar aanhoudende, onheilspellende cellotoon? Is het dat blijmoedige gegrijns en gegroet van de dorpsbewoners, de hele tijd? Je kunt er niet helemaal de vinger op leggen, maar pluis is het hier niet.

Afgezien van een fotorealistisch stenen bruggetje, als houvast, liet Batelaan het toneelbeeld leeg. (Ook hierin doet De denken aan Dogville, waarin muren van huizen schematisch met krijt op een balletvloer waren getekend.) De appelboom, het beekje, de schuur, de muis – ze zijn er niet, maar de acteurs doen alsof ze er zijn, en dus zien wij ze. Geluidseffecten (voetstappen door het grind) en visuele illusies (een leidsel dat door een onzichtbaar paard lijkt te worden voortbewogen) helpen ons daarbij. Als een van de personages onzichtbare steentjes in de onzichtbare beek laat plonsen, proberen een paar kinderen in het publiek ze te vangen. Zo makkelijk gaat dat, geloven in iets wat er niet is.

Hoe werkt dat buiten het theater? In de jaren vijftig onderzocht psycholoog Solomon Asch in hoeverre iemands mening bepaald wordt door de meerderheid in een groep. Er deed aan zijn ‘overeenstemmingsexperimenten’ telkens maar één ‘echte’ deelnemer mee, de anderen waren acteurs en vooraf geïnstrueerd. Als de acteurs allemaal een fout antwoord gaven op een eenvoudige vraag, zwichtte de ‘echte’ deelnemer vaak voor de groepsdruk, en gaf hetzelfde foute antwoord als de rest. Het experiment toonde aan tot hoeveel zelfbedrog we bereid zijn, om niet buiten een groep te vallen.

Klompen worden leren schoenen

In De laat Batelaan de wisselwerking tussen groep en individu heel helder zien. Zo verschuift er iets in de blije, egalitaire dorpsgemeenschap als een van de bewoners haar klompen inruilt voor leren schoenen. Er worden bewonderende kreten geslaakt, maar er wordt ook koortsachtig gezocht naar een houding, want wat betekent deze aankoop voor de groepsdynamiek? Een ander begint een eigen tuintje bij te houden. Weer een ander koopt een telefoon. Zo zijn we getuige van de voorzichtige opkomst van het consumentisme, waarbij bezittingen niet langer worden aangeschaft vanwege hun gebruiksfunctie, maar vanwege de sociale status die ze de bezitter verlenen.

Waar die ontwikkeling toe zou leiden – en daarin zit de ware horror van De – schuift het toneelbeeld binnen in de vorm van een lcd-scherm, waarop gelikte, hedendaagse reclames te zien zijn voor telefoons, bedden, flesjes water. Die (in ons leven doodnormale) beelden zijn hier, door hun contrast met de trage, minimalistische vertelling waar we ons kijken inmiddels op afgestemd hadden, zeer absurd, en zeer verontrustend. Ze laten zien hoezeer we ons in ons koopgedrag laten leiden door manipulatieve verkooptechnieken, slinks inspelend op de waarde die we hechten aan onze positie binnen ‘de groep’. Omdat de intrinsieke waarde van wat we aanschaffen daardoor bijna irrelevant is geworden, wordt daarbij voortdurend aanspraak gemaakt op onze verbeeldingskracht. Het doet er in feite niet meer zo toe of iets echt is, of verzonnen.

Althans… zolang de werkelijkheid zich niet aan ons opdringt. In de vorm van een natuurramp bijvoorbeeld, of een onverwachte schaarste. Want dat is natuurlijk wel, en ook dat toont De, waar onze consumptiemaatschappij met volle zeilen op afstevent. Misschien is het zo langzamerhand tijd, zo laat Batelaan zijn jonge publiek met dit geraffineerde sprookje doorvoelen, om eens te herevalueren wat er in deze wereld écht waarde heeft?

Luister naar