Op een zaterdag in november, drie jaar geleden, voerde Arie Commandeur campagne voor het CDA. Hij was fractievoorzitter in Beemster en er kwamen herindelingsverkiezingen aan: zijn dorp fuseerde met Purmerend. Bijna elke landelijke partij had iemand uit Den Haag gestuurd om te helpen, het CDA niet. Arie Commandeur, oud-docent Duits, vond dat ook maar beter. Met verliezers win je geen kiezers. In peilingen stond het CDA op zo’n 7 zetels in de Tweede Kamer, een halvering. Pieter Omtzigt had de partij verlaten, hij was in zijn eentje Kamerlid. Het CDA zou, dat was al zeker, nóg meer verliezen als hij zijn eigen partij oprichtte.
In de winkelstraat van Middenbeemster zei Arie Commandeur tegen mij dat het CDA „op z’n knieën” naar Enschede moest gaan om te vragen of Omtzigt terug wilde komen.
Nu is de partij van Omtzigt de grootste verliezer in de peilingen: NSC zou van 20 naar zo’n 4 zetels gaan. Het CDA, nu 5 zetels, zou ruim verdubbelen. „Henri Bontenbal”, schreef onderzoeksbureau Ipsos I&O in de zomer, „is de nieuwe Omtzigt.”
Door de telefoon zegt Arie Commandeur: „Als je het slagveld overziet: Omtzigt blijkt een labiele man te zijn die zichzelf niet in de hand heeft, moeilijk in de omgang.” Dus nee, zegt hij, het CDA hoeft niet meer op de knieën.
En als Omtzigt zélf zou willen terugkomen?
„Dan past het ons”, zegt Commandeur, „om hem weer op te nemen als de verloren zoon.” Onder voorwaarden, dat wel: „Hij moet zich niet meer bemoeien met de partijkoers en zich houden aan de fractiediscipline.”
CDA’ers hebben weer zelfvertrouwen en op het partijcongres in Zwolle, zaterdag, vinden ze het een logische vraag: of ex-CDA’ers als Omtzigt of Mona Keijzer mogen terugkeren als ze dat zouden willen. Bij de koffie spreidt oud-Tweede Kamerlid Kathleen Ferrier haar armen uit en zegt: „Verloren zoons en dochters moet je áltijd ontvangen.” Maar ze bedoelt: voor een gesprek. „Als blijkt dat er te veel gebeurd is en het komt niet meer goed, moet je dat allebei accepteren.”
Wim van de Camp, oud-Kamerlid en oud-Europarlementariër, vindt: iedereen is welkom terug. Maar met het tweede deel van het bijbelse verhaal over de verloren zoon heeft hij „moeite”. Die krijgt alle aandacht van zijn vader, níet de zoon die thuisbleef. Het CDA zou dat volgens Van de Camp anders moeten aanpakken. „Nuchter.”
„We maken allemaal fouten”, zegt Theo Helmers, fractievoorzitter van het CDA in Berkelland. „En Pieter heeft veel geleerd.” Maar Mona Keijzer, vicepremier van BBB? Helmers denkt dat het háár ging om het baantje. Ik hoor dat in Zwolle ook van anderen: de ene ex-CDA’er is de andere niet.
Bij het podium zegt Henri Bontenbal dat hij met Omtzigt, als die terug wil, zou gaan koffiedrinken. Maar hij wil, zegt hij ook, geen „negatieve energie” terug in de partij, geen „interne brandjes”. „Het is een zegen dat we daar vanaf zijn.”
