Met het vertrek van Mark Rutte was duidelijk dat Nederland internationaal aan invloed zou inboeten. De pragmatische en ervaren Rutte heeft Nederland in dertien jaar groter gemaakt dan je op grond van de omvang van het land mag verwachten. Terwijl Nederlanders kabinetten zagen die van probleem naar probleem struikelden, zag het buitenland een energieke politicus die makkelijk was in de omgang. Dat het broeide in het land van goedlachse Mark zag men niet.
Zeker de laatste jaren deed Rutte mee met de grote jongens. Als Macron en Scholz brainstormden over uitbreiding van de EU, was Rutte daar bij. Niet dat alles een succes werd. Toen Meloni en Von der Leyen hun vingers brandden aan een migratiedeal met Tunesië, was Rutte daar óók bij. Rutte volgde vaak de VS van Joe Biden. Er zijn maar weinigen die in het Oval Office even de stoel van de president mogen uitproberen.
Wat komt daarvoor nu in de plaats? Een dag na verkiezingen is nog veel onduidelijk. Kan Wilders een rechts kabinet vormen? Kunnen VVD en NSC de PVV echt op maat knippen voor de rechtsstaat, een partij die zelf niet democratisch wordt gerund?
Hoe dan ook zal het buitenland het beeld van Nederland snel bijstellen. Leiders van radicaal-rechts stuurden felicitaties en zien Nederland nu als symbool van een ruk naar rechts in Europa. Duitse journalisten zagen in Wilders’ winst een waarschuwing voor een doorbraak van radicaal-rechts in eigen land. Vergeleken bij ander radicaal-rechtse partijen is de PVV uitzonderlijk groot. Haar leider maakte naam met xenofobie, discriminatie en moslimhaat – al wil hij het daar in het zicht van het pluche niet over hebben. Zo werd de liberale bakermat van het internationaal recht in één etmaal vaandeldrager van een rechts-nationalistische stroming.
Bij een PVV-regering moet het buitenland zich voorbereiden op een onbuigzamere opstelling dan men van Den Haag gewend was. Pragmatisch internationalisme maakt plaats voor eigen land eerst.
Wilders brengt een radicaal buitenlandprogram mee. Verkiezingsprogramma’s worden zelden regeerakkoorden, maar ze worden niet voor niets geschreven. „We moeten ook onze nationale soevereiniteit terugpakken. Weer de baas worden over onze eigen grenzen, geld en wetten.” De PVV wil geen „dictaten” van de Europese Commissie, en „er gaan nul Nederlandse euro’s meer naar Brussel”. Ze wil een bindend referendum over Nexit. Internationale samenwerking gaat op het hakblok. Klimaatmaatregelen „gaan direct door de shredder”, ontwikkelingssamenwerking wordt stopgezet. Door corruptie in Afrika zal „de […] tsunami van gelukszoekers” aanzwellen. De PVV pleit daarom voor een asielstop, opvang in de regio, een opt-out uit EU-regelgeving en herinvoering van nationale grensbewaking.
Nederland zal dus vaker ‘nee’ zeggen in de EU. Of je daarmee iets bereikt, is afhankelijk van de vraag of je genoeg medestanders vindt. Wilders kreeg meteen felicitaties van Viktor Orbán, kampioen veto-gebruik in de EU. Samen met autoritair Hongarije kun je hindermachtje spelen, maar dat is toch iets anders dan ontbijten met Macron en Scholz en de hoofdlijnen uitzetten. Daar mag je alleen aanschuiven als je meedoet.
Neem de oorlog in Europa. De PVV erkent dat Poetin illegaal Oekraïne binnenviel maar is tegen het sturen van geld en wapens. Zelfs de afgedankte F-16’s mogen niet weg. Eerder hekelde Wilders sancties tegen Moskou en verzette hij zich tegen NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne. Een paar jaar geleden reisde hij naar Rusland en partijgenoten maakten reisjes naar Moskou, georganiseerd door een netwerk dat westerse politici beïnvloedt en omkoopt, aldus Follow the Money.
Wilders staat ook al jaren vierkant achter Israël, wil de ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem verplaatsen en de vertegenwoordiging bij de Palestijnse Autoriteit sluiten. Hoe Nederland er met Wilders op staat in de rest van islamitische wereld laat zich raden. Vroeg of laat heeft iedereen „kopvoddentaks” gegoogeld.
In het minst slechte scenario volgt Wilders het voorbeeld van Giorgia Meloni, die na een keiharde campagne pragmatisch werd. Ze voert een oerconservatief binnenlands beleid, is hard in migratie, maar houdt uit eigen belang vast aan Europa. Maar zelfs in dat scenario zet Nederland een stap in de richting van een illiberale samenleving.
Redacteur geopolitiek Michel Kerres schrijft hier om de week over de kantelende wereldorde.
