Zal er ooit een dag ná de Israëlische oorlog in de Gazastrook komen? Waarop er niet meer wordt gevochten en gebombardeerd en er weer huizen overeind staan en kinderen naar school gaan? Vrede dus. Nou ja, ooit, ooit, dat is wel heel dramatisch, maar voorlopig wil er tien maanden na het begin van de oorlog nog niet eens een staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas van de grond komen, en als dat er is, wat ik niet uitsluit, dan moet dat nog standhouden. Dat is alweer een stuk lastiger, zo niet onmogelijk, en dan moet er nog een begin worden gemaakt met wederopbouw. Fase 3 van het huidige vredesplan is dat. Wederopbouw vereist weer financiers die miljarden euro’s, dollars of riyals willen steken in woningen en scholen die waarschijnlijk op een gegeven moment weer aan flarden worden geschoten als de hele cyclus van geweld weer begint; aan deze oorlog gingen er al vier vooraf. Wie heeft die miljarden daarvoor over?
Maar stel je voor dat er vandaag of morgen een staakt-het-vuren komt dat op de een of andere manier in fase 3 van wederopbouw terechtkomt. Wederopbouw, anders blijft de Gazastrook onleefbaar. UNRWA (hulp voor Palestijnen) chef Philippe Lazzarini zei eerder deze maand dat tweederde van alle huizen en andere gebouwen zijn verwoest of beschadigd. Ik zag bijna live op internet een universiteit opgeblazen worden – alle twaalf universiteiten zijn verwoest en 80 procent van de scholen – en vorige week op beelden van een Israëlische drone die de oude Grote Moskee van Khan Younis in puin veranderen. Volgens Gazaanse bronnen zijn 620 moskeeën en drie kerken verwoest, en watersystemen en ziekenhuizen. En de bombardementen gaan nog door. Overal kan Hamas zitten, nietwaar? Voor de 2,2 miljoen Gazanen, bijna allemaal ontheemd, heeft het Israëlische leger inmiddels nog maar 11 procent van de Gazastrook als veilige zone overgelaten.
Terug naar wederopbouw. Die gaat – als er niks meer zou worden verwoest – zeker 80 miljard dollar kosten. Maar éérst moet puin worden geruimd, volgens de VN meer dan 42 miljoen ton, gemengd met niet ontplofte explosieven en menselijke resten, wat ook alweer jaren gaat duren. Je kunt tegelijk ruimen en bouwen natuurlijk. Maar ik citeer wederopbouwexpert Mark Jarzombek in Bloomberg: „De kosten zitten wederopbouw in de weg. […] Wat men ook doet, Gaza zal hier generaties lang mee worstelen.”
Generaties lang. Voorlopig ligt er voor ná dat staakt-het-vuren dat er nog niet is, niet eens een plan klaar. Wel een hoop ideeën. De Emiraten willen wel deelnemen in een internationale vredesmacht als een hervormde Palestijnse Autoriteit hen daartoe uitnodigt en met uitzicht op een Palestijnse staat. De Palestijnse Autoriteit beoogt tegen 2026 hervormd te zijn en droomt van een Gazastrook met nieuwe wooncomplexen op zonneënergie, een grote ontziltingsinstallatie en een functionerende haven.
Extreemrechts Israël wil liefst alle Palestijnen weg en herbezetting; premier Netanyahu een illusoire „absolute overwinning” op Hamas, voor Israëls veiligheid een Israëlische militaire aanwezigheid voor onbepaalde tijd, géén rol voor de Palestijnse Autoriteit, laat staan een Palestijnse staat, en deradicalisering van de bevolking. Deradicalisering! Hoe pak je dat aan nadat je iedereen met je aanvallen hebt geradicaliseerd? Hamas wil overleven.
En Amerika is er niet om met de vuist op tafel te slaan, dat is wel duidelijk geworden – het idee alleen al van Biden en een vuist! „Zal ons lijden ooit eindigen?”, hoorde VN-wederopbouw coördinator Sigrid Kaag mensen in Gaza vragen. Ooit wel misschien. Maar ik zie de oorlog nog niet eindigen, en als die eindigt zie ik troepen beren op de weg naar wederopbouw. Ik zie honderdduizenden mensen die tot in lengte der dagen in een puinzooi kamperen.
Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert.
