Ik was voor een lezing over de reportage in het prachtige Veldhoven, een plaats onder de rook van Eindhoven, waar ik verder niets dan goede dingen over te melden heb. Enige nadeel: de ligging. Ik werd terug naar station Eindhoven gebracht door Piet en Ellie, die naar alle literaire avonden in theater De Schalm gaan. Bij het afscheid voor station Eindhoven CS zei Piet nog: „Wel opletten, PSV heeft vanavond gespeeld.”
Het was geen jongensdroom om tussen duizenden PSV-supporters op de laatste intercity naar het westen te staan wachten.
„Dat is die droge, dat is dat stuk beschuit”, hoorde ik ze over mij zeggen. Ik kreeg een blikje Hoegaarden Wit aangeboden. In de trein werd gezongen, het clublied van PSV en een lied waarin alle helden uit heden en verleden aan bod kwamen. PSV-supporters hebben iets eenzaams, zelfs als ze in een groep zijn.
„Wij zijn, denk ik dan, wat bescheidener”, zei een man in een loeigroot PSV-shirt tegenover me. „Wij schreeuwen het niet zo van de daken.”
Om ons heen werd geschreeuwd
Voorbij Den Bosch werd het rustiger. Er gingen voorzichtig al wat sweaters over de voetbalshirts, PSV-supporter ben je in een cirkel van dertig kilometer om Eindhoven, daarna wordt het gevaarlijk.
Achter me spraken drie dertigers over het machtige gevoel dat ze bekroop tijdens RKC Waalwijk – PSV, een week eerder. Het halve stadion was voor PSV. Er was een opstootje geweest toen acht RKC-supporters de hoofdtribune bestormden om wat PSV’ers ‘af te slaan’, maar die trokken zich schielings terug toen ze ontdekten hoeveel er daar voor PSV waren. Voor de lezers: RKC heeft een heel klein stadion.
Na Utrecht CS werd het stil. Ze waren nog met een man of tien. De jongen die kilometers eerder nog ‘boeren-boeren’ had gebruld zat nu stilletjes in een boek te lezen, The Maniac van Benjamin Labatut. Desgevraagd zei hij dat hij Peter Bosz een goede trainer vond, misschien iets ‘te westers’. Later wilde hij helemaal niet meer over voetbal praten. Op Amsterdam CS stapten de laatste PSV-supporters uit, ze hadden vaker met elkaar in de trein gezeten, maar hadden verder niets met elkaar.
Later dacht ik: ze gedroegen zich als spionnen in de Koude Oorlog, maar het kan ook zijn dat ik te veel afleveringen van The American achter elkaar heb gekeken.
Verder ben ik voor vrijheid van meningsuiting.
Marcel van Roosmalen schrijft op deze plek een wisselcolumn met Ellen Deckwitz.
Een orgie in een jacuzzi, een „pijpkoningin” en „iedereen is van iedereen”. Het elfde seizoen van Ex on the Beach: Double Dutch , dat deze week zijn finale beleeft, wordt door het publiek bestempeld als een van de heftigste ooit. Dankzij het sensationele haalt dit soort „lovereality”, zoals RTL het noemt, steeds weer hoge kijkcijfers. Ex on the Beach staat het hele seizoen al in de top-10 best bekeken series op streamingdienst Videoland. Waarom blijven zo veel mensen kijken, ondanks de kritiek?
In het datingprogramma op een tropische locatie („de hel van liefde lust en drama”) worden de deelnemers geconfronteerd met hun „pittige” ex’en. Dat staat garant voor seks, roes en ruzie. „Dit seizoen is heel heftig, maar daardoor vind ik het wel super leuk”, zegt Ayleen Bella, oud-deelneemster van het programma. „Dit is Ex on the Beach zoals we het kennen van vroeger, zoals het hoort te zijn”. Bella smult net als een groot deel van Nederland van de lovereality. „In de afgelopen seizoenen gebeurde niet echt iets. Seizoen vier en vijf waren ook heftig, al is dit seizoen nog wat heftiger op seksgebied. Maar ja, seks doen we allemaal, toch?”
Lovereality ligt al langer onder vuur. In 2023 meldden dertien oud-deelnemers van het vergelijkbare programma Temptation Island zich met klachten: de opnames hadden hen psychische klachten bezorgd. Temptation Island werd door RTL opgeschort. Het programma was „niet meer van deze tijd”, zei RTL-programmadirecteur Peter van der Vorst toen. Overigens werd in april bekend dat het programma misschien toch doorgaat, met een andere producent.
Dit seizoen is heel heftig, maar daardoor vind ik het wel super leuk
Efrain Balochie was één van de deelnemers die zich toen uitsprak over zijn heftige ervaring in het programma: „Temptation Island is gebaseerd op psychische manipulatie die moet zorgen voor sensatie. Ik heb tijdens de opnames verschillende situaties meegemaakt waarin mijn grenzen zijn overschreden. De productie doet er alles aan om de uitspraken en beelden te krijgen die ze willen hebben voor de uitzending.”
Kunnen dit soort programma’s dan nog wel? Tv-netwerk MTV en producent No Pictures Please willen niet reageren op vragen over Ex on the Beach. RTL zei vorige maand wel tegen het AD dat er een groot verschil is tussen Temptation Island en Ex on the Beach: „Temptation vinden we niet meer van deze tijd omdat mensen hun relatie in de weegschaal stellen. Dat is een wezenlijk ander uitgangspunt dan andere lovereality-titels.”
Wat is de behoefte van kijkers om seks drama en liefde op tv te zien? Bjarne Timonen, die als mediapsycholoog bij diverse tv programma’s voor en achter de camera werkte, zegt dat kijkers nou eenmaal houden van sensatie: „Dat is altijd wel zo geweest en dat zal ook wel zo blijven.” Volgens hem is kijken naar sensatieprogramma’s een manier om even je eigen zorgen te vergeten. Het is leedvermaak: „Genieten van het lijden van een ander zodat we ons beter voelen over onszelf. Als je zit te kijken naar zo’n programma als Ex on the Beach, dan hoop je niet dat het goed gaat met die mensen. En daar worden die programma’s ook op toegespitst.”
Snijvlak van ethiek
Maar de vraag of het ethisch blijft, moet volgens Timonen wel centraal blijven staan. „Dit soort programma’s bevinden zich op het snijvlak van ethiek. Ze moeten zeker wel gemaakt kunnen worden, maar er moet goed worden gecontroleerd of de deelnemers wel geschikt zijn om mee te doen. Ze moeten zich bewust zijn van de gevolgen van hun deelname. Je wordt in deze programma’s genadeloos aangepakt en afgestraft, en vervolgens krijg je de reacties op sociale media ook nog over je heen.”
Bij die weerbaarheidscontrole gaat het vaak mis, ziet Timonen. „Om een kwetsbare deelnemer eruit te kunnen pikken moet je niet alleen klinische ervaring hebben, maar ook kennis van de media. Dat zou alleen gedaan moeten worden door BIG-geregistreerde psychologen.” Ook tijdens het programma is betrokkenheid van een psycholoog belangrijk. „Iemand moet de programmamakers op hun vingers kunnen tikken wanneer ze te ver gaan. Deelnemers kunnen niet altijd zelf zien wanneer hun grens wordt overschreden.”
OnlyFans
Die grenzen worden steeds verder opgerekt, mede doordat programmamakers steeds meer uit de kast moeten trekken om de aandacht van het publiek te behouden. „Het publiek is door sociale media steeds meer gewend aan snelle content. Je moet de kijkers dan wel blijven boeien in een aflevering van een uur. Maar het hoeft niet per se steeds heftiger, daar moeten de programmamakers wel een grens aan stellen.”
Dat de deelnemers aan loverealityprogramma’s zoals Ex on the Beach zich steeds heftiger gaan gedragen is logisch, zegt oud-deelneemster Bella. „Als er niks gebeurt, is het seizoen gewoon saai’. Ze verwijst naar Love or Leave – de ‘onschuldigere’ spin-off van Temptation Island. Volgens haar was dat „één grote flop”.
Lees ook
De tv-recensie over Ex on The Beach
Daarnaast weet je als deelnemer van Ex on the Beach waar je aan meedoet, vindt Bella. „De deelnemers kiezen er zelf voor om zichzelf zo neer te zetten. Het is voor veel mensen een manier om bekend te worden, maar daarvoor moet je wel opvallen.” Diverse deelnemers konden dankzij hun tv-bekendheid influencer worden, in clubs optreden, of bijvoorbeeld hun geld verdienen op OnlyFans, een platform voor betaalseks. Zelf heeft Bella geen negatieve ervaringen gehad met de productie van Ex on the Beach. „De productie was er altijd voor mij. Ze hebben me nergens toe gedwongen.”
Temptation-deelnemer Efrain Balochie betreurt dat lovereality zo populair blijft: „Drank, vreemdgaan, seks, dat is wat mensen willen zien. Het boeit de kijkers niet of het te ver gaat, ze willen gewoon smullen”. Daarom verwacht hij ook geen verbetering in de toekomst. „De enige grens die er getrokken kan worden, is dat er geen programma meer is.”
De vijand heet Wendy Jones. Wendy Jones is model en influencer en ze heeft Jessica’s vriend gestolen, Zev. Zev en Wendy Jones wonen nu samen en ze zijn verloofd, precies het gelukkige script dat dertiger Jessica voor zichzelf had uitgedacht. Jessica tiert en huilt en trekt zich tijdelijk terug in het huis van haar oma, waar ook haar gescheiden moeder en haar verlaten oudere zus bivakkeren. Je moet meer kleine bewegingen maken, dan leef je langer, zegt haar gymmende moeder. Dat is shaming, zegt haar lethargische zus. Zev is zó grappig, zegt oma, en hij heeft zo’n erotische geur. Je kunt hem vast wel terugkrijgen.
Jessica’s baas bespeurt een mentale inzinking en stuurt haar tijdelijk naar Londen – en meteen heeft ze een volgend scenario in haar hoofd: ze zal een pastorale romance à la Jane Austen beleven, of tenminste iets spannends als in Spice World.
Natuurlijk loopt het anders. Jessica belandt in een schemerige flat met luidruchtige buren. Haar in sarcasme verpakte openhartigheid botst aanvankelijk hard met de Britse stiff upper lip. De liefde dient zich vrijwel meteen aan in de persoon van Felix, een weinig succesvolle punkmuzikant – maar in Too Much, een nieuwe romcom op Netflix, hebben Felix en Jessica tien afleveringen de tijd nodig om met hun eigen emotionele bagage in het reine te komen.
Wie houdt van een comedy vol extravagante personages en niet vies is van wat seks en drugs kan zijn hart ophalen bij Too Much. Meg Stalter en Will Sharpe dragen hun hoofdrollen als Jessica en Felix moeiteloos, al is het soms lastig om van hun personages te houden, ze zitten behoorlijk vast in zichzelf. De bijrollen zijn geweldig, van Andrew Scott als een narcistische regisseur tot Stephen Fry als Felix’ problematische vader. En wie ligt daar boos in bed, omdat haar man „therapeutisch ketamine gebruikt en experimenteert met pansexualiteit”? Dat is Lena Dunham, het brein achter Too Much, dat losjes gebaseerd is op haar eigen leven. Net als Girls, haar voorlopige magnum opus. Maar deze keer wilde Dunham niet meer zelf de hoofdrol spelen.
Wie houdt van een comedy vol extravagante personages en niet vies is van wat seks en drugs kan zijn hart ophalen bij ‘Too Much’ Beeld Ana Blumenkron
Girls
Dunham’s carrière begon stormachtig. Haar debuutfilm Tiny Furniture (2010) trok zoveel aandacht in het festivalcircuit dat zender HBO de toen 23-jarige een contract aanbood om een serie voor ze te ontwikkelen. Als begeleider kreeg ze ervaren showrunner Jenni Konner toegewezen, en vermaard comedy-regisseur Judd Apatow diende zich spontaan als mentor aan. Maar Girls (2012-2017) was en bleef heel erg Dunham’s creatie en verbeeldde New York zoals zij het kende, vol afgestudeerde, dolende twintigers voor wie geen enkele zekerheid meer gold.
In Girls zijn de banen onderbetaald en zielloos, de appartementen klein en duur, de relaties verwarrend en stekelig. Geen wonder dat de generatie ná de millennials over wie Girls heette te gaan de serie nu herontdekt en elkaar middels TikTok-filmpjes op de beste scènes wijst: de omstandigheden waarin twintigers zich een plek in de wereld moeten zien te veroveren zijn bepaald niet gemakkelijker dan ze tien jaar geleden waren.
Girls is ook bij terugzien uitzonderlijk goed; beter nog dan Too Much, waarin ondanks alle seks en drugs een conventioneler pad wordt bewandeld, al is de casting vele malen diverser. Too Much is vrolijk, minder cynisch, meer uitgesproken theatraal. In Girls waren de gesprekken zo geloofwaardig dat de actrices zo’n beetje werden vereenzelvigd met hun personages. Dat gold bovenal voor Dunham, die hoofdpersoon Hannah Horvath bewust neerzette als een egocentrische millennial die haar eigen talenten overschat, maar die zelf alle irritatie daarover opving.
In een uitgebreid interview met The New Yorker vorig jaar keek Dunham terug op de Girls-jaren als een wilde, gevaarlijke rit die haar volledig uitputte. „Op een gegeven moment schoot ik in vier weken tijd een Vogue-cover, ik presenteerde Saturday Night Live, gaf een speech op festival South by Southwest en vloog daarna naar een prijzengala. Om te zeggen dat ik gebroken was, is een understatement.” Waarom ze zich zo liet leven? „De sfeer was er een van: vrouwen zijn nu in de mode, dus gaan, gaan, gaan. En ik geloofde dat. Ik geef niemand daar specifiek de schuld van. Ik had aardige, fijne collega’s. Het is gewoon de aard van het beest.”
Het gekke is dat Dunham in haar topjaren geen seconde de indruk wekte dat ze de controle kwijt was. Ze verscheen met een hippe entourage bij talkshows en premières, maakte naast Girls ook een nieuwbrief en een podcast, incasseerde een exorbitant voorschot voor haar memoir Not That Kind of Girl en postte onvermoeibaar op Twitter en Instagram. Als zelfverklaard „dwangmatig openhartige” jonge vrouw deelde ze alles: haar obsessief-compulsieve aanleg, haar endometriose, het laten verwijderen van haar baarmoeder. De niet malse kritiek die ze kreeg pareerde ze snel en gevat, met seksisme als stokpaardje om tegenstanders de mond te snoeren. Die vlieger ging niet altijd op: statements als „Ik wou dat ik een abortus had gehad” vielen totaal verkeerd, al waren ze dan feministisch bedoeld. Een paar seksueel geladen jeugdherinneringen uit haar boek wekten zoveel woede dat online nog altijd met de term kindermisbruik geschermd wordt als het over Dunham gaat.
In 2018 bleek dat Dunham in het volle licht van de schijnwerpers een zware pillenverslaving had opgelopen; ze kickte af in een kliniek. „Ik herinner me vooral dat ik zo doodsbang was om mensen teleur te stellen dat ik dacht: als ik deze drugs nou neem om meer mezelf te zijn, dan is dat toch beter?” vertelde ze in 2021 aan tv-host Drew Barrymore. Er veranderde meer: Dunham verhuisde naar Londen en vond daar in betrekkelijke anonimiteit een nieuwe liefde, muzikant Luis Felber. Vogue deed verslag van het huwelijk en Dunham’s vriendin Taylor Swift was erbij, maar van een groot showbizz-gebeuren was geen sprake. Felber werkte mee aan Too Much, onder meer als componist, en spreekt vol bewondering over Dunham’s manier van werken.
Na een aantal jaar van kleine filmprojecten staat Dunham sinds haar Netflix-deal van afgelopen januari weer op het hoofdpodium. Als regisseur en scenarist heeft ze plannen te over – ze draait deze zomer een romcom in New Jersey met Natalie Portman in de hoofdrol; Meg Ryan en Mark Ruffalo doen ook mee – maar als actrice stelt ze voorlopig scherpere grenzen. Haar verhouding met haar eigen lichaam is veranderd: ze heeft het syndroom van Ehlers-Danlos, met pijn en blessures tot gevolg, en is nu veel zwaarder dan in de Girls-jaren vol fat-shaming. Dat dat verder niemand iets aangaat en dat ze zichzelf ook mag beschermen tegen de wrede blik van vreemden, is voor Dunham een nieuw inzicht. Het kan haar werkplezier alleen maar ten goede komen.
Negen van de tien partijen in de gemeenteraad van Zwolle stemden maandagavond voor de komst van een azc. De lokale Swollwacht, de enige partij die tegen stemde, was niet per se tegen een azc, maar wilde de opvang kleinschaliger regelen. Een welhaast unaniem besluit, kortom, van een democratisch gekozen, lokale regering. Goed nieuws, zou je zeggen.
Toch liet Nieuwsuur (NPO 2) in een korte reportage iets anders zien. Het enige raadslid dat aan het woord kwam was Evelina Bijleveld van Swollwacht, en de enige buurtbewoner een vrouw met „grote zorgen”, die insprak in de vergadering. „Mijn kinderen [kunnen] straks niet vrij en onbezorgd opgroeien in hun eigen buurt.” Ook het deel van de publieke tribune dat luidruchtig opstapte tijdens de vergadering van de gemeenteraad, kreeg veel zendtijd.
Natuurlijk, Geert Wilders was vanuit Den Haag als een dolle stier naar Zwolle gestormd om de menigte voor het stadhuis op te jutten, en op te roepen om het besluit van de gemeenteraad niet te accepteren. Logisch om daar verslag van te doen, maar journalistieke objectiviteit is echt iets anders dan alleen de ophef in beeld brengen. Nu mag Wilders zijn campagne via Nieuwsuur uitrollen. Dat lijkt me na de rellen in Coevorden van vorige week toch niet de bedoeling. Die gemeente kon de veiligheid van veertien minderjarige meisjes, gevlucht uit oorlogsgebied, niet garanderen. Een regering op onrechtmatig wijze (bijvoorbeeld met geweld) dwingen om een handeling te verrichten, is volgens de definitie van de Europese Unie een vorm van terrorisme.
Gelukkig werd er wel gelachen in safaripark de Beekse Bergen bij De Oranjezomer (SBS), waar VVD-leider Dilan Yesilgöz aan tafel zat. Of ze zaterdag bij festival Gelderpop was geweest. Douwe Bob had daar namelijk voor het eerst opgetreden sinds Yesilgöz hem van pure Jodenhaat had beschuldigd. Er werd een filmpje getoond van het optreden. „Zullen we het vandaag over leuke dingen hebben?”, zei hij tegen het publiek. „Genoeg drama, jongens!”
Tot tien tellen
Die opdracht nam de immer gezellige presentator Thomas van Groningen, die het stokje van Johnny de Mol overnam, uiterst serieus. „Kunt u tot tien tellen?”, vroeg Van Groningen aan Yesilgöz. „Zeker. Zeker. Ik kan zeker tot tien tellen. Ik ben niet voor niks minister van Justitie en Veiligheid geweest. Ik heb mijn werk altijd goed gedaan. En af en toe is het ongepolijst en ziet het er zo uit. […] Maar je hebt ook mensen nodig die staan voor onze manier van leven. En het ook zien als er iets onder druk staat. Maar dan heb je ook verantwoordelijkheid, en die trek ik mij aan, om het op een goede manier te brengen, en dat heb ik nu niet gedaan.”
Vervolgens ging de leider van de partij met steeds minder zetels in de peilingen verder over het steeds erger wordende antisemitisme, dat volgens Yesilgöz vooral zit „bij extreemlinks, extreemrechts en delen van de islamitische gemeenschap”. En dus: „Je moet voorkomen dat dat soort antidemocratisch gedachtengoed via buitenlandse televisie of hele conservatieve imams ons land binnenkomt. Ik heb een heleboel dingen al voor elkaar kunnen krijgen in het kader van het aanpakken van Jodenhaat, maar ik zou willen dat we één stap verder gaan en onze vrijheden nog meer gaan beschermen.” Welke vrijheden, en van wie, had Van Groningen kunnen vragen. Maar hij richtte zich tot Noa Vahle, de dochter van Linda de Mol, die om onverklaarbare redenen de hele avond ver weg in haar eentje aan een lege bar zat: „Noa, is dit te veel Buitenhof wat ik nu doe?”
„Een tikkie”, reageerde Vahle met een knipoog. „Formule 1 doen?”
„Max kan goed op regen, toch?”
Daarna ging het nog over F-35’s naar Polen, over bezuinigingen en de NAVO-top, en toen liep er een giraffe achter de studio langs. „Ingehaald door Henri Bontenbal”, merkte Van Groningen ineens op. „Tja, dat kan”, zei Yesilgöz. Geen woord over Netanyahu, die die nacht met Trump in het Witte Huis over Gaza zou spreken. Maar wel: genoeg drama jongens. Genoeg drama.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/07/roosmalen-marcel-van-online-artikel.png)
