Column | Recht doen aan het Palestijnse leed sluit het Joodse leed van toen en nu niet uit

Posted on by admin

Ik bracht een week door tussen de bergen voor meditatie en yoga. Op zoek naar stilte, verbinding en een vredige geest. ‘Stilte’, ‘samen’ en ‘vredig’, het gaat niet vanzelf: voor een ‘peaceful mind’ stonden we vroeg op om te mediteren, ‘samen’ (sangat) vergde het opzijzetten van eigen behoeften, en voor ‘stilte’ moest ik de dagelijkse ruis zien los te laten. Dat lukte enigszins: minder nieuws bereikte mij dan normaal; ik keek geen journaal, las geen kranten.

Toch sijpelde het nieuws mijn wereld binnen via appgroepen en berichtjes. Ik constateerde dat de rest van de mensheid het ook lastig vond: vredig, samen en stilte. Zo liepen de meningen van twee boegbeelden van de van oudsher pacifistische Partij voor de Dieren over ‘vrede’ uiteen; er was ophef bij het Eurovisie Songfestival over wie namens welke groep met welke vlag mocht zwaaien; en ook stilte was onderwerp van debat. Sommige rijksambtenaren en oud-diplomaten hebben het initiatief genomen voor een alternatieve dodenherdenking, ‘4-mei inclusief’, omdat de regering de oorlogsmisdaden door Israël niet erkent.

‘Vrede’, ‘samen’ en ‘stilte’: het zijn charismatische ideeën die ons zouden kunnen verenigen, maar dat niet doen. Mijn zen-poging ten spijt, ik had zelf ook een mening klaar over het nieuws: pro ‘vreedzaam bewapenen’ (we hebben helaas geen keus), pro simpele vlaggenregels op het songfestivalpodium zodat het een landencompetitie blijft (daarbuiten mogen artiest en publiek wapperen met zoveel vlaggen als ze willen). Maar de ophef over de nationale dodenherdenking liet me niet los. Hoe aandachtiger ik mediteerde op stilte, hoe luider mijn herinneringen aan mijn vader en oorlog.

Ik herinnerde hoe mijn vader, inmiddels overleden, een keer ergens tussen Oegstgeest en Enkhuizen de auto aan de kant zette voor de Nationale Dodenherdenking. Toen ik hem vroeg waar hij aan had gedacht tijdens de stilte, zei hij dat het belangrijk was om de twee minuten stilte te eerbiedigen. Hij dacht aan zijn vader, mijn opa, die brigadecommandant was in het leger van Denemarken en tijdens de Tweede Wereldoorlog verbindingsofficier, én hij dacht aan alle oorlogsslachtoffers – toen en nu. Het was een indrukwekkende ervaring als kind, samen stil zijn. Ik werd me bewust van onze familiegeschiedenis in de grotere geschiedenis. Voor het eerst realiseerde ik me dat mijn vader en mijn opa een wereldoorlog hadden meegemaakt. Ik vroeg hem of het erg was dat ik tijdens de stilte ook aan een ijsje had gedacht. Nee, dat gaf niks, zei hij, stilte kan je niet sturen. Het kan zijn dat je afdwaalt, dat twee minuten lang duren, of kort. Dat je aan de doden denkt, of niet. Stilte is open, onbepaald, non-duaal en lastig in taal te vangen. Stilte is, zoals geluidsecoloog Gordon Hempton het fraai zei, niet de afwezigheid van geluid, maar de aanwezigheid van alles.

Op de Nationale Dodenherdenking gaat het ook om de woorden. Er is strijd over de plek die hedendaagse oorlogsslachtoffers mogen innemen tijdens de herdenking. In het radioprogramma Dit is de Dag ging antropoloog Daniëlle Braun in gesprek met rabbijn Yanki Jacobs. Jacobs zei dat je op alle andere dagen andere (lees: Gazaanse) oorlogsslachtoffers mag herdenken, maar dat 4 mei exclusief is voor nationale slachtoffers en voor de Holocaust. Braun vertelde dat ze juist met haar familiegeschiedenis als joodse niet anders kan dan een link met het heden maken: „Je herdenkt het verleden, maar je kunt dat nooit los zien van het heden.” De nationale herdenking begon ooit met militairen, toen kwamen joden erbij, en later pas homoseksuelen. Zij doen overigens ook al jaren een ‘alternatieve’ herdenking bij het Homomonument.

Braun gaf de woorden aan wat ik voelde. In de bergen werd ik herinnerd aan een spirituele wijsheid die het zo zegt: ‘separation is an illusion’, afscheiding is een illusie. Uiteindelijk zijn wij mensen verbonden met elkaar op deze aarde. Je kunt doen alsof de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust los staan van de rest van de geschiedenis, maar dat is niet zo. De nog levende Gazanen en de meer dan 50.000 dode Palestijnen verdienen dat zij tijdens de Nationale Dodenherdenking niet gehoord hoeven worden via een boze Damschreeuwer. Recht doen aan Palestijns leed sluit het Joodse leed van toen en nu niet uit, en mag natuurlijk op geen enkele manier reden zijn om de Holocaust te bagatelliseren of antisemitisme aan te wakkeren.

Wat we zeker weten is dit: ‘Nooit meer’ is niet gelukt. En daar hebben we uit respect voor alle slachtoffers op een waardige wijze bij stil te staan.

Stine Jensen is filosoof en schrijver. Ze schrijft om de week een column op deze plek.

Related Posts

Het prachtige ‘Clair Obscur’ is misschien wel de meest Franse game ooit gemaakt

Voormalig liefdespaar Gustave en Sophie gaat nog één keer samen naar een viering aan het water. Waarom wordt de speler van de game Clair Obscur pas gaandeweg duidelijk gemaakt, wel is hun chemie onmiskenbaar. De twee vullen elkaar perfect aan: Gustave met zijn cynische pragmatisme, Sophie met haar warmte en empathie. Ze lijken dat ook allebei door te hebben, ze komen nader tot elkaar – en dan schildert een groots, mythisch wezen iets in de verte. Het geprojecteerde getal 34 verdwijnt uit de hemel, een nieuwe 33 wordt getekend. Een deel van de stadsbevolking verdwijnt in het luchtledige, waaronder Gustave’s geliefde.

De wereld van Clair Obscur is getroffen door een vloek. Al 67 jaar lang telt een mysterieuze wezen af – ze noemen haar de ‘Schilderes’. Iedereen wiens leeftijd gelijk staat aan dat getal, verdwijnt van de wereld. Niemand weet hoe dit ooit is begonnen, pogingen om het te doorgronden zijn tot dusver gestrand. Toch belet dat Gustave niet om in zijn potentieel laatste levensjaar samen met lotgenoten in een boot af te reizen naar de Schilderes, om haar te doden en de vloek te doorbreken. Je bestuurt Gustave en zijn kompanen terwijl ze over de wereld reizen en tegen mysterieuze monsters vechten.

De visuele pracht van de gamewereld zou doen vermoeden dat Clair Obscur door een gigantisch team is ontwikkeld, maar achter het spel schuilt een ontwikkelstudio van slechts dertig mensen (wel met behulp van freelancers, overigens). Een Frans team wiens cultuur diep in de wortels van het spel is gaan zitten. Soms is dat expliciet: één van de eerste bazen waar Gustave tegen kan vechten is een mimespeler, die hem na overwinning beloont met een baret, rood-wit shirt, omgebonden doek en natuurlijk een stokbrood op de rug. Op dramatische momenten wordt in de game niet gescholden met Engelse krachttermen, maar met ‘merde’ en ‘putain’.

De Franse roots zitten ook tussen de regels verborgen. Soms is het klein, zoals de manier waarop een teamgenoot met schuin hoofd en opgehaalde schouders non-verbaal communiceert. En Gustave is geen extraverte tiener, zoals je vaak in vergelijkbare games speelt, maar een getergd man die net als Gérard Depardieu vooral graag met zijn ogen communiceert.

Binnenvetters

De cast vol binnenvetters maakt het fijn dat prominente acteurs als Andy Serkis en Charlie Cox hoofdrollen vertolken, die in staat zijn met weinig tekst alsnog de juiste emotie over te brengen. Gustave’s reis brengt hem al snel heel de wereld door, waarbij de magie van de Schilderes zelfs natuurwetten heeft herschreven. Het resultaat is een kleurrijke mengeling van Franse kunst uit de belle-époque-periode – de art nouveau druipt van de daken – gecombineerd met fantasy-illustraties uit Japanse rollenspellen.

Het is een game die precies als een Japans rollenspel speelt, maar dan op zijn Frans. Het lijkt op klassiekers als Final Fantasy, waar reizen door de gamewereld wordt afgewisseld met beurtelingse gevechten. In het geval van Clair Obscur zijn schermutselingen bovengemiddeld strategisch en vergen ze ook veel reflexwerk, omdat je op het juiste moment op knoppen moet drukken om bijvoorbeeld klappen te ontwijken.

Meestal volgen zulke Japanse rollenspellen narratieve conventies die populair zijn in het oosten, zoals een nadruk op de ontwikkeling van een enkel personage in plaats van het verhaal. Op dat front zoekt Clair Obscur het verschil: dit is een fantasyverhaal met een duidelijk Europese ondertoon. Het is genoeg om de game een unieke smoel te geven. In een gamesector die afgelopen decennia steeds meer Amerikaniseerde is dat buitengewoon verfrissend.


Wasmiddel? Prima! Maar dit zijn óók heel goede cadeaus voor Moederdag!

Komende zondag is het Moederdag. Een tijdje terug kwam Kruidvat daarom met een aanbieding voor wasmiddel. ‘Moederdaghints’ stond erbij, haha. Een hint indeed! Niets zo irritant als een moeder die niet snel genoeg de volle wasmand leegwast. Heel goed dat Kruidvat daar eens aandacht voor vraagt, goeie timing ook, met Moederdag.

Nou, wat denk je? Ik was echt de enige die dit dacht. Want vervolgens brak de pleuris uit. Enorme ophef! Iedereen boos. Dat de reclame vrouwen stereotypeert. Dat de jaren 50 hadden gebeld om hun moederdagcadeaus terug te vragen. Allemaal wijvengezeik. Ik begreep er echt helemaal niks van.

Want natuurlijk doen vrouwen de was in Nederland, wie anders? De mannen? Hahaha, echt niet. De enige keer dat een man in mijn huishouden de was deed, kwam de hele trommel roze terug, omdat hij er een rode sok bij had gedaan.

Mannen kunnen dat niet, joh – de vaatwasser inruimen, het putje van de douche schoonmaken, luiers verschonen, hou toch op. Daar zijn hun mannenhanden te groot voor, en te ruig. En hun spieren te groot.

Mannen zijn er om het geld te verdienen. En als ze vermoeid thuiskomen na een lange dag sloven, dient de moeder klaar te staan met pantoffels, een vriendelijke glimlach en een glas whiskey. En dienen z’n overhemden vers gestreken in de kast te liggen.

Moederdagcadeaus kunnen wat mij betreft dus niet stigmatiserend genoeg zijn. Hartstikke goed ook voor de kinderen, om weer even duidelijk te krijgen welke plek de vrouw heeft in het gezin! Natuur en evolutie enzo – hallo!

In die lijn doorredenerend kwam ik op nog veel meer mooie moederdagcadeaus. Ik heb ze even op een rijtje gezet. Over hints gesproken. Groetjes komende zondag aan moeder de vrouw!

1 Een cursus ‘Vergeet jezelf niet’. Voor al die momentjes waarop de kinderen naar sport moeten worden gebracht, opa en oma hulp nodig hebben en papa ‘net even offline is’.

2 Een geurkaars met de naam ‘burn-out-lavendel’. Die ’s nachts kalmeert als mama doodziek het werk nog even moet afmaken dat overdag is blijven liggen omdat ze papa en de kinderen moest verzorgen, die met koorts op bed liggen.

3 Een ‘we zijn zo trots op je’-tegel van het werk. Anoniem bezorgd en uiteraard zonder opslag of promotie.

4 Een gegraveerde pieper met ‘Je bent onmisbaar’. Zodat mama ook tijdens pauzes (welke pauzes) bereikbaar blijft voor werk, kinderen én de groepsapp van school. Over wie de cake bakt voor het zomerfeest, wie de ‘lenteknutsel’ voor in de klas maakt, en komende week kan invallen bij het luizenpluizen.

5 Een beautybox met daarop de tekst: ‘Je wordt ouder mama!’ Met figuurcorrigerende slip, concealer voor diepe patriarchale vermoeidheid, een foundation die nóg onzichtbaarder maakt op de werkvloer, waterproof mascara tegen tranen in de file, en Ozempic.

6 En een botoxbehandeling, natuurlijk! Omdat de mannelijke collega’s moeder er de laatste tijd wel wat ‘moe’ uit vinden zien.

7 Een bureaustoel met wieltjes. Zodat mama naadloos van thuiskantoor naar keuken kan schakelen tussen Zoom en courgettes raspen.

8 Alcohol, veel alcohol. It takes a vineyard to raise a child.

9 Een zelfgekleide asbak. Zodat mama weer kan beginnen met roken.

10 De ‘Sorry dat ik besta’-cadeaubon. Te verzilveren bij een lifecoach die nog bij z’n moeder woont, en mama uitlegt hoe ze zelf de bron is van alle stress in haar leven.

11 Een box met ‘verwenmomentjes’. Een doosje schuldgevoel. Een baksteen om tegen de muur te gooien. Een stressbal in de vorm van het hoofd van mama’s leidinggevende (Peter of Paul). En een koekje. Eén koekje.

11 Een automatische Excusesgenerator. Die bij elke grens die mama stelt automatisch zinnen uitspuwt als: „Sorry hoor, ik bedoelde het niet lullig.” „Nee joh, ik wil best nog even snel die mail tikken.” En: „Tuurlijk, ik had deze zaterdag toch even niks te doen.”

12 Een grote doos. Waarin mama kan gaan zitten huilen.

13 Maar het beste idee? Dat is natuurlijk cadeaus geven aan papa op Moederdag! Een nieuwe dure racefiets. Een motor. Een dikke barbecue. Want het grootste cadeau voor een moeder, is een gelukkige vader.

14 Of wacht! Vergeet nummer 13. Schaf Moederdag helemaal af! En maak in plaats daarvan een extra Vaderdag! Zodat alle vaders naast hun wekelijkse papadag zich nóg een extra dag in het jaar vader kunnen voelen. Mooi hè.

Ik heb kippenvel!

Heb je een vraag van de week, taboe, of ‘kwestie’ voor deze rubriek? Mail dan naar [email protected]


Israël stevent af op volledige militaire en humanitaire controle over Gaza, voedsel en water bijna op

In Gaza stierven afgelopen dagen weer kinderen door uithongering, ten gevolge van de voortdurende Israëlische blokkade van hulpgoederen. Baby Jinan Saleh al-Sakafi stierf zaterdag in het Rantisi ziekenhuis nabij Gaza-Stad door ondervoeding en uitdroging. Maandag overleed Youssef al-Najjar, vier maanden oud; hij woog nog maar anderhalve kilo.

Sinds 2 maart legt Israël Gaza opnieuw een blokkade op van alle humanitaire hulp. Die blokkade vormde een schending van het bestand met Hamas, dat behalve de vrijlating van de resterende gijzelaars in Gaza ook in meer humanitaire hulp moest voorzien. Op 18 maart verbrak Israël definitief het bestand met de hervatting van hevige luchtaanvallen.

Na ruim twee maanden volledige blokkade zijn het eten, water en de brandstof in Gaza bijna op. Bakkerijen gaan dicht, gaarkeukens moeten sluiten. Maaltijden worden overgeslagen. De voedselprijzen zijn volgens het Wereldvoedselprogramma met 1.400 procent gestegen, vergeleken met de bestandsperiode.

Uitbreiding bezetting

Ondertussen stevent de Israëlische regering af op verdere militaire controle over Gaza en de bezetting van meer grondgebied. Ook maakt het plannen voor volledige controle over de distributie van hulp in selecte gebieden in Gaza, tot ongenoegen van lokale en internationale hulporganisaties, die hulp kunnen bieden maar worden tegengewerkt.

Afgelopen zondagnacht besloot het Israëlische veiligheidskabinet tot de uitbreiding van  militaire operaties in Gaza. Een Israëlische functionaris zei tegen de Israëlische krant Haaretz dat de bevolking van Gaza daarbij opnieuw naar het zuiden zal worden „verplaatst”. Daarbij zal de bevolking worden aangemoedigd tot „vrijwillige migratie”, een eufemisme gebezigd door verschillende politici voor verdrijving van de Palestijnen uit Gaza naar omliggende landen, aangemoedigd door de Amerikaanse president Donald Trump.

Volgens premier Benjamin Netanyahu zullen de Israëlische militairen Gaza niet binnengaan om zich na aanvallen weer terug te trekken. „De intentie is het tegenoverstelde daarvan”, aldus de premier. Families van de Israëlische gijzelaars hebben woedend gereageerd op het plan. Volgens hen plaatst de regering territoriaal gewin boven de levens van de Israëliërs die door Hamas gevangen worden gehouden.

Tegelijkertijd keurde het Israëlische veiligheidskabinet een plan goed voor de distributie van humanitaire hulp in Gaza, die zal plaatsvinden in zones onder controle van het leger, en in handen zal komen van particuliere bedrijven.

Politieke belangen

De VN, internationale hulporganisaties en ngo’s zijn uiterst kritisch op het Israëlische hulpplan. Niet alleen komt de hulpdistributie daarmee onder Israëlische controle te staan, aansluitend op Israëls politieke en militaire belangen, ook zal de hulp slechts dat deel van de bevolking bereiken die in staat is naar de aangewezen distributiezones te gaan.

Bovendien wordt het hulpsysteem dat al decennia bestaat in Gaza – waar al 80 procent van de bevolking afhankelijk was van humanitaire hulp – door Israël tegengewerkt.

VN-organen en Palestijnse en internationale ngo’s werkzaam in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever schreven zondag dat Israëlische functionarissen pogen het bestaande hulpsysteem in Gaza te ontmantelen, terwijl de distributie van hulp wordt beperkt tot zones onder controle van het Israëlische leger. Het kwetsbaarste en minder mobiele deel van de bevolking zal op die manier geen hulp kunnen ontvangen, en de rest van de bevolking wordt gedwongen zich in gevaarlijke militaire zones te begeven, schrijven de organisaties.

Secretaris-generaal van de VN, António Guterres, zei vorige maand dat de VN geen uitvoering kunnen geven aan een hulpplan waarmee de hulp nog meer door Israël wordt gecontroleerd: „We zullen niet deelnemen aan een regeling die de humanitaire principes niet volledig respecteert: menselijkheid, onpartijdigheid, onafhankelijkheid en neutraliteit”, aldus Gutteres.  

Noodhulpexpert van UNICEF Nederland Wouter Booij licht telefonisch vanuit Den Haag toe dat het „los van de principiële bezwaren, nog weken zal duren voordat het Israëlische hulpplan wordt geïmplementeerd, terwijl de hulp nu nodig is. En dat heeft dodelijke gevolgen.”

Distributiepunt voor water in vluchtelingenkamp Nuseirat.

Foto Eyad BABA / AFP

Tonnen hulp

Er staan duizenden vrachtwagens met hulpgoederen bij de grensovergangen met Gaza, maar Israël laat niets door. Op het vliegveld Ben Gurion in Tel Aviv heeft UNICEF onder meer 180.000 vaccinaties , tientallen beademingsapparaten, en therapeutische voeding klaarstaan. Ook reparatieapparatuur voor watercentrales, die nu nog maar op 15 procent van hun capaciteit draaien, mag Gaza niet in.

Dat terwijl de hulp volgens Booij „acuut nodig is”. Zo is therapeutische voeding cruciaal bij ondervoeding. „Ondervoeding los je niet op door een kind ineens water en normale voeding te geven. Het immuunsysteem en de organen zijn dan al aangetast.”

Volgens UNICEF zijn sinds het begin van het jaar 9.000 kinderen met acute ondervoeding behandeld of nog in behandeling in Gaza. Het aantal kinderen dat op dit moment acuut ondervoed is, ligt vermoedelijk een stuk hoger.

De humanitaire crisis in Gaza komt niet alleen door de hulp die de grens niet over mag, benadrukt Booij. In Gaza is er een humanitair coördinatensysteem, waarbij VN- en hulporganisaties met het Israëlische leger moeten afstemmen dat zij naar een gebied reizen om daar hulp te kunnen verlenen. „Maar nog maar circa 30 procent van de aanvragen wordt toegekend door het Israëlische leger. Dat heeft gigantische gevolgen.”

Uithongering

Het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof buigen zich momenteel over verschillende zaken die verband houden met de uithongering van de burgerbevolking in Gaza door Israël.

Israël blijft beweren dat het de hulp voor Gaza blokkeert omdat Hamas deze zou stelen. Het hoofd van OCHA, de VN-organisatie voor Humanitaire Zaken, Jonathan Whittall, zei vorige maand dat daar geen bewijs voor is.

Experts en hulporganisaties wijzen er op dat zelfs al er gevallen zijn van plundering door Hamas, dit Israël niet ontslaat van zijn verantwoordelijkheid voor de humanitaire noden van de bevolking in Gaza als bezettingsmacht, en om geen oorlogsmisdaden te plegen.

De afgelopen dagen is door burgers in Gaza op diverse plaatsen voedsel geplunderd, meldden diverse media. Hulporganisaties onderstrepen dat de chaos en plundering het directe gevolg zijn van de blokkade.