N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/wp-content/blogs.dir/114/files/2019/01/smeets-hubert-online-artikel.png)
Het was kantje boord. Na ruim anderhalf jaar zijn we gewend geraakt aan het manmoedige Oekraïense verzet tegen de Russische agressie. Ten onrechte. Vladimir Poetin had in zijn oorlog tegen Oekraïne in het voorjaar van 2022 wel degelijk aan het langste eind kunnen trekken.
Zijn ideologische plan om het buurland met een Blitzkrieg te russificeren was klassiek wensdenken, ontsproten aan een eeuwenoud en sinds 2014 ongebreideld dedain jegens Kyiv. Maar Poetins geopolitieke vervolgdoel om NAVO en EU te splijten, was geen waanidee maar een variant op 19de-eeuwse imperialistische concepties van Rusland.
Als Duitsland zich, afgezien van wat retorische verontwaardiging en sancties, na de aanval op Oekraïne afzijdig zou houden, zo luidde de strategie, dan zouden Frankrijk en Nederland ook de kat uit de boom kijken, waarna de Verenigde Staten en Groot-Brittannië konden worden geïsoleerd.
Decennialang had Poetin daarom geïnvesteerd in een netwerk van politieke agenten in Duitsland. Spin in dit web was voormalig SPD-bondskanselier Gerhard Schröder die een clan bestierde die bijna overal in de machtscentra voet aan de grond had. Het netwerk werd gerund door SPD’ers, maar had ook toegang tot CDU’ers en FDP’ers. Alleen de Groenen bleven onbereikbaar voor Poetin.
Geen misverstand. Ook in Nederland waren indertijd in hoge kringen talrijke russofiele stemmen te horen. Maar in vergelijking met de Schröder-clan was de polderlobby intellectueel en politiek van een derde, soms infantiele, garnituur. Denk aan toenmalig VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer, die zelfs na de MH17-ramp een lans bleef breken voor normalisering van de zakelijke relaties, mede omdat zijn zoon Russische Facebookvrienden had.
Het ging Poetin niet alleen om lobbyisten voor de pijpleidingen van Nord Stream, waarmee hij de Duitse economie kon onderwerpen aan Russisch aardgas. Hij wilde ook een deel van de elite in Duitsland corrumperen. Via Schröder werd de halve top van de SPD plus familie meegezogen: van de burgemeester van Hamburg, via de minister-presidenten van Nedersaksen en andere deelstaten tot en met de sleuteldepartementen Defensie, Buitenlandse en Economische Zaken in Berlijn. Ook consultants en journalisten droegen hun steentje bij. Poetin paaiden hen met geld, eredoctoraten, honorair-consulaten en andere parafernalia.
Twee journalisten van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, Reinhard Bingener en Markus Wehner, beschrijven de handel en wandel van deze infiltratie in hun onthutsende boek Die Moskau-Connection. Das Schröder-Netzwerk und Deutschlands Weg in die Abhängigkeit, eerder deze week helder besproken door NRC-correspondent Nynke van Verschuer. Volgens de auteurs ging het de schröderianen om gewin, doch niet louter om geld. Ze geloofden werkelijk in hun ‘Kremlinkitsch’, een mix van sympathie voor de vermeend diepe Russische ziel en de autoritaire herstelagenda van Poetin, gebaseerd op geromantiseerde herinneringen aan de ontspanningspolitiek van de socialistische aartsvader Willy Brandt.
Dat Schröder meestentijds geen formele politieke positie had – sinds 2005 was CDU-leider Angela Merkel bondskanselier – deerde Moskou amper. De annexatie van de Krim en de militaire interventie in de Donbas leidden niet tot een kentering. Duitslands afhankelijkheid nam zelfs onbekommerd toe: in 2012 kwam 34,6 procent van het geïmporteerde gas uit Rusland, in 2018 was dat 54,9 procent.
Pas in de laatste ‘grote coalitie’ van CDU/CSU en SPD onder leiding van Merkel (2017-2021) begon er iets te dagen. Ineens durfden SPD-leider Olaf Scholz en de partijvoorzitter de kandidaat uit de Schröder-clan voor het ministerie van Buitenlandse Zaken terzijde te schuiven ten gunste van buitenstaander Heiko Maas.
In retrospectief was dat een belangrijke breuk met het eigen verleden. Stel je eens voor dat Schröder tot begin 2022 mannetjes in de regering had gehad, dan hadden NAVO en EU er slechter voorgestaan en hadden in Nederland de hele en halve polderpoetinisten in FVD en PVV nu betere vooruitzichten gehad.
