Column | Hopen op een volgend rechts kabinet

‘We denken altijd dat de ander hoorns heeft, voordat we ze ontmoeten”, is een uitspraak van Nelson Mandela die auteur en Financial Times-columnist Simon Kuper aanhaalde, als tweede Zomergast. Mandela was een van zijn ‘helden’ en Kuper liet een schitterend fragment zien van Mandela die in 1995 een bezoek bracht aan de weduwe van Hendrik Verwoerd, de architect van de apartheid in Zuid-Afrika. Ze leefde in Orania, een Afrikanerdorp vol mensen die zich willen afscheiden als wit bolwerk. Zoekend naar haar leesbril vroeg ze Mandela rekening te houden met haar gevoelens en die van haar mede-Afrikaners. De zinnen van weduwe Verwoerd waren interessant omdat ze een schoolvoorbeeld waren van een dader die zich opstelt als slachtoffer.

Hoewel de link niet rechtstreeks werd gelegd, was die er wel toen Kuper inging op Israël na een fragment van de filosoof Hannah Arendt, die in 1948 kritisch was over de oprichting van de staat Israël. „Antisemitisme is er altijd geweest”, zei Kuper. Wat hij nu een groter probleem vond, was dat Israëliërs zichzelf als slachtoffers presenteerden. „Op dit moment zijn de moslims de grootste slachtoffers”, vatte hij de genocide samen.

Eigenlijk was de avond met Kuper er een waarbij je het geen moment oneens kon zijn met de gast. In een soort minicolleges vertelde hij hoe hij vaak „meer journalist dan mens” was en de wereld bekeek als een amateurantropoloog (zijn Zuid-Afrikaanse ouders waren opgeleide antropologen). En zo ging de wereld langs de lat: „De Britse politieke elite leert op Oxford goed praten zonder dat ze weten waar ze het over hebben”; „Nederland was een sober, calvinistisch land dat altijd dacht gelijk te hebben. Cruijff, die er een socratische leermethode op nahield, was typisch Nederlands”; „Binnen de periferie van Parijs zijn de bewoners van de stad formalistisch en onvriendelijk”; „Europa stelt nu weinig voor.”

Ook nam hij zichzelf meer dan eens de maat. Over de dood van zijn moeder vertelde hij weinig emoties te hebben gehad, omdat hij vaak emoties tekort kwam en „kil” was. Als een buitenstaander analyseerde hij zichzelf, opmerkend dat hij „veel over de wereld nadacht, maar weinig over zichzelf”. Zijn zelfontleding was superieur, maar sneed tegelijkertijd daardoor niet echt.

Natuurlijk, het was boeiend, en er werden grote verbanden gelegd. Het idee dat het optimisme eind jaren 80 na de Val van de Muur en de vrijlating van Mandela in 1990 niet vormend was geweest, maar misvormend, omdat het idee toen postvatte „dat alles op te lossen was”, was fraai. En toch ontbrak er iets. Dat kwam wellicht doordat Kuper meent dat de mens weinig aan verbeelding heeft en dat kunst niets kan veranderen. Tegelijkertijd is daar weinig tegenin te brengen – al noemde hij kunst nog wel het grootste dat de mens kan voortbrengen.

Liberaal

Het zat hem in de emoties die hij toonde toen het ging over Nester, de bediende van zijn grootouders in Zuid-Afrika, die in een vochtige schuur had gewoond en taart bakte wanneer hij als jongetje in het zwembad in de tuin van zijn grootouders in Johannesburg plonsde. „Mijn grootouders waren liberaal. Ze waren tegen Apartheid, maar ze leefden er goed onder”, vertelde hij. Toen zijn opa stierf, stuurde zijn oma Nester weg zonder pensioen. De emoties over het lot van Nester en de houding van zijn grootouders: hier wreekte zich wellicht dat hij meer over de wereld nadacht dan over zichzelf. Kuper was niet meer de buitenstaander, maar iemand die zonder daar iets aan te kunnen doen aan de verkeerde kant van de geschiedenis was opgegroeid. Het was een plek en positie waar hij zich geen raad mee wist, en een vervolg in een ander interview waard.

Delen

Mail de redactie

Wat het grootste probleem van Nederland is? Lennard Beijering (23) hoeft er niet lang over na te denken: „Veel mensen zijn lui.” Een oplossing heeft hij daar overigens wel voor. „Maak al het werk boven de veertig uur in de week volledig onbelast.” Tevreden: „Moet je eens kijken hoeveel mensen er dan aan het werk gaan.”

De jonge boer („Agrarisch ondernemer klinkt beter, vind ik”) heeft een duidelijk en overzichtelijk wereldbeeld. Altijd gehad ook, zegt zijn moeder, thuis aan de keukentafel nabij Borger. „Op het vwo, bij het vak culturele en kunstzinnige vormgeving, gaf hij bij een proefwerk eens twee antwoorden op een vraag: het eerste was wat de docent graag wilde horen, het tweede antwoord was zijn eigen mening.”

Haar zoon moet lachen bij de herinnering. „Ja, dat klopt. De meeste docenten zijn links en ik wist wat zij als een goed antwoord zagen.” Dan, ten overvloede: „Zelf zit ik rechts van het midden.” Lachend: „Ik hou wél van werken.”

Hij hoopt op een nieuw rechts kabinet, al stemt hij niet opnieuw BBB. „Die hebben het niet waargemaakt.” Het zal iets als VVD worden, vermoedt hij. Al zullen die het echte probleem in zijn vakgebied ook niet oplossen: de ambtenaren op het ministerie van Landbouw. „Daar zit zo weinig praktijkervaring. Ze hebben echt géén idee van wat zich op een erf afspeelt.”

Wij redden ons wel hier in Drenthe, ver weg van de Randstad

Neem de coating die om de suikerbietenzaden zat, om te voorkomen dat die worden aangevreten door bijvoorbeeld aardvlooien, nog voor ze zijn ontkiemd. „Mag niet meer van die slimmeriken in Den Haag, want bijen gaan dood als ze de bloesem eten.” Hij slaat met zijn hand op tafel. „Maar suikerbieten vormen geen bloemen, dus er is geen nectar voor de bijen om op af te komen!”

Hij schudt zijn hoofd.

Steeds vaker denken hij en zijn vrienden: laat ons maar. Wij redden ons wel hier in Drenthe, ver weg van de Randstad.

In Canada, waar hij stage liep, dáár kon je nog ondernemen, en was er waardering voor de boeren. „Kwam ik aanzetten met een wagen van vijf, zes meter breed, gingen de tegemoetkomende auto’s zo aan de kant. Uit respect.”

Nee, dan Nederland.

Hij geeft nog een voorbeeld: de tachtigduizend vleeskuikens die in moderne stallen met lichtkoepels achter het florerende familiebedrijf staan. „Die voldoen aan alle eisen, maar nu hebben ze weer iets nieuws bedacht.” Niet langer mogen de kuikens bij hun poten worden opgepakt. Op spottende toon: „Te dieronvriendelijk.”

En dus moet er nu een vangmachine komen waarbij de kuikens met een verrijdbare, lopende band naar de kratten worden geleid, waarin ze worden vervoerd naar het slachthuis. „Weet je wat zo’n apparaat kost?”

Begrijp me niet verkeerd, zegt hij na nog een kop koffie. Nederland is een prachtig land. „Maar we zijn verleerd om te werken, te knokken. Als er hier oorlog uitbreekt, kunnen we beter gelijk de witte vlag hijsen.”

Hugo Logtenberg is redacteur van NRC

Delen

Mail de redactie

De zaak

‘Het is alsof iemand die een verkeersovertreding begaat, dat in de toekomst vaker zal doen en je daarom zijn rijbewijs maar alvast afpakt”, vindt advocaat Maurice van Leeuwen. Halverwege juli werd Oprecht Leiden door rechtbank Den Haag ontslagen als bewindvoerder van alle, ruim vierhonderd cliënten.

Volgens Van Leeuwen kan dat besluit het daglicht niet verdragen. De Haagse rechtbank is er „zonder deugdelijke hoor en wederhoor” toe overgegaan en heeft een enkele fout bij het bewindvoerderskantoor „opgeblazen tot mythische proporties”.

Vierhonderd kwetsbare cliënten moeten daardoor op stel en sprong over naar andere bewindvoerders. Voor Oprecht Leiden betekent het faillissement. Alle zeven werknemers in de rechtszaal raken hun baan kwijt.

Oprecht Leiden verwacht dat het besluit van de Haagse rechtbank in hoger beroep vernietigd wordt. Maar omdat het besluit ‘uitvoerbaar bij voorraad’ is, is het direct van kracht. Dit kort geding tegen de Staat der Nederlanden heeft als doel die ‘uitvoerbaarheid bij voorraad’ te schorsen tot het hoger beroep behandeld is.

In Nederland staan zo’n 260.000 personen onder beschermingsbewind vanwege problematische schulden of omdat ze door lichamelijke of geestelijke problematiek niet zelf hun financiën kunnen beheren.

Bewindvoerders zoals Oprecht Leiden doen dat in hun plek en staan zelf onder toezicht van de lokale rechtbank. En bij die rechtbank kwam in mei een klacht binnen van voormalig cliënt B. met wie Oprecht in onmin raakte. „Een man met tekenen van zwakbegaafdheid en verslavingsproblematiek”, volgens Van Leeuwen. Iemand die zich eerder dreigend richting Oprecht-oprichtster A.H. uitliet en met een mes voor haar deur stond.

Toen de rechtbank bij Oprecht Leiden informeerde naar B.’s klacht wees dat op zijn „obsessieve houding” en verkondigen van „halve waarheden”.

De kantonrechter die half juli het besluit nam Oprecht Leiden wegens „zwaarwichtige redenen” te ontslaan als bewindvoerder bij alle cliënten, zag dat anders. In het ontslagbesluit wijst hij erop dat „een groot aantal beschuldigingen van de heer B. wel degelijk op waarheid berust”.

Bij de rechtbank Rotterdam, waar het kort geding dient, wijst Daan Spelten van landsadvocaat Pels Rijcken erop dat vier cliënten, onder wie B., die bij Oprecht onder bewind of curatele stonden, zelf voor het bewindvoerderskantoor werkten. Dat is niet toegestaan, „want dan is sprake van een dubbel afhankelijke positie van bewindvoerder en werkgever”.

Ook heeft een medewerkster een woning van een cliënt gehuurd en organiseerde de oprichtster van Oprecht Leiden een barbecue in de tuin van een (opgenomen) cliënt. Spelten: „Er was structureel sprake van belangenverstrengeling en verkrijgen van andere voordelen van cliënten.” Er is geen reden te geloven dat het in de toekomst beter gaat. Daarmee is voldaan aan de wettelijke eis dat voor ontslag voldoende „gewichtige redenen” bestaan.

Ontslag op grond van „gewichtige redenen” vindt doorgaans alleen plaats als bewindvoerders geld van hun cliënten stelen. Oprecht heeft geen cent aan cliënten verdiend, benadrukt advocaat Van Leeuwen. Het klopt dat bepaalde cliënten klusjes verrichten voor het bewindvoerderskantoor, maar dat was als hulp en dagbesteding bedoeld. Niet om er profijt van te hebben. „Uit verslagen blijkt dat B. het werk leuk vond. Hij kreeg een vrijwilligerscontract met medeweten van het UWV.”

En ook de barbecue stak anders in elkaar. Met vrijwilligers en geld en materialen die zij inzamelde werd de woning van een opgenomen cliënt opgeknapt. De barbecue vond met medeweten van de dochter van de cliënt plaats en was een bedankje naar alle betrokkenen. „Mijn cliënte neemt het de kantonrechter kwalijk dat dit soort nuances niet zijn meegenomen.”

Niet dat Oprecht zonder zonde is. Van Leeuwen benadrukt dat de gang van zaken rond de huur van de woning door een medewerkster anders had gemoeten. „Maar het is disproportioneel om op basis van één fout in twaalf jaar Oprecht Leiden in alle dossiers te ontslaan.”

Het oordeel

Na een korte schorsing doet de kort gedingrechter vanwege de spoed meteen uitspraak. Het is vrijdagochtend en het ontslag van Oprecht Leiden staat voor maandag gepland.

Hoewel de zitting grotendeels in het teken stond van het ontslagbesluit van de Haagse kantonrechter, wijst zijn Rotterdamse collega erop dat het kort geding niet over de inhoudelijke merites van de beslissing van de rechtbank Den Haag draait.

De enige vraag die zij beantwoordt is of het ontslagbesluit meteen ten uitvoer mag worden gelegd zonder het hoger beroep af te wachten. Volgens de Hoge Raad is alleen bij een evidente misslag van de rechter of bij nieuwe feiten en omstandigheden ruimte om af te wijken van die uitvoerbaarheid bij voorraad.

Volgens de rechter zijn nieuwe feiten en omstandigheden niet naar voren gebracht en is van een evidente misslag van de kantonrechter ook geen sprake. Dat hij geen hoor en wederhoor hield is onjuist: de oprichtster van Oprecht Leiden is wel gehoord. Dat de cliënten die klusjes uitvoerden, niet zijn gehoord doet er niet toe, want die verplichting staat niet in de wet.

Eigenlijk, vervolgt de rechter, is alles wat Oprecht Leiden heeft aangevoerd een verkapt hoger beroep. Terwijl de rechter haar verhaal vervolgt haalt oprichtster A.H. een zakdoek tevoorschijn, op de publieke tribune schieten haar medewerkers vol. „Ik wijs de vordering af.”

Delen

Mail de redactie