Internationaal blijft het opvallend stil na de arrestatie van de Turkse oppositieleider Imamoglu. De uitingen van bezorgdheid van de Europese Commissie waren slap. Het wereldwijd opkomen voor democratie en rechtsstaat lijken momenteel nauwelijks van belang. Van het buitenland heeft de Turkse president dus weinig te vrezen in zijn drang tot machtsbehoud. Hij heft nog liever de democratie op dan het risico te lopen op termijn de verkiezingen te verliezen.
Officieel is het Erdogans laatste termijn. In die laatste termijn laat hij zijn belangrijkste tegenstander, de burgemeester van een metropool van 16 miljoen mensen, arresteren voor corruptie. Imamoglu is als oppositieleider immens populair in Istanbul maar ook landelijk. Hoewel de media partijdig zijn (radio en tv zijn merendeel in handen van de regering) was Imamoglu erin geslaagd twee keer van Erdogans AK Partij te winnen in Istanbul. Erdogan ziet de bui al hangen bij de landelijke verkiezingen over drie jaar, als Imamoglu oppositiepartij CHP aanvoert.
Met zijn arrestatie voor corruptie (de terrorismebeschuldiging is geparkeerd afgelopen zondag) heeft Erdogan zijn rivaal willen stoppen. Volgens experts in Turkije zijn de aantijgingen niet concreet en zijn beschuldigingen over niet-openbare tenders gebaseerd op anonieme getuigen. De VS heeft gezegd bezorgd te zijn en de EU heeft iets vergelijkbaars laten horen. Dat zullen beide machtsblokken vast nog een paar keer doen, maar verder zullen ze stil blijven. Turkije is geopolitiek momenteel van groot belang. Het NAVO-lid heeft na de VS de grootste krijgsmacht en een grote wapenindustrie. Turkije levert aan Oekraïne Bayraktar TB2-drones, en tegelijkertijd doet het zaken met Rusland. D eVS en de EU hebben hiervoor nooit sancties overwogen.
‘Ze hebben hun mond vol van mensenrechten en democratie maar we horen ze niet’
Turkije zoekt ook samenwerking met het Midden-Oosten en China en doet zelfs zaken met Iran. Als het Westen moeilijk doet, zal Turkije zich nog verder oriënteren op het oosten. Dat is het laatste wat het Westen wil en dus pakt het Turkije met fluwelen handschoenen aan. Waar Erdogan Trump in het verleden in de media uitschold, reageerde Trump met woorden als ‘vriend’ en ‘strategische bondgenoot’.
De bevolking van Turkije is dus op zichzelf aangewezen en kan maar een ding doen om de democratie (of wat daar na twee decennia Erdogan nog van over is) te redden: demonstreren. En dat doen ze massaal, ook mensen die gezien hun kleding (vrouwen met traditionele hoofddoeken bijvoorbeeld) doorgaans tot het Erdogan-kamp gerekend worden.
Demonstraties zijn verboden sinds de arrestatie van Imamoglu vorige week woensdag. Inmiddels zijn er na een week demonstraties 1418 mensen opgepakt. De demonstraties worden als provocerend gezien door de regering. Er zijn journalisten en fotografen opgepakt. Erdogan wil niet dat de beelden van de demonstraties verspreid worden, en op Turkse tv-zenders is er dan ook bijna niets van te zien. Voor Erdogan zijn de demonstranten provocateurs op een doodlopende weg, maar intussen stort de economie verder in en daalt zijn geloofwaardigheid in het binnenland.
Toch is het voor de bevolking de enige manier om te laten zien dat ze het niet pikken. Ze eisen een live uitgezonden proces en vervroegde verkiezingen. Veel Turkse studenten zijn daarnaast woedend op de westerse leiders. Waar is de EU, vragen ze zich af. ‘Ze hebben hun mond vol van mensenrechten, rechtsstaat en democratie maar we horen ze niet’, klagen demonstranten in Izmir, Ankara en Istanbul.
Trump is te druk met zijn America first beleid. De verdediging van de democratie rust nu volledig bij Europa. Europese leiders zouden die wereldwijd mogen verdedigen en zeker in een land dat zo nauw bij Europa betrokken is. Maar Europa lijkt zo beduusd door het Amerikaanse internationale beleid dat ook het oude Continent momenteel vooral met zichzelf en de eigen belangen bezig is. De Turkse demonstranten nemen grote risico’s om hun land te redden van een de facto dictatuur. En wij kijken ernaar. Europa, laat Turkije en zijn bevolking alsjeblieft niet vallen!
Aylin Bilic is headhunter en publicist.
