Column | Géén smartlappen

Posted on by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Gemma Venhuizen

Zaterdag speelde ik, mogelijk voor de laatste keer in mijn leven, accordeon. Zeventien jaar had ik les gehad, van mijn zevende tot mijn vierentwintigste, een groot deel van die tijd had ik ook in een orkest gespeeld. Tango’s, Bach, balkanmuziek. „Géén smartlappen”, voegde ik er steevast aan toe. Zeker als puber schaamde ik me voor het straatmuziekimago. De dertien jaar na mijn vertrek uit het orkest had ik mijn instrument nauwelijks aangeraakt; de koffer verstofte bij mijn ouders op zolder. Nieuwe interesses, te weinig tijd. Maar elke keer dat mijn moeder opperde de accordeon te verkopen zei ik stellig: nu niet. Wie weet dat ik ooit nog…

Nu had ze het, in een vlaag van opruimwoede, dan toch gedaan. Vrijdag, in een appje: „Je accordeon verkocht op Marktplaats. Morgen wordt hij opgehaald door iemand uit België.”

Goed beschouwd was het hun geld en hun zolder. Toch stond ik zaterdagochtend op hoge poten op de stoep. Melodramatisch stampte ik de trap op. „Ik ga nú spelen.” Nog één uur en tien minuten voor de koper er zou zijn.

Al bij het openen van de kist de vertrouwde geur van de leren schouderbanden. Bij het omdoen vonden mijn vingers op de tast hun weg naar het klavier en de bassen. Astor Piazzolla’s ‘Libertango’. ‘Adagio in G Minor’ van Thomas Albinoni. Zoveel herinneringen. De talloze keren op de fiets naar de muziekschool, hopend dat niemand uit mijn klas me met die overmaatse rugtas zag. Reizen met orkest naar Osnabrück en Innsbruck, het geluksgevoel dat opwelde tijdens het samenspelen. De keer dat ik mijn liefdesverdriet had verwerkt door te spelen, en mijn leraar verbaasd zei: „Ineens lukt het je om er emotie in te leggen!”

Ik was vergeten hoe muziek gevoelens kan losweken waar je brein geen grip op krijgt, als een badje soda bij een splinter.

Mijn moeder stond in de deuropening, vertwijfeld: „Moeten we het dan níét doen?” Maar de man zou er over twintig minuten zijn, aan de telefoon had hij verteld dat hij in Italië naast de fabriek had gewoond waar mijn accordeon vandaan kwam, zelf gaf hij wekelijks concerten en nu wilde hij samen met zijn zoon optreden. Als ik echt om mijn accordeon gaf, gunde ik hem dit tweede leven.

Ons afscheid was als een scheiding, juist door het loslaten waren de mooie kanten weer zichtbaar. Krampachtig vasthouden zou getuigen van angst, niet van liefde.

Net voor de man kwam, nam ik de trein terug naar Amsterdam. Ik liep over het Museumplein, langs de bloeiende linden naar het fietstunneltje onder het Rijksmuseum, waar net een Oekraïens duo begon te spelen. In de akoestiek van het gewelf klonken hun accordeons als orgelpijpen, overweldigend en intiem. Hun gezichten verrieden geen emotie, maar wat wist ik vergeleken met deze mannen nu van gemis, van loslaten? Steeds meer mensen verzamelden zich om hen heen, het was alsof de muziek een tijdelijk thuis creëerde. „Mooi, die straatmuziek”, zei een passant. Voor het eerst kon ik trots en instemmend knikken.

Gemma Venhuizen is biologieredacteur bij NRC en schrijft elke woensdag een column op deze plek.
Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 28 juni 2023.

Related Posts

Column | Van iemand houden zegt soms helemaal niets

  • admin
  • September 30, 2024
  • 0

„De volgende keer moet je je eigen shag meenemen”, mompelde mijn oudtante M. (89) toen ik haar builtje pakte. Ik rook zelf al jaren niet meer, maar het blijft ontspannend om sjekkies te draaien. Terwijl ik de kleverige tabaksslierten uit elkaar pulkte, leken de jaren te ontwarren. Even was ik weer zestien en hing ik in het stadspark van Almelo, woedend om niks terwijl de wereld aan mijn voeten lag.

Ik zette de audiorecorder aan, klaar om weer een stukje levensverhaal op te nemen.

„Waar waren we gebleven?” vroeg ik.

„Misschien bij mijn scheiding”, peinsde ze. „Maar goed, wie blijft er niet bij een scheiding. Wat zou het mooi zijn wanneer dat niet het eind- maar het beginpunt was van een liefde. Eerst de pijn en het loslaten en de woede en de therapie en de advocaten en dan, langzamerhand, begin je van de ander te houden, gevolgd door een groot huwelijksfeest, gevolgd door een aanzoek, gevolgd door de eerste kus en met als sluitstuk complete verliefdheid.”

„Maar dan zou je alsnog eindigen zonder elkaar.”

„Daar heb je een punt. Dan mis je elkaar pas echt. Misschien is het toch maar goed dat een huwelijk stopt met een scheiding. Ik had op het laatst zo’n hekel aan mijn wederhelft, dat het een opluchting was toen we de knoop doorhakten om uit elkaar te gaan.”

„Heb je er nog iets van opgestoken?”

Ze fronste, pakte de shag, begon te draaien.

„Dat van iemand houden”, begon ze traag, „soms helemaal niets zegt. Niets over de ander, en ook niet over jezelf. Dat liefde soms gewoon voortkomt uit innerlijke leegte, die je maar probeert te vullen met toewijding aan de ander.”

Ze likte aan de vloeirand en grinnikte.

„Ik heb nogal gehouden van mensen die achteraf gezien complete idioten waren.”

„Vind je dat niet zonde van de tijd?”

„Nee joh”, zei ze met een glimlach. „Wat het was soms ook wel lachen. Ik troost me met de gedachte dat ik er ook niets aan kon doen dat ik beter was in liefhebben dan in het kiezen van geliefden.”

Ze stak haar shaggie aan, kreeg een inbrander, maakte hem uit en knipte het bovenste stuk eraf alvorens weer de aansteker te pakken.

„En mijn beroerde partnerkeuze leerde me toch maar mooi een belangrijke levensles” zei ze, terwijl ze de rook door haar neusgaten uitblies.

„Namelijk?”

„Dat wanneer je van iemand houdt, dat niet meteen wil zeggen dat ze jou verdienen.”


Compromisloos verzet tot de dood erop volgt – Nina Spijkers regisseert een buitengewoon geraffineerde ‘Antigone’

  • admin
  • September 30, 2024
  • 0

Zij die geboren is om tegen te werken. Dat betekent de naam Antigone in het Grieks. Dat is dan ook het voornaamste wat het meisje in de mythe komt doen: nee zeggen. Tot de dood erop volgt. In een buitengewoon geraffineerde, trefzekere regie laat Nina Spijkers zien hoeveel betekenislagen er te ontwaren zijn in het verbeten verzet van deze jonge vrouw.

Even ophalen, waar ging die mythe ook alweer om? Twee broers van Antigone vochten om de troon, waarbij ze allebei het loodje legden. Kreon, Antigones oom, werd de nieuwe koning. Om de orde in de stad te herstellen, besloot hij een van de broers tot held uit te roepen en een staatsbegrafenis te geven, en de ander voor de poorten van de stad, onbegraven, weg te laten rotten. Wie zou proberen de ‘foute’ broer alsnog te begraven, zou zelf de doodstraf krijgen. Antigone vindt het een onrechtvaardig besluit en strooit aarde over het lijk.

Sophokles zette in zijn adaptatie van de mythe Antigones verlangen haar broer te begraven (wat ook de wens was van de goden) af tegen Kreons trots; de menselijke hoogmoed werd bestraft. In de versie van Jean Anouilh, die Spijkers hier ensceneert, verzet Antigone zich niet omwille van haar broer, of omwille van een stel Griekse goden, maar omwille van zichzelf. Ze verzet zich omwille van haar recht zich te verzetten.

Alle acteurs in deze productie floreren, in een razendknappe balans tussen komisch spel en drama

Nee zeggen om het nee zeggen dus. Het maakt haar best een beetje irritant, deze Antigone, vertolkt door Yela de Koning. Je gelooft er geen woord van als ze beweert dat ze haar leven ervoor over heeft om haar broer te begraven. Dit is het hoogdravende, pathetische idioom van een puber die dweept met de dood en met grote idealen, maar in wezen simpelweg ‘nee’ wil zeggen tegen iemand die haar voorschrijft wat ze wel en niet mag doen. Maar de keuze haar zo onbeschaamd koppig neer te zetten blijkt geraffineerd. Want als een katapult klapt je eigen hooghartigheid jegens haar halverwege de voorstelling terug in het gezicht.

Yela de Koning als Antigone. Foto Bart Grietens

Aangrijpend zacht

Het kloppende hart van Anouilhs stuk is de confrontatie tussen Antigone en Kreon, nadat Antigone zich op heterdaad heeft laten betrappen bij het begraven van het lijk van haar broer. De Koning en Mark Rietman, die een aangrijpend zachte, vaderlijke Kreon neerzet, spelen hem subliem uit. We begrijpen ze allebei; de leider, die een stad in crisis in de schoot geworpen kreeg en best bereid is zijn handen een beetje vuil te maken, als dat het volk tevreden stelt, en anderzijds de activiste, die de vuist heft tegen ‘het systeem’, zoals dat zo mooi en abstract heet, zonder zich bezig te hoeven houden met de vraag hoe dan wél. „Maar waarom?!”, vraagt Kreon, eerst nog honend, gaandeweg steeds angstiger. Zijn autoriteit verkruimelt, in het besef dat hij haar inderdaad zal moeten laten doden, als ze niet inbindt.

Niet alleen Rietman en De Koning, álle acteurs in deze productie floreren, in een razendknappe balans tussen komisch spel en drama. Ook waar de bewerking wat uit de bocht dreigt te vliegen – met terzijdes over tapijtreiniger of een tandartsverzekering – houden de acteurs de teugels strak in handen en blijven scènes op spanning.

Wat Spijkers’ enscenering vooral zo waanzinnig goed maakt, is dat die niet alleen gaat over pragmatisch leiderschap versus verzet, of over integriteit versus plichtsbesef. Maar ook dringt gaandeweg tot je door dat het je eigen jeugd is, je eigen geloof in een oprechte, rechtvaardige, zuivere wereld, waar je zonet nog zo hooghartig om zat te gniffelen. Als een boventoon blijft dat besef tot aan het zeer aangrijpende slotbeeld meeresoneren.

Volwassen worden gaat gepaard met ontgoocheling, met desillusie, met een zekere vorm van zelfverraad, maakt Spijkers’ Antigone voelbaar. Gelijk met het hoofdpersonage zie je in deze enscenering de compromisloze versie van jezelf in de graftombe verdwijnen.


Tv-recensie | Griezelen bij de vrolijk-rechtse babbelhoek café Kockelmann

  • admin
  • September 30, 2024
  • 0

Ik heb zaterdag De Verraders Halloween (RTL) gekeken en ik zal er zo iets over schrijven. Het leek me verstandig dat eerst even te melden. Want het andere programma dat aan bod komt, werd vrijdag uitgezonden (lang geleden), en die bespreking vereist context uit eerder die week (héél lang geleden). Ongehoord, maar dat was het betreffende onderwerp ook, dus een uitzondering is op zijn plaats.

Het gebeurde vrijdag in Café Kockelmann (WNL). Dat politieke praatprogramma is sowieso al een pittige kijk op de vrijdagavond: vanwege de voortdurende zoektocht naar een geschikte zitplek voor sidekick Thomas van Groningen (eerst in een zetel in een eigen hoekje, toen toch maar gewoon aan tafel, en ditmaal was de arme vent in het geheel weggepromoveerd naar een Japans attractiepark), maar ook omdat de show vooral een vrolijk-rechtse babbelhoek is waar leden van de coalitiepartijen even hun ei kwijt mogen. Vrijdag was het de beurt aan PVV-minister Fleur Agema. Gewoonlijk schuift er dan voor de vorm ook een linksere politicus aan, maar nu was zelfs die formaliteit achterwege gelaten en werd Agema vergezeld door éénzetelaar Joost Eerdmans (JA21) en voormalig Tweede Kamerlid Ed Nijpels (VVD).

Zat Agema er vanavond bij als minister, Tweede Kamerlid, fractievoorzitter of gewoon als mens? Kockelmanns vroeg het haar nog net niet met een knipoog, en Agema wist uiteraard meteen waar hij op doelde. Ze giebelde met hem mee. Een paar dagen eerder had haar fractiegenoot en medekabinetslid Chris Jansen in Goedemorgen Nederland (WNL) laten weten „als mens” geen afstand te doen van de uitspraak waarvoor zijn partijleider was veroordeeld wegens groepsbeleding. Voor meerdere talkshows vormde dat aanleiding om de uitspraak in kwestie weer te laten horen. Zo ook voor Café Kockelmann. Het beruchte fragment uit 2014 vulde het scherm: Wilders die een café vol fans vraagt of ze „meer of minder Marokkanen” willen en vrolijk toekijkt hoe de mensen „minder, minder” schreeuwen. „Nou, dan gaan we dat regelen.”

Ik word altijd stil van dat fragment. Van het idee dat deze partij nu aan het roer staat; dat we héél goed weten dat deze politici niet ineens anders zijn gaan denken nu ze sommige dingen niet langer hardop uit mogen spreken. En dat zelfs als dat sentiment wél hardop uitgesproken wordt, er amper consequenties aan zitten. Wat vermanende woorden van de premier, een paar ginnegappende talkshowhosts.

Ontsteltenis

Bij Bar laat (BNNVARA) had politiek duider Elodie Verweij de uitspraak van Jansen woensdagavond geduid als „ja, jeetje, medium handig van ’em”. Naast haar zat programmamaker Nadia Moussaid, haar gezicht vertrokken van groeiende ontsteltenis. Ook zij had moeten toekijken hoe het ‘minder, minder’-fragment weer werd afgespeeld. Het raakte haar diep, had ze geprobeerd uit te leggen. Ze voelde dat dit ook over háár ging.

In Café Kockelmann glimlachte Agema bijna de hele aflevering lang. Wat gebeurd was, was gebeurd. Over en uit. Stond ze dan niet meer achter de uitspraak van Wilders? „U kunt doorvragen wat u wil, maar ik geef nergens antwoord op.” „Dan wordt het een heel korte aflevering”, zei Kockelmann. „Haha!”, zei Agema. „Haha!”, zei Kockelmann. „Haha!”, zei de tafel. Thuis zal Wilders ook wel „haha” hebben gezegd.

De avond erna waren er geen talkshows en keek ik naar De Verraders Halloween zonder de regels te kennen. Er werd een BN’er vastgetapet aan een stoel, en die moesten de anderen dan los komen maken, en daarna werden ze allemaal geblindoekt en werden er drie verraders gekozen. Er werd gehannest met rode vloeistof (of, in Verraders-jargon: er werd „bloed vergoten”) en toen mochten de verraders iemand omleggen met een zeis. Wel intrigerend, maar erg veel indruk maakte het niet meer. Griezelen had ik de hele week al gedaan.