Voor de verandering eens een goed nieuwsje: de Iraanse regering heeft tegenwoordig een vrouw als woordvoerder. De benoeming is het werk van de nieuwe president, Masoud Pezeshkian, die in Iraanse termen geldt als hervormer maar vooralsnog met muizenstapjes te werk gaat. Conservatieven hadden natuurlijk kritiek op deze primeur maar aangezien Pezeshkian alles eerst doorspreekt met opperste leider Ali Khamenei gaat deze benoeming vast niet in problemen komen. Pezeshkian wil ook clementie met hoogleraren en studenten die van de universiteiten zijn gestuurd wegens steun aan het keihard neergeslagen ‘Vrouw, leven, vrijheid’-protest. We zullen zien hoe ver hij komt.
Voor ik op X/Twitter weer foto’s van mezelf zie op een persbijeenkomst naast een Iraanse ambassadeur met het onderschrift: „Carolientje ontvangt haar opdrachten uit Teheran”: ja, ik heb vrijdag in deze krant gelezen dat Iran steeds actiever criminelen inzet voor aanslagen op Joodse en Israëlische doelwitten en Iran-critici. Ik geloof het meteen. Ik weet dat het aantal executies de pan uitrijst. Ik heb gelezen dat Iran tot westerse woede ballistische raketten heeft geleverd aan Rusland in zijn oorlog in en tegen Oekraïne, in ruil voor sojabonen, aldus een Iraans parlementslid. (Maar ook, elders, dat die raketten toch niet zo goed zijn als eerder aangenomen.) En ik heb gelezen dat Iran zeker nog Israël zal aanvallen als vergelding voor de Israëlische liquidatie van Hamasleider Haniyeh in Teheran.
Waarom gelden die andere autocraten niet als levensgevaarlijke booswichten?
Vorige week had de Britse denktank Chatham House een webinar georganiseerd onder de kop ‘Waarom overleven autocraten?’ naar aanleiding van een nieuw boek van Anne Applebaum, Autocracy, Inc.: The Dictators Who Want to Run the World. Die ging met name over Rusland, China en Iran, immers landen die vijandig staan tegenover de internationale orde – wat ook die internationale orde vandaag nog voorstelt.
Er zijn heel wat meer autocraten, het Midden-Oosten zit er stampvol mee. Maar wat ik interessant vond, was het argument waarom die dan niet als levensgevaarlijke booswichten gelden: namelijk omdat relaties met die autocraten in ons, westerse belang zouden zijn. Daar kan je best wat op afdingen. Neem Saoedi-Arabië, sinds jaar en dag onze zogeheten gematigde vriend die wel véél geld stak in extremistische moskeeën in het buitenland en zodoende véle extremisten op anti-westers terreurpad stuurde. Oké, dat doet de huidige kroonprins/sterke man niet, maar die heeft bijvoorbeeld wel Khashoggi laten vermoorden en is de oorlog in Jemen begonnen. Of de Emiraten, die leveren wapens aan andere foute regimes of aspirant-regimes. Die wapenleveranties houden bijvoorbeeld de bloedige oorlog in Soedan aan de gang waar volgens hulporganisaties als gevolg een „hongercrisis van historische omvang” aan de gang is.
Ik vraag het maar: zouden relaties met Iran niet óók in ons belang kunnen zijn? De Iraanse economie is door de opstapeling van internationale sancties en wanbeleid een absoluut drama. Khamenei c.s. hebben Pezeshkian niet naar het presidentschap geleid om vrouwen te bevrijden, maar om een nieuwe nucleaire deal met het Westen te sluiten en van die sancties af te komen; precies dezelfde reden waarom in 2013 Rouhani president moest worden. Diens voornaamste onderhandelaars staan weer klaar: Javad Zarif, nu vicepresident, Abbas Aragchi, nu Buitenlandminister, met de uitdrukkelijke zegen van Khamenei: er is „geen obstakel” voor „contacten met de vijand op sommige plaatsen”.
Na Trumps ferme streep door het nucleaire akkoord in 2018 is Iran verder op weg gegaan naar een mogelijk atoomwapen. Ik kan me zo voorstellen dat het een westers belang is om een Iraans regime-met-bom te voorkomen. En onderweg Iran ook los te pellen van Rusland, waarmee Teheran helemaal niet zo geweldig goed staat. En het ertoe te bewegen zijn gewapende buitenlandse vrienden in te tomen.
Maar ja, Amerikaans verkiezingsjaar, en Irans vreselijke imago. Is er iemand die die moed gaat opbrengen?
Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert.
