Wat een opluchting, dacht ik woensdagochtend, dat de Democratische vicepresidentskandidaat grappig is. Ik had er niet meer op gerekend. Qua humor zit ‘links’, of eigenlijk alles wat niet heel rechts is, al een tijd in het defensief. In Nederland is Geert Wilders de grappigste politicus. Links wordt redelijk succesvol geframed als ‘zuur’, wat (radicaal-)rechts automatisch niet-zuur maakt. Trump-fan Elon Musk gedraagt zich op X als een trollende tiener, wat misschien niet zozeer grappig is, maar wel iets speels heeft.
Maar Tim Walz negeert de nieuwe humorverhoudingen. De Amerikaanse gouverneur, sinds dinsdag de running mate van Kamala Harris, spreekt de menigte toe als een comedian: „Vergis je niet, de gewelddadige misdaad ging omhoog onder Trump…” (joelend publiek) … „en dat is gerekend zonder zijn eigen misdrijven.” Kamala Harris zelf doet minder aan moppen tappen, maar des te meer aan hardop lachen.
Het is een andere strategie dan die van Biden, wiens campagne draaide om het verdedigen van de democratie tegen antidemocraat Trump, schreven Shadi Hamid en Aden Barton donderdag in The Washington Post. Ze analyseerden het taalgebruik van Biden en Harris, en constateerden dat Harris het vooral over ‘vrijheid’ en ‘de toekomst’ heeft. „Harris versterkt de democratie door het onderwerp te vermijden – en in plaats daarvan te gaan voor plezier en optimisme”, aldus Hamid en Barton.
De running mate van Kamala Harris spreekt de menigte toe als een comedian
Het resultaat: Harris en Walz maken enorm veel enthousiasme los. Wat fijn als deze strategie werkt, dacht ik woensdag. Niet alleen voor linkse Amerikanen, maar voor iedereen die in democratie gelooft. De Republikeinse Partij is onder Trump namelijk amper meer democratisch te noemen, zoals Harvard-politicologen Steven Levitsky en Daniel Ziblatt vorig jaar schreven in Tyranny of the Minority. De partij voldoet niet meer aan de drie basisprincipes voor democratische partijen: het accepteren van de uitslag van eerlijke verkiezingen, het verwerpen van geweld, en het verbreken van banden met antidemocratische extremisten. ‘Loyale democraten’, Republikeinen die vasthouden aan democratische normen en zich dus verzetten tegen Trump, zijn veruit in de minderheid, aldus Levitsky en Ziblatt: van de Republikeinse Congresleden gedroeg sinds 2020 slechts 6 procent zich „consistent democratisch”. De eigen politieke carrière woog voor de meesten zwaarder dan loyaliteit aan de democratie.
En nu zitten ze met een liegende, haatzaaiende presidentskandidaat die op zijn eigen medium Truth Social teksten post als: „When I have a Rally, and 100,000 people show up, the Fake News doesn’t talk about it, THEY REFUSE TO MENTION CROWD SIZE. The Fake News is the Enemy of the People!” Het is alsof je naar een tragikomedie over democratische erosie kijkt waarin de boodschap er wel erg dik bovenop ligt.
Om de democratie te beschermen, schrijven Levitsky en Ziblatt, moeten loyale democraten samenwerken over partijgrenzen heen. Dat gebeurt nu een beetje met de ‘Republicans for Harris’-beweging, door Harris zelf gestart, waarbij verschillende Republikeinen zich hebben aangesloten. Maar zo’n samenwerking moet niet te lang duren, zeggen Levitsky en Ziblatt: er moet uiteindelijk weer iets te kiezen zijn. „In de kern gaat democratie om competitie.”
Dat is ook mijn zorg bij het rally ’round the democrat-effect dat je ziet bij Harris’ campagne. Ik merk dat ik het moeilijk vind om kritiek te lezen op Harris en Walz: nu even niet, is mijn eerste reactie, de democratie is in gevaar. Maar zo wil je niet denken. Het leuke aan democratie is juist dat je kritisch kunt zijn op iedereen. New Yorker-redacteur Jay Caspian Kang schreef donderdag over de weinig kritische bejegening van Harris door de pers en de Democratische achterban, waardoor we amper iets weten over haar inhoudelijke standpunten. „Er is een energiek, goed gevoel over Campagne Kamala en niemand wil dat verpesten met debatten over beleid.”
De Amerikaanse democratie is dus eigenlijk al opgeschort. Omdat de ene kandidaat een antidemocraat is, moeten loyale democraten wel kiezen voor de andere. Dit is geen gezonde situatie, niet voor het publieke debat en al helemaal niet voor de uiteindelijke verkiezingen. Wie het inhoudelijk oneens is met de Democraten moet een tegenstem kunnen uitbrengen zonder daarmee ook tegen de democratie te stemmen. Trump heeft dit onmogelijk gemaakt. Dat is iets waarover je zijn Europese fans, zoals Geert Wilders, niet hoort.
Wil de democratie in Amerika zich herstellen, dan moet er meer gebeuren dan een overwinning voor Harris. De Republikeinse Partij moet weer een democratisch gezinde kandidaat krijgen, zodat er echte competitie komt in plaats van een strijd om de beste vibe.
Floor Rusman ([email protected]) is redacteur van NRC
