Column | Die man van de boekenkist

Je bent een van de grootste rechtsgeleerden aller tijden. Al op je elfde ging je studeren, op je zestiende ben je begonnen als advocaat. Niet voor niets noemt de Franse koning je ‘het Mirakel van Holland’. Je legt de basis voor het volkenrecht, het oorlogsrecht, het zeerecht. Je wordt internationaal geëerd als Grotius – veel erudieter dan De Groot. En toch kennen je eigen landgenoten je vier eeuwen later vooral als ‘die man van de boekenkist’.

Sorry Hugo.

Vandaag ben ik onderweg naar de plek waarvandaan je in 1621 wist te ontsnappen. Het uiterste zuidwestpuntje van Gelderland, ingeklemd tussen de Waal en de Afgedamde Maas. Vlakten vol boerenwormkruid, ooievaars, een kudde konikpaarden. En natuurlijk die imposante burcht waar je door prins Maurits gevangen werd gezet. Slot Loevestein.

Je zou landverraad hebben gepleegd met je steun aan Johan van Oldenbarnevelt. Revolutionaire ideeën, barstjes in een nog jonge Republiek.

Ook ik ben hier vanwege barsten, zij het van andere aard. Ik heb een afspraak met twee rotslawine-experts van de Universiteit Utrecht, Tjalling de Haas en Daniel Draebing. Die hebben hun werkterrein in de Alpen tijdelijk verruild voor de vestingwal. In de eeuwenoude muren zitten scheuren, en niemand weet precies hoe dat komt. Misschien zijn het temperatuurverschillen, misschien zijn het de lage waterstanden in de Waal. Worden de scheuren groter, dan kan zo’n muur bezwijken – dat willen de geologen vóór zijn.

In zekere zin zijn de metingen aan jou te danken, Hugo. Als kind al kwam Tjalling in Loevestein, betoverd door de riddergevechten én jouw boekenkist. Uit nostalgie nam hij zijn eigen kinderen mee en zo raakte hij met de beheerder in gesprek over de scheuren. „Die werden wel af en toe opgemeten, maar niemand wist of het om dagelijkse of blijvende veranderingen ging.”

Met speciale apparatuur controleren ze nu nauwgezet hoeveel beweging er van uur tot uur plaatsvindt. Eens per half jaar worden de meters uitgelezen. Boven op de vestingmuur downloadt Daniel de data op zijn laptop. „Pas na verloop van tijd kunnen we trends ontdekken.” Naar beneden kijken doet hij zo min mogelijk: een rotslawine-expert met hoogtevrees. „Ik vertrouw bergen meer dan gebouwen.”

En jij, Hugo? Was je bang in die kist, had je last van claustrofobie?

En jij, Hugo? Was je bang in die kist, had je last van claustrofobie? Interim-directeur Theo Meereboer toont ons de kamer waar je gevangen zat. Best riant; je vrouw en kinderen kwamen er vrijwillig bij. De boekenkist in de hoek is een replica. Ook in het Amsterdamse Rijksmuseum staat er één, en in Het Prinsenhof in Delft. Of een van die twee wél de echte is weet niemand. „Als je het mij vraagt hebben ze het origineel direct na de ontsnapping in de sloot gegooid”, zegt Theo.

Komend najaar is in je voormalige gevangenis een expositie gepland over De Iure Belli ac Pacis – het is precies 400 jaar geleden dat je beroemde boek verscheen. Over het recht van oorlog en vrede. Waar de rechtspraak tekortschiet begint het geweld, schreef je.

Of de mens al wijzer is geworden? Ach Hugo, je zou je omdraaien in je kist.

Gemma Venhuizen is biologieredacteur en doet elke woensdag ergens vanuit Nederland verslag.