Column | De kunst om tussen hoogmoed en overdreven angst door te zeilen

Zodra presentatrice Griet Op de Beeck een beetje tegengas geeft, loopt het interview in Zomergasten (NPO 2) even uit de rails. Haar eerste gast, schrijver en tv-maker Özcan Akyol, laat een videoclip zien van Chris Brown. Akyol wil de populaire r&b-zanger neerzetten als „outsider” die wordt genegeerd door de „mainstream media”.

Op de Beeck heeft een ander idee. Chris Brown, zo memoreert ze, komt vaak in het nieuws wegens mishandeling, vooral van vrouwen. Waarom prijst Akyol de geweldpleger terwijl hij eerder het wangedrag van tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk veroordeelde? Akyol schiet meteen terug: „We kunnen nu de fatsoenspolitie gaan uithangen…” Volgens hem moet je de professionele kwaliteiten van een mens strikt scheiden van diens persoonlijke tekortkomingen. Het geweld van Brown bagatelliseert hij als „strapatsen”. Van Nieuwkerk noemt hij iemand „die misschien iets te vocaal een redactie leidde”.

Deze schermutseling over grensoverschrijdend gedrag leidt tot weinig en ze past Op de Beeck ook niet. Het is sowieso een rare vergelijking, Brown en Van Nieuwkerk. Als de presentatrice werkelijk een punt had willen maken, had ze kunnen wijzen op de verwantschap van de diverse „outsiders” aan wie Akyol zich deze avond spiegelt. Velen zijn „bon vivants”, net als Akyols gewelddadige vader. Chris Brown mishandelde ook zijn vrouw. Schrijver Bukowski schreef veel over geweld tegen vrouwen. Schrijver Jan Cremer en voetballer Ronaldinho staan bekend als womanizers. Akyol beschouwt zichzelf als een gevoelige, vrouwelijke man, wat moet hij met al die machohelden?

Op de Beeck laat het liggen, of ze heeft het niet gezien. Niet erg, Akyol heeft zo ook een interessant betoog, persoonlijk en sociaal bevlogen. Aan de hand van Turkse gastarbeiders in de documentaire Deventer Blik (2000), de films Menace 2 Society (1993) en Gegen die Wand (2004) laat hij zien wat het betekent als de wereld je afwijst en jou voorbestemt voor een leven in de marge.

Uit het getto

Akyol vertelt dat hij afkomstig is uit een alevitisch Turks gezin, „een minderheid in een minderheid”. Zijn vader sloeg, zijn moeder was depressief. In de Cito-toets scoorde hij op vwo-niveau maar de juf stuurde hem naar de mavo. Akyol zette zijn eerste stappen op het criminele pad. „Veel banen zijn niet voor ons bestemd dus ga je je eigen werk creëren.” Maar door educatie en literatuur trok hij zichzelf uit het getto en klom hij op tot succesrijk schrijver en tv-maker.

Aan zijn levenspad koppelt hij een opgefriste versie van het aloude verheffingsideaal: „Je kan in één generatie alles repareren.” Dat betekent wel dat je migranten niet moet buitensluiten en hun meerwaarde moet erkennen. Dat toont hij met een scène uit de Duitse documentaire Favoriten (2024), over liefdevol onderwijs aan migantenkinderen. En met Het woord heeft mij gered (2009), een portret van Rodaan Al Galidi, zelfverklaard „Asielzoeker des Vaderlands”. Deze uit Irak gevluchte schrijver kijkt als outsider met humor en verwondering naar Nederland.

Akyols maatschappelijke klim heeft hem veel gekost, zegt hij. „Het is heel moeilijk om uit je sociale klasse te komen.” Hij is nog altijd wantrouwig jegens mensen, kijkt snel tegen ze op, heeft het gevoel dat hij zich moet bewijzen door hard te werken, en hij voelt zich „verweesd” als hij in de buurt van geluk komt. „Ik heb lang gedacht dat ik geen toegevoegde waarde had.” Hierin past ook zijn zelfbeeld als outsider die niet wordt geaccepteerd door de literaire wereld.

Nu Akyol het tot Zomergasten heeft geschopt, het pantheon van de elitaire VPRO, kan hij zichzelf niet meer met goed fatsoen als outsider profileren. Geeft niet, hij is al waar hij wil zijn: „Mijn grote ambitie was om niet als mijn vader te worden. En dat is gelukt.”

Delen

Mail de redactie

We zijn bijna het land uit, honderd zeemijl voor de boeg, over de Noordzee naar Harwich. We, dat zijn drie mannen op een zeilboot van net geen tien meter lengte. Vroeger kon je vanuit de Oosterschelde of vanaf Scheveningen min of meer rechtdoor varen. In 24 uur zette de getijdenstroom je om en om naar het noorden en zuiden en dan kwam je voor Harwich uit. Maar intussen ligt de zee vol windparken waar je omheen moet, en drukke scheepvaartroutes die je onder een haakse koers moet oversteken.

Het moeilijkste stukje komt na een mijl of dertig. Daar moeten we, ingeklemd tussen windpark Borssele en de snelweg met grote schepen, een tijdje naar het zuidwesten varen met weinig manoeuvreerruimte. Bij de oostelijke wind van dit moment zal dat geen probleem zijn, het wordt wel zaak daar voorbij te zijn als de wind zuidwestelijk wordt, zoals het KNMI en de Britse weerdienst voorspellen voor later op de dag.

Om kwart voor zes, precies als de zon opgaat, zijn we de sluis in de Oosterscheldekering door, riant voor de meute met sportvissers die ‘op de makreel’ gaan. Maar we lopen vertraging op omdat er iets met de koeling van de motor lijkt te zijn. Als dat is verholpen en we alsnog willen vertrekken, zijn we twee uur verder.

Matige wind, kracht 3 à 5 Beaufort, plus een bui met kans op onweer; dat was de voorspelling. Nu geven de Britten er een amber alert (code oranje) bij, met een windwaarschuwing van 8 Beaufort en extreem slecht zicht. Op de weerradar begint uit het zuiden inderdaad een band regen omhoog te kruipen waarin nare rode bellen verschijnen.

Één keer heb ik op zee het pandemonium van een nachtelijk onweer meegemaakt, met links en rechts inslaande bliksems, en dat wil ik niet nog eens. Onverwacht veel wind hoeft geen probleem te zijn, maar de vlagen onder zo’n bui, waarbij horen en zien je vergaan, zijn van een andere orde.

Vrij naar Prediker: ook wie digitale kennis vermeerdert, vermeerdert smart

Er is een kans dat het allemaal losloopt, dat het niet uitkomt, of niet daar en niet dan of niet zo. Als je in apps als Windy en PredictWind en good old buienradar.nl de tijdlijn naar voren schuift, zie je immers niet meer dan een voorspelling; het blijven modellen, al ziet het er bedrieglijk precies uit. Maar de modellen worden wel steeds beter en de voorspelde thundery showers blijven thundery showers. Willen we dit risico lopen? Wat als het weer zich juist op dat lastigste stukje tegen ons keert? Is het niet hoogmoedig, dom, om dit te negeren? Ik las ook net dat de Schotse reddingsdienst drie mensen van de berg Ben Nevis had gehaald die het weerbericht niet hadden gelezen. Of zijn we onnodig voorzichtig, bang? Vrij naar Prediker: ook wie digitale kennis vermeerdert, vermeerdert smart.

Als je zeilt zijn er makkelijke beslissingen en moeilijke. Prachtig weer: gaan. Slecht weer: niet gaan. Helder. Vaker ligt het moeilijker, het afwegen van kansen en risico’s en dan een besluit nemen, dat misschien het goede blijkt te zijn geweest of een misrekening. Maar dat weet je pas achteraf. Of nooit.

We overleggen en hakken de knoop door. We gaan terug, met een zwaar gemoed, door de sluis, de Oosterschelde weer op, terug naar de thuishaven. We blijven in het land.

Delen

Mail de redactie