Column | Andrew Tate voor de meisjes

„Het voelt een beetje als een pakje sigaretten met van die hele vreselijke kankerlongen erop”, vond Rob Goossens. Hij leek erg trots op die vergelijking. Nu lijkt Rob Goossens sowieso vaak trots op de teksten die uit zijn mond rollen aan de RTL Boulevard-desk (good for him), maar donderdagavond was hij zo gelukkig met zijn vondst dat hij hem na een halve minuut nadrukkelijk herhaalde, wellicht hopend op iets meer erkenning. Of op een vette kop in de Mediacourant de volgende ochtend: ‘Heftig: MAFS-koppel Bjorn en Marcella doet Rob Goossens denken aan „vreselijke kankerlongen”’.

‘MAFS’, dat staat dan voor Married at First Sight, waarvan deze week alweer het tiende seizoen ten einde kwam. Donderdagavond werd de laatste aflevering uitgezonden op RTL 4 en wist de kijker eindelijk hoeveel van de deelnemende stellen nog samen waren, nadat ze elkaar in het begin van het seizoen aan het altaar hadden ontmoet. De score: twee van de zeven huwelijken hadden het gered. Het huwelijk van Bjorn en Marcella zat daar niet bij. Dat verbaasde Goossens niet. Op het scherm achter de mediaverslaggever verschenen de trouwfoto’s van de twee jonge dertigers: hand in hand, brede lach op hun gezicht, nog vol goede moed dat hun ja-woord terecht zou blijken. Toen konden ze ook nog niet weten dat die foto’s maanden later vergezeld zouden gaan van het weinig romantische woord ‘kankerlongen’ in RTL Boulevard.

„Het lijkt wel of ze Bjorn en Marcella hebben neergezet als: dit is hoe het gaat als je niet communiceert”, lichtte Goossens zijn vergelijking toe. Hij vond dat de liefdesexperts die bij het datingprogramma betrokken waren het stel beter hadden moeten bijsturen. „Ze hadden veel eerder kunnen zeggen: jongens, ga een beetje communiceren.” De twee Boulevard-presentatoren die naast hem aan de desk stonden, keken bedachtzaam. „Een waarschuwing vooraf, zou jij willen hebben gehad”, zei Vivienne van den Assem. Luuk Ikink vulde aan: „En voor het volgende seizoen, dat er misschien wel gaat komen.” „En misschien voor ons als kijkers ook”, zei Goossens. Stiekem is dat laatste natuurlijk het belangrijkst. Heel leuk als de deelnemers aan datingshows daadwerkelijk de liefde vinden, maar wat de makers uiteindelijk het hardst nodig hebben, zijn kijkers. Kijkers als Rob Goossens, die zo’n programma ziet en denkt: maar wat leer ík hier nou van. En in dit geval was het antwoord dus simpel. Communiceren.

Toverwoord

Dat toverwoord komt veelvuldig voorbij in datingprogramma’s, vooral binnen de subcategorie waarin relatiedeskundigen een rol spelen. Die moedigen de deelnemers dan aan om zich uit te spreken, hun gevoelens te delen. En als de liefde niet opbloeit en kijkers een reden zoeken voor dat jammerlijke gebrek aan een goede afloop, is die makkelijk gevonden: niet goed gecommuniceerd. Had je nou maar uitgesproken! Persoonlijk betwijfel ik of dat had geholpen in het geval van Bjorn en Marcella, of van de andere koppels die geen ‘lang en gelukkig’ beschoren was. Arme Marcella vertrouwde de experts al vroeg toe dat de warme gevoelens bij haar uitbleven. Dan kun je communiceren tot je een ons weegt – dat gaat het gebrek aan aantrekkingskracht niet compenseren. Maar dat het ook een mogelijkheid is dat je blind wordt gekoppeld aan iemand op wie je simpelweg niet verliefd kunt worden, geeft waarschijnlijk minder voldoening aan de kijkers thuis. Die moeten er lering uit kunnen trekken wanneer de MAFS-deelnemers in het eindgesprek hun trouwringen inleveren bij presentator Carlo Boszhard, met een dramatisch muziekje op de achtergrond.

„Nu hebben wij gewoon dat pakje ‘roken is dodelijk’”, zei Goossens weer, „en dat zijn Bjorn en Marcella.” „Als je niet communiceert, gebeurt er dát, bedoel je?”, vroeg advocaat Clarice Stenger vanaf een stoeltje naast de desk. Ja, dat was precies wat Goossens bedoelde. Van den Assem wendde zich nog een keer tot Stenger: „Verhelderend?” „Nee.” Toch niet goed gecommuniceerd.

Delen

Mail de redactie

Zelden zijn mensen die vluchten zo met open armen ontvangen als de groep witte Zuid-Afrikanen die deze week in Washington aankwam. Niet alleen hun vliegtickets en onderdak zijn door de VS betaald, ze werden ook nog eens met alle egards door twee bewindslieden welkom geheten. Een van hen, onderminister Christopher Landau, legde op het vliegveld uit dat zijn eigen familie op de vlucht voor Hitler onderdak had gevonden in de VS. Het opnemen van de groep Afrikaners, afstammelingen van vooral Nederlandse kolonisten, was volgens Landau het bewijs dat de VS de „schandelijke vervolging van mensen op basis van ras” verwerpen. De Zuid-Afrikanen zijn volgens president Trump zelfs slachtoffer van een „genocide”.

Dit is absurd. Het met voorrang opnemen van Afrikaners als ‘vluchteling’ laat opnieuw zien dat de regering-Trump bereid is beleid te maken op basis van nepnieuws en complottheorieën. Dat beleid holt de betekenis van het woord vluchteling uit in een tijd waarin asielaanvragen van onder andere Afghanen, Irakezen en zwarte Afrikanen in de VS zijn opgeschort. Het grijpt bovendien verregaand in in de onderlinge verhoudingen van een land, Zuid-Afrika, dat na ruim 350 jaar koloniale onderdrukking nog maar net begonnen is het beladen verleden af te schudden.

In Zuid-Afrika wonen ruim 63 miljoen mensen. Ongeveer 7 procent van de bevolking beschouwt zichzelf als wit. Gemiddeld genomen telt het inkomen van huishoudens met een witte hoofdkostwinner ongeveer vier keer dat van zwarte huishoudens. De werkloosheid onder zwarte Zuid-Afrikanen ligt volgens statistiekbureau Stats SA op 46 procent, terwijl 9 procent van de witte Zuid-Afrikanen werkloos is. Als je bezit meerekent, dan is de witte bevolking volgens ongelijkheidsonderzoekers twintig keer vermogender dan de zwarte.

Het is waar dat het, dertig jaar na het eind van de apartheid, voor de witte minderheid minder makkelijk is geworden om aan werk te komen of anderszins een zorgeloos leven te leiden. Bedrijven, universiteiten en overheden hebben quota opgelegd gekregen om mensen uit voorheen achtergestelde groepen in leidinggevende posities te benoemen. Dat in Zuid-Afrika criminaliteit door de grote ongelijkheid een serieus probleem is, is ook waar. Het is niet onbegrijpelijk dat mensen als ze in angst leven een kans grijpen zich elders te vestigen.

Maar ook in relatieve zin zijn zwarte Zuid-Afrikanen nog altijd het vaakst slachtoffer van misdaad. Vele onderzoeken lieten zien dat bij zogenoemde plaasmoorde, aanvallen op geïsoleerd wonende witte boeren, huidskleur geen motief is. Om iets aan de ongelijke verdeling van landbouwgrond te doen, moet nieuwe wetgeving het makkelijker maken om ongebruikte grond te onteigenen, maar geen boer is zonder compensatie van zijn grond gezet. Witte Zuid-Afrikanen zijn hun wettelijke privileges kwijt. Maar hoe je de cijfers ook bekijkt, vervolgd worden ze niet.

Dat een kleine groep invloedrijke Zuid-Afrikanen rond Trump-fluisteraar Elon Musk de Amerikaanse president toch heeft wijsgemaakt dat Afrikaners stelselmatig gediscrimineerd worden en gered moeten worden, is de kroon op een jarenlange desinformatie-campagne van radicaal-rechtse groepen wereldwijd. Tot deze week, onthulde de FT, gaf Musks AI-platform Grok gebruikers ongevraagd informatie over de niet bestaande „witte genocide”. Dat zoiets in de VS nu in vruchtbare aarde valt, ondermijnt internationale afspraken over asiel en migratie. Het legt bovendien andermaal een racistische ideologie bloot waar juist in Zuid-Afrika, na de gruweldaden van het apartheidsregime, zo vakkundig mee was afgerekend.

Delen

Mail de redactie

De serie Adolescence gaat over de ‘manosphere’, las ik overal. Een 13-jarige jongen is afgewezen door een schoolgenote, en vermoordt haar met een mes. De serie leidde tot veel debat over jongens, ‘incels’ (involuntary celibates) en de manosphere. Dat juich ik toe. Toch kon ik me niet onttrekken aan de gedachte dat iets op de achtergrond raakte in alle debatten over de ontsporing van mannen in deze tijd. Ik schrok zelf namelijk ook van het gedrag van de meiden op het schoolplein in de serie. Je kunt ze wellicht assertief of lekker mondig vinden, ik vond ze ronduit naar, onbeleefd en pesterig. Daarmee wil ik niet zeggen dat zij het gedrag van jongens veroorzaken, maar wel dat hier zich ook iets giftigs lijkt af te spelen. En dat het knap is dat een fictieve serie dit óók agendeert.

We moeten het wat mij betreft ook gaan hebben over de oprukkende womanosphere, ook wel de femosphere genoemd. Wat begon als een tegenreactie op de manosphere (en daarom eerst ‘feministisch’ genoemd), is inmiddels uitgegroeid tot een griezelige vrouwelijke evenknie met veel overeenkomsten met de manosphere, ‘Andrew Tate voor meisjes’ gedoopt. Op digitale platformen roert de ‘femcel’ zich. ‘Femfluencers’ leiden er de conservatieve weg met een essentialistische kijk op sekseverhoudingen. Vrouwen zijn goed in baren, onderdanig aan de man, maar met fantastische kwaliteiten voor het huishouden. Femcels haten woke, feminisme, wetenschap en lhbtq+ en delen met hun mannelijke manosphere-evenknie de wroeging over hun onderdrukte positie. Ze moedigen vrouwen aan om de realiteit onder ogen te zien, de pink pill te slikken (mannen nemen de red pill). Feminisme levert je gezin noch gezelschap op, maar betekent je als een soort man opwerken naar de eenzame top. Je kunt beter investeren in je dunne vrouwelijke uiterlijk, en net als de manosphere-mannen veel naar de gym gaan. Met je ‘vrouwelijke dating strategieën’ word je onkwetsbaar, en wapen je je tegen teleurstellingen. Deze (gespeelde) hardheid zag ik bij de jonge vrouwen op het schoolplein in Adolescence.

De womanosphere bestaat uit onder andere femfluencers (zoals Kate Mackz) en een tijdschrift (Evie), en ze past naadloos in Trumps MAGA-universum. Op de website van Evie staat een blonde vrouw in een strak dirndl-blousje, die een koe melkt. Make Amerika Sexy Again! De womanosphere promoot een wit dun vrouwelijk ideaal. Je kan het weglachen als een (nog) relatief marginaal verschijnsel, maar een expert in The Guardian waarschuwt: de womanosphere is een „gateway drug into more extreme conservative ideologies”. Dat behelst een agressieve vorm van fatalisme, biologisch essentialisme en vijanddenken richting liberaal feminisme.

Via populaire cultuur worden extreme ideeën genormaliseerd. Ze gebruiken daarbij slim de taal van de esthetica. Jessica Grosse zet in een podcast van The New York Times de ‘MAGA-beauty’ – de ‘Republikeinse’ make-up esthetica – uiteen en hoe je de MAGA-vrouw meteen herkent. De conservatieve vrouwelijke esthetiek propageert lang gekruld haar, zware make up, grote oorbellen, kleding die de vorm accentueert – kortom: hypervrouwelijk. Denk Kristi Noem, Nancy Mace, of in Nederland Raisa Blommestijn en Arlette Adriani. Een ‘democratische esthetica’ aanwijzen is lastiger, omdat die juist drijft op de vrijheid van het individu, of het moet zoiets algemeens zijn als weinig make-up of gekke kleuren in het haar (links).

Met deze opmars van de womanosphere is een feministische tegenbeweging wat mij betreft harder nodig dan ooit. Maar ‘het’ feminisme is op dit moment vooral bezig met onderling eindeloos ruziemaken over wat feministisch is, denk aan het debat rondom de film Babygirl. Exemplarisch voor de impasse is het onlangs verschenen boek Enemy Feminisms, waarin de radicaal linkse feministe Sophie Lewis in ontoegankelijk en zelfgenoegzaam proza wil vaststellen wat ‘gevaar-feminismen’ zijn (girl boss-feminisme, anti-porno feminisme, politievrouwen, enzovoort) en wat volgens haar de enige juiste moreel zuivere vorm van feminisme is. Het maakt haar zo betweterig, irritant, on-nieuwsgierig en pro-cancelcultuur, dat ze al mijn sympathie verliest hoewel we strijden tegen hetzelfde gevaar van conservatisme en extreme rechtse ideologie.

Zo lang het feminisme zich verliest in een onderlinge tribale strijd, spint Trump er alleen maar garen bij. Het meeste vertrouwen heb ik in humor als wapen tegen de oprukkende womanosphere. Ik genoot van een TikTok-video met een ‘Republican make-up’ tutorial. Lubach, ik smeek je, pak dit op. Maak die womanosphere Make America Sexy Again trend belachelijk, voordat ze onze dochters te pakken krijgen.

Stine Jensen is filosoof en schrijver. Ze schrijft om de week een column op deze plek.

Delen

Mail de redactie