Column | Allang hoogste tijd voor sancties tegen Israël

Hans Wiegel hield van de televisie en de televisie hield van hem. Ook na het overlijden van de voormalige VVD-leider konden de nieuwsrubrieken en talkshows geen genoeg van hem krijgen. Wel steeds dezelfde filmpjes. Wiegel als 25-jarige corporaal student op een terras. Wiegel maakt premier Den Uyl uit voor Sinterklaas. Wiegel hapt een haring. Wiegel rookt een sigaar.

Talkshow Eva (NPO 2) verloor zich in het bewieroken van de VVD en had daardoor de minst interessante bijdrage. Bij Renze (RTL 4) gaf journalist Frits Wester de beste analyse, waarin ook ruimte was voor kritiek. „Geen groot staatsman maar een hele goede politicus”, oordeelde hij.

Steeds weer hoorden we dat Wiegel zo „markant” was en dat hij van de VVD een „brede volkspartij” had gemaakt. Is dat zo? Arme mensen stemden al nooit op de partij en de rechtse arbeiders zijn naar de PVV vertrokken. Het ging er vooral over dat hij zo goed was geweest voor zijn eigen partij. En dat hij zo goed was in het bespelen van de tribunes. Hij pakte graag de camera om de „mensen in het land” rechtstreeks toe te spreken. Dat deed hij in gewonemensentaal, helder en met humor. Leuke man, gangmaker, pestkop. Wat echter niet duidelijk werd, was hij nu eigenlijk voor „de mensen in het land” had gedaan.

Duistere kanten van reality

Hoe het inmiddels de mensen in het land vergaat, die ook naar televisieroem hengelen, is dagelijks te zien in de vele realityshows. Gerekend vanaf Big Brother bestaat het invloedrijke genre nu 25 jaar. Daar zou je een interessant programma over kunnen maken. Filemon Wesselink heeft weliswaar het programma Back to Reality (NPO3) maar dat is vooral bedoeld om de meest hilarische fragmenten nog eens te herhalen, becommentarieerd door bekende Nederlanders, die er door cosmetisch ingrijpen uitzien alsof ze door AI zijn geschapen.

Voor de duistere kanten van reality is minder ruimte. Ze worden soms wel getoond, maar dienen dan vooral als lachsucces. Toegegeven, ik rolde ook weer van de bank toen Louisa de arm brak van Esmee in Echte Meisjes in de Jungle (2011-2025). Reality haalt het slechtste naar boven in deelnemer én kijker.

Interessant is de casus van René le Blanc uit Ik geloof in mij (2020-2021). In dat programma werd hij neergezet als volkszanger wiens torenhoge ambities niet strookten met zijn geringe talent. Bekend is het fragment waarin een rolstoelbejaarde in slaapt valt tijdens zijn optreden in een verzorgingshuis. Le Blanc vertelt nu in Back to Reality dat het beeld was gemanipuleerd: „Dat strookt niet met de realiteit.” Hij betreurt het dat hij als sukkel werd neergezet – „Ik ben René le Blanc, niet Pipo de Clown” – maar hij heeft ook veel aan het programma te danken. Er is één ding erger dan op televisie komen, en dat is niet op televisie komen.

Voor sommige mensen. Dat geldt niet voor Rogier van het programma Paleis voor een prikkie (2018-2019). Hij vormde met zijn partner Frank een flamboyant duo kringloopwinkeljagers. Maar ze zijn inmiddels uit elkaar. Het succes was Rogier in de bol geslagen, volgens Frank: „Televisie heeft me veel gegeven maar het heeft me wel mijn relatie gekost.”

Na het tonen van wat krantenkoppen waarin de woorden „afkickkliniek” en „bizar nazi-gescheld” opvielen, kwam Rogier in beeld. Ook Rogier leek door AI geschapen. Een leren handschoen om zijn twee labradors in bedwang te houden, een flinke lila anjer in het knoopsgat, een enorme bril die steeds afzakte. De verhalen in de pers, dat zijn tv-succes had geleid tot „cokeverslaving en schreeuwen op straat” waren volgens hem zwaar overdreven: „Dat deed ik daarvoor ook al.”

Geef die man een eigen realityshow, zou ik zeggen. Of doe eigenlijk maar niet. Goed voor de kijkcijfers, maar slecht voor Rogier.

Delen

Mail de redactie

Niet alleen het Malieveld kleurde zondag rood. Ook op de hoogste berg van Drenthe, net buiten Wijster, leek een sympathiek miniprotest voor Gaza gaande. De wielrenners op de Col du VAM (‘4800 centimeter boven NAP’) hadden alledrie een knalrood shirtje aan – vliegensvlug bewogen ze zich in een vloeiende lijn over het asfalt.

Op de top van de voormalige vuilnisbelt lag een platgereden meikever. Te vroeg gepiekt. De larven, de ‘engerlingen’, waren na hun jarenlange verblijf onder de grond verpopt en massaal uitgevlogen tijdens de warme, droge dagen eind april. Eerst hadden ze zich tegoed gedaan aan frisgroen eikenblad; nu was de strijd om nageslacht losgebarsten.

In de Drentse bungalow waar ik had overnacht tikten de meikevers zaterdagavond als luidruchtige kamikazepiloten tegen het raam. Rondvliegende mannetjes die met hun waaiervormige antennes de lucht aftastten, op zoek naar lekker geurende vrouwtjes. ’s Ochtends vond ik ze bij bosjes zieltogend in de tuin en langs de weg. Sufgezocht, sufgevreeën. Tafeltje-dekje voor de spreeuwen en de merels. De natuur is altíjd een strijdtoneel, maar in het voorjaar net wat meer. Testosteronbonken die hun territorium verdedigen, groepsverkrachtingen, oudervogels die prooien aanslepen voor een all you can eat-buffet.

De wielrenners begonnen aan de afdaling; verderop graasde een kudde schapen. Bijna een eeuw geleden was hier bij Wijster de Vuil Afval Maatschappij opgericht om afval vanuit de Randstad naar Drenthe te brengen. Op de schrale zandgrond zou alles beter composteren: een verklaring die enigszins riekte naar een not in my backyard-excuus. Tegenwoordig is er een andere afvalverwerker actief, maar de naam VAM-berg is gebleven.

Boven de Col du VAM zweefde een raaf, symbool van dood en verderf. Een alleseter die ongetwijfeld hoopte op wat eetbaars – een deel van de belt mocht dan geasfalteerd zijn voor de sporters, verderop lagen de plastic verpakkingen open en bloot. Ik dacht aan de raven op de Veluwe, waarvan recent werd ontdekt dat ze braakballen vol plastic produceren: stukjes vuilniszak, het touwtje van een droge worst. Eigenlijk waren de Veluwse raven gezenderd om hun samenwerking met de lokale wolven te achterhalen: uit de Verenigde Staten is bekend dat raven prooien opsporen voor wolven, waarna ze mogen meedelen in de buit. Maar het spoor leidde in plaats van naar een roedel rechtstreeks naar een vuilnisbelt langs de A1.

Raven als doodseskaders, meikevers als zelfmoordcommando’s: in het licht van de grootschalige militaire oefening die tijdens mijn verblijf in Drenthe plaatsvond kreeg de natuurstrijd een grimmig tintje. Boven het Fochteloërveen had ik uit de kluiten gewassen libellen zien vliegen die ik pas na enkele seconden herkende als helikopters van de luchtmacht. Falcon Spring, valkenvoorjaar. Zouden ze bij Defensie weten dat de aartsvijand van libellen de boomvalk is?

Vanaf de VAM-berg fietste ik langs het voormalige Biologische Station Wijster, waar bioloog Piet den Boer in 1959 begon met wat inmiddels de langstlopende insectentelling ter wereld is. Het onderzoeksstation zelf is tegenwoordig gesloten, maar nog altijd trekken vrijwilligers wekelijks het veld in om loopkevers te tellen. Kevers die in weerwil van hun naam soms best kunnen vliegen, als de omstandigheden maar goed zijn. Maar juist op dat vlak gaat het de laatste decennia mis. De grootste bedreiging voor loopkevers is de mens: die zorgt met onder meer overbemesting en verdroging voor habitatvernietiging, waardoor soorten verdwijnen.

Met speciale keverbanken – lange stroken verhoogde grond, die in het voorjaar extra snel opwarmen – proberen natuurorganisaties nu de achteruitgang te stoppen. Al is dat niet alleen in het voordeel van de kevers: de ophogingen dienen tegelijkertijd als voedselbank voor akkervogels. Ook die hebben het immers moeilijk.

Langs talloze kurkdroge greppels fietste ik uiteindelijk naar huis. Loopgraven in het landschap, de littekens van alwéér een andere strijd: die tegen klimaatverandering.

En nergens een regenworm om een rozerode lijn te trekken.

Gemma Venhuizen is biologieredacteur en doet elke woensdag ergens vanuit Nederland verslag.

Delen

Mail de redactie

Dat democratie geen vanzelfsprekend einddoel is, zoals na het einde van de Koude Oorlog nog eventjes werd geloofd, blijkt opnieuw in Midden-Europa. In Roemenië en Polen werden zondag voor EU en NAVO cruciale verkiezingen gehouden. In Roemenië won een voorstander van democratie en rechtsstaat, nadat het balletje lang compleet de andere kant op leek te rollen. In Polen werd tijdens de eerste ronde van de presidentsverkiezingen duidelijk dat de pro-democratische krachten de race nog niet hebben gewonnen.

De liberaal Rafal Trzaskowski kreeg in Polen weliswaar de meeste stemmen, maar wordt nauw op de hielen gezeten door een kandidaat van de partij die jarenlang bezig was met het afbreken van de rechtsstaat, inclusief aanvallen op journalisten en rechters. Er tekent zich een zenuwslopende strijd af. Over twee weken is er een tweede ronde.

Ook de democratie in Roemenië oogde in de afgelopen maanden kwetsbaar. De daar in november gehouden verkiezingen werden ongeldig verklaard door het Constitutioneel Hof, na sterke aanwijzingen van Russische beïnvloeding. Een heel moedig, maar ook beladen besluit, door het snel gemaakte verwijt van rechterlijke bemoeienis met het democratische proces.

Toen de verkiezingen in de herkansing gingen, was daar, op de golven van de onder meer door Trump aangejaagde verontwaardiging, George Simion, die stond voor een sterk nationalistische koers. In de eerste ronde deed Simion het nog verrassend goed, maar zondag werd hij alsnog verslagen door de onafhankelijke kandidaat Nicusor Dan, de pro-Europese burgemeester van Boekarest, mede dankzij een hoge opkomst.

Europa kan wat betreft Roemenië dus opgelucht ademhalen. De EU heeft als het om de voor Oekraïne cruciale steun gaat al twee flinke ‘stoorzenders’ in huis: Hongarije en Slowakije. Landen die nog enigszins genegeerd en omzeild kunnen worden. Met Roemenië zou dat lastiger zijn geweest. Het land aan de Zwarte Zee vervult als het gaat om de verdediging van de NAVO-grenzen een sleutelpositie.

Toch moet de EU ook lessen trekken. Zo is het opvallend dat Roemeense kiezers die vanuit het buitenland stemden dat in meerderheid voor Simion deden. Het gaat vaak om arbeidsmigranten van wie je hoopt dat ze de geneugten van de EU plukken, zoals het vrije verkeer van personen. Of zou het kunnen dat hun ervaringen in Europa juist de rancune hebben gevoed?

De behandeling van arbeidsmigranten is notoir slecht, niet alleen in Nederland. Hun bestaan is hard en onzeker, uitbuiting is aan de orde van de dag. Arbeidsmigratie kan in herkomstlanden ook leiden tot maatschappelijke ontwrichting, met kinderen die opgroeien zonder ouders. De welvaart in West-Europa wordt voor een aanzienlijk deel geschraagd door mensen die er zelf relatief beperkt van meeprofiteren en worden uitgeknepen als citroenen.

Het gaat de laatste tijd vaak over Russische desinformatie, en over de sluwheid waarmee Moskou hierbij te werk gaat, met betaalde trollenlegers en influencers die de rancune voeden. Terecht. De Russische wens om te ondermijnen is geregeld onderzocht en vastgesteld. Wat minder prominent aan de orde komt, is de voedingsbodem zelf. Voor mensen onderaan de ladder van de arbeidsmarkt is de EU niet het beloofde land. Zij horen over democratie, vrijheid en rechtsstaat maar vragen zich af: voor wie?

Delen

Mail de redactie