De coalitie is er niet in geslaagd om binnen de zelfopgelegde deadline tot een akkoord te komen met de oppositie over de onderwijsbegroting. Donderdagmiddag zou in de Tweede Kamer gestemd worden over de begrotingen, maar PVV-leider Geert Wilders vroeg vlak van tevoren om een week uitstel. Daarmee is de druk van de ketel in de onderhandelingen. Consequentie is wel dat alle andere begrotingsstemmingen ook worden uitgesteld. Dat is nodig omdat de coalitie nog zoekt naar financiële dekking voor een eventueel akkoord. Die moet waarschijnlijk worden gevonden op andere begrotingen.
Oppositiepartijen hebben inmiddels al een week onderhandeld met de coalitie over bezuinigingen op onderwijs die de komende jaren oplopen tot 1,9 miljard euro. Als de coalitie er niet uitkomt met de oppositie, dreigt de begroting later deze maand te stranden in de Eerste Kamer, want PVV, VVD, NSC en BBB hebben daar geen meerderheid. Een zelfbenoemd ‘monsterverbond’ van oppositiepartijen – D66, CDA, JA21, ChristenUnie en SGP – bood vorige week aan ze aan een meerderheid te helpen, maar dan moest 1,3 miljard euro aan bezuinigingen worden geschrapt. Graag of niet, klonk het vanuit deze partijen.
Lees ook
Graag of niet, denkt de oppositie in de onderhandelingen met de coalitie over de onderwijsbegroting
De coalitie deed eerst een bod van ruim 360 miljoen euro en verhoogde dat later naar 650 miljoen euro. Onder meer zegde de coalitie toe de zogenoemde ‘langstudeerboete’ te schrappen, het plan waarbij studenten die langer doen over hun studie jaarlijks 3.000 euro extra collegegeld moeten betalen. Daarnaast zou de bezuiniging op de maatschappelijke diensttijd, waarbij jongeren vrijwilligerswerk verrichten, grotendeels van tafel zijn. Of de coalitie het bod van 650 miljoen euro na woensdag nog verder verhoogd heeft, is niet bekend. Zeker is dat er nog moet worden gepraat over een financiële dekking voor het schrappen van bezuinigingen. De oppositieleiders hebben aangegeven dat er geen deal kan komen zonder dat daarover óók een akkoord is.
Intussen is het monsterverbond verbroken. Donderdagochtend bleek dat D66, dat het voortouw had in deze samenwerking, niet meer meedeed aan de onderhandelingen. D66-leider Rob Jetten zei blij te zijn dat de langstudeerboete van tafel lijkt, maar hij miste nog „goede lerarensalarissen, geld voor het mbo en geld voor jonge wetenschappers en baanbrekend onderzoek”. Toch was hij niet ontevreden over het behaalde resultaat: „Door samen te werken met vijf oppositiepartijen hebben we überhaupt beweging voor het onderwijs voor elkaar gekregen.” Het vertrek van Jetten, die de hoogste eisen had van de partijen in het verbond, „geeft lucht” aan de onderhandelingen, zegt een ingewijde.
„Ik wil een deal die ik goed kan verdedigen, die goed is voor Nederland”, zei CDA-leider Henri Bontenbal donderdagmiddag. PVV-leider Geert Wilders zei „voldoende vertrouwen” te hebben in de onderhandelingen om door te praten. De realiteit is ook dat de coalitie niet anders kan – als de oppositiepartijen tegen de onderwijsbegroting stemmen, blijft in principe de begroting van 2024 doorlopen en gaat geen enkele bezuiniging door. Het gevolg: een gat van 1,9 miljard euro in de rijksbegroting.
Lees ook
de podcast NRC Vandaag over de bezuinigingen op onderwijs
GroenLinks-PvdA-Kamerlid Jesse Klaver wilde volgende week debatteren voordat de Tweede Kamer stemt, maar de coalitie hield dat tegen. Klaver wees erop dat het uitstellen van de stemmingen betekent dat de Eerste Kamer haastig over alle begrotingen moet beslissen. De senaat vergadert dit jaar alleen nog op dinsdag 17 december.
Door belangenorganisaties in het onderwijs is met gemengde gevoelens gereageerd op het bod dat woensdag bekend werd. De Landelijke Studentenvakbond en het Interstedelijk Studentenoverleg zijn blij dat de langstudeerboete voor nu geschrapt lijkt. Maar de koepelorganisaties van universiteiten en hogescholen vinden de bezuinigingsplannen die wél doorgaan „bijzonder schadelijk voor de toekomst van het land”. Universiteiten van Nederland, waarbij de veertien universiteiten zijn aangesloten, wijst erop dat er nog steeds een half miljard euro wordt bezuinigd op hoger onderwijs en onderzoek. Ook de Vereniging Hogescholen vindt dat er „nog steeds veel pijn” zit in de aangekondigde bezuinigingen, met name de „draconische bezuinigingen” op internationalisering.
Ook vakcentrale CNV en de Algemene Onderwijsbond (AOb) zijn nog niet tevreden. Zij zouden donderdag met onderwijsminister Eppo Bruins (NSC) praten, maar zeiden dit op het laatste moment af. AOb-voorzitter Thijs Roovers wees erop dat de minister zelf niets heeft gedaan om de bezuinigingen tegen te houden. „We vragen ons af of deze minister nog wel ergens over gaat, en of hij zich realiseert hoe hoog de nood is.”
