Category: Vandaag

Elon Musks draai was een opvallende. De 53-jarige techmiljardair steunde in 2020 nog openlijk de Amerikaanse Democratische presidentskandidaat Joe Biden. En Musk gaf Oekraïne aan het begin van de inval van Rusland toegang tot zijn Starlink-satellietsysteem, nadat Rusland alle communicatielijnen had vernietigd. Vlak na de inval had Musk nog de tekst ‘Hold Strong Ukraine’ getwitterd. Omgeven met Oekraïnese vlaggen.

Maar sinds eind 2022 slaat de rijkste mens ter wereld ineens een heel andere toon aan. Musk is opgeschoven van een ondernemer met „gematigde” opvattingen, aldus hemzelf, naar een positie aan de uiterst rechtse kant van het politieke spectrum. In oktober 2022 kocht hij Twitter – het latere X –, omdat Musk zich zorgen maakte over wat hij het ‘woke mind virus’ noemde, en de manier waarop sociale media de vrijheid van meningsuiting begrensden.

En, zo bleek vrijdag uit een artikel in The Wall Street Journal: Musk voerde eind 2022 een reeks geheime gesprekken met de Russische president Poetin. De tech-miljardair en de Russische dictator tastten tijdens meerdere telefoongesprekken af of ze iets voor elkaar konden betekenen. Zo regelde Musk onder meer dat Starlink niet werd geactiveerd in Taiwan, een geste van Poetin aan de Chinese president Xi Jinping.

Na de gesprekken veranderde er van alles, ook op het slagveld in Oekraïne. Daar begonnen Starlink-terminals voor de Oekraïnse strijdkrachten steeds meer te haperen. En wist het Russische leger ineens ook toegang te krijgen tot Starlink, onder meer om drones te besturen. Al was dit volgens Musk nooit de bedoeling geweest. Rusland had, volgens Musk, illegaal Starlink-terminals bemachtigd in andere landen.

Wat is er gebeurd met Elon Musk? De laatste jaren is hij veranderd van een uiterst succesvolle tech-ondernemer in een zeer invloedrijke geopolitieke machtsfactor, die zich omringt met wereldleiders. Musk schaamt zich niet om in het openbaar politiek kleur te bekennen, zeer ongewoon voor een ondernemer.

Proberen te verklaren waarom Musk doet wat hij doet is altijd amateurpsychologie. Elon Musk is notoir moeilijk te doorgronden en extreem onvoorspelbaar. Maar duidelijk is dat Musk zowel persoonlijk als financieel-economisch alle reden heeft om zowel Poetin als Trump te steunen.

Top secret-toegangsniveau

Musk heeft zes bedrijven: SpaceX (ruimtevaart), Tesla (elektrische auto’s), xAI (kunstmatige intelligentie), Neuralink (breinimplantaten), The Boring Company (supersonische tunnels) en X (sociale media). Via deze ondernemingen krijgt Musk de laatste jaren steeds meer invloed op de Amerikaanse federale overheid. Met name via zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX, dat volgens The New York Times voor zeker 15 miljard dollar (13,9 miljard euro) aan overheidscontracten heeft afgesloten.

Ruimte-organisatie NASA en het Amerikaanse ministerie van Defensie zijn compleet afhankelijk van SpaceX, dat Amerikaanse raketten en satellieten de ruimte inschiet. Ook gebruiken Amerikaanse militairen en ambassadepersoneel Musks Starlink-satellieten in landen waar internet slecht toegankelijk is of wordt gecensureerd.

Door deze positie heeft Musk zelfs een ‘top secret’- toegangsniveau bemachtigd, waarmee hij geheime documenten van de Amerikaanse overheid kan bekijken. Musk gaf vorige week tijdens een campagne-evenement voor de Republikeinse partij zelf toe dat hij deze toegang heeft. De documenten die hij te zien krijgt zijn vooral „heel saai”, volgens Musk.

Dat Musk met Poetin sprak terwijl hij toegang had tot geheime overheidsdocumenten ligt gevoelig binnen de Amerikaanse overheid, waar maar weinig mensen wisten van de telefoontjes. NASA-directeur Bill Nelson riep in reactie op het artikel in The Wall Street Journal onmiddellijk op tot een onderzoek „Als dit waar is, dan is het zorgwekkend”, zei Nelson. „Vooral voor NASA, het ministerie van Defensie en sommige inlichtingendiensten.”

Interplanetair reizen

Musk is de laatste tijd sowieso stevig aan het netwerken op het politieke toneel. Sinds augustus 2021 heeft Musk met hooggeplaatste politici uit dertien landen gesproken, onder wie voormalig Braziliaanse president Jair Bolsonaro en Javier Milei, president van Argentinië. In de Verenigde Staten is Musk ondertussen uitgegroeid tot een van de belangrijkste politieke donoren van de Republikeinse partij. Momenteel geeft Musk 45 miljoen dollar per maand aan Trumps presidentscampagne.

Musk gokt daarmee op een presidentsschap van Trump, die hij eerder nog „te oud” noemde om president van de VS te zijn. Waar Democratisch presidentskandidaat Kamala Harris techbedrijven hard wil aanpakken en de overheid wil versterken, neigt Trump juist naar meer deregulering en extra belastingkortingen.

Voor Musk is de overheid momenteel zowel zijn grootste klant als zijn grootste bedreiging. Op dit moment zijn Musks bedrijven in zo’n twintig onderzoeken of rechtszaken verwikkeld met overheidsinstanties, die onder meer de veiligheid van zijn Tesla’s onderzoeken en de milieuschade van Musks SpaceX-raketten.

Voor Musk is regulering de grootste sta-in-de-weg voor zijn grootste droom: interplanetair reizen. In april dit jaar vertelde Musk, tijdens een speech op SpaceX’ lanceerbasis Starbase, dat hij verwacht dat over twintig jaar de eerste kolonies met mensen op Mars zullen worden gesticht. Volgens Musk kan de mensheid alleen overleven als het de aarde uiteindelijk verlaat. Deze missie drijft Musk in al zijn bedrijven, waarbij vooral Tesla voor het geld zorgt om Musks ruimtedromen te kunnen financieren.

In dat licht is Musks geflirt met Trump niet zo vreemd. Tijdens een gesprek tussen Trump en Musk, in augustus live uitgezonden op X, bleek wat Musk terugverwacht voor de tientallen miljoenen die hij aan Trumps campagne doneert. Een baan als Trump wint, waarbij Musk een commissie tegen overheidsbemoeienis zou voorzitten. Trump kondigde in september aan inderdaad een dergelijke commissie te willen oprichten, waarbij Musk direct invloed zou hebben op de regels die aan zijn bedrijven worden opgelegd.

En Poetin? Die hoopt, net als Musk, dat Trump wint en een einde maakt aan de Amerikaanse militaire steun aan Oekraïne. Poetin zocht dit jaar niet alleen regelmatig contact met Musk maar ook met Trump, zo bleek deze maand uit het boek War van Washington Post-journalist Bob Woodward. Na Trumps presidentschap zouden beiden „misschien wel zeven keer” hebben gebeld. Waarover precies is niet bekend.

Delen

Mail de redactie

De Filipijnse autoriteiten hebben bekend gemaakt dat er inmiddels 81 mensen zijn overleden door overstromingen, veroorzaakt door de tropische storm Trami. Verder zijn er 66 gewonden gemeld en wordt er nog gezocht naar 34 vermisten. Dat schrijft The Manila Times zaterdag. De zware storm trok woensdag en donderdag over de Zuidoost-Aziatische eilandstaat.

Het zuidelijke deel van het hoofdeiland Luzon, waar ook hoofdstad Manila ligt, is het zwaarst getroffen gebied, meldt persbureau ANP. In totaal zouden vier miljoen mensen door de storm zijn getroffen. De burgemeester van de stad Naga, eveneens gevestigd op Luzon, meldt dat het water in de straten nog steeds manshoog staat.

Momenteel trekt de tropische storm in de richting van de Zuid-Chinese Zee, westwaarts van de Filipijnen. De autoriteiten waarschuwen echter dat de storm een draai kan maken en terug kan keren. Er gaat ook gevaar uit van de storm Kong-Rey, die zondag wordt verwacht en op maandag kan uitgroeien tot een tyfoon.

De Filipijnen worden jaarlijks geteisterd door circa twintig stormen en tyfoons. Afgelopen september lieten twintig mensen het leven door tyfoon Yagi.

Delen

Mail de redactie

De vraag naar zonnepanelen, warmtepompen, spouwmuurisolatie en vloerisolatie is in 2024 gedaald met 44 tot 70 procent, ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Ruim driekwart van de bedrijven in de zonnepanelen-, warmtepompen- en isolatiesectoren vreest daardoor een fors verlies van banen. Dat melden brancheorganisaties in de duurzame energiesector zaterdag in een gezamenlijk rapport.

Consumenten stellen de verduurzaming van hun huis uit omdat zij „zwabberend” klimaatbeleid uit politiek Den Haag ervaren, constateert de branche. Het huidige kabinet wil bijvoorbeeld de salderingsregeling voor zonnepanelen afschaffen. Ook Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), zei onlangs tegen NRC: „We missen beleid.”

De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) roept het kabinet daarom op het vertrouwen in het klimaatbeleid „te herstellen en de vaart terug te brengen in de energietransitie”.

Klimaatdoelen 2030

Want de energietransitie stokt, bleek eerder deze week. Nederland ligt volgens het PBL niet op koers om het wettelijk vastgelegde klimaatdoel van 55 procent minder uitstoot in 2030 te halen. „Alleen extra beleid dat snel reducties oplevert, kan het doel voor 2030 dichterbij brengen,” stelt het PBL.

Het baanverlies waar de brancheorganisaties voor vrezen draagt bij aan deze vertraging, vindt de duurzame energiesector. „Terwijl [vakmensen] graag keihard door zouden werken om huizen comfortabeler te maken en energierekeningen te verlagen”, zegt Olof van der Gaag, voorzitter van de NVDE in een persbericht. „Dat zou helpen om de klimaatdoelen wél te halen en om minder afhankelijk te worden van aardgas uit onbetrouwbare landen.”

Om dit te realiseren roept de branche op het tempo van de verduurzaming van woningen van gezinnen op te voeren, en prioriteit te geven aan gezinnen in energiearmoede. „Maak de energierekening betaalbaar en voorspelbaar voor iedereen door grootschalig te verduurzamen. Hierdoor ontstaat ook de broodnodige zekerheid en continuïteit in vraag naar verduurzamingsmaatregelen voor uitvoerende bedrijven.” Ook het stimuleren van particulier gebruik van stroom van zonnepanelen is volgens de NVDE van belang om „het tij te keren”.

Delen

Mail de redactie

Israël heeft in de nacht van vrijdag op zaterdag een luchtaanval uitgevoerd op Iran. Met meerdere aanvalsgolven van raketten en straaljagers heeft Israël een aantal militaire doelen zoals raketfabrieken bestookt, maar volgens Iran is de „schade beperkt” gebleven. Een groot deel van de aanval is door de Iraanse luchtafweer onderschept, aldus Iran. Tot nu toe zijn er geen slachtoffers gemeld.

Israël waarschuwt Iran „niet de vergissing te begaan” om wraak te nemen. Zelf legde Israël zijn aanval van zaterdagnacht uit als een repercussie voor een Iraanse drone-aanval eerder deze maand. En dát was volgens Iran vergelding voor de Israëlische inval in Libanon.

De Israëlische aanval op Iran hing al een tijd in de lucht, en volgt op „maanden van continue aanvallen”, aldus een Israëlische legerwoordvoerder. Iran ondersteunt Hamas en Hezbollah, de twee groeperingen waarmee Israël sinds de aanslagen van 7 oktober in conflict is, al jarenlang met wapens en geld. Sinds een paar maanden vuren Israël en Iran echter ook direct raketten op elkaar af. Een nieuwe ontwikkeling, die volgens analisten en diplomaten kan leiden tot een breder conflict in het Midden-Oosten, waar steeds meer landen ingezogen worden.

Iran en Israël voeren constant wraakacties uit op elkaar. Maar tot nu toe lijken ze zo’n directe oorlog niet te willen of durven ontketenen, getuige ook het feit dat Israël slechts militaire doelen aanviel in Iran en daarbij matig succes behaald lijkt te hebben. Iran heeft eerder gezegd dat elke Israëlische aanval direct beantwoord zou worden met meer geweld. Wat volgens Iran een ‘gepaste’ reactie is, nu de schade beperkt is gebleven, is onduidelijk.

De Verenigde Staten willen de aanval zo klein mogelijk maken. Een woordvoerder beschreef die als „een oefening in zelfverdediging die uitsluitend op militaire doelen was gericht in dunbevolkte gebieden”. De VS roepen  Iran op „om te stoppen met aanvallen op Israël, zodat deze geweldsspiraal kan eindigen zonder verdere escalatie”.

Delen

Mail de redactie

Israël heeft zaterdagmorgen lokale tijd een aanval gelanceerd op aartsvijand Iran. Onder meer in de Iraanse hoofdstad Teheran en in het nabijgelegen Karaj waren explosies te horen. Wat de doelen van Israël waren, hoe groot de schade en of er slachtoffers zijn gevallen, is nog onduidelijk.

Iraanse media melden dat het luchtafweersysteem van Iran in actie is gekomen tijdens de aanval. De Israëlische strijdkrachten hebben de aanval bevestigd, en gezegd dat militaire doelen in Iran doelwit zijn. Ze noemen de aanvallen een reactie op “maandenlange aanhoudende aanvallen van het Iraanse regime” op Israël.

Het Witte Huis, dat vlak voor de aanval op de hoogte is gesteld, noemt de actie van Israël “een oefening in zelfverdediging”. De VS zouden niet betrokken zijn bij de aanval. Eerder deze maand viel Iran Israël aan met bijna tweehonderd ballistische raketten, waarvan het merendeel werd onderschept. Israël liet toen gelijk weten met een tegenreactie te zullen komen.

Ook in Syrië waren zaterdag explosies te horen, melden staatsmedia. Of die explosies te maken hebben met de aanval op Iran, is onduidelijk. Ook is nog niet bekend of er schade is.

Bij de H&M in Alphen aan den Rijn is op vrijdagochtend alvast een glimp op te vangen van de toekomst die ‘buy now, pay later’-bedrijven zoals Klarna voor ogen hebben: de winkel uitlopen met je nieuwe aankopen, zonder daadwerkelijk te hoeven betalen.

Klanten scannen de shirts en broeken die ze willen hebben bij de zelfbedieningskassa en houden vervolgens hun klantenkaart voor de lezer. Wie aan zijn H&M-profiel al een Klarna-account heeft gekoppeld, kan op het afrekenscherm voor ‘betaal later’ kiezen. De bon komt direct uit de kassa gerold, de rekening betaalt de klant pas uiterlijk over dertig dagen.

Bij de modeketen wordt die mogelijkheid al sinds 2019 aangeboden. Eind september kondigde het in 2005 opgerichte Klarna aan in meer winkels zijn diensten aan te willen bieden dankzij een samenwerking met betalingsverwerker Adyen, dat wereldwijd 450.000 betaalkastjes op kassa’s en toonbanken heeft staan.

Vrijwel direct leidde die aankondiging tot onthutste politici. Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ingrid Coenradie (PVV) zei kort daarop dat de ontwikkeling haar „zorgen baart”, maar dat ze weinig kan doen tot er in 2026 nieuwe Europese wetgeving ingaat. Vanaf dat moment valt de kredietvorm onder het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), nu is achteraf betalen nog ongereguleerd.

Deze week nam de Tweede Kamer een motie aan waarin het kabinet alsnog wordt opgeroepen om ‘buy now, pay later’ (BNPL) uit de fysieke winkels te weren.

Naast H&M, dat een belang heeft van omgerekend bijna 67 miljoen euro in zijn Zweedse landgenoot Klarna, zijn er nu al meer fysieke winkels die achteraf betalen aanbieden. De AFM zag het aantal toenemen van 74 winkels in 2021 naar 256 een jaar later. Achteraf betalen, dat behalve door Klarna ook door partijen zoals Riverty, iDeal in3 en Billink wordt aangeboden, is an sich niet nieuw. Bij webwinkels kunnen klanten er al jaren voor kiezen om de rekening uit te stellen of om het totaalbedrag in drie delen op te splitsen.

Gaat dat aantal winkels nu enorm toenemen door het nieuwe plan van Klarna en Adyen? Dat valt nog te bezien. Adyens betaalapparaten krijgen niet allemaal automatisch een achteraf-betalen-optie, zegt een woordvoerder. „De retailers beslissen of ze dit wel of niet willen. Wereldwijd hebben we heel veel betaalmethoden, het maakt ons niet uit welke daarvan de retailer aanbiedt en welke de klant gebruikt.”

Winkeliers niet blij

Veel winkeliers zijn zelf ook niet blij met de komst van achteraf betalen in de winkelstraat. Maar liefst twintig brancheverenigingen stuurden begin deze maand een gezamenlijke brief naar bewindspersonen en Kamerleden, waarin de sector het „een slechte ontwikkeling” noemt.

Twintig verenigingen voor winkeliers noemden het op de pof kopen „een slechte ontwikkeling”

„Winkeliers vragen hier niet om”, zegt Eus Peters van de Raad Nederlandse Detailhandel, een van de afzenders van de brief. „Als je deze maand extra omzet hebt van klanten die uitgesteld betalen, zie je die volgende maand niet terug omdat ze dan aan het aflossen zijn.”

Laagdrempelig

Er leven al langer zorgen over het gemak waarmee consumenten op de pof kunnen kopen via BNPL-diensten. Het downloaden van de app van een aanbieder is zo gedaan, wat BNPL een stuk laagdrempeliger maakt dan bijvoorbeeld betalen met een creditcard, omdat je voor de aanschaf daarvan aan inkomenseisen moet voldoen. Tegelijkertijd kan het uitstellen van betalen voor financiële problemen zorgen, in het bijzonder bij jongeren die nauwelijks of geen financiële buffers hebben. De aanbieders rekenen weliswaar geen rente voor het voorschieten van de rekening, maar wie na dertig dagen toch niet kan betalen, krijgt een boete van gemiddeld 15 euro die bovenop het openstaande bedrag komt.

De AFM deed eerder dit jaar onderzoek naar achteraf betalen en zag dat het aantal gebruikers van de dienst in 2022 afnam tot 6,5 miljoen, 8 procent minder dan het jaar ervoor. Maar de resterende gebruikers zijn wel méér transacties gaan doen. De grootste stijging vond plaats onder jongvolwassenen tot 24 jaar oud, en dat noemt de toezichthouder „zorgwekkend”. Bovendien wordt achteraf betalen volgens de AFM ook door minderjarigen gebruikt, in 2023 bijna 600.000 keer, terwijl de minimumleeftijd eigenlijk achttien jaar is.

Voor winkeliers is uitgesteld betalen een relatief dure betaalvorm. De BNPL-aanbieders houden namelijk een deel van het aankoopbedrag, circa 4 procent, in. Ter vergelijking: bij een creditcardbetaling is die bijdrage 1 procent, pinnen met een betaalpas kost ongeveer 17 cent.

Voor de aanbieders van uitgesteld betalen zijn de transactiekosten die ze aan winkeliers rekenen de grootste inkomstenbron. De boetes die ze aan te laat betalende consumenten opleggen, vormen een kleiner deel van hun inkomsten: zo’n 20 tot 40 procent.

De retailers namen van de gelegenheid gebruik om in hun brief gelijk iets anders aan te kaarten: een wetsartikel uit 1992 dat ervoor zorgt dat klanten niet verplicht kunnen worden meer dan de helft van de prijs van hun aankoop te betalen voor ze het product in huis hebben. Dat is in fysieke winkels vaak niet aan de orde, omdat je je aankoop gelijk meeneemt. Voor online verkopers geldt de plicht wel en mag de consument vragen de helft pas na levering te betalen. Het idee is dat consumenten zo beter beschermd zijn tegen bestellingen die nooit geleverd worden.

Vooral jonge mensen tot 24 jaar doen vaker aan buy now, pay later. De AFM noemt dat ‘zorgwekkend’

Maar dat wetsartikel is veel winkeliers een doorn in het oog. „Je moet als webwinkelier verplicht een mogelijkheid bieden om achteraf te betalen”, zegt Peters. „Zelf een factuur meesturen en hopen dat die ook echt betaald wordt, is een te groot risico. Dus daarom moet het via die BNPL-aanbieders.” Zij betalen de winkelier direct uit en dragen het risico op wanbetalende klanten. Veel winkeliers die zowel online als offline handelen hebben daardoor al een contract met een BNPL-partij. Peters vreest nu dat zij „erin gerommeld” worden om de methode ook in hun fysieke winkels te accepteren.

Vooral de aanbieders van BNPL profiteren dus van een verdere uitrol van het uitgesteld betalen. De omzet van Klarna groeide in de eerste helft van dit jaar al met 27 procent tot 13,3 miljard Zweedse kronen (ruim 1,1 miljard euro). Volgens persbureau Bloomberg werkt Klarna aan een beursgang met een waardering van 18,5 miljard euro. Om aantrekkelijk te worden voor beleggers, wil het bedrijf intussen flink doorgroeien. Klarna is duidelijk over zijn doelen: bij elke kassa, online of offline, een betaalmogelijkheid zijn.

Delen

Mail de redactie

Het affiche beloofde een lezing over ‘Criminalisering, diaspora en verhongering’. Aanstaande maandag om 12.15 uur op de campus van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Met ernaast de afbeelding van een watermeloen – symbool van het Palestijns verzet – en de naam van een spreker: Mohammed Khatib.

De spreker, een Palestijnse activist die in België woont, was uitgenodigd door een tiental docenten van de universiteit. Onder de naam ‘Situating Palestine’ organiseren zij sinds november vorig jaar lezingen over de situatie van de Palestijnen. En ditmaal was Khatib uitgenodigd, om te spreken over de manier waarop het Palestijnse verzet wordt ‘gecriminaliseerd’.

Alleen, hij mag niet komen, besliste het kabinet vrijdag. In een verklaring lieten ministers David van Weel (Justitie en Veiligheid, VVD) en Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) weten zijn komst „zeer onwenselijk” vinden. „Voor het zaaien van haat en verheerlijken van geweld is absoluut geen plek in Nederland.” Eerder deze week hadden ook 36 studenten en medewerkers van de Radboud Universiteit het college van bestuur opgeroepen om zijn komst te voorkomen.

In Duitsland verboden

Khatib is coördinator van Samidoun (Arabisch voor ‘standvastig’), een internationale pro-Palestijnse beweging die naar eigen zeggen is opgericht in solidariteit met Palestijnse gevangenen in Israël. Maar volgens de ministers „legitimeert, vergoelijkt en verheerlijkt” de organisatie geweld tegen de staat Israël en spreekt Khatib „zijn steun uit voor terroristische organisaties”. De beweging is in Duitsland verboden maar staat niet op de Europese sanctielijst van terroristische organisaties. Onlangs heeft een meerderheid in de Tweede Kamer het kabinet opgeroepen de organisatie ook in Nederland te verbieden.

Met het besluit negeerde het kabinet volgens RTL Nieuws een advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en van immigratiedienst IND. Die zouden in een memo aan de minister hebben geschreven dat er „onvoldoende rechtsgrond” is voor het ongewenst verklaren van Khatib. Volgens de ambtenaren zou een inreisverbod bij de rechter vermoedelijk geen stand houden.

Samidoun zal het besluit daarom zeker aanvechten bij de rechter, zegt Thomas Hofland, de woordvoerder van Samidoun Nederland. Mogelijk nog dit weekend, in een kort geding. Ook Khatib zelf stapt naar de rechter.

Terreurlijst

Samidoun, zegt Hofland, organiseert louter publieke evenementen, deelt flyers uit en houdt briefschrijfacties voor Palestijnse gevangenen. „Daar mag je het niet mee eens zijn, maar dat is iets anders dan terrorisme.” De Nederlandse tak is opgericht in 2019 en bestaat uit enkele tientallen mensen. Khatib heeft namens de Belgische tak in interviews regelmatig steun betuigd aan Hamas en Het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP), die wel op de Europese terreurlijst staan. „Ik ontken niet dat we een band hebben met de PFLP”, zei Khatib onlangs. „Ik ben fier op dat verband.”

Maar dat verband houdt alleen „contact” in, geen steun, zegt Hofland. „We houden regelmatig webinars waarin we spreken met woordvoerders van Hamas, PFLP en de Palestijnse Islamitische Jihad. Daar is verder niks illegaals aan, die bijeenkomsten vind je gewoon online, op Odyssee.”

Ook Jon Schilder, hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, is benieuwd op welke rechtsgrond het kabinet de komst van Khatib wil tegenhouden. In 2015 besloot de burgemeester van Eindhoven zeven ‘haatimams’ te weren die in de stad een lezing wilden houden. Zo’n verbod mag onder bepaalde omstandigheden, zoals gevaar voor de openbare orde of de veiligheid. Maar dat besluit werd toen door de rechter onwettig verklaard, wegens onterechte inbreuk op het recht om te vergaderen. „De overheid mag een lezing vooraf niet verbieden op basis van de inhoud”, zegt Schilder. „Dat is censuur en gaat in tegen recht op vrijheid van meningsuiting.”

Al bleek in 2022 ook dit grondrecht minder absoluut dan gedacht. Want toen werd Britse complotdenker David Icke door het toenmalige kabinet geweigerd – hij zou spreken op een demonstratie in Amsterdam. En dat besluit werd door de rechter bekrachtigd.

Videoverbinding

Khatib een terrorist? Zo heeft Ties van den Bogaard, van studentenvakbond AKKU, actief aan de Radboud Universiteit, hem niet leren kennen. In mei bracht Khatib een bezoek aan het tentenkamp dat studenten tijdens de pro-Palestijnse protesten hadden opgericht. „Hij heeft er zijn oplossing voor het conflict uiteengezet. Een vrij Palestina, waar iedereen ongeacht geloof en afkomst kan wonen, zonder de huidige apartheidsstructuren die er nu zijn in Israël.”

„We gaan kijken of we nog iets anders kunnen regelen voor maandag”, zegt Van den Bogaard, die niet in de organisatie van de lezingenreeks zit maar bij het overleg wel nauw betrokken is. „Op X deed iemand de suggestie om hem alsnog te laten spreken via een videoverbinding.”

Delen

Mail de redactie

De Iraanse Nobelprijswinnaar Narges Mohammadi (52) blijft nog eens zes maanden langer vastzitten. Dat meldt haar familie vrijdag in een verklaring op het sociale mediaplatform Threads. Reden van de strafverlenging is dat Mohammadi in augustus heeft geprotesteerd tegen de executie van een medegedetineerde in de gevangenis waar ze vastzit. Ze zou daarom opnieuw zijn veroordeeld voor „ongehoorzaamheid en verzet tegen bevelen”.

De Iraanse wordt al lange tijd vervolgd vanwege haar activisme ten behoeve van vrouwenrechten en haar felle kritiek op het Iraanse regime. Haar huidige periode in gevangenschap begon in 2021 en werd daarna meermaals verlengd. Begin dit jaar kreeg ze er nog 15 maanden bij. Bij elkaar komen de veroordelingen uit op 13 jaar en 9 maanden gevangenis en 154 zweepslagen, dat meldt Free Charges Coalition, een actiegroep die strijdt voor haar vrijlating.

In een verklaring eist Free Charges Coalition opnieuw haar „onvoorwaardelijke vrijlating”. Volgens de actiegroep weigert de staat haar medische hulp te geven, terwijl haar gezondheidssituatie flink is verslechterd.

In 2023 won Mohammadi de Nobelprijs voor de Vrede, die door haar kinderen in ontvangst werd genomen. Die kreeg zij samen met de hele Iraanse protestbeweging die zich inzet voor vrouwenrechten en vrijheid in Iran. Mohammadi werd door het comité geroemd voor het brengen van grote persoonlijke offers voor haar idealen.

Delen

Mail de redactie

De Coöperatie Laatste Wil (CLW) noemt het zelfdodingspoeder middel X niet langer „humaan”. Dat laat voorzitter Rob van Doorn weten. De organisatie gaat de omschrijving begin volgende week op haar eigen website aanpassen. „We moeten een volledige bijsluiter publiceren waarin alle bijwerkingen aan bod komen”, zegt Van Doorn. Die beslissing neemt de CLW na onderzoek van het journalistieke collectief Argos. In de podcastserie Dolle Mina’s van de dood onderzoekt Argos de grenzen van hulp bij zelfdoding en in het bijzonder de opkomst en verstrekking van middel X.

Uit eerder grootschalig onderzoek van de GGD Amsterdam en 113 Zelfmoordpreventie, bleek dat sinds 2017 zeker 172 mensen aan soortgelijke poeders zijn overleden. Forensisch arts Karen van den Hondel voerde het onderzoek uit met twee collega’s en las daartoe meer dan honderd schouwverslagen, waarin de omstandigheden van iemands overlijden worden beschreven.

Ik ben van de stempel dat je alles openbaar moet maken, zodat mensen zelf kunnen beslissen

In die verslagen worden omstandigheden benoemd die zij niet als humaan zou beschrijven, licht ze toe in Dolle Mina’s van de dood. „Wij zagen dat sommige mensen naast hun bed of in andere ruimtes van de woning, zoals toilet en badkamer, werden aangetroffen. Dat er regelmatig braaksel of veel ontlasting door de woning heen zichtbaar was. Dat er soms allerlei spullen rondom lagen, waardoor je je kunt afvragen of iemand op dat moment verward was.”

10 procent van de innemers belandde in het ziekenhuis. „Mensen belden soms in paniek 112 met klachten van beroerdheid, benauwdheid, ze hadden het heel warm. Soms waren ze duizelig en misselijk.” Volgens Van den Hondel is de vraag wat precies de definitie is van een ‘humane’ dood. „Als je het mij vraagt, is dat in bed, omringd door geliefden, zonder pijn, angst, beroerdheid en andere nare klachten.”

Laboratoria

CLW werd in 2013 opgericht met als doel een humaan ‘laatstewilmiddel’ op de markt te brengen. Binnen de euthanasiewetgeving was onvoldoende ruimte voor mensen die hun leven als voltooid zagen, maar niet op goedkeuring van een arts wilden wachten. In september 2017 presenteerde CLW middel X in het tv-programma Nieuwsuur als een „gemakkelijk verkrijgbare, goedkope en humane stof”, waarmee men het eigen leven kan beëindigen. Normaal gesproken wordt het middel gebruikt in laboratoria.

Middel X was afgelopen jaar veel in het nieuws, omdat verschillende rechtszaken speelden van mensen die het middel aan anderen hadden verstrekt. De grootste zaak was die tegen zeven leden van de Coöperatie Laatste Wil. Hun straffen vielen lager uit dan het OM had geëist. Vier werden vrijgesproken van lidmaatschap van een criminele organisatie en hulp bij zelfdoding. Twee oud-bestuursleden werden daar wel voor veroordeeld, maar kregen voorwaardelijke celstraffen van twaalf en vier maanden. Een andere verdachte overleed kort voor de uitspraak op natuurlijke wijze.

CLW was zich al langer bewust van mogelijke bijwerkingen van middel X. Laatste jaren benadrukte de organisatie dat doodgaan met het middel anders was dan „in een romantische film”, zei toenmalig voorzitter Jos van Wijk in 2021 tegen NRC. „Mensen reutelen en rochelen. Ze hebben er een strijd aan.” Maar de nadruk werd altijd gelegd op de humane dood die middel x zou bieden.

Argos

Ook in oktober 2017 erkende Petra de Jong, toenmalig bestuurslid van de CLW, volgens Argos al dat ernstige verschijnselen konden optreden, zoals „erge verwardheid, epileptische insult, hartritmestoornis, snelle ademhaling en longoedeem”. Het document waarin ze dat schreef, werd volgens Argos twee jaar lang achtergehouden, en daarna gepubliceerd op de besloten website van de coöperatie.

Hoewel CLW zegt de website binnenkort aan te passen, vindt voorzitter Rob van Doorn nog altijd niet dat middel X voor een inhumane dood zorgt. „Wie zelf weleens bij een overlijden is geweest weet dat het lelijk kan zijn. Dat er soms geschreeuwd wordt. Daarom vind ik dat we het vanaf nu ‘een normale dood’ moeten gaan noemen.” De „nieuwe bijsluiter” waar aan wordt gewerkt, moet volgende week op de website staan, zegt Van Doorn. „Ik ben van de stempel dat je alles openbaar moet maken, zodat mensen zelf kunnen beslissen. Ik hou van absolute openheid.”

Delen

Mail de redactie