Na Covid weer grenscontroles? Dat valt grensgemeente Sluis rauw op het dak. ‘We gaan hiermee drie stappen achteruit’

De grens met België is sinds 1960, toen vrij verkeer van personen tussen Nederland en België werd ingevoerd, slechts twee keer eerder afgesloten geweest. Eerst in april 2001, toen in Nederland de besmettelijke mond- en klauwzeerziekte onder koeien, varkens, schapen en geiten uitbrak. Een kleine twintig jaar later moesten wegblokkades voorkomen dat Belgen en Nederlanders elkáár besmetten, met het coronavirus.

Aan die eerste lockdown moest Marga Vermue-Vermue, burgemeester van Sluis, afgelopen dagen terugdenken. Het Zeeuwse vestingstadje, waar volgens haar 80 tot 90 procent van de dagjesmensen uit België komt, lag er in de lockdown verlaten bij. Een schrikbeeld dat ze niet graag herhaald ziet. De Belgen die in Sluis komen winkelen en de Duitsers die de achterliggende stranden bezoeken, houden het leefbaar in haar gemeente – een van de dunbevolkste van Nederland.

„We grenzen volledig aan België, terwijl juist de bereikbaarheid van Nederland voor ons lastig is (vanwege de Zeeuwse eilanden, red.). Zeeuwen gaan naar ziekenhuizen, zorginstellingen en scholen in België”, vertelt Vermue-Vermue. „En dan zijn er nog de nauwe banden tussen families en vrienden aan beide kanten van de grens, velen zijn gehuwd met een Vlaming. Eerlijk gezegd voelen sommige inwoners zich meer verbonden met België dan met Nederland.”

De grenscontroles die nu zijn aangekondigd, niet om een ziekte-uitbraak te voorkomen maar om illegale migratie tegen te gaan, is rauw op het dak gevallen bij burgemeesters van grensgemeenten als Sluis. Aan hun grenzen met Duitsland en België moeten „irreguliere migranten” teruggestuurd worden, schreef premier Schoof afgelopen zaterdag in een Kamerbrief. In die categorie vallen bijvoorbeeld asielzoekers die in een ander Europees land al asiel hebben aangevraagd. Het kabinet beroept zich op een artikel uit de Schengengrenscode, waarin staat dat landen „bij uitzondering toezicht mogen instellen aan hun grenzen als sprake is van ernstige bedreiging van de openbare orde of binnenlandse veiligheid.”

Buurlanden

Nederland volgt daarmee het voorbeeld van Duitsland, dat sinds september in de strijd tegen illegale migratie, terrorisme en grensoverstijgende criminaliteit mensen controleert bij de grenzen met verschillende buurlanden. Ook Frankrijk gaat grenscontroles uitvoeren, vanaf komende vrijdag. Europese landen zouden grenscontroles juist als ‘laatste redmiddel’ moeten inzetten, stond in een resolutie van de Assocation for European Border Regions (AEBR) die ook ondertekend werd door Joris Bengevoord, burgemeester van Winterswijk. In het Algemeen Dagblad sprak hij zijn verbazing en zorgen uit over de voorgenomen grenscontroles.

Je kan hier op zoveel manieren de grens oversteken: wandelend, fietsend, met de auto, over zandwegen

Hans Verheijen
burgemeester van Sittard-Geleen

In Limburg grenzen vier gemeenten zelfs aan België én Duitsland, zoals Sittard-Geleen. „Onze samenleving speelt zich af binnen Europa”, zegt burgemeester Hans Verheijen van Sittard-Geleen. „Voor een regio die niet zo welvarend is als de Randstad is dat heel belangrijk.”

Net als zijn ambtgenoot uit Zeeland herinnert Verheijen zich de Belgische blokkades in coronatijd nog goed. „Dat heeft heel veel gezinnen geschaad. In de gemeente Selfkant, dat voor een deel aan ons grenst, heeft ruim 30 procent van de inwoners een Nederlandse nationaliteit.”

De landsgrens bestaat gevoelsmatig niet meer, zeggen burgemeesters uit het zuiden. „Dat is ondenkbaar voor de mensen hier”, zegt Mark Buijs, burgemeester van het West-Brabantse Roosendaal, waar dertien grensovergangen zijn. „Ik vind dat zij echt tekort worden gedaan met deze maatregel. Het verhaal klinkt natuurlijk goed: we gaan zorgen dat we de instroom beperken. Maar we gaan het pas merken als we niet meer kunnen gaan en staan waar we willen. Eigenlijk gaan we hiermee drie stappen achteruit.”

Waar de Belgische blokkades in coronatijd nog te verdedigen waren als noodzakelijk kwaad, ziet Verheijen niets in de grenscontroles die nu zijn aangekondigd. „Toen leed de economie sowieso schade”, zegt de burgemeester van Sittard-Geleen. „Als je nu hindernissen gaat creëren in het Europa zoals we dat kennen, ben ik bang dat onze inwoners die rekening gaan betalen.”

Van grenscontroles aan de Duits-Limburgse grens merkt Verheijen „niets”. „Daar zijn wat prikacties geweest, maar grensbewaking is het niet te noemen.” Grensoverschrijdende criminaliteit tegengaan, doen gemeentes als het Zeeuwse Sluis door beelden en informatie met de Belgische politie uit te wisselen. Volgens Vermue-Vermue en Buijs (Roosendaal) kan het kabinet beter investeren in de controle van drugssmokkel via havens als Vlissingen, Terneuzen en Moerdijk.

Handhaven

Het is überhaupt de vraag of het kabinet zijn woorden waar kan maken. „Vertel mij maar hoe je dat gaan doen, als er in mijn gemeente al dertien van dat soort overgangen zijn”, zegt Buijs, burgemeester van Roosendaal. Zijn collega Verheijen, burgemeester van Sittard-Geleen: „Je kan hier op zoveel manieren de grens oversteken: wandelend, fietsend, met de auto, al dan niet over zandwegen. Na de Tweede Wereldoorlog staken hier ook boter- en koffiesmokkelaars over. Dat was toen al niet te handhaven, met een douane die groter was dan dat die nu is. Een grens zet je niet dicht.”

Hun conclusie? De aangekondigde grenscontroles zijn symboolpolitiek. „Het schijnt tegenwoordig zo te horen”, verzucht Buijs. „Politiek werkt blijkbaar op incidenten waar direct op wordt geschakeld. In plaats van even goed na te denken: is dit wel haalbaar? En welk probleem lossen we hier eigenlijk mee op? En lossen we dat probleem ook wel op? Dit is alleen een middel om onze angsten te bekoelen.”


Hoe er in Rusland en China naar de Amerikaanse verkiezingen wordt gekeken

ChinaVeel internetgebruikers hopen dat Trump gaat winnen

Voormalig president Donald Trump domineert de hashtag #Amerikaanseverkiezingen op het Chinese sociale media-platform Weibo. De veertien miljard views die het onderwerp tot nu toe trok gingen vooral naar de beelden die ook in de rest van de wereld veel aandacht trokken: Trump die friet schuift bij McDonald’s, Trump die op muziek staat te wiegen, Trump die tekeergaat tegen Harris.

„Als ik de tegenstellingen tussen onze landen even wegdenk, vind ik Trump eigenlijk heel leuk”, schrijft Weibo-gebruiker @RPLin9890 in een typische reactie onder één van de posts. „Die ouwe is echt lollig.”

Over ‘zus Ha’, zoals presidentskandidaat Kamala Harris veel wordt genoemd, is minder te vinden. Er zijn wel veel kritische filmpjes over haar standpunt inzake de oorlog in Gaza. En een paar nepfoto’s over hoe ze op de vuist zou zijn gegaan met Jill Biden, de vrouw van de president. Maar meer dan op haar persoon, wordt er kritiek geuit op de Democratische partij, die in China wordt gezien als een ‘woke’ partij die zich te veel met de rest van de wereld bemoeit.

Over Trump zijn China’s online nationalisten, een groep vooral jongere, mannelijke internetgebruikers die online heel actief is, vrij positief. Hoewel het juist Trump was die als president een handelsoorlog met China begon, het begin van een flinke verslechtering in de relaties tussen China en de Verenigde Staten, hopen veel internetgebruikers dat hij gaat winnen. Ze waarderen zijn autoritaire stijl en noemen hem ‘Chuan Jianguo’, letterlijk ‘Trump die ons land opbouwt’. Dat is een inmiddels vertrouwde bijnaam, uit de tijd dat Trump president was, die suggereert dat Trumps buitenlands beleid niet dat land, maar juist China op de lange termijn zal versterken.

Chaotisch spektakel

Onder de bredere bevolking leven deze verkiezingen minder dan ze voorheen deden. De Amerikaanse verkiezingen werden tot voor kort intensief en ook bewonderend gevolgd. Nu zien veel Chinezen vooral „een chaotisch spektakel”, vertelde Liu Yawei, een analist van China’s publieke opinie bij het Amerikaanse Carter Centre, aan de Hongkongse krant South China Morning Post. Hij zegt dat vooral de 6 januari rellen in 2021, toen Trump zijn verkiezingsnederlaag ontkende, en het hoge dodenaantal tijdens de pandemie de Chinese blik op de Amerikaanse democratie negatief hebben beïnvloed.

Onder de beleidselite leeft de verkiezingsrace wel. Niemand die het weet, maar er wordt veel gespeculeerd over wie president Xi Jinping liever als Amerikaans leider zou zien. „Volgens de meeste analisten is het een keus tussen twee stapels rotte appels,” schrijft politicoloog Ding Xueliang vorige week in een Hongkongs tijdschrift. De noodzaak van een ‘streng’ China-beleid, dat de technologische ontwikkeling van China afremt, is een van de weinige onderwerpen waarover Democraten en Republikeinen niet sterk van mening verschillen.

Veel experts denken dan ook dat de Chinese overheid geen sterke voorkeur heeft voor een van beide kandidaten. Harris, die waarschijnlijk het ‘decoupling’ beleid (loskoppeling van de Chinese economie) van Joe Biden zal voortzetten, zal voorspelbaarder zijn, maar ook meer gebruik maken van internationale samenwerking om China in te perken. Trump zegt tijdens campagnebijeenkomsten dat hij China nóg harder zal aanpakken, met hoge heffingen op alle import uit China. Maar met hem valt misschien nog een deal te sluiten.

Mensenrechten

En dan is er nog Tim Walz, de Democratische vicepresidentskandidaat die veel tijd in China doorbracht en het land goed kent. In China wordt die ervaring niet per se gezien als voordeel. Politicoloog Ding denkt dat het zou kunnen betekenen dat een Harris-regering zich meer zal richten op mensenrechten, een onderwerp dat China liever buiten de diplomatie houdt. Als parlementslid had Walz ontmoetingen met de Dalai Lama en de Hongkongse activist Joshua Wong. „Ik ken China inderdaad a hell of a lot beter dan Donald Trump”, vertelde Walz de pers eerder deze maand in Pennsylvania.

In het Chinese debat over de Amerikaanse verkiezingen schuilt ook wat leedvermaak, over de politieke verdeeldheid in het land en de kans dat de uitslag opnieuw leidt tot onrust. „Harris moet winnen. Dat is beter voor het plot”, aldus één Weibo-gebruiker. En een ander: „De Amerikaanse verkiezingen zijn de grootste show van de wereld”.

Tabitha Speelman

Op deze foto van 9 november 2016 zijn in een café in Moskou de portretten te zien van de net gekozen Donald Trump en Vladimir Poetin.
Foto Alexander Zemlianichenko/AP

RuslandRussische kijkers horen Harris zelden spreken

Heimelijk, dat is het sleutelwoord van de Russische betrokkenheid bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Want openlijk interesseert het Kremlin zich er weinig voor. „De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn niet Moskou’s grootste zorg”, zei president Vladimir Poetins woordvoerder Dmitri Peskov eind vorige maand minzaam tegen verslaggevers.

Peskov benadrukte dat Rusland zich met ‘binnenlandse problemen’ en ‘de eigen agenda’ bezighield. Of het Kremlin een voorkeurskandidaat in de race heeft? „Dat is een vraag voor Amerikaanse kiezers, die met smart de verkiezingen afwachten”, kaatste Peskov.

Wat betreft Oekraïne is het helder: wie straks in het Witte Huis zit, bepaalt hoe lang Oekraïne zich kan blijven verdedigen tegen de Russische inval. Erg geloofwaardig is het dus niet dat de uitslag op 5 november Moskou weinig zou uitmaken.

Wie oplet, ziet de lange arm van Moskou onophoudelijk prikjes uitdelen in het proces van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Met name via sociale media weet het kiezers te bereiken met desinformatie. Denk onder andere aan de vele fake-video’s die kandidaat Harris in diskrediet brengen, met Russische vingerafdrukken erop.

Oorlogstermen

En wie naar de Russische staatsmedia kijkt, valt ook op dat berichtgeving één kant op helt. Het Eerste Kanaal toont kijkers bijvoorbeeld hoe Trump frietjes bakt, en vertelt dat het hem dichter bij het volk moet brengen, terwijl de verhalen over de horecaervaring van „zijn rivaal” Harris onbevestigd blijven.

Op maandag werden de verkiezingen op het Eerste Kanaal in oorlogstermen gevat. „Hollywoodsterren zijn de zware artillerie van de Democraten”, zei een nieuwslezer maandag, gevolgd door een compilatie met steuntoespraken van Robert De Niro en Leonardo DiCaprio. Het segment werd afgetopt met een speech van Donald Trump die Kamala Harris aanvalt: „Ze is een lege huls.” Russische kijkers horen Harris zelf zelden spreken. Er wordt over beelden van haar heen gesproken.

Russische ultranationalistische commentatoren op Telegram volgen de verkiezingen vooral via Amerikaanse media. Zij bekijken de verkiezingen door de lens van de oorlog in Oekraïne, en wegen Trumps uitspraken dat hij de oorlog in Oekraïne „razendsnel” zou willen beëindigen. De mogelijke chaos van „clown Trump” zorgt voor vrolijkheid in de comments van een kanaal met 1,6 miljoen volgers.

Die vrolijkheid moet zeker niet verward worden met steun. Het idee voor een vredesplan ‘Minsk-3’ onder toezicht van EU-lidstaten wordt in de populairste reacties ontvangen met „droom verder Trump”, „Gaat iemand ons nog iets vragen?”, en „Een idioot komt op de plaats van een idioot, meer moet je hier niet van verwachten.”

Stapels champagne

Dat het Kremlin liever Trump aan de macht ziet (die tenminste nog af en toe belt) dan Kamala Harris, lijkt uit de berichtgeving wel duidelijk. Maar of de Russische ultranationalisten zoals in 2016 stapels champagne laten aanrukken als dit gebeurt, valt te betwijfelen. Toen hoopte Moskou nog dat Trump misschien wel de sancties zou schrappen, of zelfs de Krim-annexatie zou erkennen.

„Alleen de naïeveling zal geloven dat de Verenigde Staten en de nieuwe president vriendschap met Rusland zullen sluiten”, stelt een veel gelikete post. De post met de meeste likes pleit voor escalatie: „De Amerikanen zullen alléén stoppen met het bewapenen van Oekraïne als er een echte nucleaire dreiging voor Amerikaanse steden aan de horizon verschijnt.”

„Het belangrijke aan Trump was dat hij nooit preekte over mensenrechten in Rusland”, stelde Konstantin Remtsjoekov, hoofdredacteur van de Nesavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant) tegen de BBC. Maar „Trump legde de zwaarste sancties tot dan toe op aan Rusland”. En dat is niemand in Rusland vergeten. „Veel mensen waren aan het eind teleurgesteld over zijn presidentschap.”

Met datzelfde argument sprak president Poetin begin september zelfs nog zijn voorkeur uit voor Kamala Harris. „Joe Biden heeft haar aanbevolen. […] Eerder zeiden we dat Biden onze voorkeurskandidaat was. Dus doen we zoals hij zegt en steunen we haar”, zei Poetin tijdens het Economisch Forum in Vladivostok in september. „Daarnaast lacht ze zo expressief en aanstekelijk.”

Simone Peek


PBL: bouw niet te veel kleine flexwoningen

Bouw niet te veel kleine flexwoningen en waak ervoor dat ze niet in grote complexen op onaantrekkelijke locaties komen. Daarvoor waarschuwt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een dinsdag verschenen publicatie over flexwoningen.

Bij besluiten om flexwoningen te bouwen sturen gemeenten en Rijk vooral op grote aantallen, aldus de onderzoekers, en houden ze in mindere mate rekening met de woonwensen van Nederlanders. „Begrijpelijk, gezien de acute woningnood”, schrijven ze, „maar deze focus op aantallen kan ten koste gaan van andere publieke belangen, zoals de leefbaarheid, gezondheid en veiligheid van de woonomgeving.”

Een precieze definitie van flexwoningen is er niet. In de regel worden er huizen mee bedoeld die in principe tijdelijk worden geplaatst, vaak met een vergunning voor vijf tot twintig jaar. Veel van deze woningen worden fabrieksmatig in modules gebouwd en op de bouwplaats in elkaar gezet. Ze zijn daardoor relatief eenvoudig te demonteren en te verplaatsen.

Een van de belangrijkste voordelen ten opzichte van permanente woningen is dat flexwoningen makkelijker en sneller te plaatsen zijn. Door strengere lucht- en geluidsnormen is het een stuk lastiger permanente woningen te bouwen. Flexwoningen kunnen, omdat ze nu eenmaal tijdelijk zijn, bijvoorbeeld nabij een snelweg of industrieterrein worden neergezet.

Kwalitatief zijn flexwoningen inmiddels net zo goed als permanente woningen. Wel zijn ze in de praktijk vaak een stuk kleiner; ruim 80 procent van de flexwoningen heeft een woonoppervlak van dertig vierkante meter of minder.

Veel Nederlanders willen op méér dan dertig vierkante meter wonen

En dat is volgens het PBL een ontwikkeling om in de gaten te houden. Veel Nederlanders willen immers groter dan dat wonen, blijkt uit woningmarktonderzoek. Flexcomplexen met veel kleine woningen kunnen volgens het planbureau te maken krijgen met hoge doorstroming. Omdat mensen op zoek zijn naar iets groters, zullen ze er minder lang blijven wonen, is de redenering – en dat is niet goed voor de gemeenschapszin in de buurt. Dit gebeurde volgens onderzoekers ook bij de zogenoemde HAT-eenheden, tijdelijke woningen die in de jaren zeventig en tachtig werden gebouwd.

Duizenddingendoekje

In de landelijke woningbouwplannen heeft flexwonen de afgelopen jaren een prominente rol gekregen. Het PBL beschrijft de flexwoning als een „duizenddingendoekje” dat voor steeds meer woningmarktproblemen een oplossing moet bieden. Zo moeten flexwoningen de „kwalitatieve mismatch tussen vraag en aanbod” voor Nederlandse woningzoekers uit de weg ruimen, maar ook snel goedkope huisvesting bieden voor (kwetsbare) groepen als studenten, statushouders, ggz-patiënten en dakloze mensen.

Daarbij is volgens het PBL de beleidskeuze om ergens flexwoningen te bouwen vaak niet goed onderbouwd. Beleidsmakers zouden zich vaker moeten afvragen of flexwonen wel de juiste oplossing is, en of niet valt te kiezen voor permanente woningen. Zeker als het gaat om het oplossen van het woningtekort: „Flexwonen is een tijdelijke oplossing voor aanhoudende problemen”, schrijven de onderzoekers.

Dit jaar worden naar verwachting ruim 8.000 flexwoningen gebouwd. Dat moet uiteindelijk oplopen naar jaarlijks 15.000.

Het is voor de tweede keer in korte tijd dat het PBL zich kritisch uitlaat over een belangrijke pijler onder het woningbouwbeleid van het kabinet. Het Planbureau haalde vorige maand al de effectiviteit van het ‘straatje erbij’ onder. Dit bouwen aan de randen van dorpen en steden ziet de politiek als een belangrijke optie om het huizentekort weg te werken, maar het zou slechts 10 procent van de benodigde woningen opleveren. Een „bescheiden bijdrage”, stelden de onderzoekers.


Is er een ‘nieuw’ pianowerk van Chopin gevonden? Experts denken van wel

Zou het, een ‘nieuwe’ Chopin? Wel volgens Robinson McClellan, curator van de Morgan Library & Museum in New York. The New York Times maakte afgelopen weekend bekend dat McClellan tijdens zijn werk een oud stuk papier vond met een handgeschreven, onbekend muziekstuk erop. Bovenaan staat, in mooi cursief: Chopin.

Het manuscript kwam in de lente tevoorschijn bij het uitpluizen van een in 2019 geschonken collectie van A. Sherrill Whiton, een fervent autografieënverzamelaar. Als het een echte, onbekende Chopin is, is dat tamelijk bijzonder. De Poolse Frédéric Chopin (1810-1849) is misschien wel de populairste pianocomponist uit de westerse muziekgeschiedenis. Hij is alleen al bijzonder omdat hij zich in zijn korte leven louter richtte op pianomuziek. Daarin was hij erg productief: hij schreef meer dan tweehonderd nog steeds erg geliefde pianostukken.

Boven de ‘nieuwe’ Chopin, dat Morgan tussen 1830 en 1835 dateert, staat behalve zijn naam ‘Valse’: een wals. Maar geen wals voor balzaaldansjes; Chopin gaf muzikale diepte aan de driekwartsmaat. Hij zou er vijfentwintig hebben geschreven, maar die zijn niet allemaal overgeleverd.

Erg uitbundig

Pianist Lang Lang nam het herontdekte stuk op voor The New York Times. Het staat in toonsoort a klein en is opvallend kort, 48 maten inclusief herhaling die je in 80 seconden kunt spelen, en in die korte tijd voor Chopins doen erg uitbundig, met al een ‘fff’ (de luidste dynamische aanwijzing) in de zevende maat. Uit handschriftanalyse blijkt dat Chopin zijn naam er niet zelf boven heeft gezet en er staan een paar ritmische fouten in. Toch hoor je onmiskenbaar Chopins muzikale stijl.

McClellan en Jeffrey Kallberg, musicoloog aan de Universiteit van Pennsylvania, zien ook andere bewijzen voor de authenticiteit van het manuscript: het papier en de inkt zouden overeenkomen met bekende handschriften van Chopin, net als zijn specifieke manier van het noteren van de f-sleutel. Ook Lang Lang zegt in het The New York Times-artikel te geloven dat het om een echte Chopin gaat.

De muziekgeschiedenis staat bol van valse én authentieke herontdekkingen. Vorige maand nog klonk in Salzburg voor het eerst een herondekt strijktrio van Mozart. Musicologen zullen de komende tijd over elkaar heen buitelen om te bewijzen of ontkrachten dat het werkje echt van Chopin is. Het heeft ook wel eens jaren geduurd voor een namaak bewezen werd. Een wals in fis-klein, gepubliceerd als een Chopin in 1861 en bekend als de ‘Valse mélancolique’, werd pas in 2012 geïdentificeerd als een ingekorte versie van een stuk van een andere componist: Charles Mayer.

Lees ook

Muziekprofessor over de wals: De elegante Weense wals was vroeger de wulpse dans van rebelse tieners

De elegante Weense wals was vroeger de wulpse dans van rebelse tieners


Commissie die namens Vaticaan seksueel misbruik onderzoekt, hekelt opstelling Vaticaan

Een adviesraad die in opdracht van paus Franciscus de afhandeling van seksueel misbruik in de Katholieke Kerk onderzoekt, is niet te spreken over de manier waarop het Vaticaan met dat soort schandalen omgaat. Dat heeft de Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen dinsdag bekendgemaakt in haar eerste jaarrapport.

De kritiek is gericht op de dicasterie voor de Geloofsleer, het orgaan dat zich binnen het Vaticaan onder meer bekommert om misbruikslachtoffers en meldingen daarover verzamelt. Daarmee is de afdeling een van de weinige plekken die op de hoogte is van de omvang van het misbruik binnen de Katholieke Kerk. Uitgerekend de dicasterie weigert echter cijfers te delen met de eigen onderzoekscommissie van het Vaticaan.

Het Vaticaanse bureau, dat onder de verantwoordelijkheid van de paus valt, werkt bovendien te traag en opereert te geheimzinnig. Dit zorgt voor „aanhoudende bezorgdheid” bij de Pauselijke Commissie. Die voorspelt dat de attitude van de dicasterie „het wantrouwen onder slachtoffers zal blijven aanwakkeren”.

Gebrekkige afhandeling

Paus Franciscus richtte de Pauselijke Commissie tien jaar geleden op. Destijds werden op steeds meer plekken in de wereld gevallen bekend van grootschalig misbruik door geestelijken binnen de Katholieke Kerk. Dergelijke zaken werden vaak decennialang toegedekt. Ook nu verloopt de afhandeling in veel gevallen gebrekkig, net als het verkrijgen van erkenning. Het Vaticaan heeft er moeite mee beleid te ontwikkelen dat de noden van de slachtoffers als uitgangspunt neemt.

De Pauselijke Commissie roept het Vaticaan op om slachtoffers beter te informeren over mogelijke compensatie voor het leed dat hen is aangedaan. Aangenomen wordt dat de Pauselijke Commissie de voorbije jaren binnen de Katholieke Kerk de nodige tegenwerking ondervond. Persbureau AP noemt het naar Vaticaanse begrippen kritische rapport in dat opzicht een „mijlpaal”.

In de onderzoekcommissie, die twintig leden telt, zetelt ook de Nederlandse juriste Maud de Boer-Buquicchio. Zij was eerder speciaal VN-rapporteur kinderhandel en seksuele uitbuiting van kinderen.

Op publieke excuses van de paus voor het wereldwijde seksueel misbruik binnen zijn instituut is het nog altijd wachten. In september, bij een bezoek aan België, heeft paus Franciscus wel zijn excuses aangeboden aan een selecte groep Belgische slachtoffers van seksueel misbruik.

Priester Rik Devillé, die met name Belgische misbruikslachtoffers bijstaat, zei eerder tegen NRC weet te hebben van „meer dan duizend brieven” die ‘overlevers’ de afgelopen jaren naar de paus hebben gestuurd. „Nooit volgde een inhoudelijke reactie.”

Lees ook

Wat gaat de paus zeggen tegen de slachtoffers van seksueel misbruik in de kerk? Heel België kijkt met argusogen toe

Paus Franciscus en de aartsbisschop van Luxemburg in de pausmobiel.


Wereldhandelsorganisatie WTO verliest haar relevantie

De wereldhandel dreigt te verzanden in een groeiend web van invoertarieven en andere handelsrestricties. Deskundigen zijn bezorgd dat een nieuwe golf handelsoorlogen voor de deur staat, die tot nog meer ellende kan leiden.

Rem Korteweg, handelsspecialist en onderzoeker bij de geopolitieke denktank Clingendael, slaat alarm: „Het risico op wereldwijde handelsoorlogen neemt toe, en dat is een groot gevaar. In de jaren twintig droegen handelsoorlogen bijvoorbeeld bij aan de economische depressie, die weer voorafging aan de Tweede Wereldoorlog.”

Ook de hoofdeconoom van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), Pierre-Olivier Gourinchas, waarschuwde vorige week in een persconferentie voor de „escalatie van handelsspanningen”.

Lees ook

Handelsoorlog EU-China wordt concreet: maatregelen tegen Franse cognac

Eikenhouten vaten voor de opslag van cognac in de Hennessy-fabriek in het Franse Cognac.Foto Gao Jing/Xinhua News Agency

Hun zorgen zijn niet ongegrond. Wie het nieuws volgt, kan de indruk krijgen dat een totale handelsanarchie is uitgebroken. Zo werd een recente reeks invoerheffingen op Chinese elektrische auto’s direct beantwoord door Chinese heffingen op Europese brandewijn, en de dreiging van zo’n heffing op varkensvlees. In de VS heeft Donald Trump al aangekondigd dat hij bij terugkeer in het Witte Huis goederen uit het buitenland met 10 tot 20 procent wil belasten – en die uit China met 60 procent.

Dergelijke maatregelen strijden met de regels van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), die handel soepel, voorspelbaar en vrij wil houden. Toch blijven juridische repercussies vaak uit.

Scheidsrechter wereldhandel

Dat was vroeger wel anders. Ooit hoefde de WTO, zelfbenoemd scheidsrechter van de wereldhandel, maar met haar scepter te zwaaien als één van de 164 aangesloten landen een klacht indiende. Partijen kwamen dan vaak samen tot een oplossing, of ze accepteerden de uitspraak van het gezaghebbende geschillenorgaan.

Sinds haar oprichting heeft de WTO meer dan zeshonderd kwesties behandeld. Zo bemiddelde ze in de twintig jaar durende ‘bananenoorlog’ (1993-2012) tussen de VS en de EU, waarbij de Europeanen hun import uiteindelijk in lijn brachten met de WTO-regels. En in 2021 beslechtte de organisatie jaren juridische strijd tussen Airbus en Boeing, door vast te stellen dat beide vliegtuigbouwers onrechtmatige staatssteun ontvingen. Dat leidde tot afspraken over compensatie via importheffingen.

Maar nu zien experts dat de invloed van de WTO tanende is. Hoe heeft het zo ver kunnen komen?

Globalisering

Toen 123 landen in 1995 in Genève de wereldhandelsorganisatie oprichtten, was dat onder een gunstig gesternte. De Koude Oorlog was ten einde, en globalisering werd de nieuwe mantra. Internationale handel moest toegankelijker en eerlijker worden. En dat lukte: tussen 1996 en 2021 daalden de handelstarieven wereldwijd met 44 procent. Stok achter de deur was het WTO-geschillenorgaan, dat landen via juridisch bindende uitspraken kan dwingen zich aan de regels te houden. Bij weigering riskeren landen handelsbelemmeringen en sancties, zoals verhoogde douanerechten.

Maar al in 2001 werd de bijl aan de wortel van dit systeem gelegd. Dat jaar werd China lid van de WTO. De uitnodiging daartoe vloeide voort uit de wens het land beter te integreren in de wereldeconomie. Groei van de internationale handel zou iedereen meer welvaart brengen, was de gedachte.

Maar die goede bedoelingen bleken in volgende jaren nogal naïef. De VS begonnen zich gaandeweg te ergeren aan de staatssteun voor Chinese bedrijven. „Die konden daardoor tegen kunstmatig lage prijzen exporteren”, zegt Korteweg. De expansie van China op buitenlandse markten werd zo in Amerikaanse ogen door de Chinese overheid ondersteunde marktverstoring.

De VS hebben het beroepsorgaan van de WTO lamgelegd. Liefst 31 zaken op de plank, en geen rechters beschikbaar

Tot frustratie van de VS bleek het met een beroep op WTO-regels niet mogelijk adequate stappen tegen de Chinese praktijken te ondernemen. De Amerikanen verweten dat de rechters van de zogenoemde Beroepsinstantie (Appellate Body), die deze regels verkeerd zouden uitleggen. De VS troffen daarop zelf maatregelen om de Chinese import te keren, en weigeren sinds 2019 nog nieuwe rechters te benoemen in de Beroepsinstantie. Daardoor is dit beroepsorgaan onderbemand en niet in staat uitspraken te doen. Inmiddels liggen liefst 31 zaken op de plank, zonder dat er rechters beschikbaar zijn.

Lees ook

Net als Trump blokkeert ook Biden benoeming bij de WTO

Het hoofdkantoor van de Wereldhandelsorganisatie in Genève.

Boeman

Bernard Hoekman, directeur handel bij de Wereldbank, vindt het niet terecht China steeds als boeman aan te wijzen. „Het is eigenlijk een behoorlijk trouw lid van de WTO en houdt zich grotendeels aan de gemaakte afspraken”, stelt hij.

Hoekman legt de schuld eerder bij de Amerikanen. „Zij hebben het probleem van Chinese staatssteun opgeblazen en zijn vervolgens weggelopen. Toen China lid werd, had Amerika er gewoon beter over moeten onderhandelen.”

Hoekman is pessimistisch over de toekomst van de Beroepsinstantie. „Het systeem is kapot en ik zie weinig kans op herstel.”

Toch ontwaart hij een lichtpuntje. Mogelijk kan het Multi-Party Interim Appeal Arbitration Arrangement (MPIA) een alternatief bieden. Hierin hebben zich sinds 2020 54 landen gebundeld, waaronder de EU-lidstaten, Canada en China. Korteweg omschrijft het als een ‘doen-alsof-clubje’, een groep die – als betrof het de WTO – landen toch de kans biedt handelsgeschillen informeel op te lossen.

Dat MPIA heeft voor- en nadelen. Het gezelschap is kleiner, de groep doet geen juridisch bindende uitspraken. Ook verzwakt ze de positie van de wereldhandelsorganisatie in feite.

Maar belangrijk voordeel is dat de groep de remmende invloed mist van VS – die liever bilaterale afspraken maken. Bovendien heeft geen van de groepsleden een veto, waardoor overleg ook sneller resultaat kan hebben.

Die ontbrekende Amerikaanse invloed is vooral belangrijk in het licht van de Amerikaanse verkiezingen. Komt Trump aan de macht, dan dreigen wereldwijd fiks hogere importtarieven. „Als dat gebeurt, is het game over voor de WTO”, zegt Hoekman.


Archeologen ontdekken gigantisch Maya-complex in Mexico na toevallige vondst student

Het is groter dan de gemeente Den Haag en bevatte piramides, sportvelden, amphitheaters en verhoogde wegen: archeologen hebben in Mexico een eeuwenoud en gigantisch Maya-complex ontdekt. De historische vondst kwam min of meer op basis van toeval tot stand. Een ijverige PhD-student stuitte erop in een bestaande dataset toen hij internet afstruinde.

Valeriana, zoals de ontdekking is gedoopt, is met bijna 7.000 gebouwen en wegen voor zover bekend met zo’n 130 vierkante kilometer het op-een-na grootste Maya-complex in Latijns-Amerika.

PhD-student Luke Auld-Thomas van de Tulane Universiteit in New Orleans, was op zoek naar datasets van ‘lidar’-onderzoeken, een soort lasers waarmee de omgeving onder het dichte regenwoud kan worden afgetast. ,,Ik was al zo’n beetje op pagina 16 van de zoekresultaten bij Google toen ik op een laserstudie stuitte van een Mexicaanse organisatie voor milieuonderzoek”, zegt hij tegen de BBC.

30 tot 50 duizend inwoners

Het tot dusver onopgemerkte onderzoek op pagina 16 van Auld-Thomas’ zoekresultaten leidde na nadere inspectie dus tot de ontdekking van gigantische oude stad, bedolven onder een flinke laag aarde en overwoekerd door regenwoud. Op het hoogtepunt in 750 tot 850 na Christus leefden er naar schatting 30 tot 50 duizend mensen, meer dan nu in het gebied.

De ontdekking, gepubliceerd in een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Antiquity, bewijst volgens de onderzoekers voor eens en altijd dat de Maya geen wilden waren, maar in complexe steden samenleefden met een omvangrijke cultuur. Waarschijnlijk stortten veel Maya-steden als deze vanaf het jaar 800 in door een veranderend klimaat.


Bereidt Nederland zich voor op een nieuw Trump-tijdperk? Oud-diplomaat Henne Schuwer: ‘Dit kabinet is met heel andere dingen bezig’

Het staat oud-ambassadeur Henne Schuwer nog helder voor de geest, de inauguratiespeech van president Donald Trump op 20 januari 2017 op Capitol Hill. De kersverse president wees naar links, naar het internationale corps diplomatique, dat op klapstoeltjes zat te koukleumen. „Trump zei: deze mensen hier hebben decennialang geprofiteerd van de Verenigde Staten – maar nu is dat voorbij.”

Bijna acht jaar later kan Trump zomaar opnieuw president worden – in de peilingen gaan de Republikeinse kandidaat en vice-president Kamala Harris gelijk op. De gevolgen van een nieuwe termijn voor Trump voor Europa en de wereld zijn nauwelijks te overzien, zegt Schuwer: „Als Trump wordt herkozen, wordt de belangrijkste factor in de Amerikaanse buitenlandse politiek met welk been de president die ochtend uit bed is gestapt.”

Lees ook

Ineens kijkt de wereld weer naar Trump

De Amerikaanse president Joe Biden, op 10 juli, tijdens zijn toespraak op de NAVO-top in Washington.

Voor zijn ambassadeurschap in Washington (2015-2019) was Schuwer onder meer kabinetschef van secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer en hoge diplomaat bij de EU. Sinds zijn pensionering woont Schuwer – tegenwoordig lid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) – weer in Brussel. „Dé kreet hier, zowel bij de EU als bij de NAVO, is: hoe maken we onze instituties zo veel mogelijk Trump-proof, zodat hij zo weinig mogelijk schade kan aanrichten?”

Die urgentie ontbreekt in Den Haag, zo ziet Schuwer: „Ik heb niet de indruk dat iemand bezig is met het bedenken van een strategie. Dit kabinet is met andere dingen bezig.”

Hoe maak je jezelf Trump-proof?

„Neem bijvoorbeeld het Ramstein-overleg over de militaire steun aan Oekraïne. Dat is na het uitbreken van de oorlog door de Amerikanen in het leven geroepen en werd voorgezeten door de Amerikaanse minister van Defensie, Lloyd Austin. De voormalige NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg heeft dat overleg nu overgeheveld naar Brussel, waardoor het niet alleen meer onder regie van Washington staat. Austin heeft daar ook mee ingestemd.”

Maar daarmee kun je niet voorkomen dat Trump de geldkraan voor Oekraïne dichtdraait.

„Dat heeft hij inderdaad aangekondigd. President Biden is nog druk bezig om de laatste commitments aan Oekraïne te doen en er staat een goed steunpakket klaar nu, ook militair. Maar het is wel heel belangrijk wat er daarna gaat gebeuren. Ook binnen de Republikeinse partij zie je dat er steeds meer stemmen opgaan die zeggen: we willen ons dure geld niet allemaal aan Oekraïne besteden. En Trump heeft bovendien gezegd dat hij om de tafel zal gaan zitten met Poetin en een deal maken. Maar wat gaat die deal voorstellen? We komen in een situatie terecht waarin over landen wordt beslist zonder dat ze daar zelf inspraak in hebben, zoals tachtig jaar geleden [toen Groot-Brittannië en Frankrijk instemden met de gedeeltelijke annexatie van Tsjechoslowakije door Nazi-Duitsland]. Dus het is logisch dat de Oekraïners zich hele grote zorgen maken.”

Het is opvallend hoe weinig je in Nederland merkt van de oorlog, toch op niet meer dan een dag rijden van onze grenzen

In Polen en de Baltische staten is men ook benauwd.

„Ik was laatst in Estland, en daar voel je het aan den lijve. Ik vind het opvallend hoe weinig je in Nederland merkt van de oorlog, toch op niet meer dan een dag rijden van onze grenzen. In Nederland is niemand bezig met de vraag over hoe we de Rus buiten de deur houden. Vergeet niet dat Trump openlijk artikel 5 van het NAVO-statuut [dat de lidstaten verplicht om elkaar te verdedigen] in twijfel trekt: er zal geen Amerikaan sterven voor de verdediging van Montenegro. Je hoeft niet eens uit de NAVO te stappen, je kunt de NAVO ook kapot maken door dit soort uitspraken te doen. Als er iets gebeurt aan de oostgrens, dan is de Amerikaanse militaire steun onontbeerlijk. Als je die dus van tevoren openlijk in twijfel trekt, dan is dat een uitnodiging aan Poetin. Daarom zijn ze in Polen en de Baltische landen heel zenuwachtig. Het is niet ondenkbeeldig dat Poetin een paar honderd man over de grens stuurt om eens te testen wat onze reactie dan is, wat dat betekent, die twee zinnetjes van artikel 5. Een beangstigend scenario.”

Wat kunnen we daartegen doen?

„Trump is een hele transactionele man, dus je weet het nooit. Hij is misschien best bereid om de huidige honderdduizend Amerikaanse militairen in Europa te houden, mits wij daarvoor betalen.”

In zijn eerste termijn klaagde Trump dat de Europese NAVO-landen hun verplichting niet nakwamen, maar nu heeft ook Nederland de defensie-uitgaven verhoogd naar 2 procent van het bnp.

„Die 2 procent is de bodem hè? De VS besteden 4 procent. In NAVO-kringen hoor je dat gezien alle uitgaven voor Oekraïne 3 procent een reëler bedrag zou zijn. En Trump zal ook willen zien dat die uitgaven zich vertalen in hardware en readiness, concrete eenheden die inzetbaar zijn. Europa beschikt nauwelijks over een eigen satellietcapaciteit, we hebben eigenlijk geen zwaar luchttransport. Als het om onze veiligheid gaat, zijn we geheel afhankelijk van de Amerikanen.”

Politico schreef dat de EU een krijgsplan heeft klaarliggen voor als Trump een handelsoorlog begint.

„Dat is verstandig. Trump is gek op importheffingen. Ik herinner me nog dat Rutte Trump bezocht en dat Trump meteen begon te klagen over het Amerikaanse tekort op de handelbalans met Europa. Jullie willen daar niets aan doen, zei hij tegen Rutte, en daarom gaan we 10 à 15 procent op die auto’s van jullie zetten, dan zijn we in één klap van dat handelstekort af. En dan moesten wij hem proberen uit te leggen dat het zo niet werkt, en dat dat alleen de Amerikaanse consument zou treffen, dat het de inflatie zou aanjagen. Maar dat ging er bij hem niet in.”

Zakenman Trump snapt niet hoe de economie werkt?

„Hij was als ondernemer niet erg succesvol, hij is zes keer failliet gegaan.”

Ligt er in Den Haag een plan voor de omgang met Trump?

„Ik ben bang van niet. In de vier jaar dat ik ambassadeur in Washington was heb ik steeds gevraagd om een Nederlandse strategie voor de VS, maar die is er nooit gekomen – terwijl we bij Buitenlandse Zaken wel vuistdikke stukken schreven over Rusland en China. Voor de VS hoefde dat niet, Amerika was onze vriend. En ook nu heb ik niet de indruk dat er iets is gebeurd.”

Er zal toch wel over worden nagedacht bij Buitenlandse Zaken?

„Ja, daar zal vast wel eens over worden nagedacht, maar dat is wat anders dan een echt plan opstellen, waarbij je ook andere departementen betrekt: Defensie, Economische Zaken. Buitenlandse Zaken zou daarin een coördinerende rol moeten spelen, maar je moet het kabinetsbreed doen. En het kabinet is met hele andere dingen bezig, vooral migratie, stikstof. Maar na de inauguratie in Washington heb je hooguit een maand of vier, vijf om te proberen invloed uit te oefenen, daarna ligt het Amerikaanse beleid vast.”

We zijn al te laat?

„Ja. Wat dat aangaat zitten we in een ongelukkige politieke periode in Nederland. Als je kijkt naar het regeerprogramma dan zie je dat we internationaal vooral mínder willen: minder geld naar de EU, minder ontwikkelingssamenwerking, minder, minder. Er is geen vooruitziende blik over wat er op ons afkomt. We hadden in Europa hier tien jaar geleden al mee moeten beginnen. Ik herinner me nog hoe de Amerikaanse minister van Defensie Robert Gates afscheid nam in 2010, met een grote speech in de Solvay Bibliotheek in Brussel. ‘Beste vrienden’, zei Gates, ‘met mij vertrekt een van de laatste Amerikanen die een innige band met Europa heeft. De nieuwe generatie heeft dat niet meer.’ Het was een duidelijke waarschuwing, maar we hebben er niets mee gedaan.”

En dan zijn er nog tal van andere brandhaarden in de wereld: het Midden-Oosten, Taiwan …

„Trump heeft de Chinese president Xi Jinping ‘een groot leider’ genoemd, dus in Taiwan zitten ze hem ook te knijpen. Gaat hij een deal maken met China? In de eerste regering-Trump zaten nog veel mensen die dachten: I will be the adult in the room. Ze waren geen fan van Trump, maar ze vonden dat het hun plicht was om het land te dienen. Ik ben heel bang dat dat bij een tweede regering niet meer het geval zal zijn, en dat we vooral extreme figuren zullen zien: iemand als [oud-generaal en nationaal veiligheidsadviseur ] Michael Flynn. Dan staan er geen remmen meer op Trump.”

Lees ook

Kamala Harris heeft genoeg buitenlandervaring als vicepresident. Maar wat als ze president is?

De Franse president Macron verwelkomt vicepresident Harris in Parijs, november 2021.


Nog twee aanklachten tegen Sean ‘Diddy’ Combs voor seksueel misbruik. Vermeende slachtoffers destijds 10 en 17 jaar oud

Er zijn twee nieuwe aanklachten van seksueel misbruik ingediend tegen de Amerikaanse producer en rapper Sean Combs, bekend onder de artiestennaam Diddy. Het gaat om misbruik van een 10-jarige jongen in 2005 en een 17-jarige jongen in 2008. Dat melden verschillende Amerikaanse media.

Het eerste slachtoffer zegt dat hij destijds acteur en rapper wilde worden. Zijn ouders zouden via een consultant een „auditie” voor hem hebben geregeld bij Combs op zijn hotelkamer. Volgens de aanklacht gaf Combs hem een drankje met drugs erin, waarna hij hem dwong tot orale seks. De 17-jarige jongen zou in 2008 door Combs en een bodyguard zijn misbruikt toen hij auditie deed voor de tv-serie „Making the Band”.

Tony Buzbee, de advocaat van de aanklagers, vertegenwoordigt naar eigen zeggen inmiddels meer dan 150 slachtoffers van Combs’ misbruik en heeft minstens zeventien rechtszaken aangespannen. De beschuldigingen tegen Combs lopen uiteen van aanranding en verkrachting tot afpersing, seksuele uitbuiting en mensenhandel, en gaan over een periode van 1991 tot nu. Van de vermeende slachtoffers zouden er zo’n 25 minderjarig zijn geweest ten tijde van het misbruik.

Proces in mei

De 54-jarige Diddy werd vorige maand gearresteerd en zit sindsdien vast, in afwachting van zijn proces dat in mei van start gaat. Advocaat Buzbee zei begin oktober al dat zijn cliënten vooral ,,jonge mensen” zijn ,,die wilden doorbreken”, met ,,de belofte dat ze een ​​ster zouden worden”.

Ook zou Combs zijn macht hebben misbruikt om vrouwelijke slachtoffers te verleiden tot seksuele optredens tijdens seksfeesten, onder invloed van drugs. En hij zou vrouwen hebben bedreigd met wapens.

Lees ook

Opnieuw een grote misbruikzaak in de muziekwereld. Wie is Sean ‘Diddy’ Combs?

Sean Combs alias P. Diddy bij een zogenoemd ‘Pre-Grammy’-gala in Beverly Hills.


Gedeeltelijke hertelling na betwiste Georgische verkiezingsuitslag

De Georgische kiescommissie gaat de stemmen voor de parlementsverkiezingen van afgelopen zaterdag 26 oktober gedeeltelijk hertellen. Dat melden internationale persbureaus. Bij een willekeurig geselecteerde 14 procent van de stembureaus wordt opnieuw geteld. De beslissing volgt op internationale kritiek op het verloop van de verkiezingen na winst van de pro-Russische regeringspartij.

Regeringspartij Georgische Droom, die steeds meer toenadering tot Rusland zoekt, won onverwachts de verkiezingen met 54 procent van de stemmen. De onafhankelijke president Salome Zoerabisjvili en de pro-Europese oppositie erkennen de uitslag niet en denken dat er is gefraudeerd. Tijdens en na de stemming op zaterdag werden honderden incidenten van intimidatie, kiezersbedrog en vervalsing gemeld door oppositiepartijen en door onafhankelijke ngo’s. Volgens de president is het land slachtoffer van „een Russische speciale operatie”.

Lees ook

Groeit Salome Zoerabisjvili, de president van Georgië, uit tot boegbeeld van het verzet?

De Georgische president Salome Zoerabisjvili  maandag bij een bijeenkomst van de oppositie.

Duizenden Georgiërs protesteerden maandag tegen de uitslag en ook internationaal baarde de stembusgang zorgen. De Europese Unie riep de Georgische autoriteiten maandag op de uitslag te laten onderzoeken. Wel kan Georgische Droom rekenen op de steun van de Hongaarse Premier Viktor Orbán, dit half jaar roulerend EU-voorzitter. Hij bezoekt vandaag de hoofdstad Tbilisi om de regering te feliciteren. Daarbij benadrukte hij vanochtend dat de verkiezingen ,,vrij en democratisch” waren.

Hoewel Hongarije tot januari de EU voorzit, moet Orbáns bezoek niet worden gezien als signaal vanuit de unie, benadrukte EU-buitenlandchef Josep Borrell gisteren. ,,De wisselende voorzitter van de unie heeft geen autoriteit op het gebied van buitenlands beleid”, aldus Borrell.