Category: Vandaag

De beslissing van de Amerikaanse president Donald Trump om een groot deel van hun subsidies voor buitenlandse hulp te schrappen, kan mogelijk tot veertien miljoen extra doden leiden de komende vijf jaar. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek gepubliceerd in het medische vakblad The Lancet.

De wetenschappers schatten dat de USAID-financiering 91 miljoen doden heeft voorkomen tussen 2001 en 2021. Dat Trump de hulp grotendeels schrapt, kan leiden tot de dood van 4,5 miljoen kinderen de komende vijf jaar – jaarlijks zijn dat er zo’n 700.000.

Alhoewel het onderzoek slechts een prognose is, zijn de gevolgen van de opgeschorte USAID-projecten nu al voelbaar in verschillende regio’s van de wereld. Zo zijn er meerdere voorbeelden bekend van de ontketende chaos in de mondiale humanitaire hulp. Uit een reportage in de Amerikaanse krant The Washington Post blijkt dat baby’s stilletjes omkomen van de honger in Soedan, nadat door de VS gesteunde gaarkeukens gedwongen moesten sluiten.

NRC sprak in mei met Soedanese vluchtelingen in Egypte voor wie medische behandelingen zijn stopgezet als gevolg van grote financieringstekorten. De BBC schreef vorige maand over honderdduizenden mensen in Keniaanse vluchtelingenkampen die „langzaam verhongeren” – de VS subsidieerden daar zo’n zeventig procent van alle activiteiten van het Wereldvoedselprogramma.

Tegen The Washington Post zei een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het „tijd is dat andere landen hun steentje bijdragen door levensreddende hulp te bieden”. Volgens de Amerikaanse regering is de financieringstop een „heroriëntering die overeenkomt met wat het beste is voor de Verenigde Staten”.

Brute keuzes

Hulporganisaties kampen nu met de gevolgen van deze „heroriëntering” en waarschuwen: er is niet genoeg geld. Vorige maand deden de Verenigde Naties een oproep voor meer geld om wereldwijd 114 miljoen mensen te helpen. Zij stelden zo’n 29 miljard nodig te hebben. „Brute bezuinigingen stellen ons voor brute keuzes”, zei VN-diplomaat voor Humanitaire Zaken en Noodhulpcoördinatie Tom Fletcher.

„Dit is niet zomaar een oproep tot geld, het is een oproep tot wereldwijde verantwoordelijkheid, tot menselijke solidariteit, tot een toewijding om een einde te maken aan het lijden”, aldus Fletcher. De VS zijn de belangrijkste donateur van veel VN-organisaties, zo financierde het land bijvoorbeeld twintig procent de Wereldgezondheidsorganisatie. In 2023 gaven de VS 60 miljard dollar (zo’n 57 miljard euro) uit aan buitenlandse hulp.

Deze week komen tientallen wereldleiders bijeen in de Spaanse stad Sevilla voor een conferentie over humanitaire hulp, georganiseerd door de VN. Vertegenwoordigers van de VS zullen naar verwachting niet aanwezig zijn.

Lees ook

Bevriezing USAID ontketent chaos in mondiale zorg, voedselhulp, media en mensenrechtenclubs

Delen

Mail de redactie

Illustratrice en prentenboekenmaakster Annemarie van Haeringen is de winnaar van de Max Velthuijs-prijs, een driejaarlijkse oeuvreprijs voor Nederlandse illustratoren van kinderboeken. Dat meldt het Literatuurmuseum, dat de prijs uitreikt.

De prijs is vernoemd naar de in 2005 overleden prentenboekenmaker Max Velthuijs. Winnaars van de prijs ontvangen een geldbedrag van 60.000 euro, een oorkonde en een beeldje van Kikker, Velthuijs’ bekendste verhaalfiguur. Eerdere winnaars van de prijs zijn Mance Post (2007), Thé Tjong-Khing (2010), Wim Hofman (2013), Dick Bruna (2016), Sylvia Weve (2019) en Philip Hopman (2022).

Van Haeringen wint de prijs voor haar hele oeuvre. Daaronder vallen illustraties die ze maakte bij werk van andere schrijvers, zoals Mensen met koffers (2021), geschreven door Sjoerd Kuyper. Ook schreef en illustreerde Van Haeringen zelf prentenboeken, zoals het in 2014 gepubliceerde Coco of het kleine zwarte jurkje.

Heel bijzonder gevoel

Van Haeringen, die voor deze en andere werken al meermaals een Gouden of Zilveren Penseel won, zegt in een reactie dat het winnen van de Max Velthuijs-prijs evenwel een „heel bijzonder gevoel” is. „Dit is een prijs voor je hele oeuvre, een soort overtreffende trap bovenop de andere prachtige prijzen die ik al heb mogen winnen.”

De jury, met daarin naast de laatste winnaar Hopman ook Henna Goudzand Nahar, Karst-Janneke Rogaar, Hedy Tjin en Veerle Vanden Bosch, omschrijft Van Haeringen als iemand met „onwaarschijnlijk veel vakmanschap”, die „een onuitwisbaar stempel heeft gedrukt op het Nederlandse illustratorenlandschap”.

Zelf zegt Van Haeringen over haar werk: “Ik vind het ontzettend mooi om kinderen echt mee te nemen in die boeken. Dat gevoel dat ik zelf had als kind, als je een heel mooi of fijn boek las en er helemaal inkroop. Dat is heel waardevol. Gelukkig werk ik voor jongere kinderen, waar een boek lezen nog altijd gebruikelijk is. Hopelijk blijft dat zo”.

De uitreiking van de prijs is in november.

Lees ook

Oh, was ik ook maar een evenhoevige!

Delen

Mail de redactie

Turkse autoriteiten hebben maandag drie cartoonisten gearresteerd vanwege een tekening gepubliceerd door het satirische weekblad LeMan. De cartoon leek de profeten Mozes en Mohammed af te beelden die elkaar de hand schudden boven een stad die wordt gebombardeerd.

Yilmaz Tunc, de minister van Justitie zei dat er een onderzoek was ingesteld wegens „het publiekelijk beledigen van religieuze waarden”. In de islam is de profeet Mohammed de belangrijkste boodschapper van God. „Geen enkele vrijheid geeft het recht om de heilige waarden van een geloof het onderwerp te maken van lelijke humor. De karikatuur of welke vorm van visuele weergave van onze profeet, schaadt niet alleen onze religieuze waarden, maar schaadt ook de maatschappelijke vrede”, zei de minister. Ook Ali Yerlikaya, de Turkse minister van Binnenlandse zaken sprak op X van een „walgelijke tekening” die de „religieuze waarden ondermijnt”.

Tegen persbureau AFP zei de hoofdredacteur van LeMan, Tuncay Akgun, dat de tekening „op geen enkele manier een karikatuur van de profeet Mohammed is.” Volgens hem wordt „de naam van een moslim die omkwam bij Israëlische bombardement gefictionaliseerd als Mohammed. Ook op X benadrukte het weekblad dat de tekening (opzettelijk) verkeerd geïnterpreteerd zou zijn. „Meer dan 200 miljoen mensen in de islamitische wereld heten Mohammed. In het werk wordt de profeet Mohammed niet genoemd”, aldus LeMan.

De arrestaties zorgden maandagavond voor protesten in Istanbul, waar het weekblad is gevestigd. Turkse politie schoot met rubberkogels en traangas om de menigte uiteen te drijven. Volgens verslaggevers van AFP waren al snel zo’n 250 tot 300 mensen betrokken bij de gevechten. Turkije scoort consistent laag op persvrijheidsindexen. Verslaggevers Zonder Grenzen plaatste het land op plek 159 van de 180 in hun persvrijheidsindex van 2025.

Delen

Mail de redactie

Suriname heeft als eerste land in het Amazonegebied de ziekte malaria uit weten te roeien en heeft daarvoor het certificaat ‘malariavrij’ gekregen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

„Deze historische mijlpaal volgt op bijna zeventig jaar toewijding van de Surinaamse regering en bevolking om de ziekte uit te bannen”, schrijft de WHO in een persbericht. „De vastberadenheid van Suriname om zich in te zetten voor gelijkheid op gezondheidsgebied is een bron van inspiratie voor alle landen die streven naar een toekomst zonder malaria”.

Malaria is een infectieziekte die vooral wordt overgedragen door muggen en tot koorts, spierpijn en hoofdpijn kan leiden of zelfs de dood. Suriname heeft aangetoond dat er sinds september 2021 geen malariagevallen op Surinaams grondgebied meer zijn ontstaan en voldoet aan de voorwaarden om „redelijkerwijs te voorkomen” dat de ziekte opnieuw oprukt.

Zeventig jaar malariabestrijding

De inspanningen van Suriname om malaria uit te roeien begonnen al in de jaren ’50 van de vorige eeuw. Destijds werd er vooral binnenshuis gesproeid met pesticiden. Toen de dichtbevolkte kustgebieden grotendeels malariavrij waren, verschoof de aandacht naar de inheemse gemeenschappen in de regenwouden in het binnenland.

De laatste bron van ziektegevallen waren afgelegen mijngebieden waar veel arbeidsmigranten uit andere landen in de regio werken, waar malaria nog endemisch is.

Lees ook

Voor het eerst wordt een malariavaccin beschikbaar in Mali, mede dankzij eigen onderzoekers

Dat de situatie nu onder controle is komt volgens de WHO vooral door de jarenlange inspanningen om die afgelegen gebieden te bereiken. „Het betekent dat toekomstige generaties kunnen opgroeien zonder deze potentieel dodelijke ziekte”, zegt directeur Jarbas Barbosa van het regionale WHO-kantoor voor de Amerika’s.

In totaal hebben nu 46 landen wereldwijd het certificaat ‘malariavrij’. In Suriname waren er de afgelopen jaren alleen nog importgevallen van goudzoekers en vakantiegangers uit buurlanden en van reizigers uit Afrika en Azië. Het land zegt daar alert op te blijven.

Delen

Mail de redactie

Prinses Amalia gaat volgend jaar als werkstudent aan de slag bij het Defensity College in Amsterdam. Daar wordt ze opgeleid tot militair reservist. Daarnaast gaat de oudste dochter van koning Willem-Alexander een bacheloropleiding Nederlands Recht volgen, ze is bijna klaar met de interdisciplinaire studie Politics, Psychology, Law and Economics aan de Universiteit van Amsterdam.

De prinses (21) vertelde over haar verdere studieplannen tijdens een persgesprek in de tuin van Huis ten Bosch, na afloop van de halfjaarlijkse fotosessie met het gezin – dat zus Alexia „een bonding-momentje” noemde voor haar en haar zussen. Amalia studeert in Amsterdam, Alexia in Londen, Ariane rondde haar middelbare school af aan het United World College Adriatic in het Italiaanse Duino.

Als iedereen wat minder overal een mening over zou hebben, zou het land er mooier uitzien

Ariane werd twee maanden geleden achttien en was daarom voor het eerst bij het persgesprek. Op de vraag hoe ze zichzelf zou omschrijven – over de prinses is weinig bekend – antwoordde ze dat ze dat moeilijk vond. Haar zussen hadden er minder moeite mee om te vertellen waarvoor ze bij hun jongste zus zouden aankloppen. Bij Ariane kan je terecht voor „een luisterend oor”, zei Amalia. Alexia: „En de leuke kleren.” Ariane: „Maar daarvoor wordt niet aangeklopt. Dan wordt de deur gewoon opengedaan.”

Ze noemden haar verder grappig, zachtaardig en slim – al raakt hun zusje wel vaak spullen kwijt. Volgens Amalia is Ariane goed met getallen, terwijl de kroonprinses zichzelf meer omschreef als een alfa.

Lees ook

Koning bedankt Spanjaarden, die Amalia maandenlang opvingen na zware bedreigingen

Mening

De koning en koningin hoorden het allemaal met een glimlach aan. Fel werd de koning even toen tijdens het gesprek met de schrijvende pers aan zijn dochter werd gevraagd hoe het is om als lid van het Koninklijk Huis wel een mening te mogen hebben, maar die niet te kunnen uiten.

Amalia antwoordde dat ze geen belemmeringen voelt. Ze keek naar haar vader en hartstochtelijk zei hij dat het gezin heel veel kan zeggen. Er bestaat, zo vindt Willem-Alexander, een heel verkeerd beeld van ministeriële verantwoordelijkheid. Volgens artikel 42 van de Grondwet is de Koning onschendbaar en zijn ministers – in casu de premier – verantwoordelijk voor het handelen van de vorst.

Willem-Alexander wilde graag duidelijk maken dat hij zijn toespraken zélf schrijft, dus niet zomaar oplepelt wat een minister wil. De ministeries lezen de speeches wel tegen. Maar na veertig jaar weet de koning volgens eigen zeggen wel wat hij wel of niet kan zeggen – zijn toespraken gaan nooit in tegen regeringsbeleid. Zijn ideeën staan dus volgens de koning in al die toespraken – alleen de Troonrede op Prinsjesdag is niet de zijne.

Hij herhaalde wat hij in 2023 in de podcast Door de ogen van de koning zei: „Spreken is zilver, zwijgen is goud.” Ook herhaalde hij dat als „iedereen wat minder overal een mening over zou hebben, het land er mooier uit zou zien”. Zijn oudste dochter had zich eerder in dergelijke bewoordingen uitgelaten.

Trump

Op de vraag wat ze dachten van hun Amerikaanse logé vorige week dinsdag – president Trump logeerde in de Haagse vleugel van Huis ten Bosch – gaven vader en dochter dan ook diplomatiek antwoord. Willem-Alexander noemde het als staatshoofd een van zijn taken „een belangrijke bondgenoot” uit te nodigen.

Een kort moment van na het ontbijt, waarop koningin Máxima met getuite lippen Trump lijkt na te doen, ging vorige week op sociale media viral. Daarnaar gevraagd, zei de koningin dat ze achter de camera’s iemand bedankte en „thank you” zei.

Amalia noemde de ontmoeting met de Amerikaanse president een „bijzondere”. Bij het diner zat ze aan tafel tussen de Franse president Macron en Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Met name het gesprek met de laatste had Amalia „ontzettend cool” gevonden. Haar afstudeerscriptie gaat over deepfakes die door AI zijn gemaakt en Europees recht. „Ik mocht bepaalde dingen vragen waar ik enthousiast over was. Daar heeft ze ook heel lief antwoord op gegeven.”

Lees ook

Niets is aan het toeval overgelaten als prinses Amalia de Den Helder doopt

Delen

Mail de redactie

Een paar maanden geleden wist Dina (11) nog niet wat Keti Koti betekent. Ja, iets met vrijheid, dat had haar moeder weleens uitgelegd. Ze was ook een keer met haar zusje op 1 juli naar een soort festival geweest, met optredens van zangers en rappers en veel mooi aangeklede mensen. „Superleuk, maar ik had eigenlijk geen idee waar het echt over ging.”

Nu kan ze je van alles vertellen over de herdenking van de afschaffing van slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen. Over wanneer dat gebeurde („1863”) en wat de tot slaaf gemaakten is aangedaan („Ze werden allemaal mishandeld, verkocht en soms vermoord.”) Dina’s klas, groep 8 van de Amsterdamse basisschool Piet Hein, deed mee aan Keti Koti Junior: een lesprogramma over het Nederlandse slavernijverleden. Ter afsluiting zijn ze deze vrijdag, samen met leerlingen van zestien andere deelnemende scholen, in Wereldmuseum Amsterdam.

In de monumentale museumhal zitten zo’n driehonderd kinderen op klapstoeltjes – de andere helft komt vanmiddag. Hun enthousiasme is overweldigend: docenten en medewerkers bedekken hun oren als Kofi Ogún het podium betreedt en de scholieren welkom heet. Ogún, bestuurder van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) benadrukt nog eens het thema van dit jaar: veerkracht. „Keti Koti gaat natuurlijk over slavernij, maar óók hierover: geloven in jezelf, sterk zijn. Dat is belangrijk. Zonder die kracht zouden we hier nu niet staan.”

NiNsee nam zes jaar geleden het initiatief voor Keti Koti Junior. Het idee van dit educatieve programma is dat kinderen niet alleen les krijgen over de pijnlijke kanten van de Nederlandse geschiedenis, maar er ook zelf mee aan de slag gaan. Ze maken bijvoorbeeld een Keti Koti Junior Journaal en doen creatieve opdrachten, begeleid door kunstenaars.

Een paar leerlingen houden ‘sankofa’s’ omhoog: mythische vogels uit West-Afrika

De resultaten zijn overal in de zaal te zien: op het podium prijkt een diorama – een soort kijkdoos – geïnspireerd op het werk van de Surinaams-Arubaanse kunstenaar Rita Maasdamme. Een paar leerlingen houden sankofa’s omhoog: mythische vogels uit West-Afrika. Ze dragen gouden eieren bij zich en vliegen vooruit terwijl ze naar achteren kijken. Deze vogel, vertelt presentator Raïsha Zeegelaar, symboliseert dat je door te reflecteren op je afkomst met meer inzicht vooruit kunt gaan.

Citotoets

Vooralsnog doen alleen Amsterdamse scholen mee aan Keti Koti Junior. NiNsee hoopt het programma landelijk uit te breiden. Veel politici – van onder meer NSC, SP en VVD – pleitten onlangs in een debat in de Tweede Kamer voor meer aandacht voor het slavernijverleden in het onderwijs. Demissionair minister Judith Uitermark (Binnenlandse Zaken, NSC) liet weten dat opnieuw naar de inhoud van geschiedenislessen wordt gekeken. In de toekomst, zei ze, zal meer worden stilgestaan bij het koloniale verleden van Nederland en de slavernij.

„Focus!” roept Raïsha Zeegelaar op het podium. „Doe maar alsof we een Citotoets gaan maken.” Het is tijd voor een quiz: twaalf kinderen strijden om een boek, maar vooral om de eer van hun school. Ze weten bijna alles: hoe je de oorspronkelijke inwoners van een land noemt (de inheemsen), welke landen géén kolonie van Nederland waren, hoe lang een stuk suikerriet kan worden (zes meter). Er moet een bonusvraag aan te pas komen: hoelang bestaat het slavernijmonument, hier vlak bij in het Oosterpark? Een jongen heeft het juiste antwoord: 23 jaar. Zeegelaar: „Applaus voor deze strijder!”

Slaafgemaakten werden allemaal mishandeld, verkocht en soms vermoord

Dina zegt na afloop dat ze het meest genoot van de optredens. Ze heeft veel gedanst en meegezongen. De vrouwen die in koto (Surinaamse traditionele klederdracht) door de zaal liepen, vond ze indrukwekkend: „Zó kleurrijk, zó mooi.” Ze vindt het goed dat steeds meer Nederlanders Keti Koti vieren. „En dat de minister-president sorry heeft gezegd voor wat zijn voorouders hebben gedaan.”

Dat sommige mensen vinden dat de slavernij al heel lang geleden is en niet meer belangrijk, kan Dina zich niet voorstellen. „Als je in een land woont, moet je toch het verleden kennen?”

Lapjesdeken

Klasgenootjes Tikhon (11) en Dima (11) zijn het roerend eens met Dina. Door de Keti Koti-lessen ontdekten ze „meer van de wereld”. Dit onthielden ze zoal:

Dima: „Dat er wel négenhonderd mensen op een schip vervoerd werden.”

Tikhon: „Dat ze zomaar uit hun huis werden gehaald.”

Dima vindt het „gewoon niet normaal” dat door de slavernij heel veel mensen met een zwarte huidskleur stierven. „Mensen in deze eeuw moeten dat ook weten.”

Ze laten het werk zien dat hun klas maakte met kunstenaar Isan Corinde. Het is een ‘voetmat’: een soort lapjesdeken die de kunstenaar tijdens zijn jeugd in Suriname veel zag. Ze leerden ervan, vertellen de jongens, dat de Marrons, de afstammelingen van Afrikanen die door slavenhalers naar Suriname werden gebracht en van de plantages vluchtten, zelf allerlei producten maakten om te overleven. Dima: „En dat je, als je niks hebt, van niets alles moet maken.”

Dinsdag moeten ze naar school, maar ze hopen dat 1 juli ooit officieel een vrije dag wordt. „Het gaat over heel Nederland, en over iedereen.”

Delen

Mail de redactie

Zion – in de film The Matrix (1999) is het de laatste, onderaardse schuilplaats van de mensheid in een door machines beheerste wereld. Voor Theodor Herzl (1860-1904), grondlegger van het zionisme, hield de naam van de berg Zion (ook wel gebruikt voor Jeruzalem of Israël) de belofte in van een eigen staat voor het vervolgde Joodse volk in de diaspora.

Het zionisme van Herzl, woonachtig in het Habsburgse rijk en een bewonderaar van de Europese cultuur, was niet religieus, maar seculier en koloniaal-nationalistisch. Een Joodse staat zou, meende hij, een buffer zijn van Europese beschaving in het oosten.

Zionisme kwam als nationalistische beweging eind negentiende eeuw op onder invloed van een golf moorddadige pogroms in tsaristisch Rusland. In Frankrijk brak het Dreyfus-schandaal uit (1894), een antisemitische campagne tegen een Joodse officier. Herzl raakte ervan overtuigd dat Joden op het Europese continent geen toekomst hadden.

Theodor Herzl raakte ervan overtuigd dat Joden op het Europese continent geen toekomst hadden

Nieuwe pogroms in Midden- en Oost-Europa na de Eerste Wereldoorlog leken hem gelijk te geven. Ook andere minderheden ijverden voor een eigen staat in de grote herschikking van nationaliteiten die volgde op de oorlog en het instorten van drie grote rijken: het Russische, Habsburgse en Ottomaanse.

Onder Joden had het zionisme aanvankelijk weinig steun. Ultra-orthodoxe Joden verwierpen het seculiere zionisme (en doen dat nog altijd) als godslasterlijk: alleen God kan Israël doen herrijzen. Vele anderen zagen het als een bedreiging voor hun integratie in Europese samenlevingen en vreesden dat het munitie zou worden voor antisemieten die van hen af wilden. Christelijke zionisten zagen op hun beurt om religieuze – en soms antisemitische – redenen juist wel heil in het vertrek van Joden naar het Heilige Land.

Koloniaal

Koloniaal was het zionisme expliciet, zij het niet als verlengstuk van een Europees moederland. De eerste generaties zionisten maakten geen geheim van hun wens om zoveel mogelijk grondgebied van de inheemse Arabische bevolking te verwerven, door koop of, later, verovering.

Palestina was destijds geen land maar een administratief district van het Ottomaanse Rijk; de naam Palestina, een verwijzing naar Bijbelse vijanden van de Joden, was een vondst van de Romeinse keizer Hadrianus (76-138) om de Joodse geschiedenis uit wissen. Nadat de Ottomanen in de Eerste Wereldoorlog door de Britten met Arabische hulp waren verslagen, werd Palestina Brits mandaatgebied, als opmaat naar onafhankelijkheid.

Lees ook

Popartiesten als Bob Vylan en Douwe Bob voelen zich genoodzaakt zich uit te spreken om Gaza-oorlog

Het zionisme telde al snel verschillende stromingen. Uit het politieke zionisme van Herzl kwam het linkse ‘arbeiderszionisme’ voort, dat een beroep deed op de Joodse arbeidersklasse om naar kibbutzim (nederzettingen) te komen. Het meest militante en agressieve zionisme, het ‘revisionistische’ van Ze’ev Jabotinski (1880-1940) uit Odesa, wilde een „ijzeren muur” om het zionisme bouwen. Onder Joodse intellectuelen als Martin Buber en Hannah Arendt raakte het zionisme omstreden.

Steun van westerse mogendheden voor het zionisme sprak allerminst vanzelf. In de Balfour Verklaring (1917), een cruciale zionistische overwinning, sprak de Britse regering steun uit voor „een Joods thuis in Palestina”. Tegelijk spiegelden de Britten hun Arabische bondgenoten een ‘groot-Syrië’ voor én verdeelden ze de regio met de Fransen. In de jaren dertig kwamen de Palestijnen in opstand, keerden de Britten zich van het zionisme af en beperkten ze Joodse immigratie.

Na een mislukte poging het land te verdelen, droeg Engeland Palestina over aan de Verenigde Naties, die met een nieuw plan kwamen dat in 1948 leidde tot het uitroepen van de staat Israël en oorlog. Verdrijving en vlucht van 750.000 Palestijnen was het gevolg, de Nakba (catastrofe).

Onvoorwaardelijk was de steun voor Israël toen niet. De Verenigde Staten waren sceptisch. President Harry Truman, die met het zionisme sympathiseerde, gaf de doorslag. Nederland erkende Israël formeel pas in 1950, uit angst dat dit de Indonesische vrijheidsstrijd zou voeden.

Arabische staten en de Sovjet-Unie brandmerkten Israël, ondanks de ambivalente relatie van het zionisme met Europa, al snel als het product van kolonialisme en racisme.

In het Westen won later het idee terrein dat Israël een voorbeeld is van settler colonialism dat zich eerder had gemanifesteerd in de Amerika’s, Afrika en Australië. Zo veranderde ‘zionist’ van een ideaal in een scheldwoord. Zionisme is een politieke ideologie, maar ook een reservoir van hevige emoties, van hoop en verwachting tot angst en afkeer, aldus historicus Derek Penslar in Zionism. An Emotional State (2023).

Messianistisch

Sinds de jaren negentig heeft het zionisme in Israël steeds meer een messianistische en ook openlijk racistische lading gekregen: het streven naar inlijving van het hele bijbelse land en verdrijving van de Palestijnen. Sommige kenners zien het begin daarvan bij de verovering in 1967 van geheel Jeruzalem, de stad van de Joodse tempel. Anderen zien een keerpunt in de moord in 1995 door een Joodse extremist op premier Rabin, die vrede zocht met de Palestijnen. Er wordt ook gewezen op de immigratie van Amerikaanse, Russische en Noord-Afrikaanse Joden, mizrahim, die het zionisme onverzoenlijker zou hebben gemaakt.

Extremistische zionisten zitten intussen in de Israëlische regering. Premier Netanyahu doet er alles aan om antizionisme gelijk te stellen aan Jodenhaat. Dat miskent dat ook Joden antizionisten kunnen zijn, zoals Herzl heel goed wist. Tegelijk bewerkstelligt Netanyahu wat liberale verdedigers van Israël vrezen: dat „zionisten” een synoniem wordt voor „Joden”. Netanyahu zou dat toejuichen – net als de meest fanatieke vijanden van de „zionistische entiteit”, zoals Iran Israël noemt.

Delen

Mail de redactie

Daily Mail: ‘BBC chiefs ‘should face charges’ over Glastonbury’

The Telegraph: ‘Hate speech rapper ‘must be treated like Lucy Connolly’

Daily Express: ‘Why did the BBC not pull the plug on vile chants?’

The Sun: PM: ‘No excuse for BBC hate’

De voorpagina’s van de Britse tabloids logen er maandag niet om. Ze openden niet met een van de zwaarste Israëlische bombardementen in Gaza sinds het begin van de oorlog, waarbij zeker tientallen Palestijnen werden gedood, maar met de leuzen die popartiesten op het festival Glastonbury riepen tegen het Israëlische leger. De tabloids vielen vooral over de kreet van het Londense punkduo Bob Vylan: ‘Death to the IDF’.

De leus werd ter rechterzijde van het Britse politieke spectrum alom geïnterpreteerd als ‘antisemitisme’ – zelfs door de publieke omroep BBC. De politie onderzoekt nu of Bob Vylan strafbare feiten heeft gepleegd. Want het Verenigd Koninkrijk kent strenge wetten tegen het aanzetten tot geweld, die geregeld resulteren in de arrestatie van mensen wegens het online oproepen tot geweld, zoals tijdens de rellen in de nasleep van de steekpartij in Southport.

Yesilgöz

Terwijl Glastonbury de Britse gemoederen bezighield, had Nederland zijn eigen versie van de controverse. De aanleiding: singer-songwriter Douwe Bob had besloten een optreden op een Joods voetbaltoernooi af te zeggen omdat er – tegen de afspraken in – „zionistische posters en pamfletten” te zien waren. De organisaties Stand With Us, die voorlichting geeft over Israël en antisemitisme, en Netzer Nederland, een liberaal zionistische jongerenvereniging, hadden er stands. Zijn besluit leidde tot een storm van kritiek, weer vooral van politici ter rechterzijde.

VVD-leider Dilan Yesilgöz haalde het hardst uit. Op het platform X trok ze een vergelijking tussen de weigering van Douwe Bob om op te treden en de Jodenvervolging voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. „Tachtig jaar na ‘Dit nooit weer’ gebeurt het opnieuw. Dagelijks. In Amsterdam. Kinderen wordt een optreden geweigerd om wie ze zijn: Joods. Het zal het nieuws niet eens halen. Zó gewoon is Jodenhaat geworden. Pure haat, in het volle zicht.”

Lees ook

Hoe ‘zionisme’ van een ideaal een scheldwoord werd

De nationaal coördinator antisemitismebestrijding, Eddo Verdoner (voorheen voorzitter van het Centraal Joods Overleg), sloot zich in een post op X bij Yesilgöz aan: „Het uitsluiten van de Joodse gemeenschap voor culturele uitingen is een zorgelijke stap in een klimaat dat medemenselijkheid en gelijkwaardigheid inruilt voor polarisatie en verlies van de ander. In dit geval een groep Joodse kinderen en volwassenen, die een dagje kwamen voetballen.”

Douwe Bob reageerde op de ophef bij de talkshow Renze op Zondag: „Het is schandalig dat een kinderfeestje wordt gehijackt door politieke organisaties.” Volgens hem had hij voorafgaand aan zijn optreden duidelijk met de organisatie afgesproken dat er „geen religieuze of politieke statements” zouden zijn. „Ik loop vervolgens weg omdat zij zich niet aan de afspraak houden. En nu zit ik hier, om iedereen ervan te overtuigen dat ik geen antisemiet ben.”

Lokale boer

De ophef aan beide zijden van het Kanaal laten zien hoezeer de muziekwereld worstelt met de Gaza-oorlog. Steeds meer popartiesten voelen de noodzaak om een principieel standpunt in te nemen tegen het genocidale geweld van het Israëlische leger. Maar door zich uit te spreken brengen ze zichzelf en de festivalorganisatie vaak in een lastig parket. Want er spelen ook commerciële belangen mee.

Zo besloten diverse Nederlandse bands eerder deze zomer het Achterhoekse festival Zwarte Cross te boycoten vanwege de omstreden nieuwe eigenaar: de Amerikaanse private-equityfirma Kohlberg Kravis Robert. Het bedrijf, eigenaar van festivals als Field Day (Londen), Sziget (Boedapest), Sónar (Barcelona), en Mysteryland (Amsterdam), investeert namelijk in zaken als fossiele energie, wapens en de Israëlische nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever. Niet bepaald kwesties die de gemiddelde muzikant of festivalganger een warm hart toedraagt.

Festivals staan over het algemeen bekend om hun progressieve karakter. Denk aan goede doelen zoals Oxfam Novib, Amnesty International en Vluchtelingenwerk, die vaak aanwezig zijn op Nederlandse festivals. Ook Glastonbury, dat sinds de jaren tachtig wordt georganiseerd door een lokale boer, staat bekend om zijn politieke activisme en engagement. Maar dat speelde de afgelopen jaren steeds meer een bijrol. Met het Noord-Ierse hiphoptrio Kneecap had het festival dit jaar echter „de meest controversiële band in het Verenigd Koninkijk sinds de Sex Pistols” geboekt, aldus The Times. Kneecap is geroemd én berucht om zijn kritiek op Israël en op Britse politici.

Ondanks oproepen van Britse politici om het optreden van de band te cancellen omdat er een rechtszaak tegen hen loopt, bleef de festivalorganisatie achter Kneecap staan. Op de vraag of Glastonbury nog steeds bepaalde principes heeft, verklaarde festivalorganisator Michael Eavis: „O hemel, ja, natuurlijk wel. En ik denk dat de mensen die hier komen, van al die dingen houden. Mensen die het niet eens zijn met de politieke aspecten van het evenement, kunnen ergens anders heen gaan.”

Toch voelde de festivalorganisatie zich genoodzaakt om afstand te nemen van Bob Vylan nadat premier Keir Starmer hun leuzen „afschuwelijke haatzaaierij” noemde. „Hun leuzen gingen duidelijk een grens over en we herinneren iedereen die betrokken was bij de productie van het festival, er dringend aan dat er op Glastonbury geen plaats is voor antisemitisme, haatzaaiende uitlatingen of aanzetten tot geweld”, aldus de organisatie. De Verenigde Staten besloten zelfs de visa voor de bandleden in te trekken, waardoor hun Amerikaanse tour later dit jaar niet door kan gaan.

Delen

Mail de redactie

Grote delen van Europa en de rest van de wereld hebben deze week te maken met extreme hitte. In Portugal liep het kwik zondag op tot ruim 46 graden; in Marokko wordt het zelfs nog een graad warmer. Ook grote delen van Oost-Azië vestigden deze week temperatuurrecords.

In Parijs werd het een dag later 31 graden.

Foto’s Gonzalo Fuentes / Reuters

In Nederland is sinds maandagochtend het hitteplan van het KNMI van kracht. Voor dinsdag en woensdag geldt in Limburg, Noord-Brabant en Gelderland zelfs code oranje vanwege maximumtemperaturen boven de 35 graden. Volgens het KNMI bestaat er een reële kans dat dit jaar de warmste 1 juli ooit wordt.

De warmste tot nu toe dan, want door klimaatverandering stijgt de temperatuur almaar verder. In De Bilt was het vorig jaar gemiddeld 2,9 graden warmer dan aan het begin van de twintigste eeuw. De Nederlandse zomer heeft qua temperatuur inmiddels veel weg van de zomers in midden-Frankrijk van de jaren zeventig, zo bleek in 2022 uit data-onderzoek van NRC.

Op het muziekfestival Les Deferlantes in Zuid-Frankrijk moesten festivalgangers het doen met een tuinslang en veel ijsjes.

Foto’s Jean-Christophe Milhet / AFP

Lees ook

De Grote Hittegids: met deze tips kom je warme dagen door

Delen

Mail de redactie