Staatssecretaris Fiscaliteit Folkert Idsinga (NSC) heeft een probleem. De Tweede Kamer wil in meerderheid weten waar Idsinga zijn pensioen van ruim 6 miljoen euro in investeerde. Maar de staatssecretaris vindt dat zijn investeringen privé zijn. Vier vragen over de kwestie.
1 Waarom is de Tweede Kamer boos?
RTL Nieuws vroeg de staatssecretaris in de afgelopen weken uit te leggen waar hij aandelen, obligaties en andere beleggingen in heeft. RTL wilde dat weten, omdat de staatssecretaris met belastingregels direct invloed kan hebben op de winstgevendheid van bedrijven. De staatssecretaris weigerde openheid van zaken te geven, omdat hij zijn financiële belangen al besproken had met formateur Richard van Zwol en met de landsadvocaat. Hij vindt zijn financiële belangen verder een „privéaangelegenheid”.
Na de publicatie van RTL stelde Tweede Kamerlid Joost Sneller (D66) vragen aan staatssecretaris Idsinga en premier Dick Schoof. Hij wil weten welke financiële belangen de staatssecretaris heeft, om de schijn van belangenverstrengeling tegen te gaan. Ook de SP en GroenLinks-PvdA nemen geen genoegen met de uitleg van de staatssecretaris.
Het politieke probleem ontstond voor Idsinga toen Geert Wilders (PVV) ging twitteren. Hij schreef dinsdagavond: „Lijkt me geen goed bestuur en niet dragend gemotiveerd, dus maar beter openbaar maken die miljoenenbelangen!” Daarmee wordt duidelijk dat een Kamermeerderheid vindt dat Idsinga meer uitleg moet geven.
2 Welke financiële belangen heeft Idsinga?
Het draait allemaal om een pensioenpot. Idsinga was managing partner en fiscaal adviseur bij advocatenkantoor Baker & McKenzie op de Amsterdamse Zuidas. Om in zijn pensioen te kunnen voorzien is hij gaan beleggen, zegt hij. Die pensioenpot heeft hij ondergebracht in een bv waar in totaal ruim 6 miljoen euro in zit, blijkt uit het jaarverslag van 2023.
Een aantal bedrijven wordt bij naam genoemd, maar niet alle
De 6 miljoen euro is deels geïnvesteerd in aandelenportefeuilles die door anderen worden beheerd. Maar dat niet alleen. Via de bv kocht Idsinga ook aandelen van specifieke bedrijven, blijkt uit het register nevenfuncties van de Tweede Kamer van het vorige politieke seizoen. Daar staat Idsinga in, omdat hij toen nog Kamerlid was.
Een aantal bedrijven wordt bij naam genoemd, maar niet alle. Idsinga heeft onder andere aandelen in een bedrijf dat gezonde snackautomaten beheert en financiële belangen in vastgoedbeleggingsfonds Annexum. Ook had hij aandelen in een verhuurder van opslaglocaties, Boxx, die inmiddels failliet is. Daarnaast zitten in de pensioenpot een vakantiehuisje en twee garageboxen.
Formateur Richard van Zwol schrijft in zijn eindverslag van juli dit jaar ook over de bv. Het enige bedrijf dat Van Zwol bij naam noem, heet Algaerator, een bedrijf dat niet-vervuilde algen produceert. Of de bedrijven en fondsen die in het Tweede Kamerregister 2022-2023 staan nog onderdeel zijn van Idsinga’s aandelenportefeuille ten tijde van het eindverslag van de formateur in 2024 is onduidelijk.
3 Overtreedt Idsinga de regels?
Strikt genomen niet. De regels stellen dat je zakelijke belangen ‘op afstand’ moet zetten als je bewindspersoon wordt, zodat je daar geen zeggenschap over hebt. Dat moet je volgens de regels bespreken met de formateur. Idsinga heeft dat gedaan. Daarbij is ook de landsadvocaat betrokken geweest, zegt zijn woordvoerder. Van Zwol beschrijft in zijn eindverslag hoe Idsinga zijn zakelijke belangen heeft ondergebracht in een stichting waar hij geen zeggenschap over heeft. Hij kan bijvoorbeeld niet meer stemmen op aandeelhoudersvergaderingen en ook geen aandelen meer verkopen.
Maar fraai is het niet, vindt D66’er Sneller. Allereerst politiek gezien: hij is staatssecretaris namens NSC, de partij die succesvol campagne voerde met de belofte van een goed, integer en transparant bestuur. Bovendien: „Idsinga zegt alleen dat het persoonlijk is en legt verder niet uit. Een staatssecretaris heeft recht op een privéleven, maar het gaat in dit geval wel om behoorlijke bedragen. Dan moet je weten waarom dit een privéaangelegenheid is, en hoe dit geen schijn van belangenverstrengeling oplevert.”
Lees ook
‘Valse start’ voor kabinet-Schoof op gebied van transparantie over ontmoetingen met lobbyisten
4 Waarom vinden integriteitsexperts Idsinga’s opstelling een probleem?
Nederlanders moeten erop kunnen vertrouwen dat bewindslieden handelen in het landsbelang, en niet in het privébelang. Dat zegt Lousewies van der Laan, directeur van de Nederlandse tak van Transparency International, een ngo die let op integriteitsregels. „Daarom moet je zo transparant mogelijk zijn over je financiële belangen.”
Stel je voor, zegt ze, een bewindspersoon heeft aandelen in KLM, en het kabinet discussieert over staatssteun. „Dan moet dat bekend zijn, zodat je kunt meewegen of iemand persoonlijk financieel belang heeft bij een keuze van het kabinet.” Alleen op afstand zetten tijdens een bewindsperiode is niet genoeg, volgens Van der Laan. Je kunt namelijk nog steeds invloed uitoefenen op beurskoersen.
Het Europees Openbaar Ministerie (EOM) en de Belgische politie zijn een onderzoek begonnen naar mogelijke fraude, corruptie en misbruik van gelden in 2019 van drie campagnemedewerkers van Manfred Weber, de leider van de Europese Volkspartij (EVP). Dat schrijft de politieke nieuwssite Politico woensdag. Als fractievoorzitter van de EVP – dit is hij sinds 2014 – geldt Weber als een van de invloedrijkste politici in Brussel. Zelf wordt hij in het onderzoek niet genoemd.
Het OEM en de politie gaan onderzoeken of de drie medewerkers geld hebben ontvangen van de EVP-partij en diens fractie, en dat vervolgens voor campagnedoeleinden hebben gebruikt. Geld afkomstig van Europese partijen en fracties mag niet worden gebruikt voor politieke campagnes, omdat het om belastinggeld gaat.
Formeel zouden de medewerkers hun door het parlement betaalde banen hebben opgezegd tijdens de campagne in 2019, om zich voor de EVP in te zetten. Maar tegen de regels in zouden de drie verdachten voor hun campagnewerk „mogelijk gecompenseerd zijn door de EVP-groep, terwijl ze diensten verleenden aan de EVP-partij”, schrijft Politico op basis van een politiedocument.
Een anti-corruptie-eenheid van de Belgische politie zou de afgelopen weken getuigen hebben gesproken die meewerkten aan Webers campagne in 2019. Tijdens die gesprekken werden de namen genoemd van de drie verdachten, aldus Politico.
De EVP-fractie is naar eigen zeggen niet benaderd door de EOM of de Belgische autoriteiten. De fractie stelt dat er streng wordt toegezien op dat geld uit de partijkas op een legale manier wordt uitgegeven. Ook de verdachten zeggen dat ze niet op de hoogte waren van een onderzoek en dat ze kunnen bewijzen dat ze onschuldig zijn.
Voor de tweede keer in negen maanden tijd heeft de rechter in Groningen geoordeeld dat het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) zich moet houden aan het afgesproken aantal van maximum tweeduizend asielzoekers in opvangcentrum in Ter Apel. Doet het COA dat niet, dan moet het de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, een dwangsom betalen van 50.000 euro per dag. Die dwangsom kan oplopen tot maximaal 5 miljoen.
Het COA krijgt twee weken de tijd om de situatie in het opvangcentrum te verbeteren voor de dwangsom ingaat. Ter Apel, het grootste dorp in de gemeente Westerwolde, wordt onevenredig belast vergeleken met andere opvangcentra in Nederland, stelde de rechter. „Met alle gevolgen van dien.” De situatie op de opvanglocatie blijft volgens de rechter „onverminderd zorgwekkend”. In juni concludeerde de Inspectie Justitie en Veiligheid dat er „een zeer ernstige veiligheidssituatie is ontstaan. Binnen de hekken van het terrein lopen asielzoekers en medewerkers een onacceptabel risico om slachtoffer te worden van geweldsincidenten.”
Waarom er in Ter Apel vaak te veel mensen worden opgevangen, heeft het COA volgens de rechter niet goed onderbouwd. Waar in de meeste opvangcentra de bezetting rond de 100 procent ligt, zit de bezetting in Ter Apel vrijwel continu tussen de 120 en 140 procent.
Wie telt mee?
De rechter sprak zich ook uit over hoe die bezetting precies geteld moet worden. Het COA meent dat alleen asielzoekers die de nacht doorbrengen in het opvangcentrum in Ter Apel moeten worden meegeteld. De asielzoekers die daar overdag verblijven, maar ’s avonds naar een noodopvang worden gebracht, moeten volgens het COA niet worden meegerekend. Westerwolde stelt dat ook die mensen meetellen. De rechter geeft de gemeente daarin gelijk. „Volstrekt onbegrijpelijk”, noemde de rechter „de beperkte definitie van opvang die het COA nu hanteert”. Het COA mag niet meer dan tweeduizend mensen op de opvanglocatie opvangen of onderdak bieden, „ongeacht het moment van de dag.”
De rechter stelt dat het COA niet aannemelijk heeft gemaakt dat het, zoals het tijdens de zitting op 14 oktober stelde, onmogelijk is voor de opvanginstantie om zich aan het afgesproken aantal van maximaal tweeduizend asielzoekers te houden. De dwangsom moet „voor het COA een prikkel zijn om de afspraken nu wel na te komen.”
Lees ook
Burgemeester Westerwolde over Ter Apel: ‘We hebben er geen vertrouwen in dat het COA levert’
In januari gaf de rechter de gemeente in een kort geding ook al gelijk. Toen moest het COA Westerwolde 15.000 euro betalen voor elke dag dat er meer dan tweeduizend mensen in Ter Apel verbleven. Het COA beloofde toen „alles op alles” te zetten om zich aan het vonnis te houden. Maar dat lukte, op een paar dagen in maart na, niet. De maximum boete van 1,5 miljoen was in juni al bereikt. Dat geld wil de gemeente besteden aan het opknappen van het winkelcentrum van Ter Apel.
Burgemeester Jaap Velema (D66) van de gemeente Westerwolde zegt dat hij hoopt dat „iedereen nu aan de slag gaat” en dat hij verwacht dat minister Marjolein Faber (PVV, Asiel en Migratie) iets met de uitspraak gaat doen. Westerwolde heeft de minister weken geleden al uitgenodigd om in gesprek te gaan over de veiligheid in Ter Apel, maar heeft nog niets gehoord over een datum voor een bezoek.
Het COA is „teleurgesteld”, in de uitspraak van de rechter, zegt bestuurslid Joeri Kapteijns. „Er is geen begrip getoond voor de situatie waarvoor het COA staat en de afhankelijkheden die we kennen. We zijn voor opvang en huisvesting afhankelijk van andere gemeenten in het land.” De dwangsom voelt cru, zegt Kapteijns. „De mensen bij het COA zetten zich met ziel en zaligheid in, het voelt dan zwaar om een boete te krijgen.”
Lees ook
Over onze rug wordt een asielcrisis uitgeroepen, klinkt het in Ter Apel
Voor het eerst in het negentienjarige bestaan van Reddit heeft het socialemediaplatform winst geboekt. Het afgelopen kwartaal bleef er 29,9 miljoen dollar (27,6 miljoen euro) over van een omzet van 348,4 miljoen dollar.
Beleggers reageerden verheugd op de bekendmaking van de kwartaalcijfers dinsdag. De koers van het in San Francisco gevestigde techbedrijf steeg met meer dan een derde. Sinds Reddit in maart dit jaar zijn beursentree maakte aan de beurs van New York, is de koers met ruim 67 procent gestegen.
Op Reddit delen gebruikers, die schuilgaan achter een nickname, berichten, afbeeldingen en links naar interessante artikelen en video’s. Andere gebruikers kunnen daar vervolgens weer op reageren. Dat doen ze op fora die rond een bepaald onderwerp zijn georganiseerd, zogeheten ‘subreddits’.
Zo wordt in r/news (29 miljoen leden) het laatste wereldnieuws bediscussieerd, worden doe-het-zelf-adviezen uitgewisseld in het Nederlandstalige r/Klussers (85.000 leden) en is r/onebag (782.000 leden) gewijd aan het reizen met alleen een rugtas. De leden van r/wallstreetbets wisten de beurskoers van de wegkwijnende winkelketen GameStop tot ongekende hoogten op te stuwen en zaten ze zo professionele beleggers dwars die juist gegokt hadden op een waardedaling.
Advertenties belangrijker dan AI
Reddits winstgevendheid is vooral te danken aan de verkoop van advertentieruimte. Daarmee werd in het derde kwartaal van dit jaar ruim 315 miljoen dollar verdiend, ruim 50 procent meer dan een jaar eerder het geval was.
Die bron van inkomsten is opvallend traditioneel. Voor de beursgang was er juist veel aandacht voor een andere inkomstenbron: het verkopen van licenties op de ruim 16 miljard berichten die op Reddit staan. De manier waarop Reddit werkt is in internettermen bijna ouderwets te noemen: een open platform waarop alle berichten door iedereen te zien zijn, ook als ze geen account hebben. Nieuwere sociale netwerken, zoals Instagram of TikTok, laten zich minder makkelijk in zoekmachines opnemen en tonen een groot deel van de berichten alleen aan vrienden of volgers van de auteur.
Dat open karakter maakt Reddit voor techbedrijven een data-goudmijn waarmee ze hun AI-systemen kunnen trainen. Als eigenaar van die goudmijn zou Reddit daar grof geld voor kunnen vragen, zo werd gedacht. In januari had Reddit al voor een totaalbedrag van 203 miljoen dollar aan meerjarige licentiedeals gesloten met bedrijven als OpenAI en Google.
In het afgelopen kwartaal haalde Reddit 33,2 miljoen dollar binnen aan ‘overige inkomsten’, waar licentiedeals de hoofdmoot van vormen. In totaal heeft het bedrijf daarmee dit jaar voor 81,6 miljoen dollar aan nieuwe licentiecontracten gesloten. Daarmee loopt Reddit voor op zijn eigen verwachting om dit kalenderjaar 66,4 miljoen dollar aan omzet uit licenties te halen.
Toch temperde medeoprichter en topman Steven Huffman de verwachtingen rond licentiedeals in een gesprek met beursanalisten na afloop van de cijferpresentatie. „Voor ons is deze business nice to have. De toekomst van Reddit zit echt in onze advertentietak.”
Opvallend is ook dat veel van de nieuwe deals niet zozeer draaien om het gebruiken van Reddit-berichten om AI-taalmodellen te trainen, maar om het bieden van rechtstreekse toegang tot berichten om te analyseren welk sentiment er op het platform leeft. Zo sloot Reddit recent een deal met Meltwater, een bedrijf dat onder andere pizzaketen Domino’s en automaker Hyundai helpt met het krijgen van inzicht in wat consumenten willen en wat er speelt in hun sector. „In die hoek zitten meer klanten, maar het zijn kleinere deals”, zegt Huffman.
Menselijke antwoorden
De AI-hype lijkt juist de vraag aan te wakkeren naar ‘authentieke’ berichten van Reddit-gebruikers: echte mensen. Google biedt als antwoord op een vraag steeds vaker sites vol met AI-gegenereerde tekst, waar gebruikers vaak niet of nauwelijks een echt antwoord vinden, maar ondertussen wel een zwik aan advertenties voorgeschoteld krijgen. Mensen zijn daarom ‘reddit’ gaan toevoegen aan hun zoekvraag, in de hoop zo bij adviezen en ervaringen van echte mensen uit te komen. Het trefwoord ‘reddit’ staat dit jaar op de zesde plek in de lijst van meest gebruikte zoektermen in de VS. Niet voor niets wil Reddit de komende tijd zijn eigen interne zoekfunctie gaan verbeteren.
Reddit wist in het derde kwartaal dagelijks gemiddeld 97,2 miljoen gebruikers wereldwijd te trekken. Net iets minder dan de helft van die gebruikers komt uit de Verenigde Staten. Reddit wil vooral internationaal groeien en richt zich daarbij in eerste instantie op Frankrijk, India en de Filippijnen.
Een van de manieren om dat te realiseren is het automatisch laten vertalen van berichten. Dat wordt nu al gedaan naar het Frans, waardoor het discussieplatform met 50 procent wist te groeien in Frankrijk. Ook Spaanse vertalingen zijn inmiddels beschikbaar, de komende tijd wordt dat uitgebreid met Portugees, Italiaans en Duits.
Lees ook
Reddit geeft de internetcultuur van de 21ste eeuw mede vorm
Van wie is de döner kebab? Die vraag houdt dönerliefhebbers en verkopers in Duitsland al maanden bezig. Het broodje met gekruide reepjes vlees is voor de Duitsers namelijk niet zomaar een snack: ze zien het als een nationaal gerecht. Dagelijks gaan er alleen al in Berlijn zo’n 400.000 over de toonbank, op jaarbasis levert döner in het hele land zo’n 2,3 miljard euro op. Daarmee is Duitsland een grootgebruiker, want het totaal in Europa komt volgens de Vereniging van Turkse Dönerproducenten in Europa neer op 3,5 miljard euro.
Dat het broodje de gemoederen in Duitsland flink bezighoudt, bleek al twee jaar geleden, toen protest ontstond over ‘dönerflatie’. Dat het voorheen goedkope broodje nu regelmatig zo’n zes tot acht euro kost, vonden veel mensen onacceptabel. Bondskanselier Olaf Scholz werd op een evenement zelfs benaderd door een jongeman die zei: „Ik betaal acht euro voor döner. Praat met Poetin, ik wil vier euro betalen.”
In een poging te voorkomen dat de döner kebab een luxeproduct wordt, bracht de linkse partij Die Linke de kwestie in mei naar de Bondstag, met het voorstel voor een Dönerpreisbremse (een maximale prijs voor döner) van 4,90 euro. Het voorstel haalde het niet.
Het huidige protest komt uit een andere hoek: Turkije. In april diende de Turkse federatie van kebabproductenten, Udofed, een verzoek in bij de Europese Unie om de döner kebab te erkennen als Turks streekproduct en zo een beschermde status te geven. Onder meer Spaanse serrano ham, gorgonzola uit Noord-Italië en de Napolitaanse pizza hebben zo’n status.
Als het Turkse verzoek wordt goedgekeurd, mogen dönerverkopers in andere landen hun product alleen nog döner kebab noemen als dat aan strikte voorschriften voldoet. Het vlees moet rund, schaap of kip zijn. Lamsvlees of vegetarische varianten zijn uit den boze. Daarnaast moeten de afgesneden reepjes vlees tussen de 2 en 5 millimeter breed zijn en specifieke hoeveelheden ui, zout, peper en tijm bevatten. Ook de methode om het vlees af te snijden is vastgelegd: dönerverkopers moeten, geheel volgens de Turkse traditie, een 55 centimeter lang stalen mes gebruiken.
Lees ook
Nederlandse populaire cultuur: van de pil tot patatje kapsalon
Zulke nieuwe regels zouden grote gevolgen hebben voor de dönerverkopers in Duitsland, waarvan er alleen in Berlijn al ruim duizend zijn. Hun versie van de döner kebab, in een pitabroodje zodat het makkelijk mee te nemen is, is vaak van lamsvlees of zelfs vegetarisch, voldoet niet aan het traditionele Turkse plaatje, waar de kebab vaak op een bord geserveerd wordt, met rijst en salade. Alle Duitse liefhebbers, van scholieren tot zakenlui en van gezinnen tot uitgaanspubliek, moeten dan ‘een sandwich met gegrild vlees’ kopen, of op zoek gaan naar een andere snack.
Turks-Duitse culinaire creatie
De Duitsers willen dat niet over hun kant laten gaan. „De kebab van vandaag is een Turks-Duitse culinaire creatie”, zei Eberhard Seidel, socioloog en auteur van een boek over döner, tegen De Morgen.
De Duitse versie van de döner kebab ontstond in de jaren zeventig, toen Turkse gastarbeiders het gerecht introduceerden, waarna het evolueerde tot een handzaam broodje. Volgens Seidel staat de kebab daardoor symbool voor de culturele interactie tussen Turkse immigranten en Duitsers, en zullen Berlijners niet accepteren dat de EU hun regels oplegt over de manier waarop ze een product moeten bereiden dat in hun stad is ontstaan. „De döner kebab is Duits en dat zal zo blijven.”
Het Duitse ministerie van Voedsel en Landbouw tekende protest aan tegen de Turkse aanvraag, net als tien andere organisaties. De Europese Commissie besloot recent de definitieve beslissing nog even voor zich uit te schuiven: zij gaf Duitsland en Turkije zes maanden om er samen uit te komen. Als de twee landen binnen een half jaar niet tot een oplossing komen, zal de Commissie zich zelf moeten uitspreken over de vraag van wie de döner kebab echt is.
„Ik wil buenos días zeggen, maar het is geen goede dag.” Zo opent het journaal woensdagochtend in Spanje. Het land werd dinsdagavond compleet verrast door een hevige storm. Door hevige regenval en overstromingen zijn in de regio Valencia minstens zeventig doden gevallen, onder wie veel kinderen. Grote delen van het oosten en zuiden van het land zijn zwaar getroffen, vooral gebieden grenzend aan rivieren en oevers.
De publieke omroep zendt de hele dag livebeelden uit vanuit Valencia. De verwoesting in de regio is enorm. Auto’s worden door de sterke stroming meegesleurd, bruggen zijn kapot, treinsporen weggevaagd en de meeste huizen staan meters onder water.
Honderden mensen hebben de nacht doorgebracht op vrachtwagens of auto’s, op de daken van winkels en benzinestations, of zaten vast in hun voertuigen op onbereikbare wegen. Zo’n 155.000 huishoudens hebben geen elektriciteit meer. Een hogesnelheidstrein met bijna driehonderd mensen aan boord ontspoorde bij Málaga. Het luchtverkeer naar Spanje is voorlopig opgeschort, veel treinen ondervinden ook problemen, met name rondom Valencia. Duizenden mensen zijn gestrand.
Bewoners vertellen huilend hun verhaal op televisie. „Ik ben alles kwijt”, zegt een hoogbejaarde vrouw uit Utiel, een plaats op zo’n tachtig kilometer ten westen van Valencia, gekleed in een roze jas. „Dit is alles wat ik nog heb. De kleren op mijn lijf. Mensen zeggen dat het minder erg is als je je spullen kwijt bent, zolang je maar leeft. Maar al mijn herinneringen zijn in één klap weg.” De verslaggever heeft moeite met zijn emoties in bedwang houden en geeft haar een knuffel.
Een 88-jarige vrouw wordt door reddingswerkers uit haar huis in Letur, in het bergachtige binnenland van Spanje, begeleid. Foto Susana Vera/Reuters
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="icon" data-description="Een man maakt zijn huis schoon na de overstroming in Valencia.
Alberto Saiz / AP
” data-figure-id=”1″ data-variant=”grid”><img alt data-description="Een man maakt zijn huis schoon na de overstroming in Valencia.
De schade in Valencia is groot, zowel in woningen als op straat.
Foto’s Eva Manez/Reuters
In het zuidelijker gelegen Letur verschijnt een huilende Mirjam (22) voor de camera. Ze is haar broertje kwijtgeraakt. „Hij werd gisteravond meegesleurd door de stroming en sindsdien hebben we niets meer van hem gehoord”, snikt ze. „De Guarda Civil is naar hem op zoek. Ik hoop dat ze hem vinden.”
De hoop wordt met de minuut kleiner. Er worden tientallen mensen vermist. Presentator Adela González begint tijdens de uitzending hard te huilen. „Mijn excuses, dit raakt mij enorm. Kinderen worden vermist. Mensen zijn alles kwijt.” Haar collega neemt het over.
De landelijke overheid heeft een crisiscomité opgericht om de reddingsacties te coördineren. Het ministerie van Defensie heeft duizend militairen ingezet om te zoeken naar overlevenden en doden, en ook speurhonden worden ingezet om lichamen op te sporen. Defensie heeft mobiele mortuaria meegenomen, omdat de verwachting is dat het dodental verder zal stijgen. Zo kunnen de lichamen van slachtoffers bewaard worden.
Beschadigde voertuigen liggen langs een snelweg in de door overstromingen getroffen stad Valencia.Foto Biel Alino/EPAInwoners lopen over een modderige snelweg na hevige regenval in Sedavi, in de provincie Valencia.Foto Miguel Angel Polo/EPA
Onderschat
Het Spaanse meteorologisch instituut AEMET krijgt flinke kritiek. Pas toen grote delen van de regio al waren overstroomd, werd er code rood afgekondigd. Dat betekent dat er sprake is van „uitzonderlijke weersverschijnselen” en mensen thuis moeten blijven. Doordat een weeralarm lang uitbleef, waren veel mensen nog op hun werk toen ze werden overvallen door de sterke stromingen. Zorginstellingen en verzorgingstehuizen hadden daarom ook geen noodprotocol uitgevoerd. Op beelden is te zien hoe bejaarden in een rolstoel ronddobberen in hun tehuis in Valencia. Ze zijn overgeplaatst naar een opvanglocatie en maken het naar omstandigheden goed.
Om kwart over acht ’s avonds kregen inwoners een noodmelding op hun telefoon, maar toen was het al te laat. „Rond half negen kwam er een gigantische golf op ons af. Het leek een tsunami”, zegt de 21-jarige Guillermo Serrano Pérez tegen de Spaanse krant El Páis. Hij vluchtte met zijn ouders naar een hoge brug langs snelweg V-31, in de buurt van Valencia. „De auto’s die vlakbij geparkeerd waren, stonden volledig onder water”, zegt hij. De familie Serrano kon nog een vrouw met een baby in haar armen uit de modderstroom trekken. „We brachten de nacht buiten door, pratend met andere slachtoffers, totdat de brandweerlieden om half zes ’s ochtends verschenen.”
Het AEMET en de regionale overheid van Valencia wordt verweten de storm te hebben onderschat. Volgens het AEMET zou in sommige gebieden in de regio Valencia tweehonderd millimeter regen zijn gevallen sinds het begin van de storm. Ter vergelijking: volgens het KNMI komt meer dan honderd millimeter regenval op een dag „ongeveer één keer per eeuw of iets vaker” voor.
Daarnaast waren de hulpdiensten niet goed voorbereid op een ramp als deze. Inwoners die het alarmnummer belden, kregen bijvoorbeeld geen gehoor. Daarnaast duurde het uren voordat mensen hulp kregen.
Brandweerlieden verzamelen zich nadat zware regenval overstromingen heeft veroorzaakt, in Letur.Foto Susana Vera/Reuters
Nog niet voorbij
Premier Pedro Sánchez heeft zijn staatsbezoek aan India afgebroken en is weer in Madrid. In een toespraak roept hij de bevolking op om „hun waakzaamheid niet te laten verslappen”, omdat het gevaar nog niet geweken is. Volgens weeragentschap AEMET zal de storm vandaag nog flink huishouden in het land. Inmiddels zijn grote delen van Andalusië ook overstroomd, zoals Jerez de la Frontera in Cádiz. De Spaanse nationale weerdienst voorspelt meer stormen tot en met donderdag, waarbij de regen naar het noordoosten van het Iberisch schiereiland zal trekken.
„Er zijn nog steeds weerwaarschuwingen in Andalusië, Valencia, Aragón, Castilla y León, Catalonië, Extremadura, Navarra, La Rioja en Ceuta. Daarom vraag ik de mensen in die gebieden om extra voorzichtig te zijn: blijf van de weg, vermijd reizen in de buurt van ravijnen, rivieroevers en rivierbeddingen, en volg het advies van de hulpdiensten en de politie op”, zei de premier. „Niemand mag zijn leven in gevaar brengen.”
De storm is ontstaan door een fenomeen dat bekendstaat als Dana: depresión aislada en niveles altos. Het is een weerfenomeen dat ontstaan wanneer koude lucht over het warme water van de Middellandse Zee waait. Dit leidt binnen enkele uren tot de vorming van torenhoge onweerswolken en zware regenval. Wetenschappers zeggen dat extreem weer zoals hittegolven en stormen intenser worden vanwege de klimaatcrisis.
Inwoners van Letur bekijken de schade.
Foto’s: Foto Susana Vera/Reuters
Een inwoner loopt door het overstromingswater bij een beschadigde auto in Picana, in de provincie Valencia.Foto Biel Alino/EPA
De bekendmaking dat de 18-jarige verdachte van de steekpartij in Southport ook wordt verdacht van het overtreden van een terrorismewet, heeft in het Verenigd Koninkrijk geleid tot een politieke rel. De twee kandidaat-leiders van de Conservatieve partij hebben de politie en de regering ervan beschuldigd informatie in de doofpot te hebben gestopt. Kandidaat Robert Jenrick eiste een verklaring voor de „feiten die mogelijk voor het publiek zijn achtergehouden”. Zijn tegenkandidaat, Kemi Badenoch, sloot zich bij hem aan en eiste uitleg van premier Keir Starmer.
De politie maakte dinsdag bekend dat de aanklacht tegen de jongen die in augustus in Southport drie meisjes doodstak bij een dansles met Taylor Swift-thema, is uitgebreid. Na de steekpartij had de politie bij een huiszoeking een biologisch gif en een handleiding van terreurorganisatie Al-Qaida gevonden.
De jongen was al aangeklaagd voor drie moorden en tien pogingen tot moord. De steekpartij zelf ziet de politie niet als terroristische aanslag, omdat nog niet is aangetoond wat precies het motief was van de destijds 17-jarige jongen. Het lijkt er vooralsnog niet op dat hij als doel had het publiek te intimideren en dat hij politieke, religieuze of ideologische beweegredenen had. Het bezit van het gif en de handleiding ziet de politie als aanvullende overtredingen.
De steekpartij op 29 juli in de plaats vlakbij Liverpool werd gevolgd door een reeks racistische rellen in Britse steden. Vlak na de moorden gingen op sociale media onjuiste geruchten rond. De dader zou een moslim zijn die in een boot over het Kanaal naar Engeland was gekomen. Dat bleek niet te kloppen, de jongen is geboren in Wales. Zijn ouders komen uit Rwanda, waar het overgrote deel van de bevolking christen is. Hij zou mentale problemen hebben gehad. De rechtszaak zit nog in een voor-fase, de strafzaak start waarschijnlijk in januari.
Vragenuur
De twee Conservatieve kandidaat-leiders, waaruit de leden zaterdag een keuze maken, suggereerden dat de informatie over het gif en het handboek is achtergehouden om niet verder olie op het vuur te gooien. „Elke suggestie van een doofpotoperatie zal het vertrouwen van het publiek permanent schaden”, zei Jenrick. The Times haalde bronnen bij het ministerie van Binnenlandse Zaken aan die zeiden dat politie en overheid vreesden dat de aankondiging van de extra aanklachten zouden kunnen leiden tot een herhaling van de rellen. Een regeringswoordvoerder ontkende stellig dat er sprake was een doofpot en zei dat er geen bemoeienis is geweest met het onderzoek.
De verwachting was dat de kwestie woensdag in het Lagerhuis bij het vragenuur met de premier aan de orde zou komen. Voorzitter Lindsay Hoyle las echter vooraf een verklaring voor dat er over de Southport-zaak niets gezegd mocht worden dat het proces zou kunnen schaden. Premier Keir Starmer kreeg er toch één indirecte vraag over van het radicaal-rechtse Reform UK, namelijk of de regering niet meer bekend moest maken over terroristische incidenten. Starmer antwoordde dat „wij allemaal in dit Huis een keuze moeten maken, inclusief beide kandidaten voor het Tory-leiderschap: steunen wij de politie in hun moeilijke taak of ondermijnen wij de politie. Ik weet aan welke kant ik sta”.
Lees ook
Drie maanden na de gewelddadige rellen worstelt het VK nog altijd met racisme
Het van oorsprong Belgische mediaconcern DPG, in Nederland uitgever van onder meer het AD, de Volkskrant en NU.nl, wil zijn Deense kranten verkopen, melden media in Denemarken. DPG zou minimaal 100 miljoen euro verwachten van de verkoop van Berlingske Media. Tot dat bedrijf horen naast de krant Berlingske ook de weekendkrant Weekendavisen en de tabloid B.T., die sinds vorig jaar alleen nog digitaal verschijnt.
Een woordvoerder van DPG wil niet reageren op de berichten. „Wij doen nooit uitspraken over onze M&A activiteiten (fusies en overnames, red.) of andere zakelijke transacties.” Een aantal grote Scandinavische mediabedrijven zou zich al opmaken om een bod te kunnen uitbrengen, aldus de Deense zakensite Inside Business, die als eerste meldde dat DPG van zijn Deense activiteiten af wil.
De conservatieve Berlingske is een van de drie kwaliteitskranten in Denemarken en een van de oudste kranten ter wereld (het eerste nummer verscheen – onder een andere naam – in 1749). Na in de beginjaren van deze eeuw een aantal keer van eigenaar gewisseld te zijn, kwam Berlingske Media in 2014 in handen van DPG (toen nog de Persgroep geheten), als onderdeel van een pakket waar ook de Nederlandse regionale kranten van Wegener toe behoorden. Omdat Berlingske onderdeel van dat grotere pakket was, is niet bekend hoeveel de Persgroep destijds voor het Deense bedrijf heeft betaald.
Zorgenkind
Het zorgenkind van het Berlingske Media is de tabloid B.T., zegt Jonathan Hendrickx, universitair hoofddocent mediastudies aan de Universiteit van Kopenhagen. Ook al verschijnt de papieren editie niet meer, de krant zou nog steeds verliesgevend zijn.
Met een collega publiceerde Hendrickx onlangs een wetenschappelijk artikel over de onderlinge integratie van nieuwsmedia uit verschillende landen binnen DPG. Hun conclusie was dat die integratie bij de verwachtingen is achtergebleven. Dat zou deels aan de Covid-pandemie te wijten zijn geweest, maar „ook de taal bleek een struikelblok”, aldus Hendrickx. „Bij de digitalisering en de abonnementenservice werkt de samenwerking wel. Maar op het niveau van de redacties is weinig tot geen sprake van samenwerking.”
Volgens Hendrickx past de mogelijke verkoop van Berlingske Media binnen een trend dat Europese mediabedrijven zich meer concentreren op de eigen markt en regio. Tegen die achtergrond verwacht hij ook dat potentiële kopers van Berlingske Media uit Scandinavië zullen komen, zoals bijvoorbeeld het Noorse mediabedrijf Schibsted.
DPG bracht eind vorig jaar een bod van 1,1 miljard euro uit op RTL Nederland. Wordt die overname goedgekeurd door de Autoriteit Consument en Markt (ACM), dan gaat een lang gekoesterde wens van DPG in vervulling om in Nederland naast kranten, tijdschriften, radio en online-diensten ook televisie en een streamingdienst te kunnen aanbieden. De verkoop van de Deense kranten zou DPG, het grootste mediabedrijf in Nederland, helpen de overname te financieren.
Afgelopen jaar haalde DPG in Denemarken een omzet van 104 miljoen euro (op een totale omzet van 1,791 miljard), met een relatief bescheiden opbrengst: een ebitda van 8 miljoen, terwijl die voor het hele bedrijf uitkwam op 360 miljoen euro. Van de 5.715 medewerkers van DPG, werkten er in 2023 538 in Denemarken.
Lees ook
Topman DPG Media: ‘Elke tien jaar verklaart iemand de kranten dood – en ze zijn er nog steeds!’
Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) is de gemeente Westerwolde 50.000 euro verschuldigd per dag dat er meer dan tweeduizend asielzoekers in het aanmeldcentrum in Ter Apel aanwezig zijn, oordeelt de rechtbank in Groningen woensdag.
Daarmee krijgt Westerwolde opnieuw gelijk in een zaak tegen het COA. Eind januari kreeg het COA al een boete opgelegd van 15.000 euro per dag dat de limiet zou worden overschreden. Dat bedrag wordt nu dus ruim drie keer zo hoog. De limiet van tweeduizend asielzoekers is gebaseerd op een afspraak tussen de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, en het COA.
De boete kan maximaal oplopen tot 5 miljoen euro. Bij de vorige boete was de limiet 1,5 miljoen euro. Dat bedrag werd binnen vijf maanden bereikt.
Om de nieuwe maximumboete te bereiken zou de limiet van tweeduizend asielzoekers op honderd verschillende dagen moeten worden overschreden. In tegenstelling tot het vonnis uit januari krijgt het COA nu een boete voor elke dag dat er op enig moment te veel asielzoekers in het aanmeldcentrum zijn. Eerder ging het alleen om het aantal asielzoekers die de nacht doorbrachten in het aanmeldcentrum in Ter Apel.
Lees ook
‘Het is zinvol om het COA weer met een dwangsom aan te sporen’, zegt gemeente Westerwolde. De landsadvocaat vindt van niet
Hongerig na een hele dag ravotten in het kinderdagverblijf stormen Emma, een donkerharig meisje, en Elia, een jongetje met koperkleurige krullen, de woonkamer binnen. Hun moeder Laura Zappa (37), administratief medewerker in een transportbedrijf, heeft de tweeling van 2,5 jaar na haar werk opgehaald en verdwijnt in de keuken om een hapje voor hen klaar te maken. Als twee kuikentjes hobbelen de peuters achter haar aan. Op Emma’s roze T-shirt staat in witte letters: ‘Mama is mijn superheld’.
Hun vader, Edoardo Scenna (34), een voormalige profwielrenner en tegenwoordig verkoper in een sportwinkel in de buurt, glimlacht vertederd. „Ze gaan bij de zusters naar de crèche. Het gaat goed, het zijn heel sociale kinderen.” Het stel woont met de kinderen in Fombio, een kleine gemeente in de Noord-Italiaanse streek Lombardije. Ze mengen er weinig met de buurt. „We lopen liever niet met ons verhaal te koop”, zegt Scenna.
Slaapkamer van Emma en EliaFoto Isabella De Maddalena
Aan de buren heeft het echtpaar enkele jaren geleden verteld dat ze op het punt stonden een tweeling te adopteren. In werkelijkheid had het koppel online naar een agentschap gezocht dat draagmoederschap in het buitenland organiseert. In Italië is draagmoederschap al twintig jaar verboden. En sinds 16 oktober is het voor Italiaanse wensouders ook strafbaar om voor deze procedure naar het buitenland gaan. In Nederland is draagmoederschap wel mogelijk.
Slaapkamer van Emma en EliaFoto Isabella De Maddalena
Het stel uit Lombardije ging in zee met Gestlife, een organisatie die een eiceldonateur en een draagmoeder voor hen regelde in Oekraïne. „De baby’s kwamen uiteindelijk in Georgië ter wereld, nadat Gestlife ons had gevraagd of wij door het oorlogsrisico in Oekraïne de draagmoeder daar in veiligheid wilden brengen”, vertelt Scenna, die de biologische vader is van de tweeling.
De verhuizing naar Georgië betekende een extra kostenpost. „Alles opgeteld betaalden wij 110.000 euro”, vertelt zijn vrouw. Van die som ging 20.000 euro naar het agentschap en 24.000 euro naar de Oekraïense draagmoeder. „We gaven haar uit vrije wil nog 3.000 euro bovenop het afgesproken bedrag, omdat ze door de tweeling een extra belastende zwangerschap had.” De overige uitgaven gingen naar medische kosten.
„Als we buiten het basispakket extra zouden betalen, zouden de embryo’s niet alleen worden gescreend op genetische afwijkingen, maar ook op geslacht.” Scenna zegt dat laatste met zichtbare gêne. „Ik hoor ook hoe dat klinkt. Alsof je een auto zoekt in een catalogus, ja. Maar wij wilden graag twee kindjes. En als we dan toch mochten kiezen, dan ook graag een jongen en een meisje, zei mijn vrouw.”
Laura Zappa en Edoardo Scenna met hun kinderen Emma en Elia (2,5 jaar oud), van een Oekraïense draagmoeder. Foto Isabella De Maddalena
Universeel delict
Voortaan is het parcours dat Edoardo Scenna en Laura Zappa in Oekraïne hebben gevolgd strafbaar, met boetes tot 1 miljoen euro en celstraffen tot twee jaar. De wet die draagmoederschap tot een ‘universeel delict’ bestempelt, is een paradepaardje van Giorgia Meloni’s radicaal-rechtse regeringspartij Broeders van Italië, die zeer conservatieve waarden voorstaat. De premier zegt dat het gaat om een „regel van gezond verstand tegen de commercialisering van het vrouwelijke lichaam en kinderen”. De oppositie spreekt van een ‘ideologisch manifest’.
Draagmoederschap verdeelt de Italiaanse bevolking echter in twee vrijwel gelijke kampen, toonde een peiling vorig jaar aan. De tegenstanders, die moeite hebben met de hoge sommen geld die wensouders betalen, begrijpen dat de regering iets onderneemt om bepaalde commerciële praktijken een halt toe te roepen.
Sinds de wet er is, staat de telefoon van Giorgio Muccio, advocaat in familierecht in Bologna, roodgloeiend. „Wensouders die nu nog wachten tot de draagmoeder in het buitenland bevalt, vragen mij in paniek wat ze nu moeten doen”, vertelt hij. „Eén vrouw smeekte me alvast haar man te overtuigen de buitenlandse zwangerschap niet te laten onderbreken.”
De nieuwe wet is onduidelijk, zegt Muccio. Zo is niet helder wanneer het ‘misdrijf’ precies plaatsvindt dan wel achter de rug is: bij het begin van de zwangerschap, of pas als de draagmoeder bevallen is? Wensouders weten dus ook niet hoelang ze juridische gevolgen moeten vrezen, en dat creëert onrust, zegt de advocaat. „Als wensouders nu uit wanhoop abortussen laten uitvoeren, dan schiet deze wet zijn doel – vrouwen en kinderen beschermen – dus helemaal voorbij.”
De familierechtadvocaat stelt zijn cliënten gerust met de letter van de wet. „De wet is van toepassing op wie de procedure van draagmoederschap uitvoert”, luidt Muccio’s juridische interpretatie. „Dat betekent dus artsen, biologen en klinieken. Nergens staat dat de wet ook slaat op wie zich tot draagmoederschap wendt. Wensouders blijven bijgevolg buiten schot.”
Muccio zet zijn lezing van de nieuwe wet extra kracht bij door erop te wijzen dat het juridisch discutabel is om iets in Italië strafbaar te maken wat in andere EU-lidstaten legaal is. Zo oordeelde het Europees Hof van Justitie in 1991 dat Ierse vrouwen die in andere EU-lidstaten een zwangerschap lieten onderbreken, niet vervolgd konden worden, aangezien de ingreep daar legaal was. Pas als de eerste rechtszaken zich aandienen, zal blijken hoe Italiaanse rechters de nieuwe wet interpreteren. „Ik kan geen garantie geven dat wensouders worden vrijgesproken”, geeft advocaat Muccio ten slotte toe.
Reiswiegjes van Emma en Elia in de woonkamerFoto Isabella De Maddalena
Mogelijke monsterboete of celstraf
Precies daarom slaapt Fulvio, een 39-jarige vader uit Rome, niet langer goed. „Niet lang geleden klonk het ook sussend dat die wet er nooit zou komen”, zegt Fulvio, via een videoverbinding. Zijn vrouw Claudia en hij hebben al een dochter van vijf, Gioia, maar wachten nog op hun wenskindje in Oekraïne, dat in mei wordt geboren.
Voor het gezin zijn het erg spannende tijden. „Nu hangt ons mogelijk een monsterboete of een celstraf boven het hoofd.” Maar ook zonder veroordeling riskeert Fulvio al zijn baan. Omdat hij voor de overheid werkt – zijn precieze functie en zijn volledige naam ziet hij liever niet in de krant in verband met de onzekerheid – kan hij al worden ontslagen, louter wanneer er een juridische procedure tegen hem wordt geopend.
Zelfs een oorlog hield de uitvoering van onze kinderwens niet tegen
Aan hun stap om een buitenlandse draagmoeder te zoeken, gaat een groot trauma vooraf. „Twee jaar geleden hebben wij een zoontje verloren. De dag voor de bevalling liep het helemaal mis. Ons kindje stierf tien dagen na de geboorte, in mijn armen. En door een zware interne bloeding was ik Claudia ook bijna kwijt.”
Sindsdien kan zijn vrouw niet meer zwanger worden. „We hebben adoptie overwogen, maar bij adoptiekinderen weet je toch niet wat er allemaal in dat rugzakje zit.” Dus werd het een draagmoeder uit Oekraïne. „We reisden naar Kyiv om ons biologisch materiaal af te geven. Tijdens ons verblijf sloeg een bom in op twee kilometer afstand. Het maakt misschien duidelijk hoe sterk wij naar dit kind verlangen – zelfs de oorlog hield ons niet tegen.”
Laura Zappa en Edoardo Scenna met hun kinderen Emma en EliaFoto Isabella De Maddalena
Laatste optie
Ook Laura Zappa en Edoardo Scenna uit Lombardije hebben woelige jaren achter de rug. Toen natuurlijk zwanger worden niet lukte, werd ivf in drie verschillende ziekenhuizen geweigerd, omdat Laura aan een aangeboren leverziekte lijdt. „Ik werk voltijds en ben al twintig jaar stabiel, maar door mijn ziekte werd ik ook prompt voor adoptie afgekeurd”, vertelt Zappa. „Wij hadden héél graag geadopteerd”, benadrukt Scenna met een zucht. „Een draagmoeder was onze laatste optie, nadat alle andere deuren waren dichtgegaan.”
Op de geboorte van de tweeling in Georgië volgde een administratieve lijdensweg om de baby’s te kunnen registeren, en met hen naar Italië te reizen. „Het dieptepunt was toen het agentschap ons adviseerde de kindjes in Georgië achter te laten”, vertelt Scenna. „Voor die lui draaide het enkel om geld.” Het nieuwe Italiaanse verbod stelt echter helemaal geen paal en perk aan zulke agentschappen, maar gaat straks mogelijk dus wél achter de wensouders aan, vreest de Noord-Italiaanse vader.
Handen van Laura Zappa en Edoardo Scenna en die van hun kinderen.Foto Isabella De Maddalena
In Scenna’s ogen draait het om een flink ideologisch getinte wet, bedoeld „om de aandacht af te leiden van de échte problemen in Italië, zoals gebrek aan werk of de economie”. Volgens de jonge vader is de wet „rood vlees voor het katholieke kiespubliek”. Al lopen in Italië de kerken leeg, de invloed van Kerk en Vaticaan op de Italiaanse samenleving en politiek blijft groot. De Katholieke Kerk is, volgens de lijn van paus Franciscus, progressief wat betreft vluchtelingen en migranten, maar oerconservatief inzake biologisch-ethische thema’s.
Partijen die de Vaticaanse visie aanhangen, weten zich verzekerd van de steun van een ouder wordend kiezersblok, dat bovendien veel vaker dan jongeren gaat stemmen. Jarenlang wist de almachtige Democrazia Cristiana zich van de katholieke stem verzekerd, later werd dat Forza Italia van wijlen Silvio Berlusconi. Meloni’s Broeders van Italië nam de fakkel over.
Lees ook
Italiaanse regering voert ‘politieke aanval tegen lhbti-gezinnen’ uit
Maar of de zo druk bediscussieerde wet ook echt breed zal reiken, valt te bezien. Ook daarom spreken critici van ‘symboolpolitiek’. Volgens het dagblad Corriere della Sera wenden zich elk jaar slechts zo’n 250 koppels tot een buitenlandse draagmoeder, hoewel advocaat Giorgio Muccio vermoedt dat hun werkelijke aantal in de duizenden loopt. 90 procent van de koppels is hetero, 10 procent zijn homomannen, die enkel terecht kunnen in Canada of de VS.
Toch protesteert de lbhti+-gemeenschap in Italië nu het luidst, om wat aanvoelt als nieuwe discriminatie. Inzake lbhti-rechten in West-Europa hinkt Italië al flink achteraan. Niet-hetero’s mogen niet trouwen, maar enkel een samenlevingscontract sluiten. Homoadoptie mag niet, ivf door niet-hetero’s evenmin. Lesbiennes rest nog ivf in het buitenland, maar voor homo’s was een buitenlandse draagmoeder hun enige kans op een kind.
„Als Meloni zo tegen draagmoederschap is, waarom knuffelt ze dan met Elon Musk, die zo een kindje kreeg?” vraagt Fulvio, de vader uit Rome. Hij wacht de komst van zijn baby, in mei, met gemengde gevoelens af. „Ik weet niet wat me boven het hoofd hangt, maar ik zet door. Ik ga nog liever naar de cel dan mijn vrouw doodongelukkig te zien.”
Emma en Elia in de woonkamer.Foto Isabella De Maddalena
