Tegen de hittegolf in Zuid-Europa: gesloten scholen, gratis zwemmen en ’s nachts vuilnis ophalen

De thermometers in het Portugese Mora gaven maandag 46,6 graden aan, in Madrid steeg de gevoelstemperatuur zelfs tot 50 graden. Het water van de Middellandse Zee bereikte een temperatuur van meer dan 26 graden, een temperatuur die meestal pas veel later in het jaar wordt gemeten. Spanje beleefde de warmste juni sinds het begin van de metingen, in Frankrijk geldt in heel het land, op vijf departementen na, code rood of oranje.

Zuid-Europa zucht onder een hittegolf die naar verwachting dinsdag of woensdag zijn piek bereikt. Hoge temperaturen tijdens de zomermaanden zijn geen uitzondering in het Middellandse Zeegebied. Maar een hittegolf van bijna twee weken lang zo vroeg in het jaar is „opmerkelijk” en hangt samen met de opwarming van de aarde, zei klimatoloog Matthieu Sorel dinsdag tegen Le Monde. Hoe weren de Zuid-Europese landen zich tegen de warmte?

Lees ook

Wel of geen koffie als het heel erg warm is? Zo gaan andere landen om met een hittegolf

Een vrouw zoekt verkoeling bij een fontein in Rome.

Een verpleegkundige verkoelt ouderen met een waterspray in een geriatrisch ziekenhuis in Lyon.

Top Eiffeltoren gesloten

In alle landen zijn maatregelen aangekondigd om mensen tegen de hitte te beschermen, maar die zijn in elk land en elke grote stad anders. In Parijs is de maximumsnelheid bijvoorbeeld met twintig kilometer per uur verlaagd om extra uitstoot te voorkomen: de hittegolf gaat namelijk gepaard met ernstige ozonvervuiling, die heel schadelijk kan zijn. Het bovenste deel van de Eiffeltoren is gesloten voor bezoek.

Marseille heeft alle openbare zwembaden gratis toegankelijk gemaakt om inwoners de mogelijkheid tot verkoeling te bieden. Zondagavond is een van de reactoren van de kerncentrale van Golfech, in het zuidwesten van Frankrijk, stilgelegd omdat het water in de rivier de Garonne, gebruikt om restwarmte te koelen, een temperatuur van 28 graden zou kunnen bereiken.

Omdat veel schoolgebouwen in Frankrijk niet geschikt zijn voor deze temperaturen, zijn dinsdag 1.350 scholen deels of helemaal gesloten, meldt het Franse ministerie van Onderwijs. Maandag hielden tweehonderd scholen hun deuren gesloten. Veel andere scholen gaven hun leerlingen de kans thuis te blijven.

In Lombardije ligt op hete dagen het werk buiten stil tussen 12.30 en 16.00 uur

Mensen zoeken verkoeling in een fontein tijdens de hittegolf in Rome.

In buurland Italië speelt deze discussie niet omdat de schoolvakantie al is begonnen. Maar het extreme weer wordt ook daar gevoeld: de hittegolf heeft in Italië al zeker twee levens geëist. In de buurt van Bologna overleed een 47-jarige man maandag midden op de dag tijdens zijn werk op een bouwplaats. Ten westen van Turijn, waar maandagavond noodweer ontstond, verdronk een 70-jarige man in de rivier Frejus, die buiten haar oevers was getreden. Door het noodweer rijden de treinen tussen Parijs en Milaan voorlopig niet.

In Rome hangen grote affiches met tips om de hitte goed door te komen: luchtige kleding, licht eten, alcohol en koffie mijden en op het heetst van de dag binnen blijven. In steeds meer Italiaanse departementen wordt dat laatste een regel. In Lombardije wordt het werk aan wegen, bouwplaatsen, op kwekerijen, in de landbouw en in steengroeven op extreme hittedagen voortaan stilgelegd tussen 12.30 en 16.00 uur. De verordening geldt tot 15 september. Eerder namen onder meer Sardinië, Sicilië, Lazio en Toscane soortgelijke maatregelen.

Een andere beroepsgroep heeft de werktijden helemaal opgeschoven: in Rome wordt het vuilnis op deze warme dagen diep in de nacht opgehaald.

Piazza Mazzini, op 1 juli, in Rome, waar een stratenmaker onder een parasol aan het werk is.

Straatschoonmakers

Ook in Spanje heeft de hitte een leven geëist. Zaterdag overleed een 51-jarige straatschoonmaakster na haar dienst in de wijk Ciutat Vella in Barcelona. De gemeente heeft het bedrijf dat verantwoordelijk is voor de reiniging in het centrum om opheldering over de omstandigheden gevraagd.

De zaak heeft tot grote woede geleid onder de Spanjaarden, omdat niet alle bedrijven zich zouden houden aan de in 2023 aangenomen wet die minimale gezondheids- en veiligheidsvoorschriften op de werkplek vastlegt. Aan de invoering van de wet ging een discussie vooraf over een straatschoonmaker in Madrid, die in de zomer van 2022 overleed aan een hitteberoerte nadat hij urenlang had gewerkt bij 40 graden.

De wet verplicht werkgevers passende maatregelen te nemen om hun werknemers te beschermen tegen „elk risico in verband met ongunstige weersomstandigheden”, maar verbiedt geen specifieke activiteiten en legt de werkuren op extreem hete dagen niet aan banden. Bedrijven die geen maatregelen treffen, kunnen boetes krijgen tot 1 miljoen euro.

Lees ook

Madrilenen blijven binnen of vluchten uit de bloedhete stad

Ook in Sevilla zoeken mensen verkoeling bij een zwembad, dat door de hitte tussen 21.30 to 00.30 open gaat.


Salafistisch protest en arrestaties onder journalisten na ‘cartoonrel’ Turks satirisch blad

Honderden woedende mannen, deels gekleed in zwarte gewaden, tulbanden en Palestijnse keffiyehs, liepen maandagavond door de drukke winkelstraat Istiklal in Istanbul naar het kantoor van het satirische tijdschrift Leman. Op de onderste verdieping van het kantoorgebouw zit het Leman Kültür-café, waarvan de inrichting is geïnspireerd door de strips in het blad. In het café annex cultuurcentrum worden comedyshows en concerten gehouden en zijn medewerkers van Leman ook vaak te vinden.

De betogers protesteren naar aanleiding van een cartoon die afgelopen week in het blad verscheen, en waarop de profeet Mohammed zou zijn afgebeeld. Naar aanleiding daarvan werden vier medewerkers van Leman, onder wie de tekenaar, maandag opgepakt.

De demonstranten hielden halt voor het kantoorgebouw, waar ze leuzen scandeerden als „God is de grootste” en „lang leve de sharia”. Sommigen probeerden het gebouw binnen te dringen, maar dat werd verijdeld door de massaal aanwezige oproerpolitie. Een deel van de betogers behoorde tot een salafistische stichting die gelieerd is aan de terroristische organisatie Strijders van het Grote Islamitische Oostfront (IBDA-C). Ze deelden op X foto’s en video’s met de tekst: „De vlag van het kalifaat zal in Leman worden gehangen.”

De dreigementen van de terreurgroep, waarvan lange tijd niets meer is vernomen, leidden tot zorgen bij Leman, die het ministerie van Justitie en de veiligheidsdiensten opriep om actie te ondernemen tegen de provocateurs. De gouverneur van Istanbul, Davut Gül, zei ook dat er sprake was van provocerende acties bij Leman. „Niemand heeft het recht en de vrijheid om misdaden te plegen, ongeacht de reden.” Daarop dreef de oproerpolitie de betogers uiteen. Gül verbood alle bijeenkomsten in het centrum van Istanbul.

De politie zette de straat in de buurt van het kantoor van Leman dinsdag af. Foto Tolga Bozoglu/EPA

Arrestatiebevelen

De gewraakte cartoon laat twee mannen zien met witte baarden, vleugels en aureolen boven hun hoofd. Onder hen zien we een stad die wordt beschoten en in brand staat. „Hallo, ik ben Mohammed”, zegt de man met een islamitische gebedsmuts. „Hallo, ik ben Mozes”, antwoordt de man met een Joodse hoed en pijpenkrullen. De prent leidde tot felle reacties in religieus-conservatieve kringen in Turkije.

Minister van Justitie Yilmaz Tunç maakte bekend dat er een strafrechtelijk onderzoek is gestart tegen Leman. Er zijn zes arrestatiebevelen uitgevaardigd tegen de redacteuren en medewerkers van het tijdschrift. Ze worden ervan beschuldigd een spotprent te hebben gepubliceerd die „religieuze waarden openlijk denigreert”. Vier van hen, onder wie de cartoonist, zijn maandag opgepakt, aldus minister van Binnenlandse Zaken Ali Yerlikaya. De anderen bevonden zich op het moment van de politieoperatie in het buitenland.

Gaza

De hoofdredacteur van Leman, Tuncay Akgun, die in het buitenland was, ontkende tegen het Franse persbureau AFP kwade bedoelingen te hebben gehad met de prent. „Deze cartoon is op geen enkele manier een karikatuur van de profeet Mohammed.” Het moet volgens hem een moslim voorstellen die in Gaza is gedood. „Hij heette Mohammed, het is fictie. Meer dan 200 miljoen mensen in de islamitische wereld heten Mohammed. Dit heeft niets te maken met de profeet Mohammed. We zouden nooit zo’n risico nemen.”

Leman is een cultureel instituut in Turkije dat model stond voor tal van satirische en politieke stripmagazines. Het werd in 1991 opgericht door een groep tekenaars die naam had gemaakt met eerdere satirische tijdschriften. Dankzij een provocatieve stijl in de traditie van Franse tijdschriften als Charlie Hebdo groeide Leman uit tot het populairste satirische magazine van de jaren negentig. Het blad stond aan de wieg van de carrière van Cem Yilmaz, de populairste Turkse stand-upcomedian, die in het Leman Kültür-café voor het eerst optrad. De afgelopen jaren zijn in veel Turkse steden vestigingen van Leman Kültür geopend.

Leman kreeg eerder al kritiek vanwege controversiële cartoons, zoals van de mislukte coup in 2016 en van religieuze figuren zoals de dertiende-eeuwse mysticus Rumi. Maar het is voor het eerst dat de autoriteiten zo hard ingrijpen.

De betrokkenheid van de IBDA-C duidt er volgens critici bovendien op dat het oproer georkestreerd was. De groep zou de stilzwijgende steun hebben van Erdogan. De IBDA-C uitte eerder ook dreigementen tegen seculiere betogers die de afgelopen maanden de straat op gingen tegen de arrestatie van burgemeester Ekrem Imamoglu van Istanbul.

Lees ook

Turken betogen massaal voor behoud van hun democratie

De demonstratie in Istanbul was de grootste betoging in Turkije in meer dan een decennium.Foto’s Kemal Aslan/AFP, Louisa Gouliamaki/Reuters, Tolga Bozoglu/EPA


Constitutioneel Hof stelt Thaise premier op non-actief wegens haar telefoontje met ‘oom’ Hun

Het Thaise Constitutionele Hof heeft dinsdag premier Paetongtarn Shinawatra (38) geschorst. Volgens de rechters was het telefoontje dat de premier vorige maand pleegde met ‘oom Hun Sen’, de 72-jarige Cambodjaanse autocraat, zo’n zwaar vergrijp „dat het land in gevaar zou zijn als ze zou aanblijven”, bericht het Japanse Nikkei Asia. De uitspraak is een teken dat de conservatieve militaire elite, die van oudsher de juridische macht op haar hand heeft, opnieuw de macht heeft gegrepen. Hoop op een functionerend democratisch stelsel lijkt met deze uitspraak nog verder uit beeld.

De schorsing zal Thailand opnieuw in politieke chaos storten. Paetongtarn Shinawatra staat nu als premier op non-actief tot het Hof zich over haar lot heeft gebogen, wat vermoedelijk zal uitmonden in haar afzetting. Wanneer dat vonnis wordt geveld, is niet bekend. In Thailand is de duur van rechtszaken notoir onduidelijk. Shinawatra kan wel aanblijven als minister van Cultuur.

Economische onzekerheid

Sinds een opgelaaid grensconflict tussen Cambodja en Thailand wordt het Zuidoost-Aziatische koninkrijk al weken geplaagd door politieke incidenten die duiden op een machtsstrijd tussen de Shinawatra-familie en de koningsgezinde militaire elite. Het politieke tumult speelt zich af in een periode van economische onzekerheid. Thailand zit midden in de onderhandelingen over de opgelegde tarieven van de Amerikaanse president Trump en heeft te kampen met teruglopende inkomsten uit toerisme. Daarbovenop is er verwarring over het terugdraaien van de legalisering van marihuana voor medisch gebruik, een sector die juist voor inkomsten zorgde.

Lees ook

Thais leger sluit grens met Cambodja na oplopende spanningen

Thaise politieagenten bewaken de Cambodjaanse ambassade tijdens een nationalistisch protest in Bangkok, nadat op 28 mei een Cambodjaanse militair aan de grens omkwam in een vuurgevecht met Thaise troepen. Foto Chalinee Thirasupa/Reuters

Al decennia strijden de militaire, koningsgezinde elite en de Shinawatra-familie, aangevoerd door de populistische zakenman Thaksin Shinawatra (75), om de macht. In de jaren 2000 werd Thaksin twee keer als premier gekozen. Beide keren stak het leger een stokje voor zijn premierschap. In 2014 werd zijn zus Yingluck door een militaire coup afgezet.

Faustiaanse deal

Moe van een eindeloze cyclus militaire staatsgrepen en conservatieve stilstand gingen in 2020 tienduizenden Thaise jongeren de straat op voor democratische hervormingen. Velen sloten zich aan bij de pro-democratische politieke partij Move Forward, die in 2023 onder leiding van Pita Limjaroenrat (44) met grote meerderheid de verkiezingen won. Samen met Shinawatra’s partij Pheu Thai vormde hij een coalitie. Datzelfde jaar werd Limjaroenrat door de senaat, gedomineerd door benoemingen van het leger, op een zijspoor gezet. In 2024 werd Move Forward, de enige democratische partij, door de rechter opgeheven. Hun streven naar politieke vernieuwing zou leiden tot majesteitsschennis, vonden de rechters.

Het verbod op Move Forward kwam na een Faustiaanse deal die Thaksin Shinawatra (die op dat moment verbannen was) sloot in 2023 met zijn oude vijanden, de heersende militaire elite. Tot woede van de progressieve achterban keerde coalitiepartner Pheu Thai Limjaroenrat de rug toe en vormde met de aloude conservatieve partijen een regering. Niet lang daarna kwam Thaksin terug naar Thailand. Het leek erop dat hij de celstraf die boven zijn hoofd hing zou ontlopen.

Lees ook

Thailands conservatieve elite zwaait nog altijd de scepter

Aanhangers van Pheu Thai met portretten van de oud-premiers Thaksin en Yingluck Shinawatra op een verkiezingsbijeenkomst in Bangkok, in april vorig jaar.

Critici vroegen zich al af hoelang het zou duren voor de militaire elite de macht zou terugpakken. De schorsing van Paetongtarn lijkt het begin van het einde van de Shinawatra-dynastie en de terugkeer van de aloude militaire koningsgezinde macht.

Ook zijn er verschuivingen in de verhoudingen tussen regionale machtige families. Het ziet ernaar uit, dat Thaksin Shinawatra niet alleen werd verraden door oude vijanden uit de militaire elite. Bij de aanloop naar de schorsing speelde zijn ‘oude vriend’ Hun Sen, de autocraat die Cambodja 38 jaar lang met harde hand regeerde, een voorname rol. De Shinawatra-familie zag dit vermoedelijk niet aankomen. Vorig jaar nog kwam Hun Sen zo vriendschappelijk thuis bij Thaksin op ziekenbezoek.

Aanleiding: grensincident

Deze politieke saga begon op 28 mei, toen een Thaise militair aan de Cambodjaans-Thaise grens een Cambodjaanse soldaat neerschoot. Volgens het Thaise leger legde Cambodja in betwist gebied loopgraven aan en reageerde de Cambodjaanse soldaat niet op waarschuwingen. Om het grensconflict te beslechten belde Paetongtarn met Hun Sen die zij van huis uit als ‘oom’ beschouwt. Ze sprak vervolgens niet als premier van Thailand, maar ze vertrouwde Hun Sen als huisvriend.

In het gesprek, dat 15 juni plaatsvond, probeerde Paetongtarn de doorgewinterde autocraat te paaien door de woorden van haar eigen generaal af te zwakken. „Let niet op hem, hij wilde cool zijn, wat we echt willen is vrede.” Een misrekening. Welk politiek motief Hun Sen precies in gedachten had is niet duidelijk, maar drie dagen later lekte hij het audiofragment op internet. Vorige week gooide hij meer olie op het vuur en beaamde in interviews dat zijn oude vriend Thaksin de Thaise koning had beledigd, een zwaar vergrijp in Thailand dat 3 tot 15 jaar cel kan opleveren.

Donderdag staat vader Thaksin Shinawatra voor de rechter voor majesteitsschennis. Thaksin zou zich in 2015 tegenover Zuid-Koreaanse media onwelgevallig hebben uitgelaten over de Thaise koning. Hij rekende bij zijn terugkeer uit ballingschap in 2023 op een mooi pensioen als vrij man. Deze week zal blijken of daar een stokje voor gestoken wordt.

Lees ook

Een telefoontje tussen Thailand en Cambodja dat grote gevolgen kan hebben

De Thaise premier Paetongtarn Shinawatra.


Zo beleeft Nederland de ‘tropische hitte’: muisijsjes voor de wasberen en een hittegolf in Eindhoven

Het is vandaag de warmste 1 juli sinds de eerste meting in 1901. In De Bilt werd aan begin van de middag 33,2 graden gemeten, zo meldt Weeronline. Sinds dinsdagochtend geldt code oranje in de provincies Gelderland, Noord-Brabant en Limburg, omdat de temperaturen daar kunnen oplopen tot boven de 35 graden – in de rest van Nederland geldt code geel.

Het KNMI adviseert om tussen 12.00 en 18.00 uur geen „zware lichamelijke activiteiten” te ondernemen: op meerdere plekken was rond 11.00 uur deze ochtend al 30 graden. In Eindhoven is er zelfs sprake van een ‘regionale hittegolf’, daar steeg het kwik om 10.20 uur al boven de 30 graden.

De viering en herdenking van de afschaffing van de slavernij, Keti Koti, werd vanwege de hitte vervroegd van 14.00 uur naar 12.15 uur. In het Amsterdamse Oosterpark, waar de plechtigheid plaatsvond met aanwezigheid van demissionair premier Dick Schoof die een toespraak hield, werden extra zitplaatsen in de schaduw geplaatst. Ook deelde de organisatie water uit.

Door de aanhoudende hitte is een zogenoemd neerslagtekort ontstaan, dat kan oplopen tot 200 millimeter. De droogte zorgt voor slechtere waterkwaliteit en een verhoogd risico op natuurbranden. Waterschappen hadden al voldoende maatregelen genomen om voldoende drinkwater beschikbaar te houden: in onder meer de Achterhoek, Oost-Brabant en Overijssel geldt een verbod op het oppompen van slootwater.

In Flevoland werd vanwege de aanhoudende hitte zout gestrooid op alle rotondes op provinciale wegen. Hiermee wordt de hete toplaag van het asfalt beschermd wanneer er auto’s overheen rijden. Brabant koos daar niet voor: „Het is een hele operatie en je brengt daarmee ook een hoop spul in de natuur dat daar niet thuishoort”, zegt een woordvoerder tegenover persbureau ANP.

Meelwormijsjes

Het warme weer leidde tot meer meldingen over dieren in de hitte bij het telefonische meldpunt 114. Ook de politie heeft het een stuk drukker dan normaal, vanwege dieren die in warme auto’s of zonder beschutting zitten. In een bericht op X stelt het meldpunt, speciaal voor dierenmishandeling en -verwaarlozing, dat de wachttijd aan de telefoon langer kan zijn dan gebruikelijk.

In dierenparken zoals Diergaarde Blijdorp en Dierenpark Amersfoort worden de dieren verwend met speciale ijsjes: bij de zeehonden en zeeleeuwen staan visijsjes op het menu, wasberen en stokstaartjes kunnen rekenen op een variant met meelwormen of een muis. ,,Dieren kunnen daarnaast ook heel goed luieren met deze hitte, een stuk beter dan mensen”, zegt een woordvoerder van dierentuin Wildlands in Emmen tegen ANP.


Trump zou alleen criminelen uitzetten, dachten zijn latinokiezers in Florida. Nu voelen ze zich bedrogen

Aan het zondagse ritueel van de vier Venezolaanse vrienden is voorlopig niets veranderd. In de ochtend, voordat het te heet wordt in het zuiden van Florida, spelen ze in het park een potje basketbal. Om daarna voor de lunch op het terras van restaurant El Arepazo een paar biertjes achterover te slaan. De tafel staat vol bierflesjes en in een emmer met ijs staan de volgende al klaar. „Je moet goed drinken bij deze hitte”, grapt er een, waarna vier bierbuiken schudden.

Sinds Donald Trump begin dit jaar terugkeerde in het Witte Huis, is er echter wel wat veranderd binnen de vriendengroep van vijftigers. Rafael Díaz en Osvaldo Soto wonen al sinds de eeuwwisseling in de VS, verwierven de Amerikaanse nationaliteit, mogen stemmen en schaarden zich, zoals veel meer latino’s, in november enthousiast achter Donald Trump. Henrique Subero en Ricardo Mestre daarentegen arriveerden veel recenter en genieten slechts asiel. En nu de president van hun twee sportmaatjes in hoog tempo het immigratiebeleid aanscherpt, dreigen ze die status te verliezen. En misschien wel het land uit te moeten.

„Trump vergaloppeert zich. Hij moet zich corrigeren”, meent Díaz, die nu een kwart eeuw in de Verenigde Staten woont, staatsburger werd en een schoonmaakbedrijf voor zwembaden runt. Hij stemde Trump, omdat hij beter zou zijn voor de economie én omdat hij beloofde de zuidgrens onder controle te brengen. „Het was een chaos onder Biden: de halve wereld kwam hier binnen. Het huis raakte echt vol.”

Toch maken de vrienden elkaar geen verwijten. Allemáál dachten ze dat Trump uiteindelijk alleen illegale criminelen zou uitzetten. Niet dat hij ook de tijdelijke beschermingsstatus (TPS) van honderdduizenden vluchtelingen uit Venezuela, Cuba, Nicaragua en Haïti zou beëindigen, waardoor die moeten vrezen voor uitzetting. Díaz: „Je kunt dat mensen niet met terugwerkende kracht zomaar aandoen.” Zijn vriend Osvaldo Soto vult aan: „Van mensen die iets op hun kerfstok hebben, moet je die TPS intrekken. Niet van brave burgers die hier het werk doen waar de gringos zich te goed voor vinden.”

Immigranten uit Venezuela, met de status van Amerikaans staatsburger, spelen domino bij restaurant El Arepazo in Miami. Rebecca Blackwell/AP

Links leedvermaak

Trump won de verkiezingen vorig jaar mede dankzij zijn belofte miljoenen migranten uit te zetten. Soms sprak hij daarbij over ‘criminele illegalen’, dan weer over alle ‘illegale immigranten’. Veel van zijn latinokiezers dachten dat hij alleen mensen zonder papieren en mét een strafblad zou aanpakken. Maar sinds dit voorjaar gooit de regering het net veel wijder uit: ook mensen zonder criminele antecedenten worden opgepakt en zijn soms al uitgezet.

Florida gold decennia als de belangrijkste swing state op de electorale kaart. Sinds Trump hier in 2016 tijdens zijn eerste gooi naar het presidentschap Hillary Clinton versloeg, is de zuidelijke staat almaar Republikeinser geworden. Inmiddels geldt hij als veilige ‘rode’ staat.

Die verschuiving dankt de Republikeinse Partij voor een belangrijk deel aan de groeiende steun van latino’s. En dan vooral van Cubaans- en Venezolaans-Amerikaanse kiezers. Naast zijn beloftes over de economie en de grens, waarderen zij Trumps harde opstelling jegens de socialistische regimes in Havana en Caracas in zijn eerste termijn. Naar schatting twee derde stemde in november op de Republikein.

Dat Trump II nu de asielstatus van honderdduizenden landgenoten afpakt die de afgelopen jaren vertrokken uit dezelfde dictatuur als waar zij ooit voor vluchtten, valt slecht. De vraag is of Florida daardoor weer een swing state kan worden, waar Democraten kans maken in de strijd om Congreszetels en het Witte Huis.

Aanhangers van (toen) presidentskandidaat Donald Trump zwaaiden met Amerikaanse en Cubaanse vlaggen, bij een Cubaanse restaurant in Miami, in afwachting van de verkiezingsuitslag op 5 november 2024. Foto Silvio Campos/AFP

Latinokiezers in Florida die nu openlijk berouw tonen over hun stem op Trump, krijgen veel aandacht van progressieve media. Hun spijtbetuigingen worden op de socials gretig gedeeld, ze oogsten daar het nodige linkse leedvermaak met een hoog ‘ik zei het je toch’-gehalte.

Het dakbedekkingsbedrijf van Vincent Scardina raakte een derde van zijn personeel kwijt: „Ze zijn amper te vervangen.”

Cynthia Martínez Jones, een 25-jarige momfluencer uit Florida, nam op TikTok huilend een video op, nadat haar zieke vader door ICE was opgepakt. Ook zij koos voor Trump, maar zegt die stem nu te zien „als het ultieme verraad van de mensen waar ik vandaan kom”. Haar video trok meer dan een miljoen kijkers, maar ook veel haatreacties, waarna ze deze weer verwijderde.

De Republikeinse deelstaatsenator Ileana Garcia, medeoprichtster van de vrouwenbeweging Latinas for Trump, noemde het migratiebeleid van de regering begin deze maand „onacceptabel en onmenselijk”. „Dit is niet waar we voor gestemd hebben.”

Vincent Scardina, die een dakbedekkingsbedrijf runt, raakte een derde van zijn personeel kwijt, toen hun werkbusje werd aangehouden op de snelweg. Ook de ondernemer stemde op Trump, maar was er niet vanuit gegaan dat ook zijn Nicaraguaanse werknemers doelwit zouden worden. „Ze zijn amper te vervangen.”

Alligator Alcatraz

Republikeinse latino Congresleden uit de staat zijn duidelijk ongerust. Zij spreken zich uit tegen het strenge beleid en lobbyen bij het Witte Huis om meer coulance met de vluchtelingen. Nog niet van alle groepen is de asielstatus ingetrokken, maar nu de regering het aantal dagelijkse uitzettingen wil opvoeren naar drieduizend, wordt hier wel voor gevreesd. Door meer mensen illegaal te verklaren, kunnen de aantallen worden opgevoerd.

Congresleden vroegen tijdens de campagne om op onze evenementen te mogen spreken. Nu moeten ze eens gaan leveren

Helen Villalonga
Venezolaanse vereniging Amevex

Andere (niet-latino) Republikeinen willen juist nog strenger worden en ongedocumenteerde migranten op meer manieren het leven zuur maken. Ook is besloten dat een oud vliegveld in het moerasgebied Everglades een enorm tijdelijk ICE-detentiecentrum wordt, Alligator Alcatraz gedoopt. Het Instagram-account van het Witte Huis deelde eind juni een AI-gegenereerde afbeelding van enorme alligators met een blauwe ICE-pet op. Dinsdag kreeg de president er zelf een rondleiding.

Hoewel de regering-Trump veel kopstukken uit Florida telt en de president zelf in de staat woont, blijft de latinolobby vooralsnog zonder resultaat. Helen Villalonga van de Venezolaanse vereniging Amevex wordt moe van de politiek, zegt ze. „Die Congresleden praten en praten, maar krijgen niets voor elkaar in Washington. Ze zoeken nu weer de media op, maar wij willen echte actie. Ze vroegen tijdens de campagne om op onze evenementen te mogen spreken. Nu moeten ze eens gaan leveren.”

Villalonga ziet hoe Doral, het stadsdeel van de metropool Miami waar de meeste Venezolanen wonen, stilvalt door de arrestaties die vreemdelingenpolitie ICE uitvoert. Die wordt daarbij ondersteund door de lokale politie onder een wet die het door Republikeinen gedomineerde staatsbestuur doorvoerde. Anders dan in bijvoorbeeld het linkse Californië, waar Democratische autoriteiten niet samenwerken met de federale dienst, gebeurt dit in Florida juist actief: van stedelijke korpsen tot de snelwegpolitie. De staat is daarmee uitgegroeid tot een belangrijk jachtgebied van ICE.

Doralzuela, zoals de stad liefkozend wordt genoemd, is niet meer hetzelfde, zegt Villalonga: „Er is zoveel angst en stress onder de mensen. Als je er als hispanic uitziet kan je al aangehouden worden als je je tank volgooit, je kinderen naar school brengt, in het winkelcentrum loopt.”

Onmisbaar personeel

Mensen zijn bang om naar hun werk te gaan en het is veel rustiger in winkels en restaurants, klagen ondernemers. Die economische impact is tegelijkertijd een reden dat veel latino’s denken dat de regering-Trump uiteindelijk tot inkeer komt. Nog beter dan andere Amerikanen weten zij hoe onmisbaar ongedocumenteerde migranten zijn op de arbeidsmarkt. Ze doen impopulair, fysiek zwaar en gevaarlijk werk. Ze wassen borden in spoelkeukens, maaien het gras van tuinen, plukken de oogst, werken in slachthuizen, bedekken daken.

Trump staat dan ook onder druk van allerlei sectoren om de ICE-invallen op werkplekken te staken. Half juni leek hij daar even gevoelig voor. Maar binnen een paar dagen had zijn machtige Witte Huis-adviseur Stephen Miller, een anti-immigratiehavik, hem alweer omgepraat toch door te gaan met de invallen bij bedrijven en boerderijen.

Dit beleid raakt de lokale economie van migrantengemeenschappen nu als eerste. Zo heeft pakketdienst Janak Logistics, waar mensen spullen kunnen laten opsturen naar Venezuela, veel minder klandizie, vertelt medewerker Henderson. „De afgelopen twee maanden is het totaal ingestort. Mensen sturen niets meer op naar hun familie, want ze verdienen minder.” Kon het bedrijf eerst wel vier zeecontainers per week vullen, nu is dat een halve. De helft van het personeel is ontslagen.

De regering-Trump zegt illegale migranten aan te willen sporen tot ‘zelfdeportatie’: in de VS blijven moet zo lastig worden, dat ze zelf vertrekken. Dat lijkt zeker bij een deel van de mensen effect te sorteren. „Veel mensen zijn bezig een buffer aan te leggen, voor als ze weg moeten uit de VS”, zegt pakketdienstmedewerker Karla.

Auto’s worden voor dumpprijzen van de hand gedaan, nu je al voor een kleine verkeersovertreding het risico loopt om via de lokale politie in handen van ICE te vallen. „Je wagen wordt dan naar de dump gesleept en ben je kwijt.”

De Cubaanse wijk Little Havana in Miami. Foto Marta Lavandier/AP

Henderson verblijft zelf ook op een TPS in het land. Was hij staatsburger geweest, dan hij had in november zeker Trump gestemd. „Maar daar had ik nu dan wel enorme spijt van gehad”, lacht hij. Volgens hem is Trump nu te streng, maar was Biden veel te soepel. „Het probleem in dit land is dat het altijd van het ene naar het andere uiterste gaat.”

In een poging de clandestiene immigratie aan de zuidgrens te beteugelen, voerde Biden in de loop van zijn presidentschap meerdere legale routes in. Migranten konden via een app een afspraak maken voor een asielinterview of een humanitair visum aanvragen en daarop invliegen. Trump is begonnen zulke regelingen te beëindigen. Zelfs mensen die al onder zijn eerste Democratische voorganger Barack Obama een asielstatus kregen, beginnen inmiddels te vrezen.

Electorale pijn

Trump mag zelf niet meer op voor herverkiezing. Maar zal zijn migratiebeleid zijn partij de komende jaren electoraal pijn doen onder latino’s, die in steeds meer staten een cruciaal stemmenblok vormen? In Doralzuela, maar ook in Little Havana, de Cubaanse wijk van Miami, kunnen veel van zijn kiezers desgevraagd niet geloven, dat hij deze harde lijn de volle vier jaar volhoudt.

Ik denk als je nu een peiling zou houden, dat die toont dat de partij in grote problemen is. De staat zou van kleur verschieten

Luis Miguel Rodríguez
muurschilder

Zo zegt Bienvenido Gómez, een Cubaanse-Amerikaan die net een potje domino afrondt in een parkje aan de befaamde Calle Ocho, dat Trump „iedereen gewoon even wil laten schrikken”. Hij zou zich nu zo streng tonen, opdat niemand het meer in zijn hoofd haalt om de grens over te komen. Daar is het sinds zijn aantreden inderdaad heel rustig geworden. „Het afpakken van die TPS is niet goed. Maar het komt goed. De mensen moeten vertrouwen houden”, sust hij.

Een paar blokken van het dominoparkje wordt een muurschildering aangebracht die ‘Operatie Peter Pan’ herdenkt. Kort na de revolutie van Fidel Castro, in 1959, werden via die tijdelijke luchtbrug honderden Cubaanse kinderen naar de VS gehaald. Nog decennia zouden de VS vluchtelingen van het socialistische eiland warm blijven verwelkomen: Cubanen kregen veel sneller dan andere migranten papieren. Al onder Obama werd die bevoorrechte status een beetje afgebouwd, Trump beëindigt haar helemaal.

Volgens muurschilder Luis Miguel Rodríguez nemen de Republikeinen wel degelijk een groot risico de belangrijke Cubaanse stem te verliezen. „Dat is wat je hoor van iedereen, die je spreekt. Ik denk dat als je nu een peiling zou houden, die toont dat de partij in grote problemen is. De staat zou van kleur verschieten.”

Een eerste enquête liet vorige maand al zien dat Venezolanen in de staat het strenge asielbeleid breed afkeuren, evenals de uitzetting van landgenoten naar een omstreden gevangenis in El Salvador. Maar zeker Trump-kiezers die al langer in het land wonen, blijven de president vooralsnog in meerderheid steunen.

Partij maakt zich kwetsbaar

Dat Trump veel kan maken, is ook te horen op het terras van El Arepazo, waar de laatste biertje van de basketballende sportmaatjes opraken. Blijven Rafael Díaz en Osvaldo Soto, de twee Venezolaanse-Amerikanen die in november Trump stemden, diens partij trouw als hij dit beleid nog lang doorzet? Op een Democraat zien ze zichzelf nooit stemmen: „Veel te links.”

Maar als Trump niet bijstuurt, sloopt hij niet alleen de economie, zeggen ze, maar ook zijn partij. Díaz: „Ik zou niet meer op een Republikein kunnen stemmen.” Soto: „Hij moet wel bijsturen. Of hij nu wil of niet.”


Een beschuldiging van spionage voor Israël is dé manier om buitenlanders of Iraniërs aan te pakken: ‘De paranoia stijgt’

Na de Amerikaanse en Israëlische aanvallen op nucleaire en strategische doelen in Iran, die in een broos bestand zijn uitgemond, vrezen mensenrechtenactivisten dat politieke dissidenten in de islamitische republiek het nog zwaarder zullen krijgen. Zondag maakte Iran bekend dat bij de Israëlische aanval van 23 juni op de zwaarbeveiligde Evin-gevangenis in Teheran minstens 71 doden waren gevallen. In de gevangenis zitten veel politieke gevangenen en buitenlanders vast.

Israël sprak van een aanval tegen ‘overheidsrepressie’, maar bracht daarmee ook de gevangenen in gevaar. Zij konden geen kant meer op. „Bovendien zijn volgens mensenrechtenactiviste Narges Mohammadi, die in 2023 de Nobelprijs voor de Vrede won, veel gedetineerden daarna naar andere gevangenissen overgebracht, waar hun lot erg onduidelijk is”, zegt de Italiaanse journalist Cecilia Sala aan de telefoon.

Net als de Iraanse Mohammadi, die meermaals in de Evin-gevangenis zat, kent Sala het beruchte detentiecentrum in Teheran van binnenuit. In december 2024 reisde de Italiaanse reporter, die een dagelijkse podcast maakt over buitenlands nieuws, voor de vierde keer naar Iran, met een geldig journalistenvisum op zak. Maar op 19 december werd ze in haar hotelkamer gearresteerd. „Ik had al zoveel reportages over de gedetineerden in Evin gemaakt dat ik wist welke kleur de binnenmuren hadden. En dan zit je er plots zelf.”

Ik had al zoveel reportages over de gedetineerden in Evin gemaakt dat ik wist welke kleur de binnenmuren hadden. En dan zit je er plots zelf

De vage beschuldiging luidde dat Sala de wetten van de islamitische republiek had overtreden. Ze werd dagelijks ondervraagd, altijd met een kap over haar hoofd. „Soms ging zo’n verhoor wel tien uur lang door.”

In haar cel brandde het licht dag en nacht. Sala: „Je kan niet slapen en je verliest je in je eigen angst. Ik had een Engelstalige versie van de Koran gevraagd, in de veronderstelling dat ze me dat boek niet konden weigeren. Maar ze zeiden toch nee. Eenzame opsluiting, in een cel van drie bij twee meter, heeft als doel je te breken. Het waren de zwaarste weken van mijn leven.”

Lees ook

Staakt-het-vuren tussen Iran en Israël lijkt stand te houden na boze vermaning van Trump

‘Thank you Mr. President’ op een reclamebord in Ramat Gan, Israël, 22 juni. Foto Bernat Armangue/AP

Gevangenenruil

Gebaseerd op de ervaringen van haar voorgangers bereidde Sala zich erop voor dat ze minstens een jaar zou vastzitten. Maar na drie weken werd de journalist vrijgelaten en op een vlucht naar Rome gezet. De Italiaanse media linkten haar arrestatie en vrijlating al snel aan die van Mohammad Abedini Najafabadi, een Iraanse ingenieur die op 16 december was opgepakt op de luchthaven van Milaan, op verdenking van smokkel in drone-technologie. De VS vroegen om zijn uitlevering.

Hun lot leek verbonden, zeker toen de Iraanse viceminister van Buitenlandse Zaken de arrestatie van Abedini ter sprake bracht in een gesprek met de Italiaanse ambassadeur over Sala’s detentie. Vier dagen na Sala’s vrijlating zat de Iraanse ingenieur in een vliegtuig naar Iran. Officieel kwam er nooit een bevestiging van een gevangenenruil.

Zolang het islamitische regime aan de macht is in Iran, keert de Italiaanse journalist niet terug. Maar ze blijft wel verslag doen over Iran, met hulp van haar contactpersonen, al durven sommigen sinds haar arrestatie niet meer met haar te praten. „De islamitische republiek is verzwakt, maar niet verslagen”, zegt Sala na de recente Israëlisch-Amerikaanse operatie. „Iran heeft ook nog steeds voorraden verrijkt uranium, waarmee het ooit een atoombom zou kunnen maken. Maar Teheran heeft verder wel alle belang bij dit bestand, vanuit het besef dat het op militair vlak zwakker staat dan zijn tegenstanders.”

Repressie

Sala maakt zich zorgen om de signalen dat de repressie toeneemt tegen dissidenten en mensen die verdacht worden van spionage voor het Westen, met name voor Israël: „De paranoia stijgt.” Dat heeft te maken met het besef in Iran dat de Israëlische inlichtingendienst Mossad diep in het land is geïnfiltreerd. „Het islamitische regime weet dat bepaalde aanvallen op Iraans grondgebied, zoals de uitschakeling van Hamas-topman Ismail Haniyeh vorige zomer in Teheran, of van de Iraanse kernfysicus Mohsen Fakhrizadeh in 2020, niet mogelijk waren geweest zonder handlangers van de Mossad op het terrein”, zegt Sala.

Maar een beschuldiging van spionage voor Israël is ook dé manier om buitenlanders of Iraniërs aan te pakken die om een andere reden in het vizier lopen van het regime, aldus de journaliste. „Het aantal executies door ophanging van gevangenen die van spionage voor Israël werden beschuldigd, werd al opgevoerd. In veruit de meeste gevallen gebeurde dat op basis van gefabriceerde aanklachten of bekentenissen afgedwongen door foltering.”

Lees ook

‘Iran bevindt zich in een gigantische strategische crisis’

De opperste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei, donderdag op een beeld uit een videoboodschap waarmee hij een dagenlange stilte doorbrak. Foto vrijgegeven door Iraanse regering via AFP

Cecilia Sala had ook vóór haar arrestatie een helder beeld van de repressie in Iran. „De avond voor mijn arrestatie had ik met een jongen gegeten wiens neef twee weken eerder was opgehangen.” Toch won de journalistieke honger om reportages te maken over de sociale veranderingen in Iran het van de zorg om wat er verkeerd kon lopen.

„In steden als Teheran zie je honderdduizenden jonge vrouwen die geen hoofddoek meer dragen, vanuit het besef dat de religieuze politie hen niet allemaal kan oppakken. Dat is niet marginaal, want in de steden woont wel 70 procent van de bevolking. Vrouwen studeren vaker wetenschappen dan mannen en leiden faculteiten als immunologie, elektronica of ingenieurswetenschappen. Maar op wettelijk vlak botsen zij op een apartheidssysteem op basis van gender, dat totaal niet strookt met de Iraanse realiteit.”

Die apartheid kan alleen door politieke verandering worden doorbroken. „Maar de ayatollahs en de Iraanse revolutionaire garde Pasdaran zijn veel machtiger dan de politiek”, besluit Sala. „De oppositie is politiek en militair niet georganiseerd, omdat het regime vrijwel de hele economie en bijna alle wapens controleert.”


Algerijns-Franse schrijver Sansal in hoger beroep veroordeeld tot 5 jaar cel in Algerije

De Algerijns-Franse schrijver Boualem Sansal (75) is dinsdag in hoger beroep in Algerije veroordeeld tot een gevangenisstraf van vijf jaar voor onder meer bedreiging van de staatsveiligheid. Dat schrijven verschillende Franse media. Sansal werd afgelopen november aangehouden, wat de al bestaande gespannen diplomatieke verhoudingen tussen Frankrijk en Algerije verder op scherp zette. Een rechtbank in Algerije had hem afgelopen maart al veroordeeld tot vijf jaar cel, justitie eiste eerder tien jaar gevangenisstraf.

De met prijzen gelauwerde Sansal zei eind 2024 in een interview met het radicaal-rechtse Frontières dat de grens tussen Algerije en Marokko „arbitrair” is. Over het westelijke deel van Algerije bestaat al tientallen jaren een dispuut, omdat Marokko vindt dat het stuk land in de jaren dat Frankrijk het gebied kolonialiseerde ten onrechte aan Algerije is toegekend.

Lees ook

Schrijver Boualem Sansal is al jaren kritisch op thuisland Algerije. Waarom is hij nu gearresteerd?

Frans-Algerijnse schrijver Boualem Sansal.  Foto Joël SAGET/ AFP

De rechter veroordeelde Sansal vanwege zijn pro-Marokkaanse standpunt onder meer voor „het beledigen van gevestigde instituties”. Ook is hij veroordeeld voor „het ondermijnen van de nationale eenheid” en van „het bezitten van video’s en publicaties die de veiligheid en stabiliteit van het land bedreigen”. Sansal, die vorig jaar de Franse nationaliteit kreeg, zou namelijk ook gevoelige informatie over de staatsveiligheid en de Algerijnse economie hebben gelekt aan de Franse ambassadeur in Algerije.

Kritiek op islam

Medestanders van Sansal denken dat in de aanklachten en uiteindelijke veroordeling meespeelt dat de schrijver al jarenlang zeer kritisch is op de Algerijnse politiek en op de invloed van de (radicale) islam in Algerije.

Ook het Franse parlement kwam voor Sansal op. Afgelopen mei nam het Assemblée Nationale een resolutie aan waarin werd opgeroepen tot de directe vrijlating van de schrijver. Daarin werd gesteld dat er pas weer nauwere samenwerking zal komen tussen Algerije, Frankrijk en Europa als Algerije zich houdt aan de internationale afspraken over mensenrechten. Ook het Europees Parlement sprak zich uit tegen de detentie van de auteur.

De relatie tussen Frankrijk en Algerije is de afgelopen jaren steeds verder verslechterd en kende afgelopen april een nieuw dieptepunt. Nadat Algerije twaalf Franse diplomaten had uitgezet, deed Frankrijk vervolgens hetzelfde met twaalf Algerijnse diplomaten. Ook het conflict tussen Algerije en Marokko over de Westelijke Sahara speelt een rol in de gespannen relatie tussen de landen. In dat conflict koos de Franse president Emmanuel Macron afgelopen jaar de kant van Marokko.


VN: driekwart van alle Werelderfgoedlocaties loopt risico op droogte of overstromingen

Bijna driekwart van de culture en natuurlijke erfgoedlocaties in de wereld wordt bedreigd door te veel of te weinig water. Dat maakte Unesco, het VN-agentschap dat over het erfgoed gaat, dinsdag bekend. „Waterproblemen, of het nu gaat om droogte, schaarste, vervuiling of overstromingen, vormen een bedreiging voor veel van de meer dan 1.200 Unesco-werelderfgoedlocaties”, aldus de organisatie.

Volgens het onderzoek kampen vooral culturele locaties met een waterschaarste. Daarnaast krijgt meer dan de helft van de natuurlijke locaties te maken met het risico van overstromingen door nabijgelegen rivieren.

Twintig procent van alle locaties ziet zich mogelijk geconfronteerd met met een dubbel probleem, zo wel te veel als te weinig water. Specifiek geldt dat voor plekken in het Midden-Oosten, Noord-Afrika, delen van Zuid-Azië en Noord-China. Het zijn gebieden waar „de gecombineerde druk van infrastructuurontwikkeling en klimaatverandering” een bedreiging vormen voor „zowel natuurlijke ecosystemen als cultureel erfgoed dat ze in stand houden”.

Een in het onderzoek genoemd voorbeeld is de Taj Mahal. Die krijgt te maken met „waterschaarste die de vervuiling doet toenemen en het grondwater uitput, wat beide het gebouw beschadigt”. Ook noemt Unesco een van de grootste watervallen ter wereld, de Victoriawatervallen op de grens tussen Zambia en Zimbabwe die door terugkerende droogte kan slinken tot een straaltje water.


Onderzoekers waarschuwen: Trumps bezuiniging op humanitaire hulp kan mogelijk miljoenen mensen het leven kosten

De beslissing van de Amerikaanse president Donald Trump om een groot deel van hun subsidies voor buitenlandse hulp te schrappen, kan mogelijk tot veertien miljoen extra doden leiden de komende vijf jaar. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek gepubliceerd in het medische vakblad The Lancet.

De wetenschappers schatten dat de USAID-financiering 91 miljoen doden heeft voorkomen tussen 2001 en 2021. Dat Trump de hulp grotendeels schrapt, kan leiden tot de dood van 4,5 miljoen kinderen de komende vijf jaar – jaarlijks zijn dat er zo’n 700.000.

Alhoewel het onderzoek slechts een prognose is, zijn de gevolgen van de opgeschorte USAID-projecten nu al voelbaar in verschillende regio’s van de wereld. Zo zijn er meerdere voorbeelden bekend van de ontketende chaos in de mondiale humanitaire hulp. Uit een reportage in de Amerikaanse krant The Washington Post blijkt dat baby’s stilletjes omkomen van de honger in Soedan, nadat door de VS gesteunde gaarkeukens gedwongen moesten sluiten.

NRC sprak in mei met Soedanese vluchtelingen in Egypte voor wie medische behandelingen zijn stopgezet als gevolg van grote financieringstekorten. De BBC schreef vorige maand over honderdduizenden mensen in Keniaanse vluchtelingenkampen die „langzaam verhongeren” – de VS subsidieerden daar zo’n zeventig procent van alle activiteiten van het Wereldvoedselprogramma.

Tegen The Washington Post zei een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat het „tijd is dat andere landen hun steentje bijdragen door levensreddende hulp te bieden”. Volgens de Amerikaanse regering is de financieringstop een „heroriëntering die overeenkomt met wat het beste is voor de Verenigde Staten”.

Brute keuzes

Hulporganisaties kampen nu met de gevolgen van deze „heroriëntering” en waarschuwen: er is niet genoeg geld. Vorige maand deden de Verenigde Naties een oproep voor meer geld om wereldwijd 114 miljoen mensen te helpen. Zij stelden zo’n 29 miljard nodig te hebben. „Brute bezuinigingen stellen ons voor brute keuzes”, zei VN-diplomaat voor Humanitaire Zaken en Noodhulpcoördinatie Tom Fletcher.

„Dit is niet zomaar een oproep tot geld, het is een oproep tot wereldwijde verantwoordelijkheid, tot menselijke solidariteit, tot een toewijding om een einde te maken aan het lijden”, aldus Fletcher. De VS zijn de belangrijkste donateur van veel VN-organisaties, zo financierde het land bijvoorbeeld twintig procent de Wereldgezondheidsorganisatie. In 2023 gaven de VS 60 miljard dollar (zo’n 57 miljard euro) uit aan buitenlandse hulp.

Deze week komen tientallen wereldleiders bijeen in de Spaanse stad Sevilla voor een conferentie over humanitaire hulp, georganiseerd door de VN. Vertegenwoordigers van de VS zullen naar verwachting niet aanwezig zijn.

Lees ook

Bevriezing USAID ontketent chaos in mondiale zorg, voedselhulp, media en mensenrechtenclubs

Zakken met humanitaire hulpmiddelen worden klaargelegd bij de voedselbank in de Colombiaanse stad Cucuta. Volgens de Brusselse Crisis Group loopt het Colombiaanse noodsysteem nu vast, zowel bij de overheid als bij ngo’s


Bikkelhard, een geweldige wreeftrap en cynische humor, maar buiten het veld deed IJzeren Rinus geen vlieg kwaad

Meer dan 34 jaar na zijn vaste voetbalmaatje Theo Laseroms is de andere helft van Feyenoords spijkerharde verdedigingsduo overleden. Rinus Isräel, de eerste Nederlander die de Europa Cup voor landskampioenen (nu Champions League) in handen kreeg, stierf op 83-jarige leeftijd.

Marinus David Israël groeide op in een rood nest in Amsterdam-Noord. Hij verdiende de kost als handlanger: hij moest zand en stenen naar de stratenmaker sjouwen. In het weekend voetbalde hij, aanvankelijk als rechtshalf, bij de Amsterdamse amateurclub DWV.

Israël verdiende in 1963 „met hangen en wurgen” zijn eerste profcontract bij stadgenoot DWS. „Ik tekende blind mijn contract, zo blij was ik”, blikte hij terug in Het Parool. Bij DWS vormde hij een sterk verdedigingsduo met de ervaren Daan Schrijvers. Hij kopieerde diens houding op het veld – met de borst vooruit. „Ik had voor elk wedstrijd de zenuwen, maar dat liet ik op het veld niet blijken.” DWS vierde in 1964 zijn eerste en enige landstitel.

Een van ’s werelds beste libero’s

In 1966 verhuisde Israël voor veel meer geld naar Feyenoord. Met zijn cynische humor had hij weinig aanpassingsproblemen in Rotterdam-Zuid. Hij was in die periode, na Franz Beckenbauer en Bobby Moore, een van ’s werelds beste libero’s.

Zijn kompaan Laseroms werd een van de meest gevreesde mandekkers. „Geen voetballer, maar een cowboy zonder lasso”, verwoordde de Noord-Ierse dribbelaar George Best het spel van zijn plaaggeest, nadat hij de blauwe plekken en dikke bulten had geteld.

‘Theo de Tank’ en ‘IJzeren Rinus’ waren eind jaren zestig en begin jaren zeventig bijna onpasseerbaar. Ze speelden aanvankelijk naast elkaar, tot Feyenoord-trainer Ben Peeters merkte dat ze beiden startsnelheid misten en elkaar beter rugdekking konden geven.

Israël: „Theo had de bal of de man. En ik deelde ook wel eens een kegel uit. Terwijl we buiten het veld allebei geen vlieg kwaad deden.” Jan Mulder, oud-speler van Ajax en Anderlecht, zei ooit. „Als Theo je onderuit had geschopt, en je lag op de grond te creperen, draaide Rinus zijn noppen nog eens in je borstkas.”

„Als ze nu zouden spelen zoals wij vroeger, houden ze weinig spelers meer over”, zei Israël een paar jaar geleden tegen de NRC-verslaggever die zich na de kennismaking vooral diens stevige handdruk herinnerde. „Aangenaam kennis te maken.”

Kopsterk

Israël was kopsterk en had een prachtige wreeftrap. Beide specialismen bracht hij in de praktijk op 6 mei 1970. De aanvoerder maakte in de Europa Cup-finale in Milaan tegen het Schotse Celtic de gelijkmaker met een soort boogkopbal en bood vlak voor tijd matchwinnaar Ove Kindvall met een verre, vrije schop een makkelijk te missen kans. Maar de Zweed scoorde uit de moeilijke hoek en even later nam zijn aanvoerder de ‘cup met de grote oren’ in ontvangst.

Vier maanden na de Europa Cup kreeg Israël in september 1970 ook als eerste Nederlander de wereldbeker overhandigd, in de Kuip uit handen van koningin Juliana. Feyenoord won de bikkerharde tweestrijd van het Argentijnse Estudiantes. Foto ANP

„Milaan is een beetje van Feyenoord, San Siro is van ons”, luidde het gevleugelde commentaar van Herman Kuiphof in miljoenen huiskamers. „Godsklere, we hebben de beker”, was Israëls eerste reactie. Een paar maanden later kreeg hij uit handen van koningin Juliana ook nog de wereldbeker uitgereikt, na twee veldslagen tegen het Argentijnse Estudiantes.

Onder Ernst Happel, de opvolger van trainer Peeters, was het spel van Feyenoord verder verfijnd. Compact combinatievoetbal: Coen Moulijn en Willem van Hanegem waren de technici, Wim Jansen de gatenvuller en Eddy Pieters Graafland de deftige keeper zonder zenuwen. „PG heeft me tegen Celtic nog gered toen ik een verkeerde terugspeelbal gaf bij de doellijn”, herinnerde Israël zich een van zijn weinige fouten in Milaan.

Bankzitter

Feyenoord behoorde begin jaren zeventig net als Ajax en het Nederlands elftal tot de wereldtop. Israël speelde 47 interlands ,maar zat tijdens Oranjes hoogtepunt, het WK van 1974, op de reservebank. Hij was al 32 en zijn knie vertoonde slijtage. Toch had hij met Feyenoord een maand eerder nog de UEFA Cup gewonnen.

Daarna werd hij vanwege zijn knieklachten afgedankt door Feyenoord en verhuisde hij naar de kleine stadgenoot Excelsior. Hij werd in 1975 nog uitgeroepen tot ‘voetballer van het jaar’. Israël speelde zijn laatste profjaren bij PEC Zwolle, tot hij op zijn veertigste bijna niet meer kon lopen en moest stoppen. „Van IJzeren Rinus was niet veel meer over”, sprak hij cynisch. Zijn trainersloopbaan werd geen groot succes. „Ik was niet diplomatiek genoeg, schold iedereen verrot en hield geen rekening met de verschillende karakters”, verklaarde hij in Het Parool zijn min of meer mislukte tweede loopbaan.

ADO-coach Rinus Israël in 2003 in de dug-out in het Haagse Zuiderpark. Zijn trainerscarrière was geen groot succes. „Ik was niet diplomatiek genoeg, schold iedereen verrot.” Foto Olaf Kraak/ANP

Hij diende PEC, FC Den Bosch, Feyenoord, ADO en het Nederlands elftal (als assistent-bondscoach) en was ook acht jaar in het buitenland actief: in Griekenland, Roemenië, Ghana en de Emiraten. „Die jaren hebben mij gevormd als mens. Ik heb veel armoede gezien en begrijp het vluchtelingenprobleem beter.”

Zijn laatste levensjaren zat hij vaak in een fietsenzaak in Landsmeer, vlak boven Amsterdam. Dan keuvelde hij in ‘zijn’ vaste hoekje van de werkplaats met bandenplakkers. Een van hen zei in Het Parool: „Zijn vrouw betaalt stallingsgeld om hem een paar dagen niet thuis te hebben.”

‘Die stoel is voor Rinus’

Israël liep al een poosje op krukken, nadat hij was geopereerd om een dreigende dwarslaesie af te wenden. De zelfverklaarde familieman bezocht tophandbalwedstrijden van zijn kleindochter Rachel de Haze. „Die stoel is voor Rinus”, zei de zaalwachter als iemand per ongeluk zijn plek had ingenomen.

Rinus was meer dan zeventig jaar samen met Greet, een schoolvriendin van zijn zus. „Ik heb nooit naar een ander meissie gezocht.”