Als een compact driehoekje staan ze zaterdagavond op de vijandige helft. Niet in de opbouw, om rond te spelen, tot een van hen een vrije doortocht heeft tot het doel van koploper PSV, maar als verdediging. Een soort wachttorens zijn ze, Ajax-aanvallers Chuba Akpom, Brian Brobbey en middenvelder Kian Fitz-Jim. Met in hun midden de gevangene van de avond: PSV-middenvelder Malik Tillman.
Het zou een uitdaging worden om het spel van de regerend landskampioen te verstoren, voorspelde Ajax-trainer Francesco Farioli een dag eerder. PSV is in zijn ogen de beste, meest constante ploeg in de Eredivisie: tien wedstrijden gespeeld, tien gewonnen, acht punten los. Verdedigend ijzersterk, met slechts zes tegengoals. Aanvallend misschien nog wel machtiger: met 35 doelpunten, gemiddeld meer dan drie per wedstrijd.
De oplossing zoekt de Italiaan zaterdag in het uitschakelen van Tillman, de jonge Amerikaan die op het middenveld de geblesseerde Jerdy Schouten vervangt. Telkens als de centrale verdedigers van PSV hem willen inspelen, zit Fitz-Jim meteen in zijn rug. Brobbey en Akpom sluiten vervolgens de route naar de backs af, waardoor Tillman alleen maar kan terugspelen. Opbouw afgeslagen.
De motor in het spel van PSV
Farioli richt zich daarmee op de motor in het spel van PSV. In de voetbalvisie van trainer PSV speelt de controlerende middenvelder, de ‘nummer 6’, een cruciale rol. “Op die positie, voor de defensie, begint het voetbal”, legde de trainer vier jaar geleden uit in gesprek met VI. Bosz wil er daarom geen “bal-afpakker” opstellen, maar een technische speler, die het positiespel op het middenveld kan domineren en in de verdediging de weg naar de spits afsluit.
Tijdens zijn loopbaan was Bosz zelf zo’n speler. En bij de clubs die hij daarna trainde, zocht hij er ook altijd één: Marko Vejinovic bij Vitesse, de ervaren Lasse Schöne bij Ajax. In de ogen van de PSV-trainer begint de aanval met het vrijspelen van die controleur, via centrale verdedigers, en anders via de backs, om van daaruit de weg naar het vijandige doel te zoeken.
In zijn eerste jaar in Eindhoven was de keuze eenvoudig: gelijk met Bosz kwam ook middenvelder Jerdy Schouten over van Bologna. Hij groeide meteen uit tot de vaste keuze en een van de betere spelers van de Eredivisie. Ook dit seizoen begon Bosz met Schouten als controleur voor de verdediging, totdat de middenvelder twee weken geleden in het uitduel tegen AZ een spierblessure opliep.
Aanvankelijk probeerde Bosz dat gat in te vullen met de multi-inzetbare Mauro Junior in te vullen, of met verdediger Olivier Boscagli, maar over geen van beide was hij echt tevreden. In het uitduel tegen Paris-Saint Germain in de Champions League gaf hij Tillman de kans, die tot dan toe vooral speelde op de positie van aanvallend middenvelder en soms als linksbuiten.
Over de Amerikaan was Bosz meteen tevreden. In Tillman vond hij de technische voetballer die kan opbouwen, en die bovendien ook verdedigend sterk is. Een speler die het hele seizoen bovendien al op hoog niveau presteert: of het nou gaat om het veroveren van ballen, het aantal succesvolle onderscheppingen of het creëren van kansen – in de meeste lijstjes stond Tillman bij de eerste tien in de Eredivisie. Een “alleskunner”, noemt Bosz hem.
PSV minder dominant
Tegen het linke PSG is Tillman een van de betere spelers van het veld, voortdurend verovert hij ballen of staat hij op de goede plek om een pass te onderscheppen. Een paar dagen later bij de 6-0 overwinning op PEC Zwolle overtuigt hij weer, ook met een doelpunt. Maar zaterdag in de Amsterdam Arena zien toeschouwers een heel andere Tillman. Bijna de hele wedstrijd zit hij opgesloten in het driehoekje Akpom-Brobbey-Fitz-Jim, tot zijn zichtbare ergernis.
Het gevolg is dat PSV veel minder dominant voetbalt dan in eerdere wedstrijden dit seizoen. Het opbouwen moet in Amsterdam veelal van de centrale verdedigers komen, Boscagli en Ryan Flamingo, die vooral in de eerste helft niet goed lijken te weten hoe ze dat zonder hun controleur moeten doen. De opbouw van PSV is traag, zoekende, futloos bijna.
Ajax daarentegen speelt net als vier dagen eerder tegen Feyenoord vlot en vol overtuiging. Toch is het PSV dat, vrijwel uit het niets, na een dik kwartier via een strafschop een voorsprong krijgt. Het was een situatie waar Farioli zijn spelers vooraf nog voor gewaarschuwd had; met Luuk de Jong heeft PSV een spits die met het hoofd misschien nog wel makkelijker scoort dan met de benen. Zo ook nu: 0-1.
Hoewel de gelijkmaker een kwestie van tijd lijkt, duurt het nog tot vlak voor rust voor Ajax een van de vele pogingen afmaakt. Dat gebeurt als verdediger Jorrel Hato een afvallende bal opvangt en met zijn linkerbeen ver achter de PSV-verdediging krult. Daar staat middenvelder Davy Klaassen helemaal vrij om in te koppen, weggelopen uit de rug van Flamingo.
Na rust komt PSV opnieuw op voorsprong, als Mauro Junior voorgeeft en veteraan Ivan Perisic hard binnenschiet. Het lijkt even alsof de koploper zichzelf heeft hervonden, er volgen meer kansen. In de opbouw slaagt PSV om de klemgezette Tillman over te slaan, en via de backs of aanvallende middenvelders meteen de voorhoede te bereiken. Maar net zo onverwacht als de 0-1 maakt Ajax nu de 2-2, als de PSV-verdediging een schot slecht verwerkt en Fitz-Jim de bal van dichtbij voorbij doelman Walter Benitez jaagt.
Ajax weer kanshebber titel
Diezelfde Benitez staat amper vijf minuten later ook aan de basis van de derde tegentreffer, als hij onder druk wordt gezet en via Tillman probeert uit te verdedigen. Die staat gedekt, wordt aan het wankelen gebracht en geeft in paniek een zwakke bal, in de voeten van de opstormende Ajax-aanvaller Mika Godts. Hij maakt 3-2.
Daarmee verrast Ajax voor de tweede keer in vier dagen tijd, eerst door Feyenoord in De Kuip te verslaan en daarna door PSV de pas tweede competitienederlaag sinds het aantreden van Bosz te bezorgen. Na een ongewoon slecht seizoen en een wisselvallig begin zijn de Amsterdammers opeens weer een belangrijke kanshebber voor de titel: de achterstand op koploper PSV is nog maar vijf punten. Wint Ajax ook de inhaalwedstrijd tegen FC Utrecht, dan zijn dat er nog twee.
In het centrum van Valencia lijkt het een normale warme dag. Toeristen fietsen door de stad, de winkels zijn open en terrasjes zitten redelijk vol. Een touringbus rijdt door de Carrer de Don Juan de Austria, de winkelstraat van Valencia. Maar in diezelfde straat hangen vlaggen halfstok en op sommige winkelruiten is een A-4tje geplakt met een zwarte strik daarop afgebeeld, ter nagedachtenis van de ruim tweehonderd dodelijke slachtoffers door de overstroming.
Hoe anders is het beeld in de voorsteden en omliggende dorpen. Daar zijn de straten modderig, de vernielingen enorm en overal intens verdrietige mensen op straat. Het contrast met het centrum van de bekende stad kan niet groter.
In de lobby van het Only You hotel aan de Plaça de Rodrigo Botet checken de twee Amerikaanse vriendinnen uit Washington Rachel en Amanda in. „De stad ziet er mooi uit”, zegt Rachel. „Ik heb nog weinig gemerkt van de overstromingen, maar ik ben hier maar net een uur”, legt ze uit. De reis annuleren was geen optie, want dan waren ze hun geld kwijt. „We’ll see”, zegt Amanda. „Misschien kunnen we wat liefdadigheid aan onze reis toevoegen en mensen helpen.”
Tegenover het hotel is een verzamelpunt opgezet voor donaties. Wie helpen wil, kan basisvoorzieningen zoals eten, drinken en kleding doneren. Ook bezems en andere schoonmaakspullen zijn welkom. „We halen wel wat boodschappen en brengen het daar langs”, zegt Rachel tegen Amanda. „Ja, goed idee”, roept Amanda. De dames verlaten even later het hotel, op zoek naar een supermarkt.
Wegen afgesloten
Veel reizigers moesten wél hun vakantie annuleren, omdat Valencia moeilijk te bereiken is. Zo lag een tijdje het vliegverkeer stil. Ook is er geen treinverkeer mogelijk, omdat het spoor bezaaid ligt met meegesleurde rotzooi en auto’s door de overstromingen. Toegangswegen tot Valencia zijn afgesloten behalve voor hulpdiensten. Vooral binnenlandse toeristen moesten door de onbereikbaarheid van de stad hun reis staken en dat terwijl de Spanjaarden een lang weekend vrij hebben vanwege de feestdag Allerheiligen. „Normaal zijn we tijdens dit weekend volgeboekt, maar ongeveer 40 procent van onze kamers staat nu leeg”, zegt receptioniste Alejandra.
Op het terras van brunchzaak Milk en Butter zit een groep Spanjaarden aangedaan aan hun maaltijd en koffie. „Dit voelt surreëel”, zegt Sofía Martínez die in de getroffen buitenwijk La Torre woont. „Alsof ik in een totaal andere wereld ben, terwijl nog geen tien kilometer verderop mensen zijn overleden door de overstroming. Ik denk dat ik gek word”, zucht ze. Voor de deur van het restaurant staan toeristen uit verschillende landen te wachten op een tafel: Zweden, Britten en Italianen. De serveerster komt koffie brengen en mengt zich in het gesprek. „Hoe is het met jullie? Zijn jullie je spullen kwijt?”, vraagt ze aan Martínez en de rest van de tafel. „Alleen de auto, verder geen grote schade gelukkig. En jij?”, vraagt Martínez terug. „Nee, gracias a Díos. Mijn familie en ik wonen in Sedavi op de derde verdieping, dus we zijn oké”, zegt de serveerster terwijl ze een dankgebaar naar boven maakt. „Het voelt wel gek om te moeten werken, terwijl de buren samen de straten schoonmaken. Maar er moet ook geld verdiend worden en ik kan het me niet permitteren mijn baan kwijt te raken”, zegt ze schouderophalend terwijl ze weer naar binnen loopt. De Zweedse toeristen die een tafel verderop zitten, kijken nieuwsgierig naar het gesprek.
Lange stoet vrijwilligers over de snelweg
Bij de Ciudad de las Artes y las Ciencias verzamelden zich zaterdagochtend duizenden vrijwilligers die samen naar getroffen dorpen gaan lopen om hulp te bieden. Ze wachtten in de enorme rijen geduldig op aanwijzingen van de Valenciaanse overheid die de vrijwilligers met bussen naar verschillende bestemmingen vervoert. Vrijdag nog riep regiopresident Carlos Mázon de inwoners juist op om thuis te blijven „om de hulpdiensten niet in de weg te staan”. Maar van die oproep trok niemand zich wat aan en dus besloot de Valenciaanse overheid de vrijwilligers naar een verzamelpunt te laten komen om de boel enigszins te coördineren. Maar niet iedereen heeft zin om op de bussen te wachten, dus loopt een groot deel op eigen houtje naar het rampgebied.
Met de massa lopen ook toeristen mee die hun vakantie een andere betekenis hebben gegeven. „Ik kan niet door de stad gaan slenteren en naar gebouwen staan gapen en bier drinken, terwijl ik weet dat zoveel mensen dood zijn of nog geen hulp hebben gekregen”, zegt de 24-jarige James uit het Verenigd Koninkrijk. Hij is samen met een groep buitenlanders die hij in z’n hostel heeft ontmoet. „Als dit in mijn land zou gebeuren en toeristen gewoon naar een museum zouden gaan en doen alsof er niets aan de hand is, dan zou mij dat ook enorm raken”, zegt hij. „Elkaar helpen moet de normaalste zaak van de wereld zijn.”
Lees ook
Na het water en de ravage is er nu woede over de gebrekkige coördinatie
De bruggen die de stad verbinden met de omliggende dorpen stromen weer vol met honderden vrijwilligers. Met de bezems in de hand marcheren ze voor de vierde dag op rij naar het rampgebied. Wanneer de avond valt, keren de meeste vrijwilligers terug naar het centrum van Valencia. Van top tot teen besmeurd met modder. Van de bezems die eerder op de dag boven de menigte uitstaken, is niets meer over. „Ik ben ook kapot, maar voldaan”, zegt de 37-jarige Lorena uit Alicante. Ze is sinds donderdagavond in Valencia om te helpen, samen met haar twee broers. „We hadden alle drie toch vrij”, zegt ze. „En alle Spanjaarden moeten hun armen uit de mouwen steken, niet alleen de hulpdiensten. Dit zijn onze mensen. Somos una familía. We zijn één familie.”
Restaurant Los Gomez, waar de specialiteit van het huis het traditionele Valenciaanse gerecht paella is, zit deze zaterdagavond vol. Er is Spaanse live muziek, er wordt gezongen en gelachen. Terwijl een paar kilometer verderop mensen hun hebben en houwen zijn kwijtgeraakt. Valencia is verworden tot een plek met twee compleet verschillende werelden.
Op de dag van de Russische inval in Oekraïne, 24 februari 2022, zat Celeste Wallander naast president Joe Biden toen deze in het Oval Office belde met Vladimir Poetin. Nu Rusland langzaam oprukt en Oekraïne een zware winter wacht omdat Russische aanvallen er driekwart van de energiecentrales hebben verwoest, lijkt de Amerikaanse onderminister van Defensie voor Internationale Veiligheidszaken nog altijd bereid alles te doen om de Russische president Poetin te weerstaan. „In deze uitputtingsoorlog heeft Rusland weliswaar voordelen, omdat het een groot land is en hulp krijgt van China, Noord-Korea en Iran. Maar Oekraïne wordt gesteund door vijftig landen.”
Wallander, verantwoordelijk voor Rusland, Europa, de NAVO, Eurazië, Afrika en het Midden-Oosten, heeft eigenlijk geen tijd voor interviews, maar maakt een uitzondering omdat ze 16 november deelneemt aan de Nexus Conferentie in Amsterdam. Om zes uur ’s ochtends, een paar uur voor haar werkdag op het Pentagon begint, zit ze in haar huis in Bethesda, Maryland klaar voor een Zoom-gesprek van een uur met NRC. Een Perzisch tapijt geeft warmte aan de kleine studeerkamer. Op een lessenaar liggen foto’s van haar drie kinderen en haar man.
Het Oekraïense leger staat er slecht voor. De soldaten zijn uitgeput, worden niet afgelost en hebben niet genoeg wapens. Dreigt Oekraïne de oorlog te verliezen?
„De Russen boeken inderdaad vooruitgang op het slagveld, maar deze oorlog is nog niet voorbij. Oekraïne kan zich nog altijd verdedigen. Het moet alleen andere strategische keuzes maken. Tegelijkertijd moeten de Oekraïners hun slagkracht weer op orde krijgen. De VS helpen daarbij. Op dit moment volgen Oekraïense militairen gevechtstrainingen in Europese landen. Het is dus allesbehalve een verloren zaak.”
Toch heeft Oekraïne nog geen toestemming om met westerse raketten diep landinwaarts Russische vliegbases aan te vallen. Waarom niet?
„De VS hebben langeafstandsraketten aan Oekraïne geleverd, die ook met succes gebruikt zijn voor het vernietigen van diverse andere strategische doelen. De vraag is echter niet of Oekraïne bepaalde strategische wapens krijgt, maar wat zijn strategie en militaire doelen zijn. Op dit moment zijn dat de verdediging van de stad Pokrovsk, het behoud van het veroverde Russische grondgebied bij Koersk, het verminderen van de Russische slagkracht op de Krim van waaruit Midden-Oekraïne wordt bestookt, en het op gang houden van de vrachtvaart via de Zwarte Zee en daarmee van de Oekraïense economie.
„Het is niet zeker of de dynamiek van de oorlog verandert bij de inzet van langeafstandsraketten op Russisch grondgebied. Oekraïne zet op dit moment vooral onbemande drones in om strategische doelen in Rusland aan te vallen. Het heeft dus een mix aan middelen ter beschikking. Maar wat het nu echt nodig heeft, zijn focus, nieuwe strategieën, training en herbemanning en -bewapening van zijn brigades.”
Toch zeggen vooraanstaande militaire experts dat die militaire steun ontoereikend is en te laat komt.
„Oekraïne is belangrijk voor de veiligheid van Europa, maar ook voor die van de VS en de rest van de wereld. Daarom doen de VS alles om het te geven wat het nodig heeft. Maar we hebben ook andere verplichtingen. Als wereldmacht moeten we rekening houden met onze belangen elders, niet alleen in Europa, maar ook in het Midden-Oosten en China.”
Besefte u toen Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel dat het zo’n lange oorlog zou worden?
„Aanvankelijk niet. Dat gold ook voor het Kremlin, dat in een paar maanden tijd Kyiv dacht te kunnen innemen om de regering van [president Volodymyr] Zelensky omver te werpen en een Russische marionettenregering te installeren. Dat mislukte, omdat de Oekraïners met veel inventiviteit en moed de Russische aanval hebben afgeslagen.”
Ziet u een spoedig einde komen aan deze oorlog? En als dat einde er komt, hoe ziet dat er dan uit?
„Niemand kan de afloop ervan precies voorspellen. Het enige wat we weten is dat aan ieder conflict een einde komt. Voor de VS is het belangrijk ervoor te zorgen dat Oekraïne zich kan verdedigen, eigen grondgebied kan heroveren en Russisch territorium kan blijven aanvallen om vijandelijke operaties te verstoren. Ook zorgen we ervoor dat het zich in de sterkst denkbare militaire en politieke positie bevindt voor als Poetin beseft dat deze oorlog een strategische mislukking is en hij zijn doel niet zal bereiken.”
Waar is dat doel van Poetin precies?
„Het is een groot misverstand dat Poetin heel Oekraïne zou willen annexeren. In werkelijkheid wil hij alleen maar de toekomst van dat land bepalen door het aan Rusland te onderwerpen. Tot dusverre laten de Oekraïners dat niet gebeuren. Zij willen niet terug in de Russische imperialistische schoot. Oekraïnes toekomst is een Europese en omvat zowel een lidmaatschap van de EU als van de NAVO.
„Poetin ziet democratieën op het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie en haar imperium in Oost-Europa als een bedreiging. Aan het einde van de Koude Oorlog had Rusland een kans om zelf zo’n democratie te worden. De meeste Russen willen volgens mij nog steeds in een land wonen waar ze zelf hun leiders kunnen kiezen en ter verantwoording roepen, een land zonder een door corruptie getekende en op politieke clans gebaseerde economie. Maar Poetin is nu eenmaal aan de macht gekomen dankzij zo’n cliëntelistisch systeem en behoudt op basis daarvan zijn macht.”
Poetin is niet alleen. Een heel cohort vazallen profiteert mee van zijn corrupte autoritaire systeem
Was een mogelijk Oekraïens NAVO-lidmaatschap een aanleiding voor de Russische invasie?
„Het was er hoogstens onderdeel van, omdat de NAVO een alliantie van democratische landen is. Het gaat Poetin om controle over het Oekraïense buitenland- en veiligheidsbeleid. Daarnaast wil hij het binnenlandse bestuur van Oekraïne kunnen bepalen.
„Bij het Majdan-protest in Oekraïne van eind 2013, begin 2014 ging het ook niet om een Oekraïens NAVO-lidmaatschap, maar over een partnerschap met de EU op het gebied van vrijhandel en visumvrij reizen. Zo’n verdrag zou Oekraïne hebben losgetrokken uit de invloedssfeer van het Kremlin.”
Mag Oekraïne alsnog NAVO-lid worden als het een staakt-het-vuren met Rusland bereikt? Of zijn er andere veiligheidsgaranties denkbaar?
„Als Oekraïne tot een wapenstilstand met Rusland besluit, houdt de betrokkenheid van de VS en Europa niet op. Zo zijn we op het ministerie van Defensie druk bezig met de vorming van een coalitie van landen die Oekraïnes toekomstige veiligheidsstructuur zullen opbouwen. Daarbij gaat het niet alleen om militaire hulp waarmee het land verdedigd kan worden, maar ook om een modern leger dat binnen NAVO-structuren kan vechten. Door zo’n robuuste verdedigingscapaciteit krijgt Oekraïne een geloofwaardige afschrikking en dat is de beste manier om te voorkomen dat het opnieuw aangevallen wordt.”
Betekent dat op den duur een volwaardig lidmaatschap van de NAVO?
„Zodra Oekraïne voldoet aan alle eisen, dan gebeurt dat.”
Gaat dat niet jaren duren?
„Het kan heel snel gaan. Oekraïne is een democratie met vrije en eerlijke verkiezingen en vreedzame machtswisselingen. Ook heeft het als een partnerland met de EU samengewerkt om te voldoen aan de EU-standaarden op het gebied van corruptiebestrijding en politieke verantwoordelijkheid. Het land beweegt zich dan ook in de richting van de toetredingseisen van de NAVO en de EU. Tot het zover is, moeten we Oekraïne helpen om volledig aan die ambities te voldoen.”
Lees ook
Zelensky’s overwinningsplan: eindelijk dat NAVO-lidmaatschap
Denkt u dat Poetin ook een oorlog tegen de NAVO aandurft?
„Ik denk niet dat de meeste Russen zo’n oorlog willen. En het Kremlin weet dat. Alles wijst erop dat ze daar in dat opzicht heel voorzichtig zijn. Het is jammer voor Oekraïne en Europa dat Poetin in staat is geweest het valse narratief te verspreiden dat Rusland een historisch recht had om de Krim te annexeren en dat veel Russen toen stonden te juichen. Waarbij je er natuurlijk rekening mee moet houden dat Russen niet over goede, onafhankelijke informatie beschikken.”
We zien die Russische desinformatie ook in toenemende mate in het Westen opduiken. Steeds meer mensen lijken er zelfs in te geloven.
„Dat klopt. In het Westen duikt steeds vaker het imperialistisch getinte verhaal op van Ruslands natuurlijke recht op Oekraïne en van niet-nagekomen afspraken over de NAVO-uitbreiding in Oost-Europa. Tegelijkertijd laat een meerderheid van de westerse bevolking zich nog altijd niet door dat verhaal beïnvloeden en blijft zij de NAVO steunen. Die steun bestaat ook in de Verenigde Staten, zowel bij Republikeinen als bij Democraten. De wil van beide partijen om Oekraïne in staat te stellen zichzelf te verdedigen tegen de Russische agressie blijft heel sterk.”
Kan dat veranderen als Donald Trump president wordt? Hij heeft meerdere keren gedreigd uit de NAVO te stappen.
„Ik herhaal dat er in de VS een sterke publieke steun bestaat voor het NAVO-lidmaatschap en het Amerikaanse militaire leiderschap in Europa. De VS zijn zich bewust van onze gemeenschappelijke waarden. Wij beseffen dat buitenlandse conflicten niet tot het buitenland beperkt blijven en ook een bedreiging voor de Amerikaanse nationale veiligheid vormen. Die betrokkenheid bij Europa zal dan ook door beide partijen worden voortgezet, zo verwacht ik op grond van mijn vele gesprekken met leden van het Congres.”
Als Oekraïne tot een wapenstilstand met Rusland besluit, houdt de betrokkenheid van de VS en Europa niet op
Nog even terug naar Moskou. Zien de VS een alternatief voor Vladimir Poetin?
„De afgelopen twintig jaar heeft het Kremlin bijna ongemerkt, in kleine stapjes, iedere onafhankelijke politieke stem in Rusland vernietigd. Niet alleen door partijen te verbieden en de vrije media in handen te krijgen, maar letterlijk door een aantal oppositieleiders te vermoorden.
„Maar het Poetin-regime is niet alleen wreed, het is ook verfijnd. Het regeert niet alleen door middel van onderdrukking, maar weet ook zijn burgers wijs te maken dat dit goed voor hen is. Er is dan ook geen uitzicht op een spoedig einde van het Poetinisme. Ik gebruik die term opzettelijk, omdat Poetin niet alleen is, maar er een heel cohort vazallen meeprofiteert van zijn corrupte autoritaire systeem. In hun rangen worden de nieuwe leiders klaargestoomd. Het Poetinisme zal dus niet vanzelf verdwijnen als Poetin van het toneel stapt.
„We bevinden ons daardoor in een situatie waarin Rusland niet alleen een acute bedreiging is voor de trans-Atlantische gemeenschap en Europa in bredere zin, maar ook een chronische bedreiging. Alleen met veerkracht en een langetermijnperspectief kunnen we militaire operaties zoals de Russische invasie in Oekraïne voorkomen. Op die manier kunnen we ook de desinformatie bestrijden, waarmee Rusland probeert onze samenlevingen te ondermijnen. Het zal de taak van een hele generatie worden.”
Bestaat de kans dat Rusland Georgië binnenvalt, nu de parlementsverkiezingen daar gemanipuleerd lijken te zijn door pro-Kremlinpartij Georgische Droom, en de oppositie en de president daartegen protesteren?
„Dat risico bestaat altijd, zeker omdat het Kremlin al eens eerder met militair geweld een buurland is binnengevallen. Maar liever gebruikt Poetin politieke invloed. Zijn band met de leiding van Georgische Droom is voor hem een ideaal middel om de binnen- en buitenlandse politiek van Georgië te kunnen bepalen.
Lees ook
Groeit Salome Zoerabisjvili, de president van Georgië, uit tot boegbeeld van het verzet?
„Toch valt militair geweld niet uit te sluiten. Rusland bezet nog altijd Georgisch grondgebied in Abchazië en Zuid-Ossetië. Daarmee houdt het de binnenlandse politiek van Georgië in zijn greep. Je kunt het vergelijken met de Russische bezetting van Transnistrië in Moldavië of van de Krim, Donetsk en Luhansk sinds 2014. Uiteindelijk wil Poetin overal zijn marionetten neerzetten.”
De 30ste Nexus Conferentie, The Quest for Vision in the Era of Confusion, Corruption and Foolishness, vindt plaats op zaterdag 16 november in Amsterdam. Meer informatie: nexus-instituut.nl.
Bij artilleriebeschietingen van de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) zijn zaterdag in het westen van Soedan zeker twaalf mensen gedood. Dat meldt onder meer persbureau AFP op basis van een lokaal verzetscomité, dat spreekt van een „bloedbad”. De beschietingen vonden plaats in het gebied ten noorden van de stad Kutum, in het noorden van Darfur.
De lokale groep, die laat weten dat het dodental nog kan oplopen, meldt ook dat de RSF drie mensen, onder wie een arts, gevangen heeft genomen. Volgens Minni Minnawi, gouverneur van Darfur, heeft het RSF zo’n twintig dorpen in de regio verwoest en geplunderd. Het platbranden van de dorpen en de gedwongen ontheemding die daarop volgde, illustreren volgens hem het ‘genocidebeleid’ van de rebellengroep, schrijft hij op X, bijgevoegd met beelden van smeulende woningen.
De huidige oorlog in Soedan komt voort uit een politieke machtsstrijd die in april vorig jaar begon, na een mislukte poging om de RSF te integreren in het nationale leger. De RSF, onder leiding van generaal Mohamed ‘Hemedti’ Hamdan Daglo, en het Soedanese leger, geleid door generaal Abdel Fattah al-Burhan, kwamen lijnrecht tegenover elkaar te staan in het overgangsproces naar civiel bestuur in het land. Sinds een militaire staatsgreep in 2021 wordt Soedan door het leger bestuurd.
Inmiddels is deze strijd uitgegroeid tot een humanitaire ramp van ongekende proporties met tienduizenden dodelijke slachtoffers en miljoenen ontheemde Soedanezen binnen en buiten de landsgrenzen. De Internationale Organisatie voor Migratie had het in een tussentijdse update deze week over in totaal elf miljoen ontheemde mensen. De Verenigde Naties, die de situatie consequent aanduiden als wereldwijd een van de grootste humanitaire crises, hebben herhaaldelijk gewaarschuwd voor hongersnood.
Lees ook
In de uitzichtloze oorlog in Soedan houden jongeren met soepkeukens de mensen in leven
Afgelopen week sprak VN-secretaris-generaal António Guterres meermaals zijn zorgen uit over de aanhoudende oorlog in Soedan. Met name de aanhoudende berichten van zware mensenrechtenschendingen door de RSF. De huidige oorlog heeft golven van etnisch gedreven geweld veroorzaakt die grotendeels aan de paramilitaire groep worden toegeschreven. Begin dit jaar beschuldigde Human Rights Watch de RSF en gelieerde milities van genocidepogingen tegen niet-Arabische gemeenschappen in diverse regio’s van Soedan. De RSF zou vorige maand minstens 124 mensen hebben gedood in een dorp in de staat El Gezira, zeiden activisten, in een van de dodelijkste incidenten van het conflict.
VN-spoedvergadering
Guterres is naar eigen zeggen geschokt door de „berichten over grote aantallen burgers die werden gedood, vastgehouden en ontheemd, seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes, plunderingen van huizen en markten en het in brand steken van boerderijen”. Volgens Guterres, die deze uitspraken vrijdag deed, zorgen deze wreedheden voor angst en chaos.
Op 12 november zal op initiatief van het Verenigd Koninkrijk – sinds 1 november voorzitter van de VN-Veiligheidsraad – een spoedvergadering worden gehouden over de oorlog in Soedan. Volgens de Britse VN-ambassadeur Barbara Woodward wordt gewerkt aan een resolutie met sancties en steun voor bemiddeling met als doel een wapenstilstand.
De timing van die aankondiging is niet toevallig. Vrijdag liep de tijdelijke goedkeuring af die VN-organisaties toegang geeft tot Darfur via de grens met Tsjaad. De huidige patstelling waarin de oorlog is beland, maakt het onzeker of beide strijdende partijen bereid zijn om humanitaire hulp toe te laten om de veiligheid van de bevolking te waarborgen.
Een Amerikaanse oud-politieagent is in de staat Kentucky schuldig bevonden aan het schenden van de burgerrechten van Breonna Taylor. Agent Brett Hankison was betrokken bij de huiszoeking waarbij Taylor, een zwarte vrouw, in maart 2020 werd doodgeschoten. Hankison loste niet zelf de fatale schoten, maar kan vanwege het gebruik van excessief geweld wel levenslang krijgen.
In 2020 oordeelde een jury nog dat geen van de drie betrokken witte agenten vervolgd hoeven te worden voor Taylors dood, wat tot nieuwe protesten leidde.
Taylor en haar vriend Kenneth Walker lagen te slapen toen agenten haar appartement binnenvielen in verband met een drugszaak waarin haar ex-vriend werd verdacht. Die woonde zelf niet in het appartement. De agenten vielen de woning binnen met een no-knock warrant; ze klopten niet aan, maar forceerden met een stormram de deur en zeiden niet dat ze van de politie waren. Taylors vriend was bang dat er werd ingebroken en loste een schot, waarop de agenten veelvuldig terugschoten en Taylor vijf keer raakten.
Hankison vuurde lukraak tien kogels door het raam en de glazen schuifdeur. Een andere agent, Myles Cosgrove, vuurde het schot af dat Taylor doodde, maar aanklagers vonden het gebruik van dodelijk geweld in een eerdere zaak gerechtvaardigd omdat Walker eerst het vuur opende. De schoten die Hankison afvuurde raakten niemand, maar sommige kwamen terecht in het appartement van de buren, waar een jong kind woonde.
Een eerdere rechtszaak tegen Hankison werd nog geseponeerd, omdat een jury er niet uitkwam. In deze zaak had de jury meer dan twintig uur nodig, verspreid over drie dagen, om tot een oordeel te komen. Het is de eerste veroordeling van een bij de inval betrokken agent. Eerder gisteravond werd Hankison door de jury vrijgesproken van de aanklacht dat hij buitensporig geweld had gebruikt tegen de buren van Taylor.
‘Say her name’
Een ambulance – gebruikelijk bij dit soort invallen – die klaarstond voor ongevallen, werd een uur voor de inval weggestuurd, onthulde The New York Times eerder. Daardoor kreeg Taylor te laat medische hulp. Haar dood leidde aanvankelijk vooral tot lokale protesten, maar na onder meer de dood van Ahmaud Arbery en George Floyd werd ook haar zaak onderdeel van de landelijke Black Lives Matter protesten.
De veelgebruikte slogan ‘say her name’ was wereldwijd bij protesten — ook in Nederland — te horen. De familie van Taylor kreeg eerder een schadevergoeding van omgerekend zo’n 10 miljoen euro. De strafmaat voor Hankison wordt later bepaald. Hij kan levenslang krijgen.
Na vijf maanden heeft de Britse Conservatieve Partij een nieuwe leider. Kemi Badenoch won zaterdag de leiderschapsstrijd en ze is daarmee de eerste vrouw met een migratieachtergrond aan de leiding bij een grote politieke partij in het Verenigd Koninkrijk. „Weer een glazen plafond aan gruzelementen”, zei de voorzitter van de commissie die toeziet op de leiderschapsverkiezingen.
Badenoch voerde de afgelopen maanden een vrij lichte campagne als het om beleidsplannen ging. Ze zei vooral dat de Conservatieven hun principes weer voorop moeten stellen. „We moeten onze politiek en ons denken resetten. Onze partij en het land de frisse start geven die ze verdienen”, zei ze zaterdag in haar overwinningstoespraak. De Tories verloren bij de Lagerhuisverkiezingen in juli een flink deel van hun zetels en zijn de komende jaren veroordeeld tot de oppositie.
‘Stomme, linksige, witte kinderen’
Kemi Badenoch (44) werd in Londen geboren als Olukemi Olufunto Adegoke, maar na haar geboorte verhuisden haar ouders terug naar Lagos, in Nigeria, waar ze haar jonge jaren doorbracht. Op haar zestiende verhuisde ze in haar eentje terug naar Londen om haar eindexamens te doen en daarna te gaan studeren. Vaak haalt Badenoch het bijbaantje aan dat ze als tiener had, bij McDonald’s. Dat bracht haar bescheidenheid bij: „Wc’s poetsen, hamburgers draaien, geld aannemen.”
Tijdens haar studies informatica en rechten kwam ze in aanraking met wat zij noemde „stomme linksige witte kinderen”. Die inspireerden haar juist om lid te worden van de Conservatieve Partij, in 2005. Na haar afstuderen werkte ze als analist bij enkele banken en in 2015 kwam ze bij het rechtse tijdschrift The Spectator terecht, als digitaal directeur.
Toenmalig hoofdredacteur Fraser Nelson vertelde onlangs aan de BBC dat Badenoch in die tijd al vaak aan zijn bureau stond om over de Brexit te praten, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. „Ze begreep niet waarom wij de Brexit niet steunden.” Badenoch voerde van begin af aan campagne voor uittreding. Bij de verkiezingen na het referendum – Leave won – kwam ze voor de Conservatieve Partij in het Lagerhuis, dat was in 2017.
Fraser Nelson zei ook dat Badenoch over „immigrantenpatriottisme” beschikt. „Ze koos ervoor om hierheen te verhuizen en is veel positiever over het Verenigd Koninkrijk dan veel Britten.” En daar gaat Badenoch vrij ver in. Afgelopen september schreef ze een opinie-artikel voor het conservatieve dagblad The Sunday Telegraphwaarin ze schreef dat niet alle culturen „even waardevol” zijn. Het VK moet volgens haar niet naïef zijn en denken dat immigranten hun „voorouderlijke etnische vijandigheden aan de grens zullen opgeven”. Ze bepleitte een immigratiebeleid waarbij immigranten „onze waarden delen en bijdragen aan onze samenleving.”
Flapuit
Als oppositieleider zal Kemi Badenoch nu weerwoord moeten bieden aan regeringspartij Labour. Ze staat er in Westminster om bekend dat ze eruit flapt wat ze denkt. Binnen de Conservatieve fractie zien ze dat als kracht én als risico. De afgelopen maanden moest Badenoch al een paar keer uitspraken verduidelijken of nuanceren. Zo leek het tijdens een interview alsof ze af wilde van betaald zwangerschapsverlof, dat noemde ze „excessief”. Een andere keer zei ze, half grappend, dat 5 tot 10 procent van de ambtenaren „zo slecht zijn dat ze in de gevangenis horen”, wat niet best viel bij die ambtenaren.
Vraag voor de Tories is dus of Badenoch huidig premier Keir Starmer en Labour effectief het politieke leven zuur gaat maken – of dat ze de aandacht te veel gaat afleiden met onhandige opmerkingen. Badenoch heeft „een tikkeltje Liz” in zich, zeiden anonieme Kamerleden tegen Britse journalisten en dat was niet bedoeld als compliment. Liz Truss genoot als partijleider in 2022 weinig steun binnen de fractie en moest binnen twee maanden weer aftreden, onder meer vanwege haar wilde plannen voor ongedekte belastingverlagingen.
Badenoch wordt wel vergeleken met Liz Truss en dat is geen compliment
De Conservatieven moeten onder Badenoch kiezen welke politieke kant ze op willen. Bij de verkiezingen in juli verloor de partij net zo hard stemmen aan de gematigde Liberaal-Democraten als aan het radicaal-rechtse Reform UK van Nigel Farage. Onder Badenoch ligt het voor de hand dat de Tories de rechterkant op bewegen, omdat ze zelf ook als vrij rechts bekend staat. „We hebben te lang rechts gepraat, en links geregeerd”, zei ze tijdens haar campagne.
Lees ook
Britten zijn duidelijk over Conservatieven: jullie tijd zit erop
In Nigeria is grote commotie ontstaan nadat vrijdag vier jonge verdachten zijn ingestort tijdens een rechtszaak over hun deelname aan de anti-overheidsdemonstraties van augustus dit jaar. Op beelden verspreid op sociale media is te zien hoe de magere jongens, nauwelijks bij bewustzijn, op de vloer van de rechtszaal liggen.
In augustus 2024 braken in Nigeria grote demonstraties uit, de acties werden mede gevoed door de grootste economische crisis in jaren. Duizenden jongeren gingen de straat op, wat leidde tot veelvuldige confrontaties met de handhavende autoriteiten. Er vielen tientallen doden. Honderden, vooral jonge, Nigerianen werden opgepakt. Sindsdien zitten velen vast. 76 verdachten kwamen vrijdag voor de rechter, waarvan een derde tussen de 14 en 18 jaar.
Het vervolgen van deze minderjarigen was al langer een groot punt van kritiek van mensenrechtenactivisten en ngo’s. De recente beelden van de ondervoede verdachten zal de kritiek verder doen toenemen.
Vergelijking met concentratiekamp
Atiku Abubakar, de verliezende presidentskandidaat in 2023, reageert verbolgen op de ,,walgelijke” beelden van ondervoede jongens. ,,De video, die doet denken aan een concentratiekamp, laat opnieuw zien hoe weinig deze regering geeft om de levens van kwetsbare mensen”, schrijft hij op X. Ook Amnesty International uit kritiek op de ,,willekeurige detentie” van de ,,uitgemergelde kinderen”.
Volgens de Nigeriaanse politie is er echter niks aan de hand, zo verklaarde zij kort nadat de beelden naar buiten kwamen in een persbericht. De jongens zouden hun malaise ,,bewust” in scène hebben gezet om media-aandacht te genereren.
,,Een bizarre aantijging”, reageert Amnesty International op de politie. ,,Kinderen onder dit soort gruwelijke omstandigheden opsluiten vanwege een protest tegen honger en corruptie is een van de dodelijke pogingen tot het onderdrukken van vrijheid van vergadering.”
De Britse Conservatieve Partij heeft een nieuwe leider. Met 57 procent van de stemmen wist de 44-jarige Kemi Badenoch een meerderheid van de partijleden voor zich te winnen en Robert Jenrick achter zich te laten. Dat melden Britse media zaterdag.
Badenoch, opgegroeid in Nigeria, is sinds 2005 lid van de Conservatieve partij en sinds 2017 lid van het Britse Lagerhuis. In het kabinet van haar voorganger Rishi Sunak was ze minister van Economische Zaken en Handel. Eerder vervulde ze ook onder oud-premiers Boris Johnson en Theresa May bestuurlijke functies. Ze behoort, net zoals haar tegenkandidaat, tot de rechtervleugel van de conservatieve partij: Badenoch is enthousiast Brexiteer en fervent ,,anti-woke”.
Volgens Badenoch is haar partij toe aan ,,vernieuwing”, zo zei ze kort na haar winst tegen de zaal vol partijprominenten. ,,Onze partij is cruciaal voor het succes van ons land, maar we moeten eerlijk zijn, eerlijk zijn over het feit dat we fouten hebben gemaakt.”
Sunak
Haar voorganger Rishi Sunak beleefde begin dit jaar een desastreuze verkiezingscampagne die de conservatieven uiteindelijk verloren van de Labour Party. Sunak blunderde meermaals, onder andere door bij de herdenkingen van D-Day al voor het eind van de ceremonie te vertrekken voor een televisie-interview. In juli maakte hij bekend dat hij af zou zien van het leiderschap.
,,Het is een enorme eer om de partij te gaan leiden waar ik van houd, de partij die mij zoveel heeft gegeven”, aldus Badenoch in haar overwinningstoespraak. ,,Ik hoop dat ik die schulden kan terugbetalen.”
De Spaanse premier Pedro Sánchez stuurt nog eens vijfduizend extra militairen naar de door hevige overstromingen geruïneerde gebieden in het land. Ook schroeft de Spaanse regering het aantal afgevaardigde politieagenten op tot boven de tienduizend. Dat heeft Sánchez zaterdagochtend bekendgemaakt op een door Spaanse media uitgezonden persconferentie.
In het zwaar getroffen Valencia zijn nu agenten van de lokale politie, Guarda Civil (militaire politie), brandweer, medisch personeel en douane aanwezig om de vooralsnog gebrekkig op gang gekomen hulpverlening te ondersteunen. Zaterdag kwamen daar nog eens duizenden vrijwilligers bij. In Valencia is een coördinatiecentrum opgetuigd, om de chaotische hulpverlening beter te stroomlijnen door hulptroepen bijvoorbeeld op elkaar af te stemmen.
Vrijdagochtend kwamen vijfhonderd militairen naar het rampgebied. Dat aantal blijkt veel te laag te zijn voor de omvang van de schade en de humanitaire catastrofe die zich voltrekt, drie dagen na de overstromingen. In Valencia alleen al kwamen tot dusver 211 mensen om het leven als gevolg van de natuurramp. Het is nog altijd zoeken naar lichamen, terwijl ondertussen de voedseltekorten toenemen. In delen van Spanje regent het deze ochtend nog steeds.
De situatie maakt dat plunderaars en overvallers hopen toe te slaan – wat zorgt voor extra uitdagingen bij de politie. Vanwege de chaotische hulpverleningsexercities is premier Sánchez onder vuur komen te liggen, maar hij wijst op zijn beurt naar de in zijn ogen passieve houding van de regionale bestuurders. Sánchez spreekt verder van ,,de ernstigste overstromingen die ons continent tot nu toe getroffen hebben”.
Lees ook
Na het water en de ravage is er nu woede over de gebrekkige coördinatie
Ook inheemse volkeren krijgen een permanente vertegenwoordiging in de Verenigde Naties. Dat is besloten op de COP16, een VN-top over biodiversiteit in het Colombiaanse Cali die vrijdag ten einde kwam. De tweehonderd aanwezige landen stemden daar in met het plan om een commissie op te zetten die de belangen van lokale gemeenschappen moet waarborgen.
Het plan werd met gejuich ontvangen door inheemse afgevaardigden. Hun gemeenschappen zijn vanwege de meer op de natuur gerichte levenswijze doorgaans gevoeliger voor het verlies van biodiversiteit en klimaatverandering. Met het nieuw te vormen orgaan kunnen zij advies geven en meepraten over natuurbescherming. ,,Traditionele kennis en gebruiken” kunnen zo geïmplementeerd worden in natuurbescherming, schrijft persbureau Reuters.
Het plan vormt daarmee een zeldzaam concrete uitkomst van twee weken aan overleg in Cali. De vraag waar de vertegenwoordigers van tweehonderd landen zich vooral over bogen: hoe wordt het beschermen van de wereldwijde soortenrijkdom gefinancierd?
Het lukte echter niet om over dat veelomvattende vraagstuk knopen door te hakken. „Rijke landen staan daarin lijnrecht tegenover ontwikkelingslanden”, zei programmaleider Jeanne Nel, die vanuit Wageningen University & Research bij de Nederlandse delegatie was betrokken, eerder in NRC.
Twee jaar geleden, op de COP15 in Canada, stelden de deelnemende landen nog de historische doelstelling vast om vóór 2030 30 procent van het totale aardoppervlak effectief te beschermen. Voorafgaand aan de COP16 zouden deelnemende landen een plan indienen voor hoe zij dit wilden bereiken. Maar veel landen – waaronder Nederland – kwamen die afspraak niet na. Naar verwachting komt later op zaterdag een slotverklaring naar buiten.
Lees ook
Biodiversiteitstop in Cali eindigt in een impasse: wie gaat betalen?