Category: Vandaag

Na jaren van kleine stapjes op lokaal niveau gaat binnen de SGP nu de discussie losbarsten over een grote sprong voor de partij op landelijk niveau: een vrouw namens de mannenbroeders in de Tweede Kamer. De kiesvereniging uit Vlissingen besloot woensdag om Lilian Janse, sinds 2014 het eerste vrouwelijke SGP-raadslid, alvast voor te dragen voor de kandidatenlijst van de volgende Tweede Kamerverkiezingen.

En Vlissingen wil doorpakken: de afdeling stelt ook voor om een artikel uit het beginselprogramma te schrappen dat vrouwen ontmoedigt om politiek actief te worden voor de partij.

Met de voorstellen rond de ‘vrouwenkwestie’ heropent de SGP Vlissingen een zeer gevoelig debat binnen de orthodox-protestantse partij. Door een uitspraak van de Hoge Raad in 2010 werd de SGP gedwongen vrouwen op de kieslijsten toe te laten. Janse was in 2013 in Vlissingen de eerste die zich kandideerde en ook gekozen werd.

In de jaren daarna stonden af en toe opnieuw vrouwelijke raadsleden op lokale kandidatenlijsten maar hun aantal bleef beperkt. De partij is nog altijd diep verdeeld. Er bestaat een kamp dat de kandidatuur van meer vrouwen als onvermijdelijk ziet en een conservatief kamp dat deze ontwikkeling met pijn in het hart aanschouwt.

Vlissingen wil doorpakken

De afdeling Vlissingen wil nu een doorbraak forceren, zegt ondervoorzitter Reinier van den Bosse. „Na jaren van balanceren vinden we het nu tijd voor actie. We zien lokaal wel meer vrouwen actief worden, maar het gaat nog mondjesmaat. Veel jonge SGP-vrouwen willen heel graag, maar ze willen ook geen verdeeldheid in de partij creëren.”

Om die patstelling te doorbreken doet de SGP Vlissingen naast de voordracht van Janse als Kamerlid ook het voorstel om artikel 10 uit het beginselprogramma te schrappen. Daarin staat nog altijd dat het vrouwenkiesrecht voortkomt uit „een revolutionair emancipatiestreven” en dat dit „strijdt met de roeping van de vrouw”. Daaraan wordt expliciet toegevoegd dat „dit ook geldt voor het zitting nemen van de vrouw in politieke organen”.

Volgens Lilian Janse zelf is het „de hoogste tijd” om dat artikel te schrappen. „De inhoud van dat artikel strookt helemaal niet meer met wat er in de SGP gebeurt. Ik ben nu al ruim tien jaar voor de partij politiek actief, terwijl in onze beginselen nog staat: ‘dat willen we niet’. Dat botst, dus dat moet je bij de tijd brengen.”

Gonda van den Heuvel, voorzitter van het SGP-vrouwennetwerk Sapientia, vindt de initiatieven vanuit Vlissingen „heel mooi nieuws”. Volgens haar is de discussie over het actief worden van meer vrouwen „heel lang onder tafel gemoffeld”. „Het is ongemakkelijk en het schuurt, maar we moeten het blijven aankaarten. En dit is de juiste route: verandering moet van onderop komen, want het komt niet van bovenaf.”

Partijtop blijft voorzichtig

Van den Heuvel doelt op de positie van de partijtop, die zich over het vrouwenstandpunt altijd erg op de vlakte houdt. Ook nu is het voorzichtigheid troef. Partijleider Chris Stoffer wil tegenover NRC niet ingaan op de kandidatuur van Janse en noemt de discussie over het beginselprogramma „een aangelegenheid van de partij”. Johan Roodnat, voorzitter van de SGP-jongeren, vindt dat „de discussie intern gevoerd moet worden, maar niet via de media”.

Peter Smit, woordvoerder van het partijbestuur, noemt de kandidatuur van Janse „wat prematuur” omdat nog niet duidelijk is wanneer de volgende Kamerverkiezingen zijn. „De procedure is nog niet opengesteld, maar we nemen hier kennis van.” Smit zegt verder dat het partijbestuur later inhoudelijk zal reageren op het voorstel rond het beginselprogramma. „Hierover bestaat al jarenlang verschil van mening in de partij, dit voorstel verscherpt dat wel weer. We gaan met de verschillende flanken goed in gesprek.”

Pas volgend jaar mei zal de kwestie op een partijcongres worden besproken. De afdeling Vlissingen is er dus vroeg bij, om een goede discussie binnen de partij een kans te geven. Lilian Janse ziet alvast uit naar een overstap naar Den Haag. „Het lijkt me geweldig om onderdeel uit te maken van die gezellige, goed functionerende fractie, waar al veel vrouwen werken.”

Haar Vlissingse collega Reinier van den Bosse hoopt dat de weerstand binnen de SGP overwonnen kan worden, in het belang van de partij. „Lilian is een echte volksvertegenwoordiger met veel ervaring, die houdt zich wel staande in dat mannenbolwerk. Als zij op de lijst komt, wordt ze zeker met voorkeurstemmen in de Tweede Kamer gekozen. En dankzij haar krijgt de SGP dan die vierde zetel, dus de nummer drie hoeft zich alvast geen zorgen te maken.”

Delen

Mail de redactie

Niet alleen Elon Musk heeft een uitstekende band met Donald Trump. Op een minder luidruchtige manier hebben ook de topmannen van ándere grote Amerikaanse technologiebedrijven de banden met Trump de afgelopen maanden aangehaald. Zij en hun machtige ondernemingen hebben veel te winnen bij de terugkeer van Trump in het Witte Huis.

Tim Cook, ceo van Apple, weet dat allang. Ook tijdens de eerste termijn van Trump onderhield hij goed contact met de president. ‘Tim Apple’, zoals Trump hem eens bij vergissing noemde, belde hem regelmatig, onder meer om te pleiten tegen importheffingen op in China geproduceerde producten van Apple.

Ook enkele weken voor de verkiezingen meldde Cook zich, vertelde Trump in oktober in een interview. Hij belde om te klagen over de hoge boetes die de Europese Unie zijn bedrijf oplegde, omdat het Europese regels had gebroken. Trump zei dat hij Cook had verzekerd dat hij niet zal toelaten „dat de EU onze bedrijven uitbuit, maar ik moet eerst de verkiezingen winnen”.

Zeldzaam goedgezind

Nu dat laatste is gelukt, kan Cook de aanstaande president aan dat gesprek herinneren. En kunnen Amerika, Europa en de rest van de wereld zich erop voorbereiden dat de toch al niet geringe macht van Big Tech nog verder zal groeien, nu er een hen vermoedelijk zeldzaam goedgezinde president in de Oval Office komt.

Silicon Valley, en de machtige miljardairs die er aan de touwtjes trekken, verwachten er veel van. Elon Musk heeft het oor van de toekomstige president, aan wiens zege hij de afgelopen maanden als financieel donor, actieve campagnevoerder en propagandist een forse bijdrage heeft geleverd. Daar kan de hele sector van meeprofiteren.

„Amerika is een land van bouwers, en jullie zullen snel weer vrij zijn om te bouwen”, schreef Musk woensdag tevreden op X. De invloedrijke technologie-investeerder en miljardair Marc Andreessen tweette als antwoord, vergezeld van een Amerikaans vlaggetje: „Tijd om te bouwen.”

Elon Musk, de rijkste man op aarde, lijkt een politieke sleutelpositie te krijgen

De afgelopen jaren voelden de grote Amerikaanse technologiebedrijven zich beperkt in hun vrijheid om te ondernemen, te innoveren en te „bouwen”. Allereerst in de Verenigde Staten, waar de regering van president Biden processen wegens te grote economische machtsconcentratie voert tegen Apple, Amazon, Meta en Alphabet (moederbedrijf van Google). En ook in Europa, dat zich tot ergernis van Silicon Valley heeft ontpopt tot voorloper op het gebied van regulering van nieuwe technologieën. Met de gevreesde miljardenboetes als stok achter de deur.

Druk op Europese regelgeving

Als Trump straks inderdaad, zoals hij Cook voorspiegelde, tegen de Europese wetgeving in het geweer komt (bijvoorbeeld met politieke druk of handelssancties), dan zal dat de Europese toewijding aan de eigen regels en belangen zwaar op de proef stellen. Druk van de Amerikaanse regering valt niet te negeren. Dat ervoer chipmachinefabrikant ASML uit Veldhoven, toen het bedrijf en de Nederlandse regering van de regering-Biden te verstaan kregen dat de export van geavanceerde machines naar China gestaakt moest worden. Als het erop aankomt is Europa slecht opgewassen tegen de macht van een Amerikaanse regering die uit is op confrontatie.

De wensenlijst waarmee de techbazen uit Silicon Valley bij Trump op de stoep staan is lang. Zo willen ze dat er een eind komt aan het beleid van de regering-Biden dat gericht is op inperking van de machtsconcentratie bij Big Tech. De vrouw die dat beleid met grote volharding voerde als hoofd van de Federal Trade Commission (FTC), Lina Kahn, is de gebeten hond en zal onder Trump hoogstwaarschijnlijk het veld moeten ruimen.

Regulering geldt in de wereld van de grote tech-bedrijven als obstakel voor innovatie. Op het gebied van crypto-valuta en kunstmatige intelligentie (AI) zou de overheid de industrie dus vooral niet voor de voeten moeten lopen, als het aan de techbedrijven ligt. Het hoofd van de beurswaakhond Securities and Exchange Commission (SEC) ), Gary Gensler, moet vanwege zijn pogingen om cryptomunten wél aan strenge regels te binden dan ook vrezen voor zijn baan, voorspellen Amerikaanse media.

Bitcoin supermacht

Trump stond aanvankelijk nog sceptisch tegenover de cryptovaluta, maar geholpen door donaties uit die hoek is hij dit jaar bijgedraaid. Amerika, zei hij in juli, moet een „bitcoin supermacht” worden, en de „crypto-hoofdstad van de wereld”.

Voorlopig schijnt het Trump niet te hinderen dat de techbedrijven grootmachten op zich zijn, en dat sommige van de miljardairs die er aan het hoofd staan zich gedragen alsof de politieke macht eigenlijk hén toekomt. Elon Musk is daar het duidelijkste voorbeeld van. Na de verkiezingszege van Trump deelde hij op X een fotomontage van hemzelf in de Oval Office, met een wastafel in zijn handen – alsof hij niet kon wachten om eigenhandig aan de verbouwing van Amerika te beginnen.

Trump heeft Musk een rol in zijn regering beloofd, als hoofd van een departement dat de doelmatigheid van het regeringsapparaat moet vergroten. Als dat doorgaat krijgt de rijkste man op aarde, die al een wereldspeler is op het gebied van elektrische auto’s, raketten, satellieten en sociale media, ook nog een sleutelpositie in het centrum van de Amerikaanse politieke macht.

Fiona Hill, die in Trumps eerste termijn zijn Rusland-adviseur was, waarschuwde in oktober in een interview met Politico dat ze in de groeiende invloed van miljardairs in de Amerikaanse politiek een patroon herkende, dat ze eerder in Poetins Rusland had gezien: de opkomst van oligarchen. Een Amerikaanse oligarch als Musk, waarschuwde Hill, steunt Trump en spreekt ook met Poetin, omdat het zijn politieke en financiële macht vergroot. „Zijn loyaliteit ligt niet noodzakelijkerwijs bij de Verenigde Staten.”

De vergelijking met Rusland leert overigens ook dat oligarchen wel machtig kunnen zijn, maar dat als staatshoofd genoeg van ze heeft, hij zich ook weer van hen kan ontdoen.

Delen

Mail de redactie

In India is het mogelijk geworden Salman Rushdies boek De duivelsverzen te importeren. Het hooggerechtshof in New Delhi heeft dat besloten omdat een verbod daarop onvindbaar is gebleken.

De import van het boek van Rushdie zou, negen dagen na verschijning in het Verenigd Koninkrijk in 1988 in India zijn verboden omdat het door een deel van de moslimgemeenschap werd gezien als blasfemisch. In India zelf werd het boek nooit uitgegeven. De meeste Indiërs zijn hindoe. Schattingen over het aantal moslims in India gaan meestal uit van 15 procent van de bevolking.

Het hof deed deze week uitspraak in een zaak die in 2019 was aangespannen door een man die het boek wilde lezen en ondanks naspeuringen het importverbod op geen officiële overheisdwebsite kon vinden. De Indiase regering liet volgens het hooggerechtshof in deze zaak weten dat het verbod, met nummer 405/12/88-CUSIII, inderdaad onvindbaar was en daarom niet overlegd kon worden. Ook de beambte die het verbod destijds zou hebben geformuleerd, kon het voor deze zaak niet reproduceren. Het hooggerechtshof zag hierdoor geen andere mogelijkheid dan „aan te nemen” dat het importverbod niet bestaat, staat in het vrijdag gepubliceerde vonnis.

Ondergedoken

De Indiase regering heeft nog niet gereageerd op de uitspraak van het hooggerechtshof. Daarom is onduidelijk of alsnog een verbod zal worden ingesteld. Over de vraag of zo’n verbod een gerechtvaardigde inperking van de vrijheid van meningsuiting is, heeft het hof zich in deze procedure niet kunnen uitspreken. Het hooggerechtshof gaf aan dat de man het recht heeft om „alle wettelijk toegestane acties te ondernemen met betrekking tot dit boek”.

De advocaat van de man liet aan The New York Times weten dat die nog niet heeft geprobeerd het boek te bestellen. Het was overigens al mogelijk het te downloaden, maar de man wilde de wet niet overtreden.

De publicatie van De duivelsverzen leidde in 1988 tot woede en boekverbrandingen door moslims in verschillende landen. In Nederland werd een pop van Rushdie verbrand. Een jaar na publicatie riep de toenmalige Iraanse leider, ayatollah Ruhollah Khomeini, moslims wereldwijd op om Rushdie te doden. Rushdie leefde daarna jaren ondergedoken.

In augustus 2022, meer dan dertig jaar later, werd de schrijver tijdens een lezing die hij gaf in New York, vijftien keer gestoken door een jonge geradicaliseerde moslim, die het boek overigens niet gelezen had. Rushdie is sindsdien blind aan één oog en kan één van zijn handen niet goed meer gebruiken. Ook vertalers en uitgevers van zijn boek kregen met bedreigingen te maken. In 1991 werd de vertaler van de Japanse versie vermoord. Dit jaar publiceerde Rushdie het boek Mes over de aanval. Daarin beschrijft hij onder meer een fictief gesprek met de dader.

<dmt-util-bar article="4872395" headline="Importverbod voor Rushdies Duivelsverzen blijkt in de Indiase rechtbank onvindbaar” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/11/08/importverbod-voor-rushdies-duivelsverzen-blijkt-in-de-indiaase-rechtbank-onvindbaar-a4872395″>


Delen

Mail de redactie

Bijna 70 procent van de doden in Gaza bestaat uit vrouwen en kinderen. Dat stelt het bureau voor mensenrechten van de Verenigde Naties (OHCHR) vrijdag op basis van een eigen onderzoek. Het OHCHR spreekt van een „systematische schending van de fundamentele principes van het internationale mensenrecht”.

De VN houden sinds het begin van de oorlog op 7 oktober 2023 een telling bij. Deze telling is met 8.119 doden veel lager dan de ruim 43.500 Palestijnen die volgens het ministerie van Volksgezondheid zijn omgekomen in Gaza. Dat komt doordat de VN een andere telmethode hanteren: iemands overlijden moet door drie onafhankelijke bronnen worden bevestigd.

Het ministerie van Volksgezondheid in Gaza heeft volgens de meeste onafhankelijke deskundigen overigens een tamelijk solide reputatie als het gaat om de berichtgeving omtrent dodentallen.

‘Schijnbare onverschilligheid’

Het OHCHR meldt dat de meeste geverifieerde doden kinderen zijn, onder wie kinderen van 5 tot 9 jaar het vaakst omkwamen. „Het geweld moet onmiddellijk stoppen, de gijzelaars en degenen die onwillekeurig zijn vastgehouden moeten worden vrijgelaten en we moeten ons concentreren op het overspoelen van Gaza met humanitaire hulp”, zei de Oostenrijkse commissaris van de OHCHR, Volker Türk.

Volgens het OHCHR laten de aanvallen waarbij de Palestijnse bevolking wordt gedood „een schijnbare onverschilligheid” zien bij de Israëliërs ten aanzien van de dood van Palestijnse burgers.

Na drie uur te hebben gesproken, kwam bij de Russische president Vladimir Poetin dan toch het hoge woord eruit. „Ik maak van deze gelegenheid gebruik om [Trump] te feliciteren met zijn verkiezing tot president van de Verenigde Staten”, zei Poetin donderdag tijdens een sessie van de Valdai-discussieclub in Sotsji. Om er meteen aan toe te voegen, dat hij „geen idee” heeft wat Trump zal gaan doen, maar dat diens voornemen om de betrekkingen met Rusland „te herstellen” en de „Oekraïne-crisis” te helpen beëindigen „op zijn minst aandacht verdient”.

Terwijl Europese leiders, onder wie de Oekraïense president Zelensky, er woensdag snel bij waren om de president-elect te feliciteren, bleef het vanuit Moskou stil. De enige reactie kwam van Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov, die liet weten „niet op de hoogte te zijn” van plannen van zijn baas om Trump te feliciteren. Dat zou de betrekkingen echter niet beschadigen, suste Peskov, omdat die toch „niet verder konden verslechteren”. Het was Poetins opzichtige manier om desinteresse te veinzen en te laten zien dat de diplomatieke mores hem gestolen kunnen worden. Anderhalve dag later kwamen de felicitaties dan toch.

Heel geloofwaardig was de Russische desinteresse voor de aanstaande Amerikaanse machtswisseling toch al niet. De Russische nieuwssite Vjorstka wist woensdag te melden dat Poetin en andere hooggeplaatste leden van zijn regering Trump wel degelijk al op woensdag hadden gefeliciteerd. Echter niet via de officiële weg met een telefoontje, maar „via kennissen”, aldus een anonieme bron in de Doema, het Russische parlement. Onder meer Buitenlandminister Sergej Lavrov, voorzitters van Doema en Federatieraad Vjatsjeslav Volodin en Valentina Matvienko, en de machtige bankier German Gref zouden felicitaties naar Mar-a-Lago hebben gestuurd. Daarmee zouden zij, aldus de bron, hun persoonlijke betrekkingen met Trump opwarmen, waar „het Kremlin veel waarde aan hecht”.

Covid-tests voor Poetin

Ook is bekend dat Poetin en Trump er nauwere persoonlijke betrekkingen op nahouden dan beide mannen doen voorkomen. Begin oktober schreef de Amerikaanse journalist Bob Woodward, bekend van zijn Watergate-onthulling, dat Trump bij het uitbreken van de pandemie in 2020 een setje van de eerste covid-tests naar Moskou had gestuurd. „Ik zal het aan niemand vertellen, want de mensen zullen boos worden op jou, niet op mij”, zou Poetin tegen Trump hebben gezegd. Ook zouden ze zeker zeven keer telefonisch contact hebben gehad.

Eind oktober berichtte The Wall Street Journal ook over de goede banden tussen Poetin en Elon Musk, die naar verwachting een belangrijke post zal krijgen binnen Trumps administratie. Beide mannen zouden volgens anonieme Amerikaanse, Europese en Russische bronnen sinds 2022 regelmatig contact hebben over persoonlijke, zakelijke en geopolitieke onderwerpen. Poetin zou Musk onder andere hebben verzocht Starlink-satellieten boven Taiwan niet te activeren, als gunst aan China.

De schimmige werkwijze herinnert aan Trumps eerdere contacten met Moskou en de vele ‘Rusland-onderzoeken’ die Congres en FBI na zijn eerste verkiezing instelden naar de vele Russische en Oekraïense connecties binnen team-Trump. Toen was het onder meer de Russisch-Azerbeidzjaanse popster Emin Agalarov die Trump namens zijn vader, de bekende zakenman Aras Agalarov, gevoelige informatie aanbood over Hillary Clinton. Trump kende de Agalarovs uit 2013, toen zij zijn Miss Universe-verkiezing naar Moskou haalden. Trump zou Poetin naar eigen zeggen in die periode voor het eerst hebben ontmoet, iets wat hij later ontkende.

Donderdag meldde Peskov dat hij een gesprek tussen Trump en Poetin voor diens inauguratie in januari niet uitsloot, maar dat Trump daartoe het initiatief zou moeten nemen. Kurt Volker, Trumps speciale gezant voor Rusland en Oekraïne tussen 2017 en 2019, zei woensdag te verwachten dat Trump het Kremlin zal benaderen. „Ik denk dat hij Poetin zo snel mogelijk gaat bellen en hem zal zeggen dat hij de oorlog moet beëindigen”, zei Volker tegen de Kyiv Independent.

Maar hoe een duurzame vrede tot stand moet komen, is een open vraag. Volgens The Wall Street Journal deed het Trump-team al meerdere voorstellen, die de oorlog echter zouden bevriezen in plaats van beëindigen. Ze behelzen Russische controle over een vijfde van Oekraïens grondgebied, de instelling van een gedemilitariseerde zone van maar liefst 1300 kilometer en een blokkade van Oekraïense NAVO-toetreding. In ruil daarvoor zou Oekraïne kleinschaliger Amerikaanse hulp ontvangen. „Wij kunnen trainingen geven en andere steun, maar de loop van het geweer zal een Europese zijn”, zei een anonieme bron uit Trumps entourage tegen de krant.

Proefballonnetjes

Een andere optie zou zijn om de militaire steun aan Kyiv domweg in te trekken en Zelensky zo te dwingen tot onderhandelingen met Moskou. Dergelijke proefballonnetjes mogen Poetin als muziek in de oren klinken, op instemming van Kyiv of van Europese landen zullen ze niet kunnen rekenen. Bovendien is breed bekend dat Trump ook over cruciale dossiers per dag, zelfs per uur, van gedachten kan veranderen. Een bezoek aan Kyiv kan hem zomaar doen besluiten om niet Oekraïne, maar Rusland een ultimatum te stellen.

Het Kremlin zit niet te wachten op een bevriezing van het conflict, noch op Amerikaanse ultimatums. Woensdag schreef Dmitri Medvedev, vicevoorzitter van de Russische Veiligheidsraad en uitgesproken havik, op het (in Rusland verboden) X: „Kamala is er geweest. Laat haar maar kakelen. De doelen van de Speciale Militaire Operatie blijven onveranderd en zullen worden bereikt.” Daarmee herhaalde Medvedev het Kremlin-mantra, dat Rusland niet van plan is de oorlog te staken, die onder het mom van ‘demilitarisering’ en ‘denazificatie’ wordt gevoerd.

Ondertussen hopen Russische elites wel degelijk dat Trump de financiële steun aan Oekraïne zal indammen en de betrekkingen met de VS zullen verbeteren, maar hebben ook zij moeite de stemming in het Kremlin te peilen. De Russische staatspropaganda dreef donderdagavond de spot met Trumps echtgenote Melania, door op tv naaktfoto’s uit haar modellentijd te tonen.

Bovendien boekt Rusland successen op het slagveld en vormt de oorlog een motor achter de door sancties getroffen Russische economie en de propaganda, die haat tegen het Westen voedt en een cruciale peiler vormt onder Poetins regime. Ook gezien de Russische successen op het slagveld, lijkt het onwaarschijnlijk dat Poetin zich na Trumps inauguratie naar de onderhandelingstafel zal haasten. Tenzij er wordt gedreigd met keiharde sancties, of hij onderhandelingen aan zijn achterban kan verkopen als onbetwistbare overwinning.

Delen

Mail de redactie

Een latere diagnose, een kleinere overlevingskans en vaker pijn: als je een laag inkomen hebt en kanker krijgt, ben je slechter af dan met een hoog inkomen. Dat bleek deze week uit onderzoek van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Mensen met een laag inkomen hebben bijvoorbeeld 10 procent minder kans om na vijf jaar kanker te overleven dan degenen met een hoog inkomen. Ook is de levenskwaliteit voor die eerste groep minder indien ze de ziekte wél overleven, omdat ze meer last van pijn en vermoeidheid hebben en vaker hun baan verliezen.

Dat tussen arm en rijk een gezondheidskloof bestaat, is geen nieuws: al vorig jaar stelde de Sociaal-Economische Raad dat 20 procent van de welvarendste mensen in Nederland gemiddeld 8 jaar langer leeft, plus 24 jaar langer in goede gezondheid, in vergelijking met de 20 procent minst welvarende mensen. Daarom is Frank van Lenthe, hoogleraar sociale epidemiologie en onderzoeker sociaal-economische gezondheidsverschillen aan het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, dan ook „helaas niet verbaasd” dat ook na een kankerdiagnose hun overlevingskansen en levenskwaliteit lager uitvallen.

„Hoe schrijnend ook, het zou raar zijn als het helemaal gelijk was. Mensen in lagere sociaal-economische groepen hebben een grotere kans op allerlei vormen van kanker en andere chronische aandoeningen. Daar zitten bepaalde mechanismen achter die niet verdwijnen na hun diagnose.”

De oplossing voor sociaal-economische verschillen wordt vaak in het medische gezocht, maar sociaal beleid is belangrijker

Wat voor mechanismen zijn dat?

„Dat gaat over de directe omstandigheden uit het dagelijks leven die invloed hebben op de gezondheid. Bijvoorbeeld materiële levensomstandigheden, zoals moeite met rondkomen. Maar ook woon- of werkomstandigheden. Baanonzekerheid, onregelmatig werk, leefbaarheid van de wijk. Die veroorzaken allemaal stress, wat kan leiden tot ongezonder gedrag, waardoor mensen vaak al ongezonder de spreekkamer inkomen. Daardoor kunnen de gevolgen van ziekte ook groter zijn.

Gedrag kun je veranderen, zou je denken, maar dat is ontzettend ingewikkeld. En factoren die leiden tot bepaald gedrag liggen lang niet altijd binnen de eigen invloed. Je woon- en werkomstandigheden kun je meestal niet op slag veranderen na een diagnose.”

Mensen met een lagere sociaal-economische status worden vaak in een later stadium gediagnosticeerd en bij hen worden tumoren minder vaak verwijderd. Krijgen ze slechtere zorg?

„Die uitspraak zou ik niet willen doen. Ik denk dat verschillende factoren meespelen. Zo kan ik me voorstellen dat mensen met een hoger inkomen, die vaak ook een hogere opleiding hebben genoten, de vaardigheden hebben om zichzelf meer te verdiepen. Hoe voorbereid je aan een gesprek met een arts begint – hoeveel kennis je hebt verzameld over behandelmogelijkheden , bijvoorbeeld – kan het verloop van dat gesprek beïnvloeden en ook hoe wordt nagedacht over oplossingen.

En wat kan meespelen: mensen met veel betere levensomstandigheden hebben misschien een andere houding. Namelijk: ‘Ik wil er alles uithalen, alles proberen.’ Mensen met slechtere levensomstandigheden hebben wellicht een wat fatalistischer perspectief en denken: ‘Het is zoals het is: je hebt er maar mee om te gaan.’ Omdat ze die houding gewend zijn geraakt, bijvoorbeeld rondom werk en inkomen.”

Houden artsen wel genoeg rekening met de omstandigheden van de patiënt?

„Ik schat in dat een arts elke patiënt over het algemeen gelijk behandelt. De vraag is of dat wel moet, als we deze verschillen kleiner willen maken. En of we niet veel alerter moeten zijn op de achtergrond van de patiënt, ons beter moeten realiseren dat sommige patiënten door hun leefomstandigheden veel beter met een ziekte kunnen omgaan dan andere.

Dat is denk ik niet alleen aan de arts. De oplossing voor sociaal-economische verschillen wordt vaak in het medische gezocht, maar sociaal beleid is eigenlijk belangrijker. Ziekte kan de sociaal-economische status verder verslechteren, bijvoorbeeld door baanverlies of inkomensterugval bij arbeidsongeschiktheid. Dat houdt gezondheidsverschillen in stand. Gericht beleid kan helpen de consequenties te verkleinen. De dieperliggende oorzaken voor deze verschillen liggen buiten het ziekenhuis.”

Mensen met slechtere levensomstandigheden hebben wellicht een wat fatalistischer perspectief en denken: ‘Het is zoals het is’

Uit het onderzoek blijkt dat mensen met een lagere sociaal-economische status minder nazorg krijgen – zoals fysiotherapie – en vaker blijven roken nadat de diagnose is gesteld. Kunnen artsen dat voorkomen?

„De een vindt de weg naar de juiste hulpverlening makkelijker dan de ander. Je zou die laatste groep daarin strakker kunnen begeleiden. Een algemeen advies te stoppen met roken heeft bij iemand met meer middelen en minder stress een hogere slagingskans dan bij iemand met kopzorgen over de huur, die publieke instanties minder vertrouwt – ook dat speelt vaak mee. Daarbij, dezelfde redenen waarom mensen met een lager inkomen vaker roken, verkleinen hun kans om het verslavende effect te verslaan.”

Kan dat ook tot zorgmijding en daarmee tot bijvoorbeeld een latere diagnose leiden?

„Niet zozeer zorgmijding als wel er later bij zijn. Iedereen zegt: mijn gezondheid is mijn belangrijkste bezit. Maar als je alles goed op een rijtje hebt – werk, financiën, woning – kan iets kleins eerder aanleiding zijn even naar de huisarts te gaan. Verkeer je daarentegen in zwaardere levensomstandigheden, dan zeg je eerder: ik wacht het even af. Dat geldt voor gezondheidsverschillen in het algemeen: het klinkt als een kwestie van keuzes, maar die zijn eigenlijk gevolg van substantiële verschillen in de levens van mensen met hogere en lagere inkomens.

Wat nazorg betreft was een van de factoren uit het rapport bijvoorbeeld reistijd. Als je minder tijd en geld hebt, zul je na een behandeling eerder een controle overslaan. Meestal is dat geen heel bewuste keuze, maar iets wat door die omstandigheden wordt ingegeven.”

Delen

Mail de redactie

Goedemorgen! Het was een bewogen week vol nieuws en vragen rondom de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Onze economieredacteuren bekeken wat de komst van Donald Trump als president betekent voor de economie en bedrijven. Een ding is zeker: er heerst veel onzekerheid. Wat we verder lazen vanochtend:

• De NOS schrijft dat minderjarigen regelmatig reclames voor botox, lipfillers en borstvergrotingen voorgeschoteld krijgen op TikTok. Dat strookt niet met de regels van de Nederlandse Reclame Code, waarin staat dat bedrijven dit soort reclames „niet specifiek mogen richten” op jongeren onder de 18. Toch ontdekte de NOS dat „een tiental bedrijven op TikTok de groep van 13 tot en met 17 jaar in het vizier heeft”.

• Beleggers die inzetten op een koersdaling van aandelen in hernieuwbare energiebronnen hebben ruim 1,2 miljard dollar winst geboekt, schrijft FT. Trump heeft aangekondigd de Inflation Reduction Act van president Joe Biden te beëindigen (wat overigens echt niet zo makkelijk zal gaan). Dat zou kunnen leiden tot vertraging in de ontwikkeling van hernieuwbare energie capaciteit in Amerika.

• Volgende week begint de VN-Klimaatconferentie COP29 in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe. Klimaatfinanciering wordt naar verwachting een van de grootste struikelblokken, schrijft Trouw. Arme landen dragen de zwaarste lasten van klimaatverandering maar hebben de minste middelen om zich aan te passen.

• De Nederlandse industrie blijft kwakkelen. Afgelopen september daalde de productie met 3,3 procent ten opzichte van vorig jaar, schrijft Nu.nl.

Israël stuurt twee vliegtuigen naar Nederland om Israëliërs in veiligheid te brengen. Er zou sprake zijn geweest van een „zeer gewelddadig incident” tegen Israëlische burgers in Amsterdam. Dat meldde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in een verklaring aan persbureau Reuters. In Amsterdam ontstond vrijdag aan het begin van de nacht onrust nadat Ajax had gespeeld tegen de Israëlische voetbalclub Maccabi Tel Aviv.

De Israëlische publieke omroep Kan News zei dat Netanyahu deze beslissing nam na een „situatiebeoordeling” met de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Israel Katz. „De premier eist dat de Nederlandse regering en de Nederlandse veiligheidstroepen resoluut en snel optreden tegen de relschoppers om de veiligheid van onze burgers te waarborgen”, meldde Kan News.

Katz belde eerder in de nacht van donderdag op vrijdag met de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC). Hij vroeg in dat gesprek om hulp bij het in veiligheid brengen van Israëliërs in Amsterdam. Inmiddels heeft premier Dick Schoof met Netanyahu gebeld. Hij spreekt van „volstrekt onacceptabele antisemitische aanvallen op Israëliërs” en heeft de Israëlische premier ervan verzekerd dat „de daders zullen worden opgespoord en vervolgd”.

Het is niet bekend of er tijdens de ongeregeldheden gewonden zijn gevallen. De politie heeft aan persbureau ANP laten weten dat er geen ambulances zijn ingeschakeld. „Het kan zijn dat er gewonden zijn geweest die zich niet hebben gemeld of die zichzelf hebben verzorgd, maar waar wij in die zin niet bij betrokken zijn geweest.”

Het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft gezegd dat tien Israëliërs gewond zijn geraakt en dat twee anderen “vermist” zijn na botsingen tussen voetbalsupporters. Dit is niet door de politie bevestigd. Later vrijdag is er een persconferentie van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema. Dan wordt meer duidelijkheid verwacht.

Vechtpartijen

Op donderdag, voorafgaand aan de wedstrijd tussen Ajax en Maccabi, braken in Amsterdam schermutselingen uit tussen Maccabi-fans en pro-Palestijnse demonstranten.

Ook na de wedstrijd bleef het onrustig. Rond middernacht ontstonden er ongeregeldheden in het centrum, waarbij confrontaties plaatsvonden tussen jongeren en supporters van de Israëlische club.

Een woordvoerder van de politie liet aan de Amsterdamse zender AT5 weten dat er in totaal 57 mensen zijn aangehouden, vanaf het moment dat de ongeregeldheden uitbraken op de Dam tot na de wedstrijd.

Aan het begin van de avond zou er volgens AT5 met stoelen zijn gegooid naar Maccabi-supporters die na de wedstrijd de metro naar het centrum namen. De ME kwam vervolgens in actie om de Maccabi-supporters te beschermen en begeleidde hen naar hun hotels.

Reacties

De Israëlische ambassade in de Verenigde Staten deelde op X dat „honderden fans” van Maccabi waren aangevallen toen zij het stadion verlieten. De aanvallers zouden beelden van de incidenten trots hebben gedeeld.

Eerder in de nacht sprak ook de Israëlische oud-premier Naftali Bennett zijn zorgen uit. Op X zei hij dat er sprake leek te zijn van een „geplande en georganiseerde pogrom” in Amsterdam.

Geert Wilders zei op X dat de beelden van de incidenten wel een „Jodenjacht” leken. „Schaamte dat dit in Nederland kan gebeuren. Volstrekt onacceptabel.”

Delen

Mail de redactie

Als het goed is bij Ajax begint het tegenwoordig vaak bij de 21-jarige Kian Fitz-Jim. Na een klein half uur snoept hij de bal door fel jagen af van een middenvelder van Maccabi. Dan, na een soort een-tweetje met zijn eigen voeten waarmee hij een blok van zijn tegenstander ontwijkt, speelt hij Brian Brobbey aan op de rand van het strafschopsgebied. De boodschap zit verpakt in de snelheid van de pass: kaatsen. Dat doet de spits. Tik, op Kenneth Taylor. Tik, terug naar Brobbey. Tik, weer naar Taylor, helemaal vrij nu. Doelpunt.

Het is de mooiste aanval op een avond die voor Ajax zorgeloos verliep. Op voetbalgebied dan. Ruim voor de wedstrijd vulden de 2.600 Maccabi-supporters het uitvak. Zij waren onder politiebegeleiding naar het stadion gereisd, nadat het eerder op de dag en ’s nachts onrustig was geweest in het centrum van de stad. Op en rond de Dam, waar ’s middags een paar honderd fans van de Israëlische club verzamelden, ontstonden opstootjes toen langslopende mensen pro-Palestijnse leuzen scandeerden. Ook werd vuurwerk afgestoken. De politie hield zeker twintig mensen aan.

Zo gespannen als de sfeer was buiten het stadion, afgezien van strenge controles bij de ingang was daar in de Johan Cruijff Arena niets van te merken. De harde kern van Ajax had vooraf duidelijk gemaakt „geen politiek” te dulden op de tribunes en „waar nodig in te grijpen”. Een oekaze die impliciet overigens al geldt sinds een jaar geleden een vechtpartij ontstond op de F-Side, nadat iemand een Palestijnse vlag tevoorschijn had gehaald.

Veel gezichten

Reden tot ingrijpen was er niet op de tribunes, en ook wat op het veld gebeurde, stemde de thuissupporters tevreden. Het Ajax van coach Francesco Farioli is een ploeg met veel gezichten. Heel soms dynamisch en aanvallend, zoals afgelopen zondag toen het koploper PSV versloeg (3-2). Dan weer geslepen en gedisciplineerd, gericht op het lamleggen van de tegenstander, met als duidelijkste voorbeeld de uitzege tegen Feyenoord (0-2). En dikwijls, als de opponenten zwakker zijn en de bal aan Ajax laten, solide en geduldig, op het trage af.

Zo veranderlijk als de speelstijl zijn ook de opstellingen van Farioli. Deels noodgedwongen, Ajax kent een druk programma en de coach wil zoveel mogelijk spelers fit én ingespeeld houden. Maar rouleren, tactisch en qua bezetting, kan ook een strategische keuze zijn. Zeker met een kwalitatief magere selectie. Terwijl Farioli er openlijk voor uitkomt dat hij zich in hoge mate aanpast aan de tegenstander – voorheen een onverdedigbare opvatting binnen de club die prat gaat op een eigen speelstijl – maakt de wispelturigheid van zijn ploeg het voor tegenstanders juist moeilijk zich op Ajax in te stellen.

Maccabi Tel Aviv gold vooraf als een van de mindere tegenstanders deze periode. Ajax begon met twee overwinningen en een gelijkspel op zak aan de wedstrijd, de Israëlische club had alleen nog maar verloren in de Europa League.

Het krachtsverschil was vanaf het begin duidelijk. Ajax, dat drie andere spelers opstelde dan tegen PSV en aanvoerder Jordan Henderson op de bank liet, kwam binnen het kwartier op voorsprong. Bertrand Traoré kon van dichtbij inschieten na een knappe actie van spits Brian Brobbey, die even daarvoor al een grote kans had gemist. Daarna de combinatiegoal van Taylor, snel gevolgd door schot in de verre hoek van linksbuiten Mika Godts. Ajax mocht alleen van geluk spreken dat een eigen doelpunt van Daniele Rugani werd afgekeurd vanwege hinderlijk buitenspel.

Vreugde Brobbey

Hoogtepunt uit de tweede helft was het doelpunt (4-0) van Brian Brobbey. De spits had nog niet gescoord dit seizoen en leek daar met de week meer onder te lijden. Na een uur mocht hij een vrije trap nemen ín het strafschopsgebied, na een knullige fout van de Maccabi-keeper die een doeltrap tegen zijn eigen been aanschoot. Brobbey ramde de bal in het dak van het doel en schreeuwde het uit, toegejuicht door zijn medespelers die eveneens opgelucht leken.

Het laatste doelpunt kwam van Fitz-Jim, die net als tegen PSV zijn grote potentie toonde als creatieve, dynamische middenvelder. Hij controleerde een voorzet met de borst en schoot koeltjes binnen.

Zondag wacht Ajax een zwaardere test, uit bij FC Twente.

Delen

Mail de redactie