Europese Commissie stuurt aan op extra eurobonds, Nederland wacht zware strijd

De Europese Unie moet vaker gemeenschappelijke schulden kunnen aangaan om haar plannen te financieren. De Europese Commissie gaat daarvoor pleiten in de onderhandelingen over de nieuwe EU-begroting, die deze maand beginnen.

Dat idee zal direct op verzet stuiten. Nederland en Duitsland verafschuwen zulke eurobonds en ook enkele andere landen hebben grote twijfels. „Een no-go”, noemt een diplomaat uit een van de kritische landen het voornemen van de het dagelijks bestuur van de EU.

De EU-begroting, waarvan vormgeving en omvang in één keer voor zeven jaar worden vastgesteld, is altijd voer voor discussie. De volgende gaat in per 2028. Het eerste voorstel met ideeën van de Europese Commissie, geleid door Ursula von der Leyen, geldt als startschot voor de onderhandelingen met de lidstaten en het Europees Parlement.

Met dat voorstel, dat ze half juli presenteert, wil de Europese Commissie dus debat ontketenen met haar pleidooi voor eurobonds. Bronnen in Brussel vertellen dat aan NRC, naar aanleiding van berichtgeving donderdag in de zakenkrant Financial Times . Door zelf te gaan lenen op de kapitaalmarkt, met de eigen begroting en nationale begrotingen als onderpand, kan de Commissie landen leningen met een lage rente aanbieden, of het geld zelf uitgeven.

Eurobonds zijn al vaker uitgegeven, onder meer voor het coronaherstelfonds en sinds kort voor de grote Europese defensieopgave, maar dat gebeurde altijd op eenmalige basis. Het idee dat nu op tafel ligt, is dat de EU eurobonds alleen in crisissituaties kan aanwenden. Daarmee zou het leenmechanisme wel een permanent karakter krijgen.

Al maanden wordt in Brussel gesproken over de grote verbouwing die de Europese Commissie in de nieuwe begroting voor ogen heeft. Zo heeft Von der Leyen meermaals gezegd meer gebruik te willen maken van het principe dat landen pas in aanmerking komen voor bepaalde Europese subsidies na economische hervormingen. Ook de vorm van de landbouwsubsidies, goed voor een derde van het budget, wordt onder de loep genomen.

Crisissituaties

Voor de Commissie zijn eurobonds gunstig. Vanuit de markt is veel vraag naar obligaties waarvoor de hele EU garant staat. De kans op terugbetaling wordt zeer hoog geacht, vanwege de schaal van de Unie en de hoge kredietwaardigheid van landen als Nederland en Duitsland, landen met een lage staatsschuld. Daardoor kunnen zulke obligaties relatief voordelig worden uitgegeven.

Extra leningen aangaan is bovendien een uitkomst voor de Commissie. Nu wordt de EU-begroting geheel gefinancierd uit de nationale begrotingen. Het jaarlijkse budget staat gelijk aan 1 procent van de omvang van de gehele Europese economie, en veel landen hebben geen zin hun bijdrage te verhogen. Tegelijkertijd zet de defensieopgave extra druk op de begroting en moeten de kosten van het coronaherstelfonds worden terugbetaald.

De critici zijn vooral te vinden in de kredietwaardige landen, die bovendien meer aan de begroting afdragen dan ze aan subsidies ontvangen. Zij zijn bang dat zij in het slechtste geval opdraaien voor de rekening, terwijl minder zuinige landen dankzij de gunstige leenvoorwaarden van de EU kunnen wegkomen met onverantwoorde begrotingen.

Lees ook

Klaas Knot (DNB): Nederlandse politiek ‘hyperventileert’ over eurobonds

Klaas Knot staat donderdag de pers te woord.

Hangen en wurgen

Tegenstanders van het Commissie-plan vrezen ook dat te makkelijk een beroep op eurobonds voor crisissituaties wordt gedaan. Een sceptische diplomaat: „Is een bosbrand in Galicië dan straks ook een crisis?” Daarnaast wordt gewezen op de juridische houdbaarheid van zo’n permanent mechanisme. Het coronaherstelfonds kwam pas met hangen en wurgen langs het Duitse Grondwettelijk Hof en kreeg alleen goedkeuring vanwege het eenmalige karakter.

„Het kabinet is geen voorstander van het aangaan van gemeenschappelijke schulden voor nieuwe Europese instrumenten”, schreven de ministers Eelco Heinen (Financiën, VVD) en Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) dit voorjaar, in een brief aan de Tweede Kamer waarin ze een voorschot namen op de onderhandelingen. Ook van Duitsland en Zweden is bekend dat ze fel tegen elke vorm van gemeenschappelijk lenen zijn.

Bij andere landen die eerder in het ‘zuinige kamp’ zaten is juist wel iets veranderd. Denemarken en Finland hebben hun felste verzet tegen gemeenschappelijke schulden gestaakt, al is onduidelijk hoe ver ze willen gaan.

De Commissie houdt de kaarten voor de borst tot de officiële presentatie half juli. Uiteindelijk is de begroting pas rond als alle landen akkoord zijn, én het Europees Parlement. Fel debat is gegarandeerd.


NSC twijfelt en wil meer informatie minister over strafbaarstelling illegaliteit

NSC wil meer informatie over de gevolgen van het aangenomen PVV-voorstel om illegaal verblijf strafbaar te stellen alvorens een definitief standpunt over de ‘asielnoodmaatregelenwet’ in te nemen. Dat heeft Kamerlid Diederik Boomsma donderdagmiddag laten weten nadat de voltallige fractie bijeen was gekomen. Hij wil spoedvragen stellen aan demissionair premier Dick Schoof en demissionair minister David van Weel (Justitie/Asiel, VVD) over de gevolgen voor mensen en organisaties die illegaal verblijvende vreemdelingen „humanitaire hulp” bieden.

De Tweede Kamer zou eigenlijk donderdagmiddag over de ‘asielnoodmaatregelenwet’ en het wetsvoorstel tweestatusstelsel stemmen, maar dit wordt verplaatst vanwege een hoofdelijke stemming die door de SP is aangevraagd. Dit betekent dat alle 150 Kamerleden aanwezig moeten zijn en bij naam moet aangeven voor of tegen te stemmen. Partijen krijgen drie uur de tijd om hun voltallige fracties bij elkaar te roepen.

Dinsdag werd een voorstel van de PVV aangenomen waarmee illegaal verblijf en ook hulp aan illegaal verblijvende vreemdelingen strafbaar worden gesteld. De strafbaarstelling wordt hiermee onderdeel van de ‘asielnoodmaatregelenwet’, waarin onder meer staat geregeld dat de permanente verblijfsvergunning wordt afgeschaft.

Implicaties amendement ‘niet helder’

NSC was in principe voor de asielwet, maar tegen de strafbaarstelling van illegaliteit. Boomsma zei donderdag dat het voor de NSC-fractie ,,niet helder” is welke implicaties het amendement heeft voor mensen die anderen helpen. Hij wil dat het kabinet bijvoorbeeld duidelijk maakt ,,dat het schenken van een kop soep niet strafbaar is”.  De NSC-fractie wil nog voor de stemmingen over de wetten een brief hierover, en zal in de avond een besluit nemen over het standpunt.

Binnen de fractie bestaan twee kampen op het asieldossier: een deel dat zich comfortabel voelt bij de samenwerking met de PVV en ‘het strengste asielbeleid ooit’ wat in het hoofdlijnenakkoord is afgesproken. Een ander deel heeft daar altijd twijfels bij gehad en is gevoeliger voor bezwaren en waarschuwingen vanuit uitvoeringsorganisaties, de rechtspraak en het lokale bestuur.

In de Tweede Kamer bestaat eigenlijk geen meerderheid voor de strafbaarstelling. Toch kon het PVV-amendement dinsdag met een nipte meerderheid worden aangenomen vanwege de afwezigheid van linkse Kamerleden en fouten rond het ‘pairing’-systeem. Het aangenomen amendement was voor het CDA reden om toch niet voor de ‘asielnoodmaatregelenwet’ te stemmen, omdat het strafbaar stellen van mensen die anderen helpen een brug te ver zou zijn.

Lees ook

Strafbaarstelling van illegaliteit is voor het CDA een brug te ver. ‘Ik ga me niet laten leiden door angst voor de PVV’, zegt Bontenbal

Henri Bontenbal (CDA) en Dilan Yesilgöz (VVD) bij aankomst van de wekelijkse stemmingen in de Tweede Kamer. Foto Remko de Waal/ANP


Demissionair kabinet en zorgpartijen zetten in aanvullend zorgakkoord in op preventie en kunstmatige intelligentie

Het ministerie van Volksgezondheid en zorgpartijen hebben na moeizame onderhandelingen alsnog een aanvullend zorgakkoord gesloten. In het Aanvullend Zorg en Welzijnsakkoord (AZWA), dat donderdagmiddag werd gepubliceerd, willen de partijen de grote personeelstekorten in de zorg tegengaan door onder meer in te zetten op preventie en kunstmatige intelligentie.

“We gaan het écht anders doen”, belooft demissionair minister van Volksgezondheid Daniëlle Jansen (NSC). „Met deze afspraken dragen we bij aan het verminderen van het verwachte personeelstekort met 100.000 zorgmedewerkers in 2028.” Volgens recente schattingen zijn er in 2034 mogelijk 250.000 tot 300.000 medewerkers te weinig.

In het kader van preventie zijn er concreet vijf afspraken gemaakt, waarvoor in totaal 439 miljoen euro is uitgetrokken. Zo wordt er een gordelroosvaccinatiecampagne opgetuigd, wordt kunstmatige intelligentie ingezet voor borstkankerscreening, krijgen vrouwen met zeer dicht borstweefsel een MRI-scan, komt er aanvullende zorg om seksuele overdraagbare ziektes tegen te gaan en krijgen baby’s een prik tegen het RS-virus. Die laatste maatregel is al van start gegaan.

Aan het akkoord, dat nog niet officieel is ondertekend, gingen moeizame onderhandelingen vooraf. Het AZWA wordt vrijdagmiddag in de Tweede Kamer voorgesteld en zorgpartijen, waaronder de Landelijke Huisartsen Vereniging, de GGZ en Zorgverzekeraars Nederland, gaan eerst hun achterbannen raadplegen.

Met medewerking van Marko de Haan


Hongkongse homokoppels moeten buiten de stad trouwen

Het bestuur van Hongkong wil relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht erkennen. Als koppels zich bij het stadsbestuur laten registreren, krijgen ze een beperkt aantal rechten die heteroseksuele stellen ook hebben, zoals bezoekrecht in ziekenhuizen of de mogelijkheid beslissingen te nemen over de uitvaart van een overleden partner.

Maar de erkenning is volgens het voorstel nadrukkelijk niet gelijk aan een huwelijk. Activisten die opkomen voor gelijke rechten zijn dan ook teleurgesteld over het voorstel. Veel cruciale zaken, zoals erfrechtkwesties, adoptie en voogdij, zijn er niet in geregeld.

Bovendien kunnen stellen zich alleen door het Hongkongse bestuur laten erkennen als ze eerst in het buitenland een geregistreerd partnerschap of huwelijk zijn aangegaan. In Hongkong zelf is het sluiten daarvan voor homokoppels niet mogelijk.

Met het voorstel geeft het stadsbestuur gehoor aan een uitspraak van de hoogste rechtbank van Hongkong uit 2023. Die oordeelde toen dat het ontbreken van enige vorm van formele erkenning van homorelaties discriminerend was, en droeg het stadsbestuur op binnen twee jaar met een regeling te komen.

Discriminerend

Die zaak was aangespannen door Jimmy Sham, een activist en voormalig districtsraadslid die 2013 in de Verenigde Staten met zijn partner is getrouwd. Sham (38) voerde de zaak vanuit de gevangenis, waar hij sinds 2021 was opgesloten als lid van de ‘Hongkong 47’, een groep prodemocratische activisten, politici en juristen die zich verzette tegen de macht van de regering in Beijing. Afgelopen november kreeg hij vier jaar en drie maanden celstraf. In mei kwam hij vrij, omdat hij zijn straf dankzij het lange voorarrest had uitgezeten.

De organisatie Hong Kong Marriage Equality, die zich inzet voor gelijke rechten voor homokoppels, noemt het voorstel in een verklaring „een minuscule stap”, die weinig doet om de meer dan honderd voorbeelden van ongelijke behandeling – geïdentificeerd door een overheidscommissie – aan te pakken. De eis dat koppels hun relatie eerst buiten Hongkong laten formaliseren noemt HKME oneerlijk. Niet iedereen kan dat betalen. Een woordvoerder van Next Chapter, een organisatie die stellen helpt hun huwelijk vanuit Hongkong te laten registreren in de Verenigde Staten, zegt tegenover de onafhankelijke nieuwssite Hong Kong Free Press dat die procedure omgerekend bijna 2.400 euro kan kosten. Een trouwboekje in Hongkong zelf, alleen beschikbaar voor heterokoppels, kost iets meer dan 200 euro.

In juni trouwden tien Hongkongse koppels van hetzelfde geslacht via een online ceremonie geleid door een dominee in de Verenigde Staten. Foto Peter Parks/AFP

„De eenvoudigste, eerlijkste en meest effectieve manier is natuurlijk om een einde te maken aan de uitsluiting van homokoppels bij het huwelijk, zoals al bijna veertig andere jurisdicties wereldwijd zonder nadelige gevolgen hebben gedaan”, schrijft HKME.

Maar dat wil het stadsbestuur beslist niet, blijkt uit het wetsvoorstel: „Aangezien er in de samenleving uiteenlopende opvattingen bestaan over de erkenning van relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht (…) moeten we de juiste balans zoeken om maatschappelijke verdeeldheid en de ondermijning van sociale harmonie te voorkomen.”

Steun voor homohuwelijk

Toch neemt de steun voor het homohuwelijk in Hongkong al jaren toe. Volgens een opinieonderzoek van drie universiteiten in 2023 steunt 60 procent van de Hongkongers gelijke huwelijksrechten, tegen 38 procent tien jaar eerder. Op dit moment kennen in Azië alleen Taiwan en Thailand het homohuwelijk. In Nepal kunnen homokoppels wel ‘voorlopig’ trouwen, maar wacht de formele status van hun verbintenis op een oordeel van het hooggerechtshof.

HKME verwacht dat het plan, als het wordt aangenomen, geen einde zal maken aan de reeks rechtszaken voor gelijke rechten. Die vallen regelmatig uit in het voordeel van homoactivisten. Zo oordeelde Hongkongs hoogste rechtbank in november dat koppels van hetzelfde geslacht net als hetero’s het recht hebben om zich samen in te schrijven voor een sociale huurwoning.

Eerder, in 2018, dwong een rechter het stadsbestuur al om buitenlandse homohuwelijken van expats te erkennen, bijvoorbeeld bij de aanvraag van een partnervisum.

Lees ook

Hongkong erkent het homohuwelijk, maar alleen voor expats

Na een jarenlange juridische strijd wordt het geregistreerde partnerschap van een lesbische expat en haar partner in Hongkong erkend. Demonstranten gingen meerdere keren de straat op om te protesteren tegen de weigering van het partnervisum.


Iran verdenkt Franse docenten van spionage voor Israël, Frankrijk spreekt van ‘gijzeldiplomatie’

Al ruim drie jaar worden de Franse literatuurdocent Cécile Kohler (40) en haar partner, oud-wiskundedocent Jacques Paris (72), vastgehouden in Iran op verdenking van spionage. Ze zaten opgesloten in de zwaarbewapende Evin-gevangenis, overleefden vorige maand de Israëlische bombardementen waarbij minstens 79 mede-gedetineerden omkwamen en werden verplaatst naar een voor hun familie onbekende locatie.

Voor wie het duo gespioneerd zou hebben bleef lang onduidelijk, tot Teheran woensdag de aanklacht aanscherpte: spionage voor de Israëlische buitenlandse inlichtingendienst Mossad, samenzwering met het doel het regime omver te werpen en corruptie. Dat schrijft persbureau AFP op basis van een diplomatieke bron, die de aanklachten „ongegrond” noemt. Op alle drie de vergrijpen staat de doodstraf in Iran.

„Het enige wat we weten is dat ze een rechter hebben gezien die de drie aanklachten heeft bevestigd”, zei de zus van Cécile, Noémie Kohler, tegen AFP. Teheran heeft de nieuwe aanklachten nog niet bevestigd. Bewijs van de spionage heeft Iran niet geleverd, Kohler en Paris hebben ook nog steeds geen toegang tot onafhankelijke advocaten, aldus Noémie Kohler.

De woorden ‘Liberez Cecile’ (bevrijd Cecile) zijn in het gras gemaaid in de buurt van de Oost-Franse plaats Soultz-Haut-Rhin. Foto Sebastien Bozon/AFP

‘Gijzeldiplomatie’

Kohler en Paris werden op 7 mei 2022 gearresteerd, op de laatste dag van hun vakantie. Volgens Iran zou het duo tijdens die vakantie vakbondsleden en tegenstanders van het regime hebben ontmoet en hen geld hebben gegeven. Frankrijk stelt echter dat de arrestatie van het stel onderdeel is van de ‘gijzeldiplomatie’ die Iran zou beoefenen. Ook andere Europese landen zeggen dat Iran buitenlandse burgers vastzet om druk uit te oefenen, bijvoorbeeld op het opheffen van de westerse sancties, het uitwisselen van gevangenen of om de onderhandelingen over het nucleaire programma te beïnvloeden.

De relatie tussen Iran en Frankrijk is gespannen. Hoewel Frankrijk zich al jarenlang inzet voor de vrijlating van Kohler en Paris, en het ministerie van Buitenlandse Zaken Teheran naar eigen zeggen heeft laten weten het Iraanse regime „persoonlijk verantwoordelijk te houden voor de veiligheid van de gijzelaars”, slaagde Parijs er niet in het duo vrij te krijgen. De Fransman Olivier Grondeau, die in oktober 2022 werd gearresteerd op verdenking van spionage, kwam eerder dit jaar wel vrij uit de Evin-gevangenis.

Na de luchtoorlog tussen Israël en Iran, die vorige week dinsdag eindigde in een broos bestand, zijn de betrekkingen nog meer onder druk komen te staan. Westerse landen hebben de Israëlische aanvallen niet veroordeeld, tot grote woede van Iran.

Lees ook

Een beschuldiging van spionage voor Israël is dé manier om buitenlanders of Iraniërs aan te pakken: ‘De paranoia stijgt’

De Italiaanse journalist Cecilia Sala, die enkele weken vastzat in de beruchte Evin-gevangenis in Teheran.

De Frans-Iraanse sociologe Azadeh Kian, verbonden aan de Université Paris Cité, zei donderdag op nieuwszender FranceInfo dat de beschuldigingen tegen Kohler en Paris een „een boodschap gericht aan de Franse diplomatie” zijn. „Het is een manier om druk uit te oefenen op Frankrijk tijdens toekomstige onderhandelingen en een manier om Franse steun aan de Israëlische aanvallen te wreken die leidden tot de moord van verschillende hoge commandanten van de Revolutionaire Garde en Iraanse wetenschappers.”

Kohler en Paris lijken daar slachtoffer van geworden. Dinsdag kregen de twee voor het eerst in lange tijd bezoek van een diplomaat in een penitentiaire inrichting in Bozorg, ten zuiden van Teheran. Na het gesprek van 35 minuten werden ze teruggebracht naar de onbekende plek waar ze apart van elkaar vastzitten.


Liverpool-aanvaller Diogo Jota en broer André in Spanje omgekomen bij auto-ongeluk

De Portugese aanvaller Diogo Jota van de Engelse voetbalclub Liverpool is in de nacht van woensdag op donderdag omgekomen bij een auto-ongeluk in Zamora, een provincie in het noordwesten van Spanje. Dat melden Spaanse media. Diogo Jota trouwde tien dagen geleden met zijn vrouw, met wie hij drie kinderen heeft.

De 28-jarige voetballer zat in de auto met zijn jongere broer André, die eveneens profvoetballer was, op het tweede niveau van Portugal. Beiden kwamen om het leven toen de Lamborghini door een klapband van de weg raakte en in brand vloog.

De Portugese voetbalbond schrijft in een verklaring „volledig gesloopt” te zijn door het „tragische ongeluk”. „Nog meer dan een fantastische speler […] was Diogo Jota een buitengewoon persoon, gerespecteerd door al zijn teamgenoten en tegenstanders, met een aanstekende lach, en een begrip in zijn gemeenschap.”

Veertig doelpunten

Jota kwam de afgelopen vier seizoenen uit voor Liverpool, waar de ijverige aanvaller in vier seizoenen veertig Premier League-goals maakte — soms als linksbuiten, soms als spits. Onder Arne Slot won hij, samen met Virgil van Dijk en Ryan Gravenberch, afgelopen seizoen voor het eerst in zijn carrière de Premier League. Daarvoor speelde hij voor de Wolves, FC Porto, Atlético Madrid en Paços de Ferreira.

Jota kwam ook 49 keer uit voor het Portugese nationale elftal. Daarmee won hij twee keer de Nations League.


RIVM: bijna iedereen in Nederland heeft te veel PFAS in het bloed

Vrijwel alle Nederlanders hebben een te hoge concentratie PFAS in hun bloed. Dat blijkt uit een eerste landelijk onderzoek hiernaar van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) donderdag, met bloedmonsters uit 2016 en 2017.

PFAS zijn een verzameling chemische stoffen die nauwelijks afbreken en giftig kunnen zijn. Veel deelnemers aan het onderzoek hadden PFAS-waarden boven de zogenoemde gezondheidskundige grenswaarde. Dat betekent niet dat zij direct ziek worden, maar de stoffen kunnen wél invloed hebben op het lichaam, bijvoorbeeld door het immuunsysteem te verzwakken.

Eerder, in 2021 en 2023, berekende het RIVM dat mensen in Nederland via voedsel en drinkwater te veel PFAS binnenkrijgen. Het RIVM keek in het bijzonder naar regio’s als Dordrecht en de Westerschelde, waar fabrieken PFAS hebben uitgestoten in het milieu. In deze gebieden werden inderdaad vaker specifieke PFAS-varianten in het bloed van mensen aangetroffen.

Om de blootstelling te beperken, adviseert het Voedingscentrum om gevarieerd te eten. In april waarschuwde het RIVM om geen eieren van hobby-kippen meer te eten.

De wereldwijde PFAS-vervuiling is het gevolg van decennialange uitstoot en lozingen door fabrieken. De stoffen belandden in rivieren en zeeën en drongen door tot in de bodem. Ook lokale bronnen, zoals oefenterreinen van de brandweer, defensieterreinen, stortplaatsen en locaties van schuimfeesten, dragen bij aan de vervuiling.

Lees ook

Eet geen eieren van hobbykippen vanwege PFAS, zegt het RIVM. Wat zijn de risico’s?

Mensen in heel Nederland wordt afgeraden eieren van hobbykippen te eten. Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) kunnen mensen te veel PFAS binnenkrijgen als ze dat wel doen. Foto Jeffrey Groeneweg/ANP


Nederland werd in afgelopen jaren afhankelijker van buitenlandse energie, maar bouwde het aandeel Russisch gas wel af

De Nederlandse afhankelijkheid van energie uit het buitenland is de afgelopen jaren toegenomen, mede door de sluiting van de Groningse gasvelden. Tussen 2015 en 2024 steeg het aandeel buitenlandse energie in Nederland van 70 naar 78 procent, zo blijkt uit donderdagochtend gepubliceerd CBS-onderzoek.

De Verenigde Staten groeiden in die periode uit tot de belangrijkste buitenlandse bron: van 4 procent in 2015 tot 24 procent in 2024. Tegelijkertijd nam het percentage Russische energie in Nederland de afgelopen jaren fors af.

Vanaf 2018 begon Nederland de afhankelijkheid van Russische aardolie en aardgas geleidelijk af te bouwen. De Russische invasie in Oekraïne in februari 2022 zorgde voor een versnelling van die ontwikkeling. Een jaar na de Russische inval was het aandeel gas uit dat land teruggebracht tot rond de 3 procent. Het opengevallen gat werd grotendeels opgevuld met Amerikaans gas.

Naast de geopolitieke ontwikkelingen, speelde ook de sluiting van de Groningse gasvelden een rol in de afhankelijkheid van buitenlandse energie. Sinds 2014 besloot het Nederlandse kabinet de gasputten stapsgewijs te sluiten vanwege de aardbevingsschade in Groningen. In 2024 ging het laatste Groningse gasveld dicht. In dezelfde periode won Nederland ook steeds meer hernieuwbare energie, uit wind en zon.

Sancties

Nadat Rusland een oorlog ontketende in Oekraïne, voerden de lidstaten van de Europese Unie verschillende sanctiepakketten in. Het doel was om de Russische economie te bruuskeren en Moskou te isoleren van de wereldhandel. Russische banken werden bijvoorbeeld afgesloten van het internationale betalingssysteem Swift.

Tegelijkertijd kondigde Europa de afhankelijkheid van Russische energie nog verder te beperken. Dat heeft effect gehad: in 2021 was de EU als geheel nog voor 19 procent afhankelijk van Russisch gas, twee jaar later is dat percentage gedaald tot 3 procent. Niet Rusland was de belangrijkste toeleverbron voor energie, maar Noorwegen. Ook nam de afhankelijkheid van Amerikaans gas toe.

De totale afhankelijkheid van energie van landen van buiten de EU is tussen 2015 en 2023 gelijk gebleven: rond de 56 procent. De lidstaten zijn voor aardgas vooral afhankelijk van Algerije, en voor ruwe aardolie van Kaszachstan. Landen als Nigeria, Libië, Irak en Saoedi-Arabië zijn nog altijd van belang voor de toevoer van aardolie.

Liveblog
Economieblog


Keijzer wil tijdelijk contract voor huren bij hospita’s

Keijzer wil tijdelijk contract voor huren bij hospita’s


Aantal meldingen van cyberaanvallen is vervijfvoudigd, ziet toezichthouder AP

Het aantal datalekken en succesvolle cyberaanvallen op Nederlandse organisaties is sterk toegenomen ten opzichte van 2023. Dat blijkt uit de ‘Datalekkenrapportage 2024’ die de Autoriteit Persoonsgegevens donderdagochtend publiceerde.

Vorig jaar zijn er in Nederland 37.839 datalekmeldingen gedaan bij de AP, ten opzichte van 25.694 een jaar eerder. En waar in 2023 nog 1.309 meldingen van cyberaanvallen werden gedaan, waren dat er in 2024 6.837.

Die aanvallen treffen ook vaker doel, waarschuwt de AP. Bij minstens 53 procent van de ransomware-aanvallen – waarbij cybercriminelen gevoelige gegevens gijzelen met schadelijke software tot er losgeld betaald wordt – werden er gegevens gestolen, waar dat in 2023 nog 24 procent was. In 2024 waren er minstens 112 succesvolle ransomware-aanvallen. AP-bestuurslid Katja Mur spreekt van „een zorgwekkende trend.”

Eén bedrijf

Het overgrote deel van de in totaal 6.837 gemelde datalekken als gevolg van cybercriminaliteit kwam van één bedrijf: AddComm. Het bureau, dat de klantencommunicatie van ruim vijfduizend bedrijven verzorgt, was slachtoffer van een ransomeware-aanval waardoor in totaal gegevens van 1,5 miljoen mensen gestolen werden. AddComm deed daarvan een zogenaamde bulkmelding voor alle betrokken bedrijven. In totaal werden er in 2024 vijf miljoen mensen slachtoffer van een cyberaanval, aldus de AP.

Na nader onderzoek van een aantal cyberaanvallen concludeerde de AP dat 30 procent van die bedrijven geen of onvoldoende beleid had om cybercriminaliteit te voorkomen. 40 procent had wel beleid maar voerde dat onjuist uit. „Zo werden niet vaak genoeg updates uitgevoerd of wachtwoorden aangepast en ontbrak er vaak tweestapsverificatie”, vertelt Anne Bergen, senior inspecteur datalekken bij de AP.

„Ook is er soms sprake van menselijke misleiding”, zegt Bergen. Een medewerker kan bijvoorbeeld op een phishinglink in een e-mail klikken, waardoor een hacker onrechtmatig toegang kan krijgen tot gegevens. Een cyberaanval waarbij hackers zich toegang verschaffen tot bijvoorbeeld een mailaccount, online bankrekening of socialemediaprofielkomt met 42 procent het vaakst voor.

Bergen vertelt over een datalekmelding die de AP kreeg van een advocatenkantoor. Na onderzoek van de AP bleek dat in de mailbox kopieën van 32 paspoorten stonden die mogelijk ingezien of gestolen zijn.

Identiteitsfraude

De AP ziet grote risico’s voor slachtoffers wanneer hun data worden gestolen. Met gestolen persoonsgegevens kunnen criminelen bijvoorbeeld identiteitsfraude plegen. Zo deden er vorig jaar volgens het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude 7.000 burgers melding van mogelijke identiteitsfraude.

Ook voor bedrijven kan de schade groot zijn, zegt Nienke Kolthof, coördinator datalekken bij de AP. „Het kan lang duren voordat het aangevallen systeem weer werkt, wat zorgt voor een verlies in productiviteit en omzet.” Een cyberaanval kost een organisatie gemiddeld een ton en de meeste organisaties zijn 30.000 euro kwijt aan bijvoorbeeld het inhuren van externe specialisten en het eventueel betalen van losgeld. Om nog maar te zwijgen over eventuele reputatieschade.


Minister Veldkamp wil Nederlandse maatregelen tegen Israël overwegen als er 15 juli nog geen bestand is

Nederland is bereid nationale maatregelen tegen Israël te overwegen, mocht de Europese Unie daar later deze maand geen overeenstemming over bereiken. Dat heeft demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) woensdag gezegd in een commissiedebat in de Tweede Kamer. Ook als er tegen die tijd geen staakt-het-vuren is tussen Hamas en Israël, zegt Veldkamp bereid te zijn te willen „kijken” naar stappen.

Hoewel Veldkamp woensdag terughoudend taalgebruik koos, toont hij met deze uitspraken wel opnieuw dat de Nederlandse opstelling richting Israël langzaam verschuift. Eerder nam hij namens Nederland het initiatief om in Europees verband te laten onderzoeken of Israël de voorwaarden van het EU-associatieverdrag negeert.

Volgens Veldkamp zelf schendt Israël het humanitair recht door de grens naar Gaza af te sluiten, zodat voedsel, water en medicijnen het gebied niet in kunnen. Onlangs sloot Veldkamp zich eveneens aan bij een rijtje landen dat sancties wil opleggen aan twee extreemrechtse ministers uit het Israëlische oorlogskabinet.

Europese top

15 juli komen Veldkamp en zijn Europese collega’s samen. Kaja Kallas, de buitenlandchef van de Europese Unie, komt dan mogelijk met een voorstel voor maatregelen tegen Israël. Aanleiding hiervoor is het door Veldkamp geïnitieerde onderzoek naar het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Israël. Dat onderzoek stelde vast dat er inderdaad „indicaties” zijn dat Israël het associatieverdrag schendt. Over welke consequenties hieraan verbonden moeten worden, is Europa echter sterk verdeeld.

Desondanks zei Veldkamp tijdens het debat maatregelen in EU-verband te prefereren boven eenzijdige maatregelen. Volgens Veldkamp zullen nationale maatregelen „niet heel veel effect hebben”, maar als meer landen eenzijdig stappen nemen kan het wel in iets resulteren, zei hij. Hij wilde, tot frustratie van oppositiepartijen, niet vooruitlopen op wat voor maatregelen dit zouden kunnen zijn.

Lees ook

EU schuift sancties tegen Israël om schending mensenrechten voor zich uit

Palestijnen maandag bij een voedseldistributiepunt in Nuseirat, in de Gazastrook. Foto Eyad Baba/AFP