Op sociale media gaan beelden rond van politiegeweld na het pro-Palestijnse protest op de Dam in Amsterdam van woensdagavond. Op de beelden is te zien hoe agenten van de Mobiele Eenheid twee opgepakte demonstranten slaan met wapenstokken. De politie Amsterdam kondigde in de nacht van woensdag op donderdag aan onderzoek te doen naar de beelden.
Het gaat om demonstranten die vanaf de Dam naar het Westelijk Havengebied werden gebracht, nadat ze weigerden de Dam te verlaten. Op de beelden is te zien hoe een demonstrant die op de grond ligt slagen krijgt van een agent met een wapenstok. Dat gebeurt opnieuw wanneer de persoon opstaat. Ook een andere persoon die wegloopt, krijgt slagen van een agent met een wapenstok.
„Het optreden met geweld van de politie is altijd heftig om te zien en wordt getoetst en beoordeeld. Ook in dit geval”, schrijft de politie in een persbericht. „De precieze aanleiding van het optreden van de Mobiele Eenheid in dit specifieke videofragment wordt onderzocht”.
Volgens de politie hadden demonstranten vernielingen aangebracht in de GVB-bussen die voor de verplaatsing werden gebruikt.
Lees ook
Opnieuw protest op de Dam, tegen oorlog in Gaza én demonstratieverbod
281 aanhoudingen
In totaal werden er 281 mensen aangehouden naar aanleiding van de demonstratie op de Dam. Er was ondanks het in Amsterdam geldende demonstratieverbod een ontheffing verleend voor een demonstratie op het Westergasterrein, maar de betoging op de Dam was verboden. Er werden 265 mensen aangehouden omdat ze zich niet aan dat verbod hielden.
Acht aanhoudingen waren om „het bezit van „voorwerpen die de openbare orde konden verstoren of letsel konden veroorzaken” en de andere acht om belediging, openlijke geweldpleging, vernieling, baldadigheid en het opzettelijk negeren van een bevel of vordering.
Agenten grijpen in bij een verboden pro-Palestijnse demonstratie op de Dam. Foto Ramon van Flymen / ANP
Alexandra van Huffelen wordt de nieuw partijvoorzitter van D66, zo werd woensdag bekend. In een ledenverkiezing kreeg ze 65 procent van de uitgebrachte stemmen, tegen 33 procent voor haar tegenkandidaat Janarthanan Sundaram.
Van Huffelen is voormalig wethouder, senator en staatssecretaris van D66. „Het is een grote eer om de komende drie jaar jullie voorzitter te mogen zijn”, zei ze in een eerste reactie op de uitslag. „Onze vereniging is in deze tijd relevanter dan ooit”.
Ze zal tijdens het partijcongres op 23 november in ‘s-Hertogenbosch officieel worden benoemd. Ze volgt dan Victor Everhardt op die drie jaar voorzitter was. Volgens partijleider Rob Jetten krijgt D66 met de ervaren Van Huffelen „een betrokken en daadkrachtige bestuurder” aan het roer. In 2013 probeerde ze ook al eens partijvoorzitter te worden, maar toen verloor ze de verkiezing nipt van Fleur Gräper.
Lees ook
Opnieuw dingt Janarthanan Sundaram als underdog mee naar het partijvoorzitterschap van D66: ‘De partij wordt steeds meer speelbal van de politieke top’
Van Huffelen was in het kabinet Rutte III staatssecretaris van Financiën en was in die rol verantwoordelijk voor de afhandeling van het toeslagenschandaal. In Rutte IV was ze staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties en Digitalisering.
In een brief aan de leden voorafgaand aan de verkiezing om het partijvoorzitterschap schreef Van Huffelen dat ze „vertrouwen” bij Nederlanders wil terugwinnen door meer het land in te gaan en de partij „sterker” wil maken. Tegenkandidaat Sundaram pleitte voor meer invloed van de leden op de koers en minder van de partijbonzen.
De gekozen presidentskandidaat Donald Trump heeft senator Marco Rubio (53) woensdag aangewezen als zijn aanstaande minister van Buitenlandse Zaken. De beroepspoliticus uit Florida moet uitvoering gaan geven aan Trumps isolationistische beleid en diens belofte de oorlogen in Oekraïne en Gaza snel te beëindigen. De benoeming is een beloning voor Rubio’s – recente – loyaliteit en een signaal aan China. Dat is het land waar Rubio, die Cubaanse wortels heeft, zich het meest druk over maakt. NAVO-bondgenoten zullen niet ongelukkig zijn met hem.
In tegenstelling tot Trumps andere benoemingen op internationale posten heeft Rubio zich altijd geprofileerd op buitenlands beleid. Daarbij heeft zich een windvaan getoond. Rubio kwam in 2011 naar Washington als aanhanger van de populistische Tea Party-beweging, maar ontpopte zich snel tot conventionele, conservatieve senator wat betreft financiële degelijkheid en steun aan internationale interventies. Hij leidde zelfs een tweepartijeninitiatief om het immigratiebeleid zo te hervormen dat illegale migranten kans op staatsburgerschap zouden krijgen.
Dat plan had hij laten varen voordat hij in 2016 een mislukte gooi deed naar de Republikeinse presidentskandidatuur. Zijn campagne werd gekenmerkt door gekibbel met concurrent Trump. De latere president noemde hem „kleine Marco”. Die maakte op zijn beurt grappen over Trumps kleine handen en vond hem een „oplichter”.
Al voor de verkiezingen van 2016 bekeerde Rubio zich tot het trumpisme. Hij is de Republikeinse leider de afgelopen jaren trouw gebleven, onder andere door het op televisie telkens voor hem op te nemen. Rubio werd eerder dit jaar genoemd als potentiële vicepresident, maar legde het af tegen J.D. Vance. Ook zonder Rubio op het stembiljet heeft Trump het verbluffend goed gedaan onder latino mannen.
Lees ook
Zijn latinokiezers horen heel wat anders als Trump migranten hekelt
Isolationisme met mate
Vanuit het meest radicale MAGA-kamp (Make America Great Again) van Trumps entourage werd negatief gereageerd op de eerste geruchten over Rubio’s benoeming. Dit smaldeel ziet liever de radicalere Richard Grenell, eerder Trumps ambassadeur in Duitsland, aan het hoofd van de diplomatie.
Sinds Trump zijn partij overnam heeft Rubio interventionisme ingeruild voor isolationisme, maar met mate. Zolang er geen Amerikaanse soldaten worden uitgezonden, is Rubio nog altijd een ‘havik’ en voor verregaande inmenging met internationale conflicten. Ook heeft hij zich onder het mom van mensenrechten sterk gemaakt voor bestraffende sancties tegen China, Rusland en Venezuela.
Over hard (handels)beleid tegen China bestaat weinig onenigheid onder Republikeinen. Ook wat betreft steun aan Israël is de partij eensgezind. Rubio ziet de oorlog in Gaza en de duizenden Palestijnse kinderen en vrouwen die daar door het Israëlische leger gedood zijn als „100 procent de schuld van Hamas”. Hij heeft zich uitgesproken tegen een staakt-het-vuren.
Lees ook
Het toekomstige buitenland-team van Donald Trump: anti-Chinees en pro-Israëlisch
Wat betreft de oorlog in Oekraïne onderscheidt Rubio zich van Trump, Vance en andere partijgenoten die Vladimir Poetin geweldig vinden. Rubio noemde Poetin eerder een oorlogsmisdadiger en heeft de invasie van Oekraïne veroordeeld. Al stemde hij tegen het laatste grote steunpakket voor het land, want „we financieren een patstelling, en die moet tot een einde komen”. Rubio mag nu zelf gaan onderhandelen over de vredesovereenkomst die hij voor ogen ziet. Tegen zender NBC zei hij in september. „Ik zou me prettig voelen bij een deal die een einde maakt aan deze vijandelijkheden en die volgens mij gunstig is voor Oekraïne. Wat betekent dat ze hun eigen soevereiniteit houden, dat ze geen satellietstaat of marionettenstaat worden die constant gegijzeld wordt door de Russen.”
Rubio wil het NAVO-bondgenootschap niet opblazen
Buffer tegen Trump
Rubio steunt het Amerikaanse beleid dat Europese NAVO-landen veel meer moeten bijdragen aan hun eigen verdediging. Maar hij wil het bondgenootschap niet opblazen. Hij was recent betrokken bij wetgeving die bepaalt dat het Congres, niet de president, kan bepalen of de VS zich uit de NAVO terugtrekken. Een buffer voor het geval Trump daar mee dreigt.
Sinds Trump een week geleden tot president werd gekozen, maakt hij vooral vaart met zijn benoemingen in het internationale domein. Afgevaardigde Elise Stefanik gaat de VS vertegenwoordigen bij de Verenigde Naties. Afgevaardigde en oud-militair Mike Waltz wordt zijn nationaal veiligheidsadviseur. Tom Homan, oud-baas van de immigratiedienst ICE, wordt zijn ‘grenstsaar’, ook belast met uitzettingen van illegale migranten. Kristi Noem, de gouverneur van South Dakota die in haar biografie opschepte over het doodschieten van een hond, zou als minister van Binnenlandse Veiligheid verantwoordelijk worden voor de buitengrenzen. Fox News-tv-presentator Pete Hegseth, bij wie Trump vaak te gast was, is naar voren geschoven als minister van Defensie.
Lees ook
Wie is Tom Homan, de man die Trumps massadeportaties moet organiseren?
Donald Trump wordt op 20 januari geïnaugureerd als de 47ste president van de VS. Hij en zijn adviseurs kunnen daarna aan de slag. Beoogde ministers zoals Rubio moeten daarna door de Senaat worden goedgekeurd.
Premier Dick Schoof spreidt zijn armen uit, hij glimlacht, kijkt om zich heen en zegt dat hij „de dank” aanvaardt die hij net daarvoor heeft gekregen van Geert Wilders. In de grote vergaderzaal van de Tweede Kamer, woensdag in het debat over het antisemitische geweld in Amsterdam, heeft hij een voorbereid antwoord voorgelezen op een vraag van Wilders: kun je op grond van antisemitisme iemand zijn Nederlandse paspoort afnemen, als hij een dubbele nationaliteit heeft?
Op het papier van Schoof staat: „Ik kan me voorstellen dat daar het etiket terrorisme bij hoort.” In dat geval kan iemand nu al bij een veroordeling de Nederlandse nationaliteit kwijtraken. Het kabinet zal ook onderzoeken, zegt Schoof, of antisemitisme of andere discriminerende geweldsmisdrijven in de wet een extra grond kunnen worden voor denaturalisatie.
Lees ook
Premier Schoof kiest voor harde taal na de ‘antisemitische geweldsuitbarsting’ in Amsterdam en ziet een ‘integratieprobleem’
Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA noemt het toneelstukje een „een-tweetje” van Schoof en Wilders en vanuit de bankjes van de coalitiepartijen klinkt daarop verontwaardigd, eensgezind geloei. PVV, VVD en BBB willen die mogelijkheid van denaturalisatie alle drie. De vierde coalitiepartij, NSC, is er volgens waarnemend partijleider Nicolien van Vroonhoven mee akkoord dat wordt onderzocht of de wet kan worden aangepast. Pas daarna wil NSC zich erover uitspreken.
Het woord dat steeds weer terugkomt, is ‘benoemen’, zoals het al twintig jaar klinkt in debatten over migratie en integratie
Vanaf de gewelddadige nacht in Amsterdam hadden partijleiders als Wilders, Dilan Yesilgöz en Caroline van der Plas zich fel geuit over de jongeren die Israëlische voetbalsupporters hadden aangevallen. Ze dachten ook al te weten waar het door kwam en wat er nu moest gebeuren. De integratie van moslims in Nederland was mislukt, zei VVD-leider Yesilgöz en ze wees naar de islamitische weekendscholen waar volgens haar „gif geïnjecteerd wordt in onze jongeren”. Geert Wilders wilde weten waar de voorstellen bleven van het kabinet om „criminele moslims te kunnen denaturaliseren”. Van der Plas schreef aan BBB-leden: „Het antisemitisme en de lust om Joden in elkaar te slaan en nog erger, te willen doden, zit bij een deel van de bevolking heel diep.”
Denk-leider Stephan van Baarle twitterde op zijn beurt niet over het antisemitisme van die nacht, maar vond wel dat het „genocidale Maccabi-tuig aangepakt en uitgezet” had moeten worden.
Ineens is er nuance
Op woensdag, in de grote zaal van de Tweede Kamer, gaan de politieke leiders ermee door. Wilders heeft het over „islamitische Jodenhaters” en een „razzia”. Yesilgöz zegt wat ze al dagenlang zegt: in het weekend leren islamitische kinderen volgens haar dat „Hitler zijn werk niet heeft kunnen afmaken”. Van der Plas zegt dat de gebeurtenissen in Amsterdam haar doen denken aan „de jaren dertig en veertig” van de vorige eeuw. Stephan van Baarle begint over het „genocidale tuig”.
Yesilgöz zegt dat ze de eerste is om zich uit te spreken tegen ellende veroorzaakt door sommige Maccabi-aanhangers
Je zou kunnen zeggen: een voorspelbaar debat. Maar bij sommige leiders klinken ineens nuances waar niemand op lijkt te hebben gerekend. Yesilgöz zegt aan het begin van haar verhaal dat ze „de eerste is” om zich uit te spreken „tegen ellende veroorzaakt door sommige Maccabi-aanhangers”. „Dat deugt niet en de daders moeten gestraft worden.”
Christine Teunissen van de Partij voor de Dieren loopt naar de interruptiemicrofoon en zegt dat Yesilgöz „op geen enkele manier het wangedrag van de Maccabi-supporters veroordeelt”.
Ze heeft, dat is voor iedereen duidelijk, niet geluisterd naar Yesilgöz. Die zwaait geïrriteerd met haar papier. „Letterlijk!” roept ze. „Letterlijk! Het deugt niet en het moet aangepakt worden. Letterlijk!” Teunissen weet zich geen raad.
Later in het debat verrast Stephan van Baarle van Denk ook zo’n beetje iedereen. Híj begint met een veroordeling van het geweld tegen de supporters: „Als mensen worden aangesproken op het feit dat ze Joods zijn, is dat verschrikkelijk en moet dat aangepakt worden.” Hij zegt ook: „Uitspraken die we hoorden zoals ‘kankerjood’ en ‘we gaan op Jodenjacht’, dat kan niet, dat mag niet en dat moeten we afkeuren.”
Ook Geert Wilders past zijn verhaal een beetje aan. „Het is niet zomaar”, zegt hij, „dat wij zeggen: iedereen raakt zijn paspoort kwijt.” Zijn voorstel over denaturalisatie geldt „voor de daders van geweld, niet voor iedereen”.
Motie voor ontslag Halsema
Het woord dat in het debat steeds weer terugkomt, tientallen keren, is ‘benoemen’. Zoals het al zo’n twintig jaar klinkt in de Tweede Kamer, in debatten over migratie en integratie. Dit keer moet benoemd worden dat het Marokkanen waren die achter de supporters aangingen, vindt Wilders. „Het was een Jodenjacht, ik ga het niet anders benoemen”, zegt Van der Plas. Mirjam Bikker van de ChristenUnie heeft gezien „dat er ook Marokkaanse jongens waren die zich misdroegen”. „Dat moeten we kunnen benoemen.”
In het debat vraagt Geert Wilders wéér om het ontslag van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema. Hij dient er zelfs een motie over in. De stemming daarover is pas volgende week, maar er lijken nauwelijks partijen te zijn die de PVV steunen.
Maar de SGP, zegt partijleider Chris Stoffer, overweegt dat wél. „Ik vind het echt een hele zware motie”, zegt hij, „en in normale omstandigheden zou ik die ook niet steunen.” Maar nu denkt hij: „Worden wel de goede afwegingen gemaakt? Of gaat er iets enorm mis?”
Lees ook
Premier Dick Schoof wil ‘niemand voor het hoofd stoten’ en verandert zijn toon
De demonstratie tegen bezuinigingen op het hoger onderwijs, die gepland stond voor donderdagmiddag in Utrecht, gaat niet door. Volgens de gemeente zou een pro-Palestijnse groep van plan zijn het protest met geweld te kapen. Na overleg met de gemeente hebben de organisatoren woensdagmiddag besloten de demonstratie af te gelasten.
De actie was een initiatief van belangengroepen FNV, AOb, LSVb en WOinActie, en richtte zich op het voornemen van het kabinet Schoof om 1 miljard euro te bezuinigen op onderwijs en wetenschap. Op 25 november behandelt de Tweede Kamer de begrotingsplannen van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
De bezuinigingsplannen zorgden de afgelopen maanden voor veel onrust bij universiteiten en hogescholen. De AOb en FNV verwachtten dan ook „duizenden” deelnemers aan het protest. Ook bestuurders van onder meer de Universiteit Utrecht en de Radboud Universiteit hadden aangekondigd mee te lopen.
Geweld niet geschuwd
Woensdagmiddag schreef burgemeester Sharon Dijksma (PvdA) echter in een brief aan de gemeenteraad dat de lokale driehoek van de gemeente, politie en justitie „recent concrete informatie van buiten de stad [had] ontvangen waaruit blijkt dat een pro-Palestina organisatie voornemens is de demonstratie te kapen”. Daarbij zou „geweld niet worden geschuwd”, aldus Dijksma.
Omdat de politie de veiligheid van de demonstranten niet kon garanderen, heeft de driehoek de organisatoren van de demonstratie verzocht deze te annuleren. Veel keuze kregen de actiegroepen niet: op zijn website schrijft de AOb dat „als de AOb en de FNV dit politie-advies niet zouden opvolgen, de burgemeester de bijeenkomst [zou] verbieden”.
Meerdere pro-Palestijnse organisaties riepen deze week op sociale media op om de demonstratie bij te wonen, omdat het kabinet in hun ogen bezuinigt op onderwijs, maar ondertussen wel extra investeert in defensie en daarmee de oorlog in Gaza steunt. Van deze groepen ging echter weinig dreiging uit, zegt AOb-woordvoerder Floor de Booys. „Dit waren zo’n honderd mensen, met banden met de hogescholen en universiteiten, en zij hadden zich keurig gemeld.”
Openbare ruimte
Natuurlijk is iedereen extra alert door de gebeurtenissen in Amsterdam, zegt De Booys. „Maar een demonstratie is een openbare ruimte. Iedereen is welkom, mits ze zich vreedzaam gedragen. Dat hadden deze demonstranten toegezegd. Dinsdag aan het eind van de middag is er nog overleg met de driehoek geweest, toen hebben we gecommuniceerd dat een aantal pro-Palestina-demonstranten zou aanhaken. Dat was geen probleem. Maar vanochtend heeft de burgemeester blijkbaar te horen gekregen dat een andere groep wél geweld wilde gebruiken.”
Waarop de driehoek dat baseert, blijft onduidelijk. Een woordvoerder van burgemeester Dijksma zegt desgevraagd dat de informatie afkomstig was van de politie. De woordvoerder benadrukt dat het ging om een concrete dreiging van geweld, maar wil er verder niets over zeggen. Ook de politie Midden-Nederland wil niet op de zaak ingaan.
Voor de organisatoren van de demonstratie is het een grote klap, zegt AOb-woordvoerder De Booys. „Wij balen enorm dat het niet door kan gaan, want dit beloofde het grootste protest in het hoger onderwijs in decennia te worden.” Maar van uitstel komt geen afstel, zegt De Booys: „Dit gaat ook weer over, en dan komen we zeker terug. Onze verontwaardiging over de bezuinigingen is absoluut niet weg.”
Lees ook
Hoe zwakker de universiteit, hoe gemakkelijker het kabinet autoritair beleid kan doorvoeren
De waterschappen roepen het Rijk op een landelijk verbod op PFAS in te stellen. Dat staat in een brandbrief die de Unie van Waterschappen woensdag naar minister van Infrastructuur en Waterstaat Barry Madlener (PVV) heeft gestuurd. De waterschappen willen dat de minister „op korte termijn” een actieplan met maatregelen opstelt. „De PFAS-kraan moet dicht”, schrijven ze.
Een Europees verbod op PFAS laat nog jaren op zich wachten. Op initiatief van onder meer Nederland wordt gewerkt aan een zogeheten restrictievoorstel. De waterschappen willen dat Nederland „vooruitlopend op Europese regelgeving” al een landelijk PFAS-verbod instelt voor alle „niet-essentiële producten en toepassingen”.
Het huidige PFAS-beleid van de Nederlandse overheid is „onvoldoende samenhangend”, stelt de Unie van Waterschappen. Partij voor de Dieren-politici van het Brabantse waterschap De Dommel namen het initiatief voor de brandbrief. Nederland „verschuilt zich achter een toekomstig Europees verbod”, vinden ze.
PFAS zijn een verzameling chemische stoffen die veel worden gebruikt door de chemische industrie, die nauwelijks afbreken en giftig kunnen zijn. De stoffen verlagen de weerstand en zijn in hoge concentraties kankerverwekkend.
‘Dweilen met de kraan open’
Op steeds meer plekken zijn de laatste jaren verhoogde PFAS-concentraties gemeten. In sommige gevallen is de bron duidelijk herleidbaar, zoals in de omgeving van de Chemours-fabriek in Dordrecht.
Als PFAS via vervuild rioolwater eenmaal in waterzuiveringsinstallaties belanden, zijn ze volgens de Unie van Waterschappen „niet of nauwelijks” te verwijderen. Tegen wil en dank fungeren rioolwaterzuiveringen zo als „doorgeefluik” voor PFAS. Omdat ze niet bevoegd zijn om het probleem aan te pakken, is het volgens de waterschappen „dweilen met de kraan open”. Volgende week spreekt de Tweede Kamer over PFAS-regels.
Lees ook
Welke impact hebben PFAS op je lichaam en kun je iets doen?
Een week na de verkiezingen in de VS begint het buitenland-team van toekomstig president Donald Trump vorm te krijgen. De ploeg lijkt te gaan bestaan uit Republikeinen die zich gaandeweg ontpopt hebben als Trump-supporters, persoonlijke vrienden van de aankomende president en Trump-loyalisten.
De meest opzienbarende voordracht is die van Fox News-tv-presentator Pete Hegseth, bij wie Trump vaak te gast was. De Afghanistan-veteraan moet de baas van het Pentagon worden, ook al heeft hij geen ervaring met defensiebeleid. Hegseth’s belangrijkste agendapunt lijkt te zijn dat hij de Amerikaanse krijgsmacht wil ontdoen van wat hij ‘woke’ noemt. Zo is hij tegen de benoeming van vrouwelijke militairen in gevechtsrollen.
Hij is voor een harde aanpak van Iran en was in het verleden uiterst kritisch over Europese NAVO-bondgenoten die niet genoeg uitgeven aan defensie. Zijn analyse van Poetins motieven om Oekraïne binnen te vallen is verhoudingsgewijs simpel: Poetin wil „zijn shit terug”.
Zwaartepunten
Hoewel het team nog niet compleet is en een aantal namen nog niet is bevestigd, tekenen zich op basis van eerdere uitlatingen van de kandidaten al zwaartepunten af. De benoemingen zijn anti-Chinees, pro-Israëlisch, anti-woke en vóór een sterke krijgsmacht. De kandidaat voor Buitenlandse Zaken, senator Marco Rubio, staat bekend als pro-NAVO. De kanshebber op de post van adviseur voor nationale veiligheid, Michael Waltz, wil dat de VS afkoersen op een snel einde van de oorlog in Oekraïne. De kandidatuur van Rubio is nog niet bevestigd.
De vraag is hoeveel waarde je aan vroegere uitlatingen en het stemgedrag van sommige kandidaats-bewindslieden mag hechten. Een aantal van hen draaide soepel mee met verandering van de politieke windrichting. Bovendien is het goed denkbaar dat de belangrijkste beslissingen op buitenland-terrein genomen zullen worden door de commander in chief zelf.
Trump zal méér zelf doen en minder ruimte laten voor ministers dan president Joe Biden, verwacht analist Kori Schake, die zowel voor Democraten als voor Republikeinen werkte. Het ligt voor de hand dat veel benoemingen zullen passen bij Trumps vaste campagnethema’s als het terugdringen van immigratie en het oprichten van tariefmuren, zei ze tegen vakblad Foreign Policy.
Voor andere onderwerpen blijft het van belang met wie Trump er als laatste over heeft gesproken. In zijn eerste termijn werd dat de „terreur van de laatste gesprekspartner” genoemd. De belangrijkste benoeming voor het buitenlandbeleid is zo bezien, aldus Schake, die van stafchef van het Witte Huis. Die waakt namelijk over Trumps agenda. Trump gaf deze rol aan zijn campagnechef Susie Wiles.
‘Kleine Marco’
De kandidatuur van Marco Rubio voor het State Departement is opvallend omdat hij oorspronkelijk een voorstander was van een open internationale economie en schreef over het belang van de VS als voorvechter van mensenrechten en democratische principes in de wereld. Maar dat was in 2016, toen hij het in de Republikeinse voorverkiezing opnam tegen Donald Trump die hem toen wegzette als een heel slechte onderhandelaar en hem ‘kleine Marco’ noemde. Trump is een uitgesproken voorstander van protectionisme en bewondert sterke buitenlandse leiders, ook al hebben ze niets met democratie of mensenrechten.
Rubio was een van de senatoren die in 2019 een wet introduceerden die het voor een president onmogelijk maakt om met een simpele pennenstreek uit de NAVO te stappen. Nu is daar een tweederde meerderheid van de Senaat voor nodig.
Senator Marco Rubio en Michael Waltz, van de laatste is de kandidatuur nog niet bevestigd.
Foto’s: Ryan M. Kelly / AFP en Andrew Caballero-Reynolds/AFP
Michael Waltz is evenals Rubio een China-havik. Hij had kritiek op het buitenlandbeleid van Biden omdat diens bemoeienis met het Midden-Oosten en met Oekraïne de aandacht afleidde van het gevecht waar het eigenlijk om moet gaan: de concurrentie met China. In een essay in The Economist pleitte hij er twee weken geleden daarom voor de oorlog in Oekraïne zo snel mogelijk te beëindigen. „Oekraïne steunen ‘voor zolang als het nodig is’ in een uitputtingsoorlog tegen een groter land is een recept voor mislukking.” Washington moet proberen Poetin naar de onderhandelingstafel te krijgen met economische lokkertjes en/of door te dreigen Oekraïne zwaarder te bewapenen.
Pro-Israëlisch
De naam van Rubio circuleert nog slechts in de Amerikaanse pers, een hele reeks andere benoemingen is al wel bevestigd. Zo moet Afgevaardigde Elise Stefanik de nieuwe VN-ambassadeur worden. Ze maakte onder andere naam door de bestuursvoorzitters van een aantal universiteiten op de pijnbank te leggen na pro-Palestina-demonstraties op hun campussen.
Het ligt voor de hand dat ze in de VN een pro-Israëlische lijn zal volgen en VN-organisaties die veel oog hebben voor het lot van Palestijnen op de korrel zal nemen. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu loopt al jaren tegen de VN te hoop omdat hij de organisatie als één grote anti-Israëlische samenzwering ziet. Ook Republikeinen hebben doorgaans niet veel op met de VN.
Uitgesproken pro-Israël is ook de oud-gouverneur van Arkansas Mike Huckabee, die ambassadeur in Israël moet worden. De evangelisch-christelijke Huckabee leidde in het verleden groepsreizen naar Israël. Hij moet in de regio gezelschap krijgen van Steven Witkoff, een vastgoedinvesteerder, persoonlijke vriend en golf-maatje van Trump, die speciaal gezant voor het Midden-Oosten moet worden.
John Ratcliffe was in de laatste maanden van Trumps presidentschap hoofd van de Amerikaanse inlichtingendiensten (DNI) en is nu Trumps beoogde baas van de CIA. Ratcliffe heeft vaak beweerd dat Rusland zich niet ten behoeve van Trump in de Amerikaanse verkiezingsstrijd van 2016 heeft gemengd, terwijl de Amerikaanse inlichtingendiensten ervan uitgingen dat dat wél zo was. Trump heeft er veel werk van gemaakt die inmenging te ontkennen. Ratcliffe is een China-havik en was in Trumps campagneteam adviseur voor veiligheidsvraagstukken.
Update (13 november 2024): In een eerdere versie van dit artikel stond dat de kandidatuur van Marco Rubio nog niet bevestigd was. Dat is hierboven aangepast.
Hoewel Israël bij lange na niet heeft voldaan aan de eis van de Verenigde Staten om drastisch meer humanitaire hulp aan de hongerende Gazaanse bevolking toe te staan, ziet Washington geen reden om beperkingen op te leggen aan zijn wapenleveranties aan Israël. Dit maakten Amerikaanse woordvoerders dinsdag bekend bij het verstrijken van de termijn die de VS hiervoor dertig dagen eerder hadden vastgesteld. De VS hadden destijds wel op zulke beperkingen gezinspeeld.
Volgens acht grote hulporganisaties, waaronder Oxfam en Save the Children, is de humanitaire hulp in werkelijkheid in oktober alleen maar verder afgenomen. De Verenigde Naties waarschuwden dat de hoeveelheid hulp die Gaza bereikt inmiddels geringer is dan op enig ander moment sinds het uitbreken van de oorlog in de Gazastrook, dertien maanden geleden. In oktober kwamen er gemiddeld nog maar 37 vrachtwagens per dag binnen met hulpgoederen, vergeleken met 500 ruim een jaar geleden. Vooral in Noord-Gaza dreigt nu hongersnood.
Te elfder ure maakte Israël dinsdag bekend een extra grensovergang open te stellen voor hulptransporten. Ook stelde COGAT, de afdeling van het Israëlische leger die de hulpverlening coördineert, tegenover het persbureau Reuters dat de acht hulporganisaties een onvolledig beeld schetsten van de hulpverlening. Wat er dan precies niet klopte, bleef echter duister. Wel ontkenden de Israëliërs dat Noord-Gaza op de grens van een hongersnood verkeerde.
Zware bombardementen
Maar voor zover bekend was er woensdag bijvoorbeeld nog altijd geen hulp gearriveerd in het Jabalia-kamp in Noord-Gaza, een vroeger dichtbevolkt stedelijk gebied dat inmiddels grotendeels is verwoest. Juist de laatste weken voerde de Israëlische luchtmacht daar zware bombardementen uit. De overgebleven bevolking lijdt al wekenlang zware ontberingen, mede doordat de verwoestingen hand over hand toenemen.
The New York Times schatte deze week dat er alweer duizend doden zijn gevallen sinds begin oktober, onder wie een onbekend aantal burgers. Er liggen volgens inwoners zoveel lijken in de straten dat ze soms aangevreten worden door straathonden. Doordat de infrastructuur ook zwaar is beschadigd slagen ambulances er dikwijls niet meer in om tijdig bij gewonden te arriveren. Die bloeden daardoor in sommige gevallen dood. Ook ziekenhuizen raken steeds meer verstoken van elementaire hulpmiddelen.
Er liggen volgens inwoners zoveel lijken in de straten dat ze soms aangevreten worden door straathonden
Hoeveel mensen er nog in dit deel van de Gazastrook verblijven is niet duidelijk. Enige tienduizenden van de naar schatting 400.000 mensen die er begin oktober nog zaten, zouden na evacuatiebevelen voor het overgrote deel van Noord-Gaza naar zuidelijker streken zijn vertrokken. Een Israëlische generaal verklaarde vorige week dat het niet Israëls bedoeling is de vertrokken bewoners later te laten terugkeren naar hun woningen.
Hoewel de legerleiding dit naderhand tegensprak en minister van Buitenlandse Zaken Gideon Saar deze week stelde dat de ontheemden na de oorlog weer zouden mogen terugkeren, kwam ook de gerespecteerde Israëlische mensenrechtenorganisatie B’Tselem twee weken geleden al tot de conclusie dat er sprake is van etnische zuivering. Veel Palestijnen hadden deze verdenking al eerder geuit. Zij denken dat Israël bewust aanstuurt op de totale verdwijning van alle Palestijnen uit dit noordelijke gebied.
Israël probeert soms de indruk te wekken dat er nu al nauwelijks meer burgers in Noord-Gaza vertoeven. De Palestijnen die er nog zitten, zouden hoofdzakelijk tot Hamas behoren. De Israëliërs verdedigen ook het feit dat er juist naar Noord-Gaza zo weinig voedselhulp is gegaan met het argument dat deze anders in handen zou vallen van Hamasstrijders. Het is onduidelijk hoeveel Hamasstrijders zich nog in dit gebied bevinden. Hulporganisaties stellen dat Israël zich mogelijk schuldig maakt aan oorlogsmisdaden door de resterende burgerbevolking zo van hulp af te snijden en te bombarderen.
Een Palestijnse jongen die gewond raakte door Israëlisch vuur, ligt op de grond terwijl hij wordt behandeld in het Kamal Adwan-ziekenhuis in Jabalia, op 21 oktober 2024.Foto Stringer Foto Stringer Gewonde mannen in het Kamal Adwan-ziekenhuis na Israëlische aanvallen op Beit Lahia, in het noorden van de Gazastrook, op 13 november 2024.Foto AFP Foto AFPPalestijnen dragen het lichaam van een slachtoffer dat is omgekomen bij Israëlische aanvallen naar een begraafplaats in Jabalia, op 10 november 2024.Foto Omar Al-Qattaa/AFP Foto Omar Al-Qattaa/AFP Een man helpt een vrouw die haar been heeft verloren na een Israëlische actie in het Jabalia-kamp in Noord-Gaza. Foto AFPHet puin nadat Israëlische troepen zich terugtrokken uit het gebied rond het Kamal Adwan-ziekenhuis in Jabalia op 26 oktober 2024.Foto Stringer
Wapenleveranties
Gevraagd door journalisten waarom de VS hun wapenleveranties aan Israël niet althans deels opschortten, stelde Vedant Patel, woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, dinsdag in Washington dat Israël geen Amerikaanse wetten had geschonden. Tegelijk verzekerde hij dat de VS Israël niet met de huidige situatie zullen laten wegkomen. „We willen verbeteringen zien in de totaliteit van de hulpverlening”, aldus Patel. Ook zijn chef, minister Antony Blinken, bevestigde dit een dag later tijdens een bezoek aan Brussel.
Analisten wijzen er echter op dat de Amerikaanse regering, die in januari wordt afgelost door die van Donald Trump – van wie bekend is dat hij Israël nog sterker steunt dan de huidige president Biden – weinig drukmiddelen meer achter de hand heeft. Zelfs als Biden alsnog de wapensteun aan Israël zou opschorten, zou Trump die vermoedelijk direct weer herstellen.
,,Nadat Israël al zo veel ‘rode lijnen’ van de (Amerikaanse) regering had overschreden, hoeveel lager kan de geloofwaardigheid van de VS nog zakken”, vroeg Dahlia Scheindlin zich in een artikel in het linkse dagblad Haaretz af. ,,Hoeveel macht heeft Amerika als het zijn ultimatum niet eens kan opleggen aan een bondgenoot, laat staan aan tegenstanders?”
Cyclus
Israëls strategie voor Gaza blijft intussen onduidelijk. Het Israëlische leger blijft her en der in Gaza aanvallen uitvoeren, maar tegelijkertijd lijkt het zich steeds in kringetjes te bewegen. Noord-Gaza was ook een jaar geleden al het toneel van zware gevechten. Eenmaal onder controle gebracht van het leger, trok dit zich na enkele maanden terug. Maar in mei herhaalde dit schouwspel zich, en begin oktober dus opnieuw. Telkens wanneer het Israëlische leger zich na verloop van tijd terugtrekt, keren Gazaanse burgers naar huis terug, ook omdat ze zich elders in de Gazastrook evenmin veilig voelen. In hun voetsporen volgen dan meestal ook Hamasstrijders, waarmee dezelfde cyclus dan weer van voren af aan begint.
De Israëlische legertop heeft deze cyclus al eerder gesignaleerd en daarom aanbevolen om een bestand met Hamas te sluiten, maar de regering van premier Benjamin Netanyahu heeft tot dusverre geweigerd op deze suggesties in te gaan. Het leger blijft daarom zijn bombardementen voortzetten.
Lees ook
‘Je kunt net zo goed je eigen lijkwade meenemen.’ De levensgevaarlijke vlucht uit Noord-Gaza
De klimaatbezorgdheid in Nederland lijkt af te nemen. Dat blijkt uit een steekproef die onderzoeksbureau Ipsos I&O afgelopen weekend uitvoerde. Waar het klimaat in 2021 nog een van de belangrijkste verkiezingsthema’s was, heeft het nu zijn tweede plek moeten afstaan aan wonen, terwijl immigratie inmiddels het grootste onderwerp voor kiezers is.
Twee jaar geleden maakte nog zo’n 75 procent van de Nederlanders zich zorgen over het klimaat, dat percentage is nu gedaald tot 60 procent. De kiezers van coalitiepartijen (PVV, VVD, NSC en BBB) zijn zelfs overwegend tevreden met het huidige klimaatbeleid. Ook is er een kleine groep van kiezers, met name van de klimaatsceptischere partijen PVV en BBB, die liever ziet dat er een tandje minder wordt gedaan op het gebied van klimaatmaatregelen.
Desondanks vindt nog bijna de helft van de bevolking dat het kabinet meer actie moet ondernemen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.
Kiezers over Shell
De ondervraagden leggen de verantwoordelijkheid voor het tegengaan van klimaatverandering overwegend bij grote bedrijven. Zo îs er onvrede over de uitspraak van het gerechtshof in Den Haag dinsdag. Het hof besloot dat Shell niet verplicht moet worden om de CO2-uitstoot van zichzelf én klanten met concrete percentages te verminderen. Zeven op de tien Nederlanders wilden dat er een verplichting zou komen, zo blijkt uit de enquête. Voor de eis van Milieudefensie, in 2030 een CO2-reductie van 45 procent ten opzichte van 2019, is met name steun onder kiezers van GroenLinks-PvdA. Maar ook een meerderheid van de PVV- en VVD-kiezers hoopte op verlies van de zaak voor Shell.
Voorbeeldfunctie
De waaromvraag werd ook aan de ondervraagden gesteld. Veel van hen (86 procent) vinden dat grote bedrijven, vooral de grootste vervuilers, hun maatschappelijke verantwoordelijkheid moeten nemen.
86 procent vindt dat grote internationale bedrijven zich moeten houden aan de afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs
„Nederlanders kijken best genuanceerd naar de kwestie”, zegt Ipsos-onderzoeker Maartje van de Koppel. Ze vinden dat Shell verantwoordelijkheid moet nemen, maar andere bedrijven moeten dat óók. „Zeker in het geval van Shell, dat die verantwoordelijkheid makkelijk kan dragen door zijn enorme winsten, stellen ze. Andere ondervraagden hoopten dat Shell als voorbeeld zou dienen voor andere bedrijven.”
Hoewel veel ondervraagden vinden dat Shell zijn steentje moet bijdragen, willen ze het bedrijf niet als de enige boeman neerzetten. Vier op de vijf vinden het „onrealistisch” om één bedrijf de volledige verantwoordelijkheid voor CO2-reductie te geven. Over het algemeen zijn ze het er wel over eens dat grote internationale bedrijven zich moeten houden aan de afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs – een principe waar maar liefst 86 procent van de Nederlanders achter staat. Toch is er minder steun voor het uiteindelijke doel van dat akkoord: klimaatneutraliteit in 2050. Slechts vier op de tien Nederlanders onderschrijven dit nog.
De afname van klimaatbezorgdheid in Nederland komt in ieder geval niet doordat de gestelde klimaatdoelen binnen handbereik liggen. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving is de kans namelijk slechts 5 procent dat Nederland in 2030 het doel gaat halen van 55 procent reductie van broeikasgassen ten opzichte van 1990. Maar slechts een kwart van de Nederlanders weet dat die klimaatdoelen waarschijnlijk niet gehaald gaan worden.
Lees ook
Uitspraak in Shell-zaak biedt voeding voor nieuwe klimaatprocessen
Nadat Blokker vorige week uitstel van betaling had gekregen, is het doek nu echt gevallen. De rechter heeft de huishoudwinkelketen failliet verklaard en twee curatoren aangesteld. De bijna 400 fysieke winkels blijven „voorlopig tot eind van het jaar open”. De webshop was al dicht.
Blokker verkeert al lange tijd in geldnood en heeft voor enkele tientallen miljoenen aan schuld bij de Belastingdienst. Dit jaar werd een noodkrediet afgesloten bij de Amerikaanse durfinvesteerder Gordon Brothers, met de voorraad van de winkelketen als onderpand.
De curatoren gaan nu onderzoeken hoe (delen van) Blokker alsnog te gelde gemaakt kunnen worden, om zoveel mogelijk schulden alsnog af te lossen.
