Category: Vandaag

De relaties tussen Donald Trump en de Oekraïense regering vertonen elke week meer kenmerken van een achtbaan van de grilligste soort. Sinds zijn terugkeer in het Witte Huis zocht de Amerikaanse president maandenlang in alle openheid toenadering tot de Russische president Vladimir Poetin, de agressor in de oorlog tegen Oekraïne, terwijl hij Volodymyr Zelensky in de hoek zette als een opstandig kind. Oekraïne kreeg wel Amerikaanse wapensteun, dan weer niet. Wel militaire inlichtingen, dan weer een week niet – zoals in maart gebeurde na de knallende ruzie tussen Trump en Zelensky in het Witte Huis.

De Oekraïners zijn de laatsten die te vroeg zullen juichen, maar maandagavond, in Washington, leek het er daadwerkelijk op dat Trump iets is opgeschoven in zijn beoordeling van de Oekraïens-Russische oorlog: hij zei onomwonden dat „we meer wapens gaan sturen”, omdat Oekraïne „zich moet kunnen verdedigen”, het land wordt op dit moment immers „keihard getroffen”.

Concreet betekent het – mocht Washington de leveranties inderdaad hervatten – dat Oekraïne in elk geval weer geavanceerde luchtafweerraketten en andere munitie krijgt, waaronder Patriotraketten, waarmee het land zijn burgers beter kan beschermen tegen de aanhoudende Russische aanvallen met drones en raketten, op sommige dagen meer dan vijfhonderd in een etmaal.

Desastreuze bezoek

Gezien de toenemende hevigheid van die dodelijke Russische aanvallen komt de opmerkelijke ommezwaai in Trumps zwabberende Oekraïne-beleid voor Oekraïne geen dag te vroeg. Vorige week schortte het Pentagon de wapenleveranties die nog voortvloeiden uit afspraken onder het presidentschap van Joe Biden plotseling op vanwege slinkende Amerikaanse wapenvoorraden, zo luidde de officiële lezing. Kort daarvoor, tijdens de NAVO-top in Den Haag, had Trump nog gezegd te zullen kijken of de VS méér konden doen om de Oekraïense luchtverdediging te versterken.

Gelet op Trumps uitgesproken voorkeur voor het oorlogsnarratief van Poetin in de afgelopen maanden is de grote vraag wat de Amerikaanse president langzaam heeft doen opschuiven in de richting van Zelensky, de president die, aldus Trump in februari, „de oorlog nooit had moeten beginnen”.

Allereerst heeft Zelensky sinds zijn desastreuze bezoek aan het Witte Huis eind februari geen moment laten passeren om zijn relatie met Trump te herstellen. Zelensky stemde al in maart in met het voorstel van de regering-Trump tot een tijdelijk staakt-het-vuren – terwijl Poetin vooral onrealistische eisen stelde.

Diplomatieke wervelwind

Zelensky volgde sindsdien onvermoeibaar het voetspoor van de Amerikaanse president – uitgenodigd of niet; hij sprak Trump in het Vaticaan, overlegde met hem in Den Haag, belde regelmatig en bood zelfs aan rechtstreeks in overleg te gaan met Poetin, in Istanbul, om de oorlog tot een einde te brengen.

De eerste gevolgen van Zelensky’s diplomatieke wervelwind werden afgelopen vrijdag voor het eerst zichtbaar, na opnieuw een lang telefoongesprek met Trump. Opnieuw wees Zelensky op de honderden Russische drones en raketten die Oekraïense burgers elk dag te verwerken krijgen, en de kennelijke onwil van Poetin om zelfs maar te reageren op Trumps voorstellen om de oorlog te beëindigen.

Trump had de dag ervoor al contact gehad met Poetin en was „zeer teleurgesteld” in de Russische president, die volgens hem weigert de oorlog te beëindigen. Enkele uren nadat Trump de telefoon had neergelegd bestookte Rusland de Oekraïense bevolking met de grootste barrage aan drones en raketten tot nu toe in de oorlog, waarna vooral in Kyiv urenlang enorme branden woedden.

‘Beste gesprek’ met Trump

Het contrast met het gesprek dat Trump dezelfde dag voerde Zelensky kon niet groter: volgens de Oekraïense president was dat „het beste gesprek” dat hij al die tijd met Trump had gehad, „maximaal productief”, en hij toonde zich naderhand dankbaar voor alle Amerikaanse hulp. Ronduit opmerkelijk was dat Trump volgens The Wall Street Journal tijdens het gesprek met Zelensky had gezegd dat hij niet verantwoordelijk was geweest voor het stopzetten van de wapenleveranties aan Oekraïne.

Met zijn opmerking tegen Zelensky liet Trump zijn minister van Defensie, Pete Hegseth, keihard vallen

Daarmee liet Trump zien dat hij in eigen land zijn eigen schaakspel speelt. Want met zijn opmerking tegen Zelensky liet hij zijn minister van Defensie, Pete Hegseth, keihard vallen. Eerder was binnen Amerikaanse politieke kringen, maar ook in Europa, al openlijk twijfel geuit over de ‘zorgen’ die het Pentagon zou hebben over de eigen munitievoorraden. Veel van de munitie bestemd voor Oekraïne lag immers al in Polen opgeslagen.

Volgens NBC handelde Hegseth volledig op eigen houtje toen hij de levering van de precisiemunitie aan Oekraïne stopzette, zonder dat zijn eigen defensiespecialisten daarvan de noodzaak zagen. Daarmee overviel Hegseth, die de afgelopen maanden al het nieuws haalde door blunders als ‘Signal-gate’, niet alleen het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, maar ook het Congres, de Oekraïense regering en Europese bondgenoten.

Senaat wil Moskou straffen

Met name in de Senaat in Washington bestaat nog altijd brede steun voor militaire hulp aan Oekraïne, én voor meer strafmaatregelen tegen Moskou: senator Lindsey Graham, een van de trouwste Trump-aanhangers in het Congres, probeert samen met zijn Democratische collega Richard Blumenthal al maanden veel zwaardere economische sancties in te stellen tegen Rusland. Een forse meerderheid in de Senaat steunt die plannen.

Lees ook

Nederlandse inlichtingendiensten: Russen zetten in Oekraïne op grote schaal chemische wapens in

Tot slot lijkt Zelensky bij Trump diplomatieke punten te hebben gescoord met een belangrijke personeelswijziging op de Oekraïense ambassade in Washington. Zelensky zou vrijdag hebben toegezegd de huidige ambassadeur, Oksana Markarova, te vervangen. De aanwezigheid van Markarova is veel Republikeinen in Washington een doorn in het oog, omdat zij te opzichtig zou aanschurken tegen de Democraten. Volgens de Financial Times zou de regering-Trump een stem krijgen in de benoeming van de opvolger van Markarova. Zelensky zou aansturen op de aanstelling van een diplomaat die een „goede dealmaker” is en die „wordt begrepen” door zowel het Witte Huis als het Congres.

Delen

Mail de redactie

In Vlissingen begint óf eindigt de spoorlijn: het is maar hoe je het ziet, zegt burgemeester Bas van den Tillaar. Evenals Den Helder – dat ook kampt met veel criminaliteit – ligt de Zeeuwse stad in een uithoek van het land. En in die buitenpost waren afgelopen anderhalf jaar opvallend veel schietincidenten.

Op zondag 22 juni was het weer zover in Vlissingen. ’s Nachts raakte een 22-jarige man gewond toen hij werd beschoten op zo’n vijftig meter van de haven, aan het eind van een kade met – gelukkig – lege terrassen. Later diezelfde dag, rond 13.00 uur, werd een 44-jarige man dodelijk getroffen door een schot, nadat hij voor een Jumbo in een vechtpartij verwikkeld was geraakt.

Bij beide incidenten waren jongeren betrokken. In het havengebied riep volgens de politie een jonge man het slachtoffer naar zich toe, waarna werd geschoten. Vermoedelijk vanaf een fatbike, liet de politie weten. Een zeventienjarige verdachte is inmiddels vrijgelaten. Voor de dodelijke schietpartij bij het supermarktfiliaal werd een 22-jarige man vastgezet. Beide incidenten zouden voortkomen uit ruzies in de privésfeer.

Wapenbezit

Sinds vorig jaar stapelen de schietpartijen in Vlissingen zich op. Na juni staat de teller op vijftien. De gemiddelde leeftijd van de verdachten – voor zover bekend – is 25 jaar.

„Dit soort lijstjes maken mij kwaad”, zegt burgemeester Van den Tillaar wanneer hij binnen op z’n werkkamer in het stadhuis wordt geconfronteerd met de leeftijden van de vermeende schutters. Buiten mogen agenten nu met regelmaat preventief fouilleren op wapenbezit. Van den Tillaar riep in september 2024 een groot deel van Vlissingen uit tot veiligheidsrisicogebied na een reeks schietpartijen. „Een heel, heel harde maatregel”, vindt de burgemeester, die de maatregel niettemin afgelopen maart verlengde tot september 2025.

Van den Tillaar riep in september 2024 een groot deel van Vlissingen uit tot veiligheidsrisicogebied na een reeks schietpartijen

In het eerste halfjaar, lieten politie en het Openbaar Ministerie aan Omroep Zeeland weten, werden tijdens 24 controledagen duizend personen gefouilleerd en honderd wapens in beslag genomen, waarvan 21 tijdens 29 huiszoekingen. Over welke aantallen het gaat sinds de verlenging in maart, kunnen beide partijen nog niet delen.

Het vaakst trof de politie steekwapens aan, in dat eerste halfjaar. „Soms vinden we bij heel jonge gastjes al messen”, zegt de burgemeester, „al zie je dat niet alleen in Vlissingen.” Ook bijvoorbeeld Rotterdam kampt op jaarlijkse basis met verscheidene steekincidenten.

Lees ook

Die oude olietankers bij Vlissingen op weg naar Rusland? ‘Zo gevaarlijk dat je als inspectie wel móét ingrijpen’

Conflict

Van den Tillaar maakt zich ook kwaad over de landelijke lijstjes waarop Vlissingse jongeren hoog scoren. Vorig jaar werden alleen in Heerlen verhoudingsgewijs meer jongeren tot 23 jaar verdacht van een misdrijf dan in Vlissingen, volgens het CBS. Over hetzelfde jaar staan de Vlissingse jongeren bovenaan als het gaat om alleen misdrijven met (vuur)wapens.

Hoe komt dat? Daar kan Van den Tillaar niet precies z’n vinger achter krijgen. Volgens de burgemeester is Vlissingen (45.755 inwoners) een gemeente met „grootstedelijke problematiek”. Nergens in Zeeland is zo veel armoede. En de haven maakt Vlissingen interessant voor de georganiseerde misdaad.

Daarnaast lijken tien incidenten in Vlissingen verband met elkaar te houden, liet het OM aan Omroep Zeeland weten: „Het gaat om een langlopend conflict waarbij beide groepen vuurwapens bezitten.” Op de vraag of de schietpartijen in juni voortkwamen uit die onenigheid, geeft het OM geen antwoord.

Een direct verband met drugssmokkel of andere georganiseerde misdaad, durft Van den Tillaar niet te leggen. Wel heeft hij opgevangen dat jongeren in opdracht van criminelen een opleiding in logistiek en transport zouden volgen, zodat ze vanuit bedrijven kunnen meewerken aan drugssmokkel. „Ik sluit niets uit als het om de criminele sector gaat. Er is onbeperkt geld en veel creativiteit. Als wij in de haven ondermijning aanpakken, zullen zij andere wegen zoeken.”

Oud-leerling

Om te voorkomen dat jongeren wapens op zak hebben, voert de gemeente Vlissingen gesprekken met basisscholen, middelbare scholen en mbo-opleidingen over voorlichting en kluisjescontroles. Ook lopen dit jaar twee extra jongerenwerkers rond in kwetsbare wijken. Ze organiseren ook activiteiten in buurtcentra en sportzalen. Mochten jongeren tegen de criminaliteit aanschuren, dan kunnen ze persoonlijk worden begeleid.

Buurtteams Vlissingen, waaronder het lokale jongerenwerk valt, en het Scheldemond College wilden vanwege de gevoeligheid van het onderwerp niet in gesprek met NRC over jeugdcriminaliteit. Op deze middelbare school deed zich in maart nog een gewelddadige confrontatie voor tussen een oud-leerling, diens vader en personeelsleden.

„We hebben veel gepraat en gepeuterd in Den Haag, tevergeefs”

Voor preventie van jeugdcriminaliteit krijgt de gemeente drie jaar een bijdrage van het Rijk: driemaal 500.000 euro, van juli 2024 tot juli 2027. Daarmee valt Vlissingen onder de tijdelijke regeling van het programma Preventie met Gezag, net als negentien andere gemeenten. Net op tijd, vindt Van den Tillaar, voor „een noodzakelijke reparatie”.

Zijn gemeente komt niet in aanmerking voor langdurige staatssteun om jeugdcriminaliteit te voorkomen, die krijgen 27 andere gemeenten wel. De drempel voor deelname ligt op minstens tachtigduizend inwoners. „Dat heb ik nooit begrepen”, zegt Van den Tillaar. „Als je kijkt naar de relatieve cijfers, had Vlissingen al lang mee moeten doen. We hebben veel gepraat en gepeuterd in Den Haag, tevergeefs. Ik vind het een verkeerde beslissing.”

Lees ook

Belgische politie arresteert recordaantal drugsuithalers in Antwerpen, helft is Nederlander

Delen

Mail de redactie

Eigenrichting, dat is de spaanplaat voor ingegooide ramen. Eigenrichting, dat zijn geblakerde straatstenen, een verkoold verkeersbord en schroeilucht die je dagen later nog kunt ruiken. Eigenrichting – burgers die het recht in eigen hand nemen – loont. In elk geval in Coevorden.

Die gemeente zag vrijdag af van het plan om veertien minderjarige vrouwen met een vluchtelingenstatus in de wijk Tuindorp te huisvesten. Volgens burgemeester Renze Bergsma kon hij na een week van „brandstichting en intimidatie”, ondanks een noodverordening, de veiligheid van de jonge vrouwen in de leeftijd van vijftien tot achttien jaar „niet garanderen”.

Coevorden past in een trend: in zeker vijftien gemeentes werden plannen voor asielopvang tijdelijk of definitief geschrapt na protesten. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers komt daardoor duizenden opvangplekken tekort voor het aantal van 101.000 dat volgens de spreidingswet voor 1 juli bereikt had moeten worden. Maar geweld als in Coevorden was tot nu toe niet vertoond.

Zal ‘Coevorden’ school maken? Wel als het aan Jan Huzen ligt, de activist die werd gearresteerd nadat hij in juni op eigen houtje grenscontroles had georganiseerd „om asielzoekers tegen te houden”. Op zijn Facebook-pagina feliciteerde hij vrijdag de Tuindorp-bewoners „met dit ongekende resultaat” en sprak de verwachting uit dat anderen dit voorbeeld zullen volgen. „Nu weet de rest van Nederland hoe dit werkt”, aldus Huzen bij een foto van de brandstichtingen en een protestbord.

Wilders

Meteen deze maandagavond al was er een volgende testcase, in Zwolle. Daar besluit de gemeenteraad over de komst van een azc met „tot vierhonderd plaatsen” in De Tippe, een nog braakliggend terrein tussen het spoor, een rijksweg en een stadswijk in aanbouw. Om tegemoet te komen aan de belangstelling was de vergadering verplaatst naar de grote zaal van het Provinciehuis Overijssel. Maar azc-tegenstanders die van zich wilden laten horen op de publieke tribune moesten al naar binnen voor de komst van PVV-leider Geert Wilders, die, zo liet hij weten, „de inwoners van Zwolle [wilde] steunen”.

Vlak daarvoor hielden voorstanders van het azc een demonstratie („Zwolle, open je harten en je deuren”), door een rijtje agenten met wapenstok gescheiden van de tegenstanders, onder toeziend oog van een drone, maar echt grimmig wilde het niet worden.

[De azc-plannen] maken Nederland onveiliger voor jullie vrouwen en dochters

Daarna verscheen Wilders door een opening in de heg op het plein voor het Provinciehuis, beklom een grijs plastic trapje dat een medewerker had neergezet, en zei door een megafoon dat „heel Nederland een azc” aan het worden was en dat de azc-plannen „Nederland onveiliger maken voor jullie vrouwen en dochters”.

Met het bezoek aan Zwolle lijkt Wilders na Helmond met hetzelfde thema zijn campagne volop te richten tegen de opvang van erkende asielzoekers, de facto dus tegen de spreidingswet. Dat het azc er komt, leek overigens vast te staan, omdat de Zwolse raad in meerderheid voor is, zo bleek uit een rondgang van krant De Stentor. En die avond gaf de raad zoals verwacht groen licht.

Maar in Wilders’ speech van krap twee minuten echode ook ‘Coevorden’ en Jan Huzen na toen hij zei dat „de tijd dat we zo’n besluit accepteren wat mij betreft voorbij is”. Binnen twintig minuten was hij weer vertrokken.

Brand

Tegenstanders van vluchtelingenopvang in hun buurt hanteren nagenoeg identieke argumenten: Nederland is „vol”, ze zijn bang voor overlast of misdaden door met name jonge, mannelijke vluchtelingen, en ze vinden het oneerlijk om vluchtelingen onderdak te geven terwijl er woningnood heerst. De Tuindorpbewoners in Coevorden zeiden te vermoeden dat er behalve jonge vrouwen ook „getraumatiseerde jongens” zouden komen wonen, hoewel dit wordt ontkend door de gemeente en de organisatie die de voogdij over de vluchtelingen heeft. „Wie garandeert dan de veiligheid van onze meisjes?”, aldus een wijkbewoner tegen de NOS.

Voor de veertien zogeheten alleenstaande minderjarige vluchtelingen (amv’s) waren vijf geschakelde huizen beschikbaar aan een woonerf. In die huizen woonden eerst gehandicapten. „Daar hebben wij nooit last van gehad”, zegt Dientje Bakker (63), die haar huis een grote beurt geeft. Ze noemt het „heel erg voor de kinderen” [de vluchtelingen], dat zij geen onderdak krijgen, maar „ik moet ook eerlijk zeggen dat het voor ons beter is als ze niet komen”. Ook Bakker vreest de komst van jonge mannen in de wijk en haalt de schouders op bij de ontkenning door de gemeente.

Ik dacht zelf: laat ze maar komen

„Ik dacht zelf: laat ze maar komen”, zegt een overbuurman van de vijf huizen voor de beoogde opvang, een 66-jarige sociaal werker die niet met naam in de krant wil. Maar toen hij donderdag zag dat ruiten werden ingeslagen, dacht hij dat het „voor die mensen misschien wel goed is als ze niet komen, zodat het niet verder uit de hand loopt.”

Die week werden bij een ingang van de wijk auto’s in brand gestoken en brandde een aanhanger gevuld met hout midden op straat uit, waarna de mobiele eenheid in actie kwam. om de rust te herstellen.

Overigens is het aantal amv’s dat in Nederland asiel vraagt het afgelopen jaar met bijna een derde gedaald, blijkt uit het rapport De Staat van Migratie, vrijdag gepubliceerd door het ministerie van Asiel en Migratie. Als zij een verblijfsvergunning krijgen voordat ze achttien jaar zijn, moeten ze doorstromen naar een zogeheten kleinschalige opvanglocatie, omdat ze nog niet zelfstandig kunnen wonen. In praktijk kan dit niet altijd en worden ze ondergebracht in locaties voor volwassenen.

Lees ook

Geen vluchtelingenopvang voor minderjarige meisjes in Coevorden na gewelddadige protesten

Delen

Mail de redactie

De Deense kinderombudsman had geen idee dat ze iets fout deed. Samen met haar man gaf Lisbeth Zornig Andersen in 2015 zes Syrische vluchtelingen – vier volwassenen en twee kinderen – een lift en koffie en koek. En ze hielpen met treinkaartjes naar Zweden. Het was in de periode dat veel Syrische vluchtelingen naar Zweden liepen, omdat de asielprocedure daar makkelijker was. Wat Andersen en haar partner deden werd als mensensmokkel aangemerkt, al was er geen sprake van een winstoogmerk en hadden ze de groep binnen Denemarken vervoerd. Ze kregen een boete van bijna 3.000 euro.

Dergelijke scenario’s dreigen ook in Nederland, waar een Kamermeerderheid zich vorige week achter de ‘asielnoodmaatregelenwet’ schaarde. Onderdeel daarvan is een door de PVV ingediend amendement om illegaal verblijf én hulp aan illegaal verblijvende vreemdelingen strafbaar te stellen. Demissionair minister David van Weel (Justitie en Asiel, VVD) kon niet toezeggen dat mensen „die een kom soep schenken” uitgezonderd blijven van vervolging.

Maatschappelijke organisaties reageerden ontstemd op dit onderdeel van de asielnoodmaatregelenwet, waar de Eerste Kamer nog wel over moet stemmen. Ze vrezen dat mensen zonder papieren minder snel hulp zullen zoeken en dat hulpverleners een strafblad riskeren. In andere Europese landen en in Brussel speelt deze discussie al veel langer. Hoe wordt daar naar de strafbaarstelling van hulp aan illegalen gekeken?

‘Stop Soros-wet’

Denemarken staat al jaren bekend om zijn restrictieve migratiebeleid, zoals ook uit de boete voor de kinderombudsman blijkt. Na de asielcrisis van 2015 zijn wetten verder aangescherpt. Iedereen die een illegale vreemdeling helpt het land in te komen of het verblijf van iemand zonder papieren doelbewust faciliteert, riskeert een geldboete of een gevangenisstraf, ook als er geen winstoogmerk is.

Alleen in Hongarije zijn alle vormen van humanitaire hulp aan ongedocumenteerden verboden

Het kan nog veel strenger dan in Denemarken. Hongarije is het meest extreme geval. In 2018 voerde premier Viktor Orbán de zogeheten „Stop Soros-wet” in, genoemd naar de miljardair die hij ervan beschuldigde moslimmigranten te steunen. Iedereen die volgens de Hongaarse regering „illegale immigratie bevordert”, van medewerkers van ngo’s die migranten helpen tot iemand die een asielzoeker informeert over de asielprocedure, hangt een jaar gevangenisstraf boven het hoofd.

Alleen in Hongarije zijn alle vormen van humanitaire hulp aan ongedocumenteerden verboden. Dit beleid is in strijd met Europees recht. In 2021 tikte het Europees Hof Orbán op de vingers vanwege het strafbaar stellen van hulp bij asielaanvragen.

Brusselse discussie

Toch woedt ook in Brussel een discussie over het strafbaar stellen van hulp aan illegalen. De Europese Commissie wil de zogeheten Faciliteringsrichtlijn aanpassen om mensensmokkel beter te kunnen aanpakken. De richtlijn uit 2002 bood lidstaten de mogelijkheid om humanitaire hulpverlening uit te zonderen van strafbaarstelling, maar weinig landen deden dit. Volgens de commissie-Meijers, een groep deskundigen in onder meer internationaal vreemdelingenrecht, waren er in de periode 2015-2019 in tien landen zestig onderzoeks- en vervolgingszaken. Daarbij ging het om vrijwilligers, mensenrechtenverdedigers, scheepsbemanningen, journalisten, burgemeesters en kerkelijke leiders. De trend van meer vervolgingen heeft zich daarna voortgezet, zo schrijft de commissie-Meijers. „In 2023 werden ten minste 117 personen aangeklaagd, ondanks het duidelijk humanitaire karakter van hun acties, zoals het proberen mensen in nood op zee te redden en hen onderdak te bieden.”

Hulpverleningsorganisaties maken zich zorgen over de nieuwe versie van de richtlijn, omdat niet duidelijk wordt gemaakt dat hulpverlening uit humanitaire overwegingen niet strafbaar is. Vanuit de linkerzijde van het Europees Parlement wordt erop aangedrongen dit in de richtlijn op te nemen, maar de vraag is of de christendemocratische EVP dit aan een meerderheid gaat helpen. Eventuele aanpassing van de Faciliteringsrichtlijn door het Europees Parlement kan door de lidstaten en de Europese Commissie worden teruggedraaid. Zij vrezen dat mensensmokkelaars de uitzondering voor humanitaire hulpverlening kunnen misbruiken en dat die het moeilijk kan maken illegaliteit en mensensmokkel aan te pakken. De grens tussen humanitaire hulp en activiteiten die „financieel of materieel gewin” beogen, is volgens het Nederlandse kabinet niet altijd duidelijk, schreef Van Weel eind vorig jaar.

Organisaties die op basis van humanitaire gronden handelen, zouden niet vervolgd moeten worden, aldus Van Weel. Voorkomen dat vluchtelingen in zee verdrinken, bijvoorbeeld, is van groot belang, stelde hij. Maar: tegelijkertijd wil het kabinet „strafrechtelijke aansprakelijkheid niet expliciet bij wet uitsluiten”. Door deze onduidelijkheid, die ook in de laatste versie van de richtlijn van de Commissie zit, zijn ngo’s bezorgd dat ze toch vervolgd kunnen worden.

Rechtszaken

Dat vervolging een realistisch scenario is, hebben ngo’s en hulpverleners in onder meer Polen en Griekenland de afgelopen jaren in toenemende mate ervaren. In Polen is hulp bij illegaal verblijf strafbaar, als er sprake is van persoonlijk gewin of financieel voordeel. Het is ook verboden om hulp te bieden bij het binnenkomen van het land. Op die grond worden steeds meer mensen vervolgd die migranten aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland helpen. Afgelopen januari begon een zaak tegen vijf Polen die een Egyptische en Syrische familie binnen Polen vervoerden, op verdenking van het organiseren van een illegale grensoverschrijding.

De Nederlandse correspondent Ingeborg Beugel kreeg in december vorig jaar een voorwaardelijke gevangenisstraf van acht maanden van de rechtbank in de Griekse havenstad Piraeus, voor het verbergen van een illegale immigrant. Illegaal verblijf faciliteren, bijvoorbeeld door accommodatie te verhuren, is verboden in Griekenland. Beugel was het niet met de uitspraak eens: ze heeft in 2018 de destijds 21-jarige Fridoon, gevlucht uit Afghanistan, onderdak geboden, maar ontkent hem te hebben verborgen voor de autoriteiten. Tineke Strik, Europarlementariër en hoogleraar burgerschap en migratierecht in Nijmegen, noemde de veroordeling van Beugel „criminalisering van het helpen van vluchtelingen” in Griekenland.

Dat ondervonden ook tientallen hulpverleners in Griekenland. Een van hen was zwemster Sarah Mardini die zelf als vluchteling uit Syrië kwam en drenkelingen tegemoet zwom. De groep van 24 mensen werd verdacht van mensensmokkel: volgens de Griekse autoriteiten zouden ze vluchtelingen lokken met hun hulp. In de eerste rechtszaak, waarin de hulpverleners terechtstonden voor het afluisteren van radio’s en het niet informeren van de kustwacht, werd de groep vrijgesproken. De zaak over mensensmokkel loopt nog, en kan mogelijk nog jaren duren.

Lees ook

Voor wie migranten helpt of journalistiek bedrijft, wordt Griekenland tamelijk guur

De meeste Europese landen gaan niet zo ver. In Duitsland is hulp bij illegaal verblijf alleen strafbaar als de handeling bijdraagt aan het mogelijk maken of verlengen van het illegale verblijf, bijvoorbeeld door onderdak te bieden of werk te verschaffen zonder vergunning. Humanitaire hulp, in de vorm van voedsel, kleding of medische zorg, mag altijd.

Italië stelde in 2009 hulp bij illegale binnenkomst of verblijf strafbaar met een geldboete en gevangenisstraf. Er kwam zware kritiek op deze strafbaarstelling, onder meer omdat de langdurige Italiaanse procedures het ingewikkeld maken legaal naar Italië te immigreren. De dreiging van een celstraf werd in 2014 ingetrokken, de geldboetes worden in de praktijk nauwelijks uitgedeeld. Wel pakken de autoriteiten mensensmokkelaars en anderen die helpen om financieel voordeel te behalen sindsdien strenger aan.

In Frankrijk is iedereen strafbaar die de illegale binnenkomst, verplaatsing of het illegale verblijf van iemand zonder papieren faciliteert. Er bestaat wel een uitzondering voor humanitaire hulp als juridisch advies en medische zorg – mits er geen sprake is van een „directe of indirecte tegenprestatie”.

Vervolging is toch niet uitgesloten, merkte de Franse olijfboer Cédric Herrou in 2017. Hij kreeg een voorwaardelijke boete van 3.000 euro voor hulp aan migranten om de grens tussen Italië en Frankrijk over te steken en het bieden van huisvesting. Een jaar later maakte het constitutioneel hof dat vonnis ongedaan vanwege het „broederschapsbeginsel”: de vrijheid om anderen te helpen, ongeacht de legaliteit van hun aanwezigheid.

Geen financieel voordeel

België en Spanje hebben de Brusselse wetgeving milder opgevat en maken duidelijker onderscheid tussen mensensmokkel en humanitaire hulp. Naast voedsel- en medische hulp staat de Belgische Verblijfswet het toe ongedocumenteerden onderdak te bieden, tegen kostprijs. Van financieel voordeel mag geen sprake zijn. De Spaanse wet staat toe dat, om humanitaire hulp te verlenen, iemand geholpen mag worden het land binnen te komen. Handelen uit andere overwegingen of voor geld is strafbaar.

Of die verschillen in het beleid rond hulp voor illegaal verblijvende vreemdelingen tussen landen zo groot blijven, hangt af van de Brusselse ontwikkelingen rondom de Faciliteringsrichtlijn. Als de richtlijn hulp aan illegalen duidelijker gaat uitsluiten, zoals een deel van het parlement wil, moeten landen hun eigen wetten daaraan aanpassen. Maar gezien het harde migratiebeleid dat veel Europese landen willen, zal de weerstand daartegen groot zijn.

Delen

Mail de redactie