Nee. Dat was vorige week het korte antwoord van Jerome Powell op de vraag of hij zou opstappen als Donald Trump hem dat zou vragen. Powell is de voorzitter van de Federal Reserve, de centrale bank van de Verenigde Staten. Die bepaalt het monetaire beleid en past de rente aan wanneer de inflatie te hoog of te laag is ten opzichte van het doel – 2 procent – dat de centrale bank zich stelt.
De onafhankelijkheid van de ‘Fed’ is al decennialang onweersproken. In de moderne westerse economie heerst de overtuiging dat politici zich ver moeten houden van het rentebeleid. De verleiding om de rente te verlagen in het zicht van nieuwe verkiezingen en zo de economie extra aan te jagen, kan te groot zijn. De oplopende inflatie die er het gevolg van zou zijn, is dan een probleem dat later wel wordt opgelost – of niet.
Die onafhankelijkheid is in Europa net zo geregeld, al zijn er verschillen: het grootste is dat de Fed niet alleen tot doel heeft de inflatie te beteugelen, maar ook de werkgelegenheid te bevorderen. De Europese Centrale Bank is er in beginsel alleen voor de inflatiepolitiek. Pas als dat geregeld is, mag worden nagedacht over de rest van de economie.
Maar alles is nu met de verkiezing van Trump anders. De aanstaande president heeft in het verleden herhaaldelijk gesteld dat de Fed meer moet luisteren naar de politiek – in dit geval dus naar hem. Wordt de onafhankelijkheid van de Fed straks ondermijnd? Powell werd door Trump in 2018 pas benoemd nadat de Senaat een reeks extremere kandidaten afwees. De laatste van hen was, zo herinnerde tijdschrift The Atlantic zijn lezers er afgelopen augustus nog aan, economisch adviseur Judy Shelton, die voorstander was een „meer gecoördineerde relatie met het Congres en de president”. Zij werd het nét niet omdat toenmalig senator Kamala Harris speciaal de trein naar Washington nam om tegen te kunnen stemmen.
Powells termijn loopt in 2026 af, waardoor Trump dan diens opvolger kan benoemen. Powell zelf viel al snel in ongenade omdat hij de rente in 2018 verhoogde, wat een flinke daling van de koersen tot gevolg had. Trump zou daarop in het Witte Huis hebben gezegd dat hij „geen Hoover” wilde worden – naar de Amerikaanse president die de beurskrach van 1929 politiek niet zou overleven. Hij noemde Powell, die later door president Biden zou worden herbenoemd, een „vijand” en diens beleid „idioot”.
Een poging tot directe politieke inmenging in het monetaire beleid kwam er toen niet van, en lijkt nu evenmin een risico op de korte termijn. Of de Fed tot 2026 gegarandeerd gevrijwaard is van politieke inmenging, hangt af van de eigen reputatie van de instelling en indirecte manieren om het beleid nu al te gaan beïnvloeden.
Over dat eerste: de Amerikaanse inflatie bleek woensdag gestegen van 2,4 naar 2,6 procent. Dat is, hoewel verwacht door beleggers, een tegenvaller voor Trump en de Fed. De kans neemt toe dat inflatie lange tijd blijft ‘kleven’ boven de 2 procent. Amerikaanse consumenten verwachten dat zelf ook, laten peilingen zien. Maar ook beleggers doen dat. Dat is te zien aan de verhouding tussen gewone Amerikaanse staatsleningen en staatsleningen die beschermd zijn tegen inflatie. Het verschil in rente van die twee types laat zien hoeveel inflatie beleggers in de eerstvolgende jaren verwachten. En dat is nu 2,4 procent – langdurig boven het doel van de Fed. Hier zie je dat:
Inflatie gaat over de ‘interne’ waarde van de dollar. De ‘externe’ waarde van de munt, waar de Fed eveneens over waakt, is de wisselkoers ten opzichte van andere munten. Die is sterk. Zo sterk zelfs dat Trump er zich over zou kunnen gaan beklagen, want een hoge koers zou slecht zijn voor Amerika’s concurrentiepositie op handelsgebied. Maar als je kijkt hoe efficiënt Amerikaanse arbeid in de tussentijd is geworden, dan valt te zien dat de VS tot nu toe eigenlijk geen last hebben van die sterke dollar.
Werkgelegenheid dan? Voor zover de Fed daar invloed op heeft, zit het daarmee wel goed. De groei van het aantal banen is terug op de trend van vóór de pandemie, en de werkloosheid blijft laag.
Waar de Fed wél kwetsbaar is? Het zal lastig worden om monetair beleid te maken terwijl de begrotingstekorten onder Trump verder oplopen en ze, samen met hogere invoertarieven, de inflatie kunnen opjagen. De centrale bank moet dan op de rem staan, terwijl het Witte Huis vol gas geeft.
De onafhankelijkheid van de Fed is vastgelegd in de wet. En dat kan, bij een meerderheid in beide huizen van het Congres, wellicht worden veranderd. Mocht zo’n poging vastlopen in het byzantijnse gebouw van regels, checks en balances dat het Amerikaanse politieke en juridische stelsel is, dan kan de kwestie uiteindelijk worden voorgelegd aan een Hooggerechtshof waar conservatieve rechters al de meerderheid hebben. Waarschijnlijker is dat geduld voor de Republikeinen alles oplost. Begin 2026 komt de post van Powell sowieso vrij, en er gaan in de eerstvolgende jaren leden van het Fed-bestuur weg die team-Trump eveneens kan vervangen. En in de tussentijd? Er gaan bij de Republikeinen stemmen op nú al een opvolger van Powell aan te wijzen. Zo’n ‘schaduw-voorzitter’ van de Fed zou de zittende Powell tot een lame duck kunnen maken in de krap anderhalf jaar die hem nog resten.
Hoewel het officiële onderwijsprotest was afgeblazen door vakbonden FNV en AOb, zijn er donderdag toch honderden actievoerders bijeen gekomen in Utrecht om te demonstreren tegen de aanstaande kabinetsbezuinigingen op het hoger onderwijs. De gemeente had demonstranten afgeraden om alsnog te protesteren.
Demonstranten tonen spandoeken en borden met teksten als „Schoof snijdt, wij bloeden”, „Kennis is blijkbaar te woke ofzo” en „Onderzoek boven onderwijs.” Aan de rand van het Moreelsepark, waar de demonstratie plaatsvindt, staat een tiental agenten.
„We staan hier om twee redenen: één om ons demonstratierecht op te eisen en twee om te demonstreren tegen de bezuinigingen in het onderwijs”, zegt een spreker op het podium. „Wij vonden het belachelijk dat de demonstratie bij het minste of geringste werd afgezegd en hebben daarom de organisatie overgenomen.”
Onrust Amsterdam
Woensdag schreef de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma in een brief aan de gemeenteraad dat ze de organiserende partijen had geadviseerd om het onderwijsprotest af te gelasten. De lokale autoriteiten zouden „concrete informatie van buiten de stad” hebben ontvangen waaruit zou blijken dat een „pro-Palestina organisatie voornemens is de demonstratie te kapen”, schreef Dijksma. „Uit de informatie blijkt tevens dat geweld hierbij niet wordt geschuwd.”
Lees ook
Protest tegen bezuinigingen hoger onderwijs afgelast om geweldsdreiging
Woordvoerders van de gemeente en politie willen tegenover NRC niet verder in detail treden over deze geweldssignalen van de politie. Vermoedelijk speelt de onrust in Amsterdam een rol bij de zorgen over de verschillende groepen die op het protest in Utrecht af zouden komen.
Naast het onderwijsprotest, had een groep pro-Palestinademonstranten zich aangemeld: zij noemen het oneerlijk dat het kabinet bezuinigt op onderwijs en tegelijkertijd investeert in defensie en daarmee de Israëlische oorlog zou steunen.
‘Gezwicht voor autoriteiten’
Vanwege het gemeentelijke advies besloten vakbondsbestuurders van FNV en AOb om het protest, dat met zesduizend deelnemers het grootste hoger onderwijsprotest ooit moest worden, af te gelasten. Dit tot onvrede van groepen die ook betrokken waren bij de organisatie.
De pro-Palestijnse actiegroep Dutch Scholars for Palestine zegt verontwaardigd te zijn over het „totale gebrek aan transparantie en bewijs vanuit de politie.” De groep noemt het „onbegrijpelijk” dat de vakbondsbestuurders niet zouden hebben doorgevraagd tijdens het gesprek. Ook de socialistische jongerengroep ROOD vindt dat de vakbonden zijn „gezwicht” voor de druk van lokale autoriteiten. De actiegroepen riepen woensdag online op om ondanks de afgelasting toch te protesteren. Aan die oproep is duidelijk gehoor gegeven.
“We zijn niet bang dat de demonstratie wordt gekaapt”, zegt geschiedenisstudent en ROOD-lid Carlos van Eck (24) namens de organisatie. “We hebben goed contact met pro-Palestijnse groepen en geen enkele indicatie dat er zo’n dreiging is.” Volgens Van Eck wordt geprobeerd om studenten en pro-Palestijnse demonstranten tegen elkaar uit te spelen, “maar we zijn solidair”.
Het kabinet gaat komende maanden op zoek naar een alternatief voor de btw-verhoging op cultuur, sport en media. Die toezegging deed minister Eelco Heinen (VVD) tijdens het debat over het Belastingplan 2025. In aanloop naar de voorjaarsnota, de tussentijdse bijstelling van de begroting, onderneemt hij die zoektocht naar het geld waarmee het terugdraaien van de verhoging kan worden betaald.
Heinen beloofde dit nadat hij dinsdag onder druk werd gezet door oppositiepartijen D66, CDA, ChristenUnie en SGP. Die dreigden tegen het héle belastingplan te stemmen, waarin het kabinet regelt hoe het 425 miljard aan inkomsten vergaart. De tegenstem van de vier partijen maakt in de Tweede Kamer niet uit, dáár heeft het kabinet een meerderheid, maar in de Eerste Kamer niet. Daar is hun steun hard nodig.
Nota bene: de belofte van Heinen is geen garantie dat de btw-verhoging daadwerkelijk van tafel is. De minister zei dat de financiering breed moet worden gedragen in de Tweede kamer en niet mag afwijken van de lijn die de coalitiepartijen hebben vastgelegd in het hoofdlijnenakkoord.
Lees ook
‘Je verdient straks nog maar 1,31 euro aan de verkoop van één boek’
Boekwinkels
Maar de coalitiepartijen, vertegenwoordigd door Wendy van Eijk (VVD) en Nicolien van Vroonhoven (NSC), beloofden in het debat hun uiterste best te doen om Heinens belofte waar te maken. Van Eijk verontschuldigde zich bovendien. Afgelopen tijd was ze, naar eigen zeggen, misschien te weinig op zoek gegaan naar manieren om de btw-verhoging van tafel te krijgen, terwijl de zorgen daarover al wel evident waren.
Van Eijk doelde mogelijk op pogingen van de oppositie om de btw-verhoging terug te draaien. Afgelopen maanden was Hans Vijlbrief (D66) op pad gestuurd om manieren te vinden waarop de btw-verhoging ongedaan te maken. Die zoektocht ging moeizaam. Twee weken geleden moest hij bekennen dat zijn zoektocht, voorlopig, was mislukt.
Sinds bekend werd dat het kabinet voornemens was de btw te verhogen, kon de maatregel op veel protest rekenen. Bekende Nederlanders en sporters bezochten meermaals de Tweede Kamer om te protesteren. Ook vreesden onder andere boekenwinkels voor hun voortbestaan.
Lees ook
Waarom moet het geld per se bij kunst en boeken vandaan komen?
Als een zaak onder de rechter is, heeft Rob van Dongen geleerd, moet je altijd „een beetje terughoudend” zijn. Maar de mogelijke gevolgen van het juridische geschil zijn in dit geval zo omvangrijk, dat de directeur van het drinkwaterbedrijf Brabant Water er toch wel wat over wil vertellen. „Dit kunnen heel spannende jaren worden”, zegt Van Dongen, gestoken in veiligheidslaarzen, op een van de 29 productielocaties, in Tilburg. Hij vreest „een nachtmerrie” als binnenkort de rechter uitspreekt dat Brabant Water op deze locatie niet langer 18 miljoen kubieke meter grondwater mag oppompen, maar slechts 14,7 miljoen kuub.
Rob van Dongen, directeur van Brabant Water.Foto Ruchama van der Tas
In dat geval, legt Van Dongen uit, zal hij de komende pakweg vijf jaar steeds opnieuw angstig moeten afwachten of de zomers niet te heet worden en de vraag naar water niet zo hoog is, dat aan het eind van het gebruiksjaar bedrijven van drinkwater moeten worden afgesloten. Zelfs nu al heeft het bedrijf „best een vervelend besluit” moeten nemen: nieuwe bedrijven ten westen van Tilburg die jaarlijks meer dan twintigduizend kuub drinkwater verbruiken, worden niet meer aangesloten. Gemiddeld verbruikt Nederland dagelijks ruim 130 liter water per persoon.
En het kan dus nog erger. Van Dongen: „Als wij minder water mogen oppompen, zou ik niet weten wat ik moet doen. Ik denk dat ik voor de deur van de provincie ga staan en vraag: zeggen jullie het maar, geef maar een tijdelijke ontheffing om toch meer water te winnen. De formele taak om te zorgen voor voldoende drinkwater ligt immers bij de provinciale overheid.”
Onverwachte afslag
De Tilburgse drinkwaterfabriek ligt op enkele kilometers afstand van een natuurgebied, de Regte Heide, dat al jaren kampt met verdroging en de gevolgen van te veel stikstof. Dit Natura 2000-gebied tussen Goirle en Riel, heeft dringend behoefte aan een opknapbeurt. Eigenaar en beheerder Brabants Landschap besloot, samen met de Brabantse Milieufederatie, bezwaar te maken tegen een natuurvergunning die drie jaar geleden door Brabant Water werd aangevraagd. Deze vergunning is een aanvulling op de in de jaren zeventig verstrekte vergunning voor de winning van jaarlijks 18 miljoen kuub water, wat Brabant Water tot enkele jaren geleden had beperkt tot 14,7 miljoen kuub.
In januari dit jaar stelde de rechter de natuurorganisaties in het gelijk. Van Dongen: „Niemand had deze uitspraak zien aankomen. De rechter nam een zeer onverwachte afslag. Dit was voor zover ons bekend de eerste keer dat een rechter een bestaande vergunning niet overeind laat.” Het drinkwaterbedrijf spande ijlings een kort geding aan, kreeg in een tussenvonnis gelijk en mocht, tot de definitieve uitspraak die eind dit jaar wordt verwacht, toch weer achttien miljoen kuub oppompen. Voorlopig.
Intussen proberen Brabant Water, de provincie en de natuurorganisaties tot afspraken te komen. Dat is nog niet gelukt. Van Dongen: „Niet iedereen lijkt te beseffen dat onze winning van grondwater er niet alleen voor zorgt dat consumenten en bedrijven van voldoende drinkwater kunnen worden voorzien. Als wij in heel Brabant zouden stoppen met oppompen, dan zouden sommige boeren nooit meer met hun tractor het land op kunnen. Dus mensen kunnen wel roepen dat wij minder water moeten oppompen, maar de werkelijkheid is weerbarstig. Ook voor de natuur op de Regte Heide zou het nauwelijks uitmaken, zo hebben onze eigen ecologische studies uitgewezen, want wij winnen het water in Tilburg op gemiddeld zo’n 130 meter diepte. Daar wortelen geen bomen.”
Verdroging schaadt de natuur
De natuurorganisaties betwisten dat er geen verband is tussen de grondwaterwinning en de staat van de Regte Heide. „Verdroging schaadt de natuur”, zegt Ernst-Jan van Haaften, hoofd natuurbeheer van Brabants Landschap. De Regte Heide, bijna zeshonderd hectare groot, is een afwisselend, glooiend landschap en wordt Europees beschermd, vooral vanwege de aanwezigheid van vochtige heide, beekdalen en vennen en moerasvegetatie zoals het zeldzame, lelieachtige, beenbreek en vele vogel- en vlindersoorten.
Verdroging maakt deze gebieden minder geschikt voor deze plant- en diersoorten. „En uiteindelijk verdwijnen ze”, zegt Van Haaften. De rechter heeft gevraagd om aanvullend ecologisch onderzoek, want, zo legt Van Haaften uit: „Diverse ecologische experts zijn het oneens over de effecten van de waterwinning op de natuur.”
Code rood
De rechtszaak in Brabant is een van de vele belemmeringen die de tien grote drinkwaterbedrijven ervaren in hun streven om aan de stijgende vraag te voldoen. Alle bedrijven hebben voor 2030 extra productiecapaciteit nodig, sommige al heel snel. Maar: „Het is helemaal niet zeker dat dit tijdig lukt”, schreef onlangs de vereniging van waterbedrijven Vewin in reactie op het regeerakkoord van het nieuwe kabinet. De kwestie in Brabant illustreert deze trend treffend.
Het bedrijf was enkele jaren geleden begonnen met extra grondwater oppompen in Tilburg, tot de vergunde achttien miljoen, aangezien in het westen en midden van Brabant „code rood” geldt; daar wordt méér water opgepompt en geproduceerd dan de gebruikelijke 90 procent. De laatste 10 procent worden normaliter als ‘operationele reserve’ aangehouden, voor hete zomers als de vraag ineens heel groot kan zijn, voor calamiteiten zoals breuken in leidingen.
Intussen stijgt de vraag jaarlijks met ongeveer 1,5 procent omdat de groei van de bevolking en de economie gewoon doorgaat
Daarnaast, legt Rob van Dongen uit, werkt het bedrijf aan een nieuwe winning, in het westen van de provincie, die over een jaar of vijf moet gaan produceren. Van Dongen: „De vraag is of dat lukt. Wij hebben ingenieursbureaus laten uitzoeken waar we nog op een traditionele manier meer water kunnen winnen zonder dat de omgeving daar last van heeft. Dat werd het West-Brabantse Kruisland. Die winning kan 3,5 miljoen kuub opleveren. Maar zelfs op deze locatie komen boeren in het geweer, omdat ze er weliswaar geen last van zullen hebben, maar bang zijn dat ze dat later wel zullen krijgen.” Ze zijn bijvoorbeeld bang voor verzilting en verzakkingen, beperking van hun bedrijfsvoering, en maken bezwaar. Dat kan de extra productie vertragen.
Datzelfde geldt voor twee andere projecten. Een nieuwe experimentele brakwaterfabriek in het Land van Altena opent deze maand en zal na een aantal jaren proefdraaien vanaf 2030 vijf miljoen kuub drinkwater leveren uit brak grondwater.
Verder start binnenkort de bouw van een proeffabriek, bij Bergen op Zoom, die vanaf 2032 tien tot vijftien miljoen kuub water kan produceren uit zeewater. Heel innovatief. Van Dongen: „De technische universiteiten staan in de rij om mee te mogen doen.” Nu de burgers nog zien mee te krijgen, want ook die kunnen bezwaren maken tegen vergunningen en dat lang volhouden, zoals tegen de bouw van de locatie, de aanleg van de transportleidingen en de winning van water uit de Schelde. „Steeds opnieuw komen we weerstand tegen. Dat leidt tot jarenlange procedures bij de Raad van State. En we hebben geen alternatief.”
<figure aria-labelledby="figcaption-0" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Alhier, op de locatie Gilzerbaan, komt het water binnen.” data-figure-id=”0″ data-variant=”row”><img alt data-description="Alhier, op de locatie Gilzerbaan, komt het water binnen.” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-2.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/14124721/data124357098-924daa.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-12.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-10.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-11.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-12.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-13.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/FKi7zNBwejOQ3JMWukdPA6hG2n0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/14124721/data124357098-924daa.jpg 1920w”>Alhier, op de locatie Gilzerbaan, komt het water binnen.
<figure aria-labelledby="figcaption-1" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Interieur van de drinkwaterwinningslocatie Gilzerbaan van Brabant Water.” data-figure-id=”1″ data-variant=”row”><img alt data-description="Interieur van de drinkwaterwinningslocatie Gilzerbaan van Brabant Water.” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-3.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/14124719/data124357095-1d07da.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-16.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-14.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-15.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-16.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-17.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/hDR6jgPsG0qJ77SMrNDvHrrTZC0=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/14124719/data124357095-1d07da.jpg 1920w”>Interieur van de drinkwaterwinningslocatie Gilzerbaan van Brabant Water.
<figure aria-labelledby="figcaption-2" class="figure" data-captionposition="below" data-description="Standbeeld voor het kantoor van Brabant Water op de drinkwaterwinningslocatie Gilzerbaan in Tilburg.” data-figure-id=”2″ data-variant=”row”><img alt data-description="Standbeeld voor het kantoor van Brabant Water op de drinkwaterwinningslocatie Gilzerbaan in Tilburg.” data-open-in-lightbox=”true” data-src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-4.jpg” data-src-medium=”https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/14124716/data124357086-37382e.jpg” decoding=”async” src=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-20.jpg” srcset=”http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-18.jpg 160w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-19.jpg 320w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-20.jpg 640w, http://nltoday.news/wp-content/uploads/2024/11/is-er-genoeg-drinkwater-in-noord-brabant-ik-vrees-een-nachtmerrie-als-de-rechter-zegt-dat-we-minder-mogen-oppompen-21.jpg 1280w, https://images.nrc.nl/tHoSpZpIP3wKH4M6WAbQIDl3C8U=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/11/14124716/data124357086-37382e.jpg 1920w”>Standbeeld voor het kantoor van Brabant Water op de drinkwaterwinningslocatie Gilzerbaan in Tilburg.Foto’s Ruchama van der Tas
Besparen
Zoals gezegd mag Brabant Water dit jaar voorlopig nog achttien miljoen kuub winnen op de locatie nabij de Regte Heide. De rechter deed deze uitspraak in kort geding vooral omdat het dit jaar met de verdroging wel meevalt, door de overvloedige regenval in de vorige natte winter en het natte voorjaar. Ook de relatief koele zomer heeft de zorgen bij Brabant Water voor even weggenomen.
Maar wat als straks opnieuw drie zeer droge jaren volgen?
Lees ook
Vervuiling, schaarste, klimaatverandering: hoelang kunnen waterbedrijven schoon drinkwater garanderen?
Brabants Landschap en de Brabantse Milieufederatie vinden het „ongemakkelijk” dat zij met het drinkwaterbedrijf uiteindelijk voor de rechter zijn beland. Liever, zegt Ernst-Jan van Haaften, hadden ze afspraken gemaakt om extra waterwinning overbodig te maken of zelfs te beperken, bijvoorbeeld door water te besparen en niets te verspillen.
Dat is echter niet eenvoudig, zegt Rob van Dongen. „Zelf doen wij als waterbedrijf alles om water te besparen. Ik durf te zeggen dat in Tilburg elke druppel die wij uit de grond halen, ook uit de kraan komt. Maar intussen stijgt de vraag jaarlijks met ongeveer 1,5 procent, omdat de groei van de bevolking en de economie gewoon doorgaat. En ik wil dit voorzichtig zeggen, maar het lijkt erop dat de consumenten weliswaar wat bewuster omgaan met drinkwater, vooral doordat er de afgelopen jaren zo veel in de pers is verschenen over tekorten aan water. Dat is natuurlijk hartstikke goed. Maar dat weegt niet op tegen de economische groei en de bouw van almaar nieuwe woningen die allemaal moeten worden aangesloten op het drinkwaternet.”
Techmiljardair Elon Musk wordt een van de twee bazen van het Amerikaanse Department of Government Efficiency (DOGE). Wat dit nieuwe ministerie voor overheidsefficiëntie precies is, en wat het gaat doen, is niet helder. Maar de woordgrap DOGE heeft gelijk effect op de koers van de dogecoin. Dat is een cryptomunt die ooit begon als parodie op al het gespeculeer met crypto en die vervolgens is omarmd door Elon Musk.
Welkom in de cryptowereld, die na een relatief lauwe periode plots weer in de belangstelling staat. Sinds de overtuigende verkiezingsoverwinning van Donald Trump heerst onder cryptobezitters een jubelstemming. Die vertaalt zich in stijgende koersen. Het opvallendst is de koers van de oudste cryptomunt, de bitcoin. Die kwam deze week boven de 90.000 dollar, het hoogste peil ooit. Een jaar geleden schommelde de koers rond de 30.000 dollar.
Dat komt door speculatie op een heropleving van de Amerikaanse cryptohandel. De koers van een cryptomunt komt tot stand door vraag en aanbod. Als er veel vraag is, gaat de prijs omhoog. Als niemand een cryptomunt wil kopen of gebruiken, is hij ook niets waard. Er is geen onderliggende waarde, zoals bij een traditioneel aandeel of speculatie in goederen als olie, graan of goud. Bij crypto draait alles om het geloof dat er waarde zit in het verrichten van onomkeerbare transacties online. De koersen zijn daardoor extreem gevoelig voor sentiment. Dat maakt ze grillig en geschikt voor speculatie.
Cryptocrimineel
Momenteel is er veel vraag naar crypto en dat drijft de koersen op, wat op zichzelf de vraag weer aanwakkert. Veel mensen denken dat de koersen nog verder zullen stijgen. Dat komt hoofdzakelijk door verwachtingen die zijn gewekt door Donald Trump. De aanstaande president van de VS heeft er tijdens zijn – mede door crypto-investeerders gefinancierde – campagne veel aan gedaan om over te komen als voorstander van crypto. Hij omringt zich met mensen die geloven in de technologie achter cryptovaluta, zoals Elon Musk en Trumps zonen.
Op een grote Amerikaanse cryptoconferentie beloofde Trump onder meer een iconische cryptocrimineel vrij te laten. Het gaat om Ross Ulbricht, de man achter Silkroad, een online marktplaats waarop tussen 2011 en 2013 met bitcoin onder meer wapens en drugs konden worden gekocht. Trump beloofde ook om – „op dag 1” – Gary Gensler te ontslaan, het hoofd van beurswaakhond SEC. Gensler is niet populair onder cryptobezitters. Hij is de afgelopen jaren streng opgetreden tegen crypto-ondernemers die zich niet aan beleggingsregels houden die, wat hem betreft, ook op de meeste cryptovaluta van toepassing zijn.
Lees ook
Familie Trump gaat een cryptoplatform lanceren, cryptobezitters vrezen voor flop
Trump zei ook in beslag genomen cryptotegoeden te zullen toevoegen aan de Amerikaanse financiële reserves. Dat is nog iets anders dan dat de Amerikaanse centrale bank actief cryptovaluta’s gaat inkopen en aanhouden, maar het zou wel een belangrijke legitimering van cryptobezittingen betekenen.
Want dáár draait het uiteindelijk om.
Cryptovaluta’s bestaan inmiddels vijftien jaar. Maar over digitale bezittingen is nog veel juridische onduidelijkheid. De Europese Unie heeft inmiddels een cryptowet die definities geeft. Deze Markets in Crypto-Assets Regulation (MiCAR) biedt uitgevers van cryptomunten (activa) en aanbieders van cryptodiensten (zoals beurzen of beleggingsadvies) duidelijkheid over de spelregels, en consumenten enige bescherming.
Inmiddels zijn er wereldwijd meer jurisdicties die zulke duidelijkheid verschaffen – Dubai bijvoorbeeld, en delen van Azië – en die daardoor aantrekkelijk kunnen zijn voor crypto-ondernemers. Maar in Amerika is dit nog niet zo. Daar moeten bedrijven en consumenten het doen met de interpretatie van oudere wetten door de SEC. En deze toezichthouder was de afgelopen jaren streng. De SEC beschouwt veel cryptovaluta’s als effecten, en die mogen niet zonder haar toestemming aan Amerikanen worden aangeboden. Wie dat toch doet, neemt serieuze risico’s. Dat ondervond bijvoorbeeld de oprichter en eigenaar van Binance, de grootste cryptobeurs ter wereld. Die trof uiteindelijk een schikking. Binance betaalde 4,3 miljard dollar boete en topman Changpeng Zhao ging vier maanden de cel in. Hij kwam onlangs vrij.
Cryptoregulering
Dat cryptoregulering in Amerika nodig is, is onomstreden. Dat vinden Republikeinen én Democraten. En ondernemers snakken er naar zekerheid. De echte spannende vraag is hoe die spelregels eruit gaan zien. Hoe wordt de markt gereguleerd, wie krijgt welke macht?
Die kwestie raakt aan het gedachtengoed achter ‘oercryptomunt’ bitcoin. De munt functioneert dankzij een database die decentraal wordt bijgehouden door computers, de blockchain. Er is geen beïnvloedbare baas die erover kan beslissen.
Lees ook
Feest voor bitcoinfans, de ‘halving’ komt eraan. De wat?
Dardoor is bitcoin immuun voor wat in de cryptowereld ‘censuur’ wordt genoemd: discutabele ingrepen, bijvoorbeeld door bankiers of politici. Dat is cruciaal voor het vertrouwen in de munt en het verklaart de harde kern van zeer principiële gelovigen – naast een meute die graag op koersschommelingen speculeert.
Die manier van denken heeft veel overlap met het Republikeins gedachtengoed. Republikeinen geloven in marktwerking en willen een kleine overheid. Net als Musk. Waar het bij Trump nog de vraag is hoe diep zijn geloof in crypto gaat, is het bij Musk meer dan meligheid, ironie en speculatie. Hij lijkt echt te geloven in decentrale en transparante technologie. Zijn motivatie om X, destijds Twitter, te kopen was ook zijn weerstand tégen ‘censuur’, ofwel de verbanning van accounts op inhoudelijke gronden waarover je kunt twisten. Het beroemdste voorbeeld van zo’n verbanning was die van Donald Trump, op Twitter het zwijgen opgelegd omdat hij de democratie zou bedreigen. Onder Musk kreeg hij zijn account direct terug.
Zo zou de regulering van crypto een interessante ideeënstrijd kunnen worden. Op dit relatief onontgonnen terrein kunnen de Republikeinen nu hun stempel drukken.
De VN-klimaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe draait naast het voortbestaan van de planeet ook om zien en gezien worden. Veel landen tasten diep in de buidel om grote landenpaviljoens in te richten. Daar prijzen ze hun eigen klimaatprestaties aan en verleiden ze voorbijgangers met allerlei evenementen, cadeautjes of gratis koffie. Niet om te onderhandelen, maar om te netwerken.
Nederland heeft geen eigen paviljoen. Net als bij eerdere COPs (‘Conference Of Parties’, de term voor de klimaattoppen) delen de Nederlanders hun standplaats op het conferentieterrein met de Belgen, Luxemburgers en de European Investment Bank (EIB). Dat scheelt geld, maar betekent ook dat de tienduizenden deelnemers aan de VN-top die de overdekte hal met paviljoens binnenwandelen, op de kaart bij de ingang nergens het woord ‘Nederland’ zien.
De bezoekers die snappen waar ‘BENELUX-EIB’ voor staat en alsnog hun weg naar het paviljoen weten te vinden, stuiten op een sobere stellage met wat witte tafeltjes, stoelen en een klein podium voor lezingen en symposia. Aan de wanden hangen foto’s van windmolens, zonnepanelen en een zeeschildpad.
Paviljoen van Nederland, België , Luxemburg en de European Investment Bank op COP29.Foto Melvyn Ingleby
Maar rondom die witte tafeltjes zitten jongeren die barsten van ambitie. Het zijn de afgevaardigden van de Jonge Klimaatbeweging (JKB), een koepelbeweging van zeventig jongerenorganisaties die zich inzetten voor een progressiever klimaatbeleid. „We willen constructief zijn en in gesprek met beleidsmakers”, zegt bestuurslid Kaj Hoogeboom, een 25-jarige die na zijn studie filosofie een baan op de Zuidas inruilde voor klimaatactivisme. „Daarom zijn we naar de COP gekomen.”
Het gesprek waar de jongeren het meest naar uitkeken, was dat met premier Schoof, met wie ze dinsdagavond zouden dineren op de Nederlandse ambassade in Bakoe. „We hadden al een gastenlijst samengesteld met jongeren uit achttien landen van over de hele wereld, zodat Schoof ook hun perspectieven zou horen”, zegt Hoogeboom. Hij trekt een speelse grijns. „Omdat hij zo’n marathonliefhebber is, hadden we zelfs een startticket ontworpen voor zijn eigen klimaatmarathon.”
Maar Schoof komt niet. De premier meldde afgelopen zaterdag op X dat hij vanwege de „grote maatschappelijke impact van de gebeurtenissen […] in Amsterdam” niet naar de VN-top gaat. Hij is niet de enige: ook Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen, de presidenten Joe Biden (Verenigde Staten) en Emmanuel Macron (Frankrijk) en de Duitse bondskanselier Olaz Scholz lieten allemaal verstek gaan.
Lees ook
over de vijf heikele kwesties van het klimaatbeleid
Geopolitieke omstandigheden
Hun afwezigheid tempert de verwachtingen rondom deze COP. En die verwachtingen waren al niet heel hoog met een autocratische gas- en oliestaat als gastland en een heikel onderwerp op de agenda: geld. Het bedrag van 100 miljard dollar dat de wereld volgens huidige afspraken jaarlijks dient uit te trekken voor klimaatactie in ontwikkelingslanden moet drastisch omhoog om de klimaatdoelen van Parijs niet uit het zicht te verliezen. Veel wetenschappers pleiten zelfs voor een vertienvoudiging ervan.
„Het wordt een hele steile klim op een glibberig pad”, zegt Eurocommisaris voor Klimaatactie Wopke Hoekstra in een kantoor van de EU-delegatie op het COP-terrein. „Onderhandelingen over geld zijn altijd ingewikkeld en de buitengewone geopolitieke omstandigheden maken de kans op succes niet groter. De spanningen in de wereld, de oorlog, de onrust in het Midden-Oosten: dat zijn allemaal dingen die mensen in hun achterhoofd hebben als zij hier aanschuiven.”
Eurocommissaris Wopke Hoekstra op COP29 in Bakoe, 12 november. Foto Murad Sezer/Reuters
Dat Hoekstra’s baas Von der Leyen te midden van die enorme uitdagingen niét aanschuift, zegt Hoekstra te respecteren. „Ze heeft belangrijke binnenlandse dingen te doen, in dit geval de hoorzitting in het Europees Parlement.” En Schoof? De CDA-er kijkt ernstig. „Wat er in Amsterdam is gebeurd, is echt volstrekt dramatisch. Dus dat hij de keuze heeft gemaakt om dat te laten prevaleren: daar heb ik alle begrip voor.”
Begrijpelijk of niet, de vele afzeggingen zijn „een heel slecht signaal”, zegt Hilde Stroot, klimaatexpert verbonden aan Oxfam Novib, op het conferentieterrein. „Zeker nu [aanstaand president Donald] Trump waarschijnlijk uit het Parijs-akkoord gaat stappen, is het cruciaal dat regeringsleiders pal achter de VN gaan staan en laten zien: wij vinden dit wél onwijs belangrijk. Natuurlijk zijn de COP’s veel te traag en wordt er te weinig bereikt, dat frustreert mij ook enorm. Maar zonder deze internationale mechanismen zijn we nog veel verder van huis.”
Belastingvoordelen
Bij eerdere COP’s wierp Nederland zich nadrukkelijk op als progressief land, vertelt Stroot. Zo wijst ze op de rol van oud-minister Rob Jetten van Klimaat (D66), die op de COP in Dubai van vorig jaar een coalitie van twaalf landen aanvoerde om samen fossiele subsidies af te bouwen. Deze belastingvoordelen aan bedrijven die veel fossiele brandstoffen gebruiken kosten de Nederlandse staatskas jaarlijks tussen de 39,7 en 46,4 miljard euro. Daarnaast zit Nederland bij de ‘High Ambition Coalition’, weer een ander verbond van landen met hoge klimaatdoelen, die volgens Stroot een stimulerende rol speelde bij de onderhandelingen over de slotverklaring in Dubai waarbij voor het eerst gehint werd op het begin van het einde van fossiele brandstoffen.
Naast het diner met de jongeren (dat alsnog doorging, zij het met hoge ambtenaren) miste Schoof door zijn afwezigheid ook het overleg met deze ‘High Ambition Coalition’. Bovendien kon Nederland zonder premier op de COP geen nationale verklaring uitdragen en liep Schoof een buitenkans mis om internationale contacten op klimaatvlak op te doen. Dat is niet handig om te kunnen doorpakken bij de volgende COP in Brazilië in 2025, mocht hij daar wel bij zullen zijn.
Overigens betekent Schoofs verstek geenszins dat Nederland niet aan de COP deelneemt. Een delegatie van zo’n twintig Nederlandse ambtenaren is dag in dag uit bezig met onderhandelen. Dat gebeurt in EU-verband: iedere ochtend komen de Europese delegaties bijeen om elkaar bij te praten en een gezamenlijke lijn af te spreken. Vervolgens verspreiden de lidstaten zich over de conferentiezalen en onderhandelen ze namens de EU.
Vertegenwoordigers van de Jonge Klimaatbeweging, een koepelbeweging van zeventig jongerenorganisaties die zich inzetten voor een progressiever klimaatbeleid, op COP 29.Kaj Hoogeboom (links), bestuurslid van de Jonge Klimaatbeweging: „We willen dat onze premier duidelijk stelling neemt op klimaatbeleid”.
Foto’s: Melvyn Ingleby
Klimaatdoelen onder druk
In de tweede week van de COP schuiven ministers en andere bewindspersonen aan om politieke knopen door te hakken. In het geval van Nederland is dat minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei (VVD). Samen met haar Deense collega zal ze namens de EU onderhandelen over koolstofmarkten.
Hermans benadrukt vaak vast te houden aan de klimaatdoelen die onder het vorige kabinet onder leiding van Mark Rutte zijn aangescherpt. Het nieuwe kabinet bezuinigde echter wel 1,2 miljard euro op het Klimaatfonds van 35 miljard (tot aan 2030), draaide de PVV de krimp van Schiphol terug en kondigde minister Reinette Klever van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp (PVV) maandag bezuinigingen van 1 miljard euro aan op ontwikkelingshulp. De precieze invulling daarvan moet nog blijken, maar het mes gaat mogelijk ook in potjes voor klimaatfinanciering aan armere landen – precies de focus van deze COP.
Vorige maand maakte het Planbureau voor de Leefomgeving bekend dat het onder de huidige koers „heel erg onwaarschijnlijk” is dat Nederland zijn eigen klimaatdoelen haalt. „Schoof heeft zich daar nog niet eens duidelijk over uitgesproken”, zegt de jonge klimaatactivist Hoogeboom verontwaardigd. „Het lijkt soms een beetje alsof dit kabinet ons in slaap wil sussen. Ze zeggen dat ze ‘aan de doelen vasthouden’, maar hoe ze dat gaan bereiken terwijl ze juist bezuinigen, blijft onduidelijk.”
Dat is precies wat Hoogeboom graag aan aan Schoof had willen vragen in Bakoe. „We willen dat onze premier duidelijk stelling neemt op klimaatbeleid”, zegt Hoogeboom. „Gelukkig heeft hij 20 november een tweede kans: dan organiseren we met andere jongerenorganisaties een eigen klimaattop in de Tweede Kamer. Ik hoop dat Schoof daar wél bij zal zijn.”
Dubbel zoveel vrouwen als mannen hebben in Nederland geen betaald werk, en zoeken dat ook niet. Dit blijkt uit cijfers die het CBS donderdag heeft gepubliceerd. Het is de eerste keer dat het statistiekbureau dit heeft onderzocht.
Het CBS registreerde vorig jaar ongeveer 728.000 vrouwen tussen de 15 en 65 jaar zonder betaalde baan, die niet naar werk zoeken en evenmin in opleiding zijn. Dat is 17 procent van de vrouwelijke beroepsbevolking. Het aantal 15- tot 65-jarige mannen zonder betaald werk is 367.000.
Arbeidsongeschikt
De belangrijkste reden om niet naar een baan te zoeken is voor mannen en vrouwen dezelfde: ziekte of arbeidsongeschiktheid, bij de vrouwen gevolgd door zorg voor het gezin. Werkweek en werktijden kunnen afstemmen op het privéleven zijn belangrijke voorwaarden voor vrouwen om aan het werk te gaan. Dit is een van de conclusies uit de Emancipatiemonitor 2024, die het CBS vandaag publiceert.
Bij vrouwen is met name voor alleenstaanden met kinderen ziekte en arbeidsongeschiktheid de meest genoemde reden niet naar een baan te zoeken. Bij vrouwen met partner en thuiswonende kinderen bepaalt voor iets meer dan de helft de zorg voor gezin of huishouden de keuze geen betaald werk te zoeken. Bij mannen is dit vele malen minder. Nauwelijks 10 procent van de mannen met partner en kinderen zocht niet naar werk vanwege de zorg voor het huishouden.
Tijd voor jezelf
Bijna 80 procent van de vrouwen tussen 15 en 65 die geen onderwijs volgde had in 2023 werk. Ongeveer twee derde van hen werkte in deeltijd. Bij de werkende mannen is dit minder, van hen heeft net iets minder dan een vijfde een deeltijdbaan. De reden om in deeltijd te werken komt wel grotendeels overeen. Voor beide geslachten is tijd voor zichzelf dan het belangrijkst. Dat wordt gevolgd door meer tijd hebben voor huishouden en andere klussen, Op de derde plaats komt minder werkstress, op nummer vier meer tijd voor verzorging van de kinderen.
De voordrachten voor Donald Trumps aanstaande kabinet en staf buitelen over elkaar heen. Via X, het platform van zijn nieuwe, informele ‘minister van Minder’ Elon Musk, en zijn eigen Truth Social, maakt Trump per dag meerdere benoemingen en kandidaatstellingen bekend. Het zijn tot nu toe allemaal trouwe vazallen van zijn populistische Make America Great Again-beweging: van rechts tot rechtser. Op een enkeling na niet de Republikeinse partijtijgers waarmee hij zijn eerste termijn begon.
Met Matt Gaetz als zijn beoogde minister van Justitie kan Trump voor de overwegend Republikeinse Senaat te ver zijn gegaan. Die gaat uiteindelijk over de beëdiging op ministersposten.
Vlak nadat Trump woensdag bij zijn opvolger en voorganger Joe Biden op bezoek ging in het Witte Huis, en nadat de Senaat een nieuwe voorman koos, maakte de aanstaande president bekend dat de controversiële afgevaardigde Gaetz uit Florida zijn aanstaande Attorney General is.
Lees ook
‘Flexibele havik’ Rubio mag Trump-diplomatie gaan leiden
Die positie behelst in de VS niet alleen toezicht op wetgeving, wetshandhaving en de rechtsstaat, maar ook directe controle over het Openbaar Ministerie en de zaken die dat voor de rechter brengt. Als Trump serieus werk wil maken van vergelding tegen „de vijand van binnenuit” moet de wraaklustige Gaetz dat gaan leiden.
Strafrechtelijk onderzoek
Matt Gaetz (42) was recent zelf onderwerp van strafrechtelijk onderzoek, naar betaalde seks met een minderjarige en illegaal drugsgebruik. Amerikaanse media melden dat de ethische commissie van het Huis van Afgevaardigden aanstaande vrijdag een intern onderzoek naar hem zou publiceren. Gaetz stapte echter onmiddellijk na Trumps nominatie op als Congreslid. Waardoor het rapport waarschijnlijk nooit het daglicht mag zien.
In zijn aankondiging noemt Trump zijn kandidaat-minister een „zeer begaafde en vasthoudende advocaat”. Gaetz, zoon van een lokale politicus in Florida, studeerde rechten aan degelijke, maar weinig indrukwekkende universiteit in Virginia en heeft professioneel nauwelijks een andere baan gehad dan als politicus. Eerst lokaal in Florida en sinds 2017 in het Huis. Daar raakte hij befaamd als aandachtsgeile opstoker. Hij is fanatiek aanhanger van Trumps complottheorie dat de verkiezingen van 2020 van hem gestolen waren.
Voor zover Amerikanen Gaetz kennen, zal dat zijn dat vanwege zijn succesvolle coup tegen Huisvoorzitter Kevin McCarthy. Ruim jaar geleden werd die op zijn initiatief afgezet en vervolgens vervangen door Mike Johnson.
Gaetz, zo schrijft The New York Times, „heeft een geschiedenis die onder conventionele omstandigheden zijn kans op beëdiging onoverkomelijk zou doen lijken”. Hij is „uniek ongekwalificeerd” schrijft de linkse site Vox. Met andere woorden, in het tijdperk vóór Trump zou iemand met zijn cv en gedrag nooit minister van Justitie kunnen worden. Maar in het tweede tijdperk Trump hoeft dat niet per se een obstakel te zijn.
Test voor Republikeinse Congresleden
De sleutel is in handen van John Thune. Die senator uit South Dakota werd woensdag door zijn fractie gekozen als opvolger van leider Mitch McConnell. Trumps entourage had liever loyalist Rick Scott uit Florida op die plek gehad.
De voordracht van Gaetz lijkt een test voor Thune: kan hij voldoende senatoren in het gelid krijgen voor de aanstaande president? De Republikeinen hebben vanaf januari een meerderheid van 53 (plus vicepresident J.D. Vance) in de honderdkoppige Senaat. Twee dwarse senatoren hebben al aangegeven dat zijn Gaetz niet zien zitten. Susan Collins, uit Maine, noemde Gaetz kandidatuur „schokkend”.
Lees ook
Het toekomstige buitenland-team van Donald Trump: anti-Chinees en pro-Israëlisch
Overigens is Matt Gaetz niet de enige omstreden kandidaat-bewindspersoon. Trump droeg woensdag ook ex-Democraat Tulsi Gabbard voor als directeur van de inlichtingendiensten. Volgens haar is de oorlog in Oekraïne niet de schuld van Vladimir Poetin, maar van de NAVO en de VS.
Ook beoogd Defensieminister, Pete Hegseth, veteraan en Fox-presenator, wordt als onvoldoende gekwalificeerd gezien. Kristi Noem, de gouverneur van South Dakota die in haar biografie opschepte over het doodschieten van een hond, loopt in dat gezelschap nauwelijks risico om afgeschoten te worden als minister van Binnenlandse Veiligheid.
Want de hoorzittingen en stemmingen in de Senaat zullen een loyaliteitstest zijn voor Congresleden. Heeft Trump zoveel grip op zijn partij dat die al zijn benoemingen aanvaardt? Offert de Senaat, voor de vorm, alleen de meest extreme kandidaat? Of is het schijn dat Trump zijn partij naar zijn inzicht hervormd heeft en wacht hem net als acht jaar geleden weerstand uit de gevestigde orde? Met zijn voordrachten test hij de oude garde van zijn partij tot het maximale.
Twee harde knallen binnen twintig seconden klonken woensdag aan het begin van de avond lokale tijd rondom het Braziliaanse Hooggerechtshof (STF), dat ligt aan het zogeheten Plein van de Drie Machten in de hoofdstad Brasilia.
Volgens vicegouverneur Celina Leao viel er een dode, zeer waarschijnlijk de man die het explosief afliet gaan. Hij zou zijn gedood op het moment dat hij probeerde het gebouw van het Hooggerechtshof binnen te dringen. De Federale Politie spreekt van een mogelijke zelfmoordaanslag. Naast het Hooggerechtshof ligt ook het Congres en het presidentieel paleis.
Ooggetuigen zagen hoe ook explosieven vanuit een achterbak van een auto werden afgevuurd. Inmiddels is uit onderzoek gebleken dat het slachtoffer van de explosie ook de eigenaar van de auto is.
Het Hooggerechtshof werd onmiddellijk geëvacueerd en de rechters die in het gebouw aanwezig waren, waar net een zitting was afgesloten, werden met behulp van de politie elders ondergebracht. President Lula da Silva was niet aanwezig maar kwam woensdagavond direct in spoedberaad bijeen met verschillende rechters, onder wie de hoogste rechter Alexandre de Moraes.
G20-bijeenkomst
De explosies komen op een moment dat Brazilië zich opmaakt voor de G20, een groot internationaal economisch forum dat volgende week wordt gehouden in Rio de Janeiro. Gastheer Lula da Silva verwacht dan 55 delegaties uit veertig verschillende landen. Daaronder een groot aantal wereldleiders, onder wie ook de Amerikaanse president Joe Biden. Deze week zijn er in aanloop naar het evenement al uiteenlopende bijeenkomsten op verschillende plaatsen in het land.
Het Plein van de Drie Machten is al vaker doelwit geweest van aanvallen en demonstraties. Anderhalf jaar geleden, op 8 januari 2023, bestormden duizenden aanhangers van ex-president Bolsonaro het plein. Uit ontevredenheid en woede over de verkiezingsuitslag en het verlies van Bolsonaro, vernielden en plunderden ze toen overheidsgebouwen.
Over het motief van de mogelijke aanslag van woensdag is nog niets bekend. Volgens de politie was de vermoedelijke aanslagpleger een lokale politicus uit het zuiden van Brazilië die zich daar als raadslid kandidaat wilde stellen voor de PL, de partij van Bolsonaro.
Op sociale media gaan beelden rond van politiegeweld na het pro-Palestijnse protest op de Dam in Amsterdam van woensdagavond. Op de beelden is te zien hoe agenten van de Mobiele Eenheid twee opgepakte demonstranten slaan met wapenstokken. De politie Amsterdam kondigde in de nacht van woensdag op donderdag aan onderzoek te doen naar de beelden.
Het gaat om demonstranten die vanaf de Dam naar het Westelijk Havengebied werden gebracht, nadat ze weigerden de Dam te verlaten. Op de beelden is te zien hoe een demonstrant die op de grond ligt slagen krijgt van een agent met een wapenstok. Dat gebeurt opnieuw wanneer de persoon opstaat. Ook een andere persoon die wegloopt, krijgt slagen van een agent met een wapenstok.
„Het optreden met geweld van de politie is altijd heftig om te zien en wordt getoetst en beoordeeld. Ook in dit geval”, schrijft de politie in een persbericht. „De precieze aanleiding van het optreden van de Mobiele Eenheid in dit specifieke videofragment wordt onderzocht”.
Volgens de politie hadden demonstranten vernielingen aangebracht in de GVB-bussen die voor de verplaatsing werden gebruikt.
Lees ook
Opnieuw protest op de Dam, tegen oorlog in Gaza én demonstratieverbod
281 aanhoudingen
In totaal werden er 281 mensen aangehouden naar aanleiding van de demonstratie op de Dam. Er was ondanks het in Amsterdam geldende demonstratieverbod een ontheffing verleend voor een demonstratie op het Westergasterrein, maar de betoging op de Dam was verboden. Er werden 265 mensen aangehouden omdat ze zich niet aan dat verbod hielden.
Acht aanhoudingen waren om „het bezit van „voorwerpen die de openbare orde konden verstoren of letsel konden veroorzaken” en de andere acht om belediging, openlijke geweldpleging, vernieling, baldadigheid en het opzettelijk negeren van een bevel of vordering.
Agenten grijpen in bij een verboden pro-Palestijnse demonstratie op de Dam. Foto Ramon van Flymen / ANP
