Category: Vandaag

Begin juli, en in Rome klimt het kwik al vlot boven de veertig graden. De hitte die vorige week losbrak in Europa, en in het zuiden ook aanhoudt, heeft in Italië snel tot ernstige praktische hinder geleid. Onder meer in de stadscentra van Rome, Florence en Bergamo lag het elektriciteitsnet plat. De stroomuitval duurde in sommige wijken van Rome wel tot 28 uur, en behalve zonder stroom zaten sommige buurten ook urenlang zonder water, omdat de elektrische pomp niet langer kon worden bediend.

Geen stroom in huis betekent geen airconditioning, maar ook geen koelkast en vriezer. In de Noord-Italiaanse stad Bergamo raakten ettelijke bewoners geblokkeerd in de lift. De Italianen bereiden zich voor op nog meer stroomproblemen deze zomer. „Iedereen vraagt hetzelfde: zaklampen en powerbanks”, zegt de uitbaatster van een Chinese buurtwinkel in de wijk San Giovanni in Rome. De Italiaanse overheid raadt burgers ook aan zulke spullen te kopen en een noodpakket samen te stellen, om voorbereid te zijn op noodsituaties door extreem weer.

Want de oorzaak van de frequente elektriciteitsproblemen is er nog steeds: door een piek in elektriciteitsverbruik, vooral door airconditioningsystemen die urenlang draaien, warmen de kabels op. Door de hitte is ook het asfalt bloedheet, waardoor de kabels niet kunnen afkoelen en schade kunnen oplopen.

Volgens Alberto Berizzi, professor elektrische systemen voor energievoorziening aan de Polytechnische Universiteit van Milaan, zouden de energieleveranciers de oudste kabels moeten vervangen. „Maar op zo’n grote schaal is dat niet vanzelfsprekend. We spreken over miljoenen kilometers kabel”, zegt Berizzi tegen de krant La Stampa. „Bovendien zouden wij deze extra kosten op onze energierekening zien.”

Zoom in

Zoom in

Stroomgeneratoren

Een oplossing op korte termijn ligt niet voor de hand. In de getroffen wijken van Rome staan dagen later nog steeds grote vrachtwagens met stroomgeneratoren, onder meer gehuurd van de filmindustrie, om elektriciteit aan bewoners en winkels te leveren.

Voor de rest van de zomer gelden in zeker dertien Italiaanse regio’s speciale maatregelen om de hitte het hoofd te bieden. In principe mag er op de heetste dagen, tussen half één en vier uur, niet buiten worden gewerkt. Het gaat vooral om de landbouw- en bouwsector. Bedrijven kunnen voor de uren dat hun arbeiders het werk moeten neerleggen, een financiële compensatie vragen. Daarnaast wordt sterk aanbevolen om personeel van voldoende water en lichte werkkledij te voorzien.

Maar de ‘riders’, de koeriers van maaltijdleveranciers als Glovo en Deliveroo, werken tijdens de heetste uren haast in heel Italië (met uitzondering van noordelijk Piëmont, waar ook voor de riders een verbod geldt) wél gewoon door.

Niet werken tijdens de lunchuren zou betekenen dat ze die dag maar de helft verdienen. „Ik heb het geld te hard nodig”, zegt Mohammed Talha, uit Pakistan, die om half drie ’s middags en bij 42 graden Celsius bij een fastfoodrestaurant in Rome een bestelling ophaalt. Talha studeert psychologie aan een privé-universiteit in Rome en betaalt jaarlijks 4.000 euro studiegeld. Hij beschermt zich tegen de zon met een zwart petje en probeert genoeg water te drinken. „Zoals Glovo ons in een mail ook op het hart heeft gedrukt.”

Omstreden hittebonus

Het bezorgbedrijf belandde deze week in Italië in een polemiek, nadat het had aangekondigd een hittebonus te betalen aan koeriers die bij zeer hete temperaturen toch op pad gaan. De bonus zou slechts neerkomen op een paar cent extra per levering, en leidde tot hevige kritiek van de vakbond Cgil. De linkse vakbond verweet het bedrijf een gezondheidsrisico te willen omvormen tot een economische prikkel.

Glovo reageerde haastig dat de hittebonus als een compensatie was bedoeld. Elke koerier, aldus het bedrijf, krijgt de maximale vrijheid om te bepalen hoe en wanneer hij of zij werkt, ook in moeilijke weersomstandigheden. Maar omdat de storm niet ging liggen trok Glovo de hittebonus toch maar weer in.

Aswin sri kumar Kalava, een Glovo-koerier uit India, had toch al niet op de hittebonus gerekend. „Als ze het al van plan waren, hadden ze ons misschien op de middaguren iets meer gegeven, om het op de avonduren dan weer in te houden”, zegt hij met een flauwe glimlach. „Je moet inderdaad voor jezelf zorgen. Ik werk nu nog tweemaal vier uur per dag, tijdens de hete middaguren en ’s avonds, maar als het nog heter wordt, dan doe ik de middagshift niet meer”, zegt Kalava, badend in het zweet op zijn elektrische fiets bij een Romeins restaurant.

In het beste geval verdient hij met zijn bestellingen acht euro per uur, waarover hij nog 5 procent belasting betaalt. Dat is het middagtarief. „Maar ’s avonds zijn er veel meer riders op pad, en verdien ik maar 5 euro per uur.” Glovo heeft zijn koeriers laten weten dat er verdeelpunten zijn waar zij gratis waterflessen kunnen halen. Maar Kalava moet om zo’n verdeelpunt te bereiken eerst de metro nemen. „Ik vul mijn waterflessen wel aan de talrijke fonteintjes in Rome. Lekker makkelijk en ook gratis”, zegt de koerier, en hij springt weer op de fiets.

Zoom in

Delen

Mail de redactie

Het gerenommeerde Amerikaans adviesbureau Boston Consulting Group is in opspraak geraakt na onthullingen over betrokkenheid bij een omstreden hulpproject in de Gazastrook. Dat meldt de Britse krant Financial Times vrijdag op basis van eigen onderzoek. BCG werkte niet alleen mee aan de oprichting van een Amerikaans-Israëlische hulporganisatie, maar maakte ook calculaties voor scenario’s waarin honderdduizenden Palestijnen Gaza zouden verlaten.

1
Wat is er aan de hand?

Het adviesbureau Boston Consulting Group (BCG) werkte maandenlang aan een kostenberekening voor het hervestigen van honderdduizenden Palestijnen uit de Gazastrook. Ook sloot het bureau een miljoenencontract af om te helpen bij het opzetten van de omstreden Amerikaans-Israëlische Gaza Humanitarian Foundation (GHF).

Volgens een scenario dat BCG in een intern model uitwerkte, zouden meer dan vijfhonderdduizend inwoners van Gaza het gebied kunnen verlaten met een zogenoemd ‘verhuispakket’ van 9.000 dollar (circa 7.642 euro) per persoon — in totaal zo’n 5 miljard dollar. BCG spreekt daarbij van „vrijwillige hervestiging”, maar het grootschalig verplaatsen van bevolkingsgroepen onder dwang of nood geldt als een vorm van etnische zuivering.

Het werk aan GHF en een betrokken beveiligingsbedrijf duurde zeven maanden en leverde BCG ruim 4 miljoen dollar op, aldus anonieme bronnen binnen het bedrijf tegenover de Financial Times. De rol van BCG was volgens de krant aanzienlijk groter dan het bedrijf zelf tot nu toe heeft erkend.

BCG heeft inmiddels afstand genomen van het project. In een verklaring meldt BCG dat een Amerikaans team onder leiding van twee managing directors/partners in oktober 2024 hebben geholpen om de hulporganisatie op te zetten. Hun werkzaamheden waren „ongeautoriseerd”. BCG wil „hiervan leren en waarborgen dat het niet nog een keer gebeurt”. Een extern advocatenkantoor onderzoekt de gang van zaken.

2
Waarom is de Gaza Humanitarian Foundation omstreden?

De Gaza Humanitarian Foundation (GHF) is een door de VS en Israël gesteund hulpproject dat sinds mei actief is in Gaza. De vier distributiepunten van GHF worden bewaakt door Israëlische militairen en Amerikaanse particuliere beveiligers. Sinds de oprichting zijn volgens gezondheidsinstanties en VN-bronnen meer dan vijfhonderd Palestijnen omgekomen terwijl zij probeerden voedsel te bemachtigen bij deze punten; duizenden anderen raakten gewond.

Meer dan honderddertig ngo’s, waaronder Amnesty International, Save the Children en Oxfam, eisen in een gezamenlijke verklaring de sluiting van GHF. De VN noemen het project een „militair instrument” dat fundamentele humanitaire principes schendt.

3
Wat is Boston Consulting Group?

Boston Consulting Group (BCG) is een van de invloedrijkste strategische adviesbureaus ter wereld en vormt samen met McKinsey & Company en Bain & Company de zogeheten ‘Big Three’. Het Amerikaanse bedrijf werd opgericht in 1963 en groeide uit tot een dominante speler in het internationale managementadvies. BCG telt ruim 36.000 medewerkers, is actief in 45 landen en behaalde in 2024 een omzet van circa 12 miljard dollar (ruim 10 miljard euro).

BCG verwierf bekendheid als pionier in bedrijfsstrategie. Oprichter Bruce Henderson introduceerde in de jaren zestig het model van de ‘growth share matrix’, Iedereen die ooit een marketingboek heeft bestudeerd, is de BCG-matrix tegengekomen. Consultants bedachten dit schema met vier vlakken om bedrijven te helpen beslissen hoe ze het geld over activiteiten moeten verdelen, waarin bedrijfsactiviteiten worden onderverdeeld in categorieën als ‘cash cow’ en ‘question mark’.

Tegenwoordig adviseert BCG overheden, bedrijven en internationale organisaties op terreinen als digitale transformatie, fusies, duurzaamheid en geopolitieke risico’s. In veel gevallen nemen consultants tijdelijk een sleutelrol in binnen een organisatie: zij doen onderzoek, rekenen scenario’s door of helpen bij het opzetten van nieuwe structuren, zoals GHF in Gaza.

4
Waarom huren overheden adviesbureaus als BCG in?

Overheden doen in toenemende mate een beroep op externe consultants, mede omdat zij interne expertise hebben wegbezuinigd. Dat maakt ministeries afhankelijk van commerciële partijen als BCG, Deloitte en McKinsey, zelfs voor fundamenteel beleid.

De Italiaans-Amerikaanse hoogleraar Mariana Mazzucato waarschuwt in haar boek The Big Con voor de afhankelijkheid van overheden van consultants. Ze sprak eerder in NRC van „uitgeholde, risicoaverse en geïnfantiliseerde” staten die fundamentele beleidskennis hebben afgestoten – en daardoor nu structureel externe bureaus inhuren voor taken die ooit in huis werden uitgevoerd. Volgens de Financial Times kiezen overheden desondanks bewust voor adviesbureaus, omdat die zouden beschikken over „een groter bereik” dan de eigen ambtelijke dienst, die vaak slechts uit enkele tientallen medewerkers bestaat.

Adviesbureaus zijn ook invloedrijk achter de schermen van de politiek. Bekende Nederlandse bestuurders als Wopke Hoekstra (CDA, voormalig minister van Financiën en nu Eurocommissaris) en Wiebe Draijer (voormalig topman van Rabobank) begonnen hun loopbaan bij McKinsey.

5
Zijn adviesbureaus eerder in opspraak geraakt?

Ja, adviesbureaus zijn vaker onderwerp van controverse geweest. Zo gaf BCG in 2024 toe dat medewerkers op het Lisbona-kantoor steekpenningen hadden betaald om opdrachten binnen te halen in Angola. Het bedrijf meldde dit zelf bij het Amerikaanse ministerie van Justitie en schikte voor 14,4 miljoen dollar.

Een ander bekend voorbeeld is McKinsey, dat een centrale rol speelde in de Amerikaanse opioïdencrisis. Het bureau adviseerde farmaceutische bedrijven – waaronder Purdue Pharma, de producent van OxyContin – over hoe zij de verkoop van verslavende pijnstillers konden verhogen. Die strategieën droegen bij aan een volksgezondheidscrisis die honderdduizenden Amerikanen het leven kostte. McKinsey schikte uiteindelijk voor meer dan 800 miljoen dollar (zo’n 679 miljoen euro) met Amerikaanse autoriteiten.

Daarnaast kwam het bureau in opspraak omdat het in Australië meeschreef aan klimaatbeleid, terwijl het tegelijkertijd tientallen vervuilende bedrijven in de olie- en mijnbouwsector als klant had. In het Verenigd Koninkrijk werkten consultants van KPMG aan belastingregels, waar ze later reclame mee maakten.

Delen

Mail de redactie

Een protest tegen massatoerisme en gentrificatie in Mexico-Stad, dat vreedzaam begon, eindigde vrijdagavond met vernielingen. Dat schrijven persbureau AP en Mexicaanse media. Honderden mensen verzamelden zich in de buurten Condesa en Roma, waar veel toeristen komen, en scandeerden leuzen als „We willen je hier niet, gringo”, schrijft de Mexicaanse krant El Universal.

Gemaskerde demonstranten gooiden ruiten kapot, plunderden winkels en intimideerden toeristen die er rondliepen door naar ze te schreeuwen, schrijft AP. Met spuitbussen werd „ga weg uit Mexico” op ruiten gespoten. Op beelden van het protest is te zien hoe onder meer een Starbucks in Condesa beklad werd.

Het protest eindigde buiten de Amerikaanse ambassade in de stad, in het stadsdeel Cuauhtémoc. Het zijn voornamelijk Amerikaanse toeristen tegen wie de demonstranten zich keerden. Sinds de coronapandemie zijn steeds meer Amerikanen, digital nomads, in Mexico-Stad komen wonen, waardoor de huurprijzen sterk gestegen zijn.

Ook in Europese steden zijn er protesten tegen massatoerisme geweest, al werden die niet gewelddadig. Twee weken geleden spoten demonstranten in Barcelona met waterpistolen water op toeristen. In dezelfde week besloten medewerkers van het Louvre in Parijs te demonstreren vanwege „onhoudbare” arbeidsomstandigheden door de hoeveelheden toeristen. In het Italiaanse Genua werd een protest georganiseerd waarbij demonstranten luidruchtig met rolkoffers door de straten liepen.

Zoom in

Zoom in

Demonstranten in Mexico-Stad spuiten graffiti en richten vernielingen aan op een terras

Foto Silvana Flores/AP; Aurea Del Rosario/AP

Delen

Mail de redactie

In de Amerikaanse staat Texas zijn zeker dertien mensen om het leven gekomen door overstromingen als gevolg van hevige regenval, melden lokale autoriteiten vrijdag. Ook worden er nog 23 meisjes vermist die op kamp waren langs de Guadalupe-rivier. Het waterpeil in die rivier steeg in de nacht van donderdag op vrijdag binnen 45 minuten met acht meter.

„Er worden op dit moment nog meerdere mensen vermist, maar we zijn hard aan het zoeken en daar gaan we mee door”, zei sheriff Larry. L. Leitha van Kerr County vrijdag op een persconferentie. „Dat gaat waarschijnlijk een kwestie van dagen worden.” Leitha verwacht dat het aantal dodelijke slachtoffers nog zal oplopen.

Vicegouverneur Dan Patrick van Texas zei op dezelfde persconferentie dat er in totaal zo’n vijfhonderd mensen aan het zoeken zijn en dat er ook veertien helikopters en twaalf drones zijn ingezet. Hij beloofde de families van de vermiste meisjes „dat ze alles doen wat menselijkerwijs mogelijk is om uw dochter te vinden.”

The National Weather Service had donderdagmiddag al wel gewaarschuwd voor mogelijke overstromingen, maar volgens de lokale autoriteiten ging alles zo onverwacht snel dat er niet op geanticipeerd kon worden.

Er wordt de komende 48 uur nog meer regen verwacht in het gebied en daarmee blijft er risico op nieuwe overstromingen.

Delen

Mail de redactie

De daders van de moord op vier Nederlandse IKON-journalisten in El Salvador in 1982 hebben een celstraf van dertig jaar gekregen. Begin juni waren ze al schuldig bevonden en leken ze aanvankelijk een straf van vijftien jaar te krijgen. Maar uit het definitieve schriftelijke vonnis blijkt dat die straffen hoger uitvallen.

De rechter legde de drie oud-militairen van 85, 91 en 93 jaar elk vijftien jaar per slachtoffer op. In totaal zou dat neerkomen op zestig jaar celstraf per dader, maar toen de moorden werden gepleegd in de jaren tachtig was de maximumstraf dertig jaar.

„Ik ben er wel stil van”, zegt Saskia ter Laag de zus van geluidsman Hans ter Laag, een van de IKON-journalisten vrijdagavond geëmotioneerd tegen NRC. „Het is gewoon heel onwerkelijk, ik word er eigenlijk verdrietig van.” De hoge celstraffen doen haar nog meer beseffen „hoe ernstig” het misdrijf eigenlijk was.

Burgeroorlog

De vier journalisten, Koop Koster, Joop Willemsen, Jan Kuiper en Hans ter Laag reisden in 1982 namens de voormalige omroep IKON naar El Salvador om daar verslag te doen van de toenmalige burgeroorlog. Op 17 maart liepen ze in een hinderlaag van het regeringsleger en werden ze doodgeschoten. Jarenlang maakte een amnestiewet het onmogelijk om de daders van de moorden, die wel al in de jaren negentig waren geïdentificeerd door een VN-waarheidscommissie, te vervolgen. In 2016 werd die wet ingetrokken en konden de nabestaanden een jaar later aangifte doen.

Na 43 jaar is er nu een definitief schriftelijk vonnis. „Ik merk wel dat er een last van mijn schouders is afgevallen”, zegt Saskia ter Laag, die ook een boek over de moorden heeft geschreven. Ondanks een zekere opluchting, betekent dit vonnis voor Ter Laag niet per se een afsluiting. „Wat is afsluiten? Mensen onderschatten dat vaak. De geschiedenis is nog steeds gebeurd. Het blijft wat het is, alleen is er nu wel gerechtigheid”, zegt ze.

De daders kunnen nog tot dinsdag in hoger beroep over de straf, niet over de schuldvraag. Ook kunnen de nabestaanden nog een civiele procedure beginnen. Ter Laag zelf heeft daar echter geen behoefte aan: „Dan ben je weer een paar jaar verder vrees ik”.

Hoop op persoonlijke excuses

Deel van de straf is ook dat de Salvadoraanse staat openlijk excuses aanbiedt aan de nabestaanden. Ter Laag hoopt dat de El Salvadoraanse president Nayib Bukele naar Nederland komt om persoonlijk zijn excuses aan te bieden, alhoewel ze weet dat dit onwaarschijnlijk is. „Ik zou het jammer vinden als hij het uit zou besteden”, zei ze. Ook een videoboodschap zou als „weinig moeite” voelen voor haar, zegt ze.

Het allerliefst komen de excuses voor Ter Laag niet van de president, maar van daders. Voor haar zouden die excuses van „de heren” nog belangrijker zijn dan de opgelegde celstraffen. „Ergens hoop je dat mensen tot inkeer komen, als iemand oprecht zijn excuses aanbiedt en het echt meent, denk ik dat dat veel meer uitwerking heeft voor beide partijen”.

Delen

Mail de redactie

De Nationale Politie heeft ,,grote zorgen over de uitvoerbaarheid, reikwijdte en de effectiviteit’’ van de nieuwe Asielnoodmaatregelenwet die onder andere illegaliteit strafbaar stelt.

In een verklaring op het eigen intranet keert de korpschef van de politie Janny Knol zich namens de korpsleiding vrijdagavond tegen de een dag eerder door de Tweede Kamer aangenomen nieuwe wetgeving van de eigen minister van justitie David van Weel (VVD). De politie verzet zich tegen de suggestie die van de maatregel uitgaat ,,dat elke illegale vreemdeling overlastgevend is of crimineel gedrag vertoont. De politie herkent dit beeld niet’’.

Korpschef Janny Knol schrijft op LinkedIn dat veel collega’s ,,morele dilemma’s voorzien; veel collega’s werken bij de politie om kwetsbaren te helpen, niet te vangen. Ook ik maak me zorgen. Voel het ongemak.’’

De politie betreurt het dat de voorgestelde maatregelen zonder overleg met de politie zijn opgesteld. ,,Een amendement met een dergelijke impact op de uitvoeringsorganisaties, de illegale vreemdelingen, de personen/instanties die hen ondersteunen en de leefbaarheid en veiligheid van de samenleving, behoeft een gedegen consultatie en uitvoeringstoets. Het is daarom goed dat de Raad van State deze wetswijziging gaat toetsen’’, aldus de politie.

‘Vicieuze cirkel’

De politie zegt te verwachten dat het strafbaar stellen van illegaal verblijf van vreemdelingen zal leiden tot ,,een vicieuze cirkel: vreemdelingen die niet kunnen vertrekken uit Nederland kunnen (herhaaldelijk) in detentie worden geplaatst, zonder zicht op terugkeer naar het land van herkomst’’.

Daarnaast zegt de politie de ervaring te hebben dat mensen ,,kwetsbaar worden voor daderschap en slachtofferschap van criminaliteit als ze geen hulpstructuren meer hebben om op terug te vallen. Dit leidt tot een toename van de overlast en criminaliteit en tot een grotere kans op slachtofferschap als gevolg van mensenhandel of andere vormen van uitbuiting’’.

Behalve het handhaven van de rechtstaat is volgens de politie ook ‘het hulp verlenen aan hen die dat behoeven’ een wettelijke taak van de politie. ,,Het gevolg van deze nieuwe wetgeving kan zijn dat vreemdelingen die een misdrijf plegen door in Nederland te zijn zonder verblijfsrecht, uit angst voor vervolging geen hulp meer vragen aan en geen melding/aangifte meer doen van een strafbaar feit bij de politie’’.

Als illegaliteit een misdrijf is, zullen personen en organisaties die hulp verlenen aan illegalen ook medeplichtig worden, hierdoor een misdrijf plegen en strafbaar worden. ,,De gevolgen op het gebied van openbare orde (met name door maatschappelijke onrust) en de gevolgen die daaruit kunnen voortvloeien voor de taakstelling van de politie acht de politie onwenselijk en onuitvoerbaar’’.

Bevelen van bovenaf

Ook op sociale media keren veel politiemensen zich tegen de nieuwe asielmaatregelen. Bernard Welten, die van 2004 tot 2011 korpschef was van Amsterdam, schrijft op LinkedIn over zijn ,,groeiende zorgen over hoe de Nederlandse politiek zich op een glijdende schaal begeeft richting maatregelen die fundamentele mensenrechten onder druk zetten’’.

Welten voorziet problemen doordat het helpen van illegalen strafbaar wordt. ,,De verantwoordelijke minister haast zich te zeggen dat ‘het zo’n vaart niet zal lopen’ en dat handhaving niet prioriteit zal krijgen. Maar als oud-politiebaas weet ik dat zodra een wet is aangenomen, vroeg of laat het beroep op de politie kan volgen om die wet ook daadwerkelijk te handhaven’’.

Welten ziet overeenkomsten met de Tweede Wereldoorlog toen ,,politiemensen werden ingezet om bevelen van bovenaf op te volgen, zelfs wanneer die moreel verwerpelijk waren’’. De gepensioneerde Amsterdamse politiebaas roept de politie op ,,de menselijke maat’’ te blijven bewaken. ,,De samenleving heeft recht op een politie die haar vak met vakmanschap, proportionaliteit én geweten uitvoert. De strafbaarstelling van illegaliteit ondermijnt die opdracht. Het criminaliseert kwetsbaarheid. Het zet politiemensen in een rol die hen uiteindelijk vervreemdt van hun beroepseer.’’

De bijdrage van Welten had vrijdagavond steunbetuigingen van ruim 2.500 mensen, onder wie vele tientallen politiemensen. Gert Veurink, eenheidschef van de politie in Oost-Nederland, schrijft problemen te zien voor uitvoerbaarheid van de nieuwe wetgeving. Hij voorziet bijvoorbeeld moeilijkheden met mogelijke burgerarresten. ,,Gaan burgers straks ‘illegalen’ aanhouden? Hulpverleners die ‘illegalen’ helpen? Kunnen wij bij de politie elkaar aanhouden als een collega een ‘illegaal’ helpt?’’

Delen

Mail de redactie

Maakt het uit of PostNL uw brief of kaart binnen 24 uur bezorgt, zoals het nu verplicht is? Of mag de postbezorger dat ook binnen 48 uur doen, zoals demissionair minister Vincent Karremans (Economische Zaken, VVD) maandag voorstelde?

Dat hangt natuurlijk af van het soort post. Die ansichtkaart van de camping mag heus wel twee dagen na het versturen worden bezorgd (D+2, in postjargon). Of zelfs D+3, zoals Karremans overweegt per 2028. En D+nogwat zal voor de meeste mensen ook nog wel voldoen voor de blauwe belasting-envelop.

Maar een verkeersboete of uitspraak van de rechtbank mag niet te laat op de mat vallen, anders wordt misschien de termijn overschreden om in beroep te gaan. Een betalingsherinnering van het waterschap of de belastingen willen de meeste mensen evenmin graag missen.

Sinds 2019 slaagt PostNL er niet in post binnen 24 uur te bezorgen; vorig jaar is maar 86 procent op tijd bezorgd

Die laatste voorbeelden komen van de Nationale ombudsman. In maart sloeg Reinier van Zutphen alarm over de betrouwbaarheid van de postbezorging. Aanleiding waren klachten van burgers die ernstig in de problemen waren gekomen door niet of te laat ontvangen post.

De ombudsman riep overheden op zulke klachten met geduld en „op een behoorlijke manier” te behandelen. „Uit gesprekken met overheden en uitvoeringsorganisaties”, zei Van Zutphen deze week, „blijkt dat ook zij zich inmiddels realiseren dat postbezorging niet meer de betrouwbaarheid biedt van vroeger.” Het kabinet neemt de problemen nu gelukkig serieus, aldus de ombudsman.

‘Universele postdienst’

Karremans presenteerde deze week de langverwachte postplannen van het kabinet. Daarin ligt de nadruk op de betrouwbaarheid van PostNL. Het beursgenoteerde post- en pakketbedrijf moet nu 95 procent van de consumentenpost bezorgen binnen 24 uur, als onderdeel van de ‘universele postdienst’ (UPD). Sinds 2019 haalt PostNL die norm niet, door personeelstekort en ziekteverzuim. Vorig jaar was 86 procent op tijd.

Die UPD is streng gereguleerd: de Postwet 2009 stelt dat consumentenpost vijf dagen per week moet worden opgehaald en bezorgd (dinsdag-zaterdag). Voor rouwkaarten en medische post geldt zes dagen. Verder moet de bezorging landelijke dekking hebben en er is dus die norm van 95 procent. Maar: de regels gelden alleen voor consumentenpost, niet voor zakelijke post. Voor écht belangrijke zakelijke post is nu niets wettelijk geregeld.

PostNL pleit al jaren voor herziening van de Postwet. Mensen sturen steeds minder papieren post. „Ons wordt gevraagd een netwerk in stand te houden dat niet meer past bij het gebruik van vandaag”, stelde topman Pim Berendsen van PostNL maandag. Hij wil subsidie (68 miljoen euro voor 2025 en 2026), want de overheid zou volgens EU-recht een bedrijf niet mogen dwingen met verlies een publieke dienst te verrichten.

Maandag liet Karremans weten dat hij PostNL tegemoetkomt. Hij gunt het bedrijf een dag extra voor de bezorging van brieven en kaarten. Dat moet ingaan op 1 juli 2026. En later mag D+3 dus mogelijk ook. Zijn voorganger Dirk Beljaarts (PVV) wilde in oktober de wensen van PostNL al inwilligen maar de Kamer floot hem toen terug.

Wel moet van Karremans de bezorgzekerheid 95 procent zijn, liefst voor álle post. Verder lijkt hij de postzegelprijs vrij te willen laten, net als de prijzen voor zakelijke brieven dat al zijn. PostNL zou die tarieven zelf mogen bepalen, mits het niet meer dan een wettelijk bepaald maximum rendement (9 procent) behaalt. Maar net zo min als Beljaarts wil Karremans PostNL financieel steunen. Als de regels ruimer worden en de prijzen vrij, moet PostNL de norm toch simpeler kunnen halen?

Nee, zegt PostNL. Het bedrijf noemde de kabinetsplannen maandag „onvoldoende” en stapt naar de rechter wegens de afwijzing van de subsidie. Het stelde dat de bezorging de komende tijd verlieslijdend blijft door hoge kosten, ook in het voorstel van de minister. „We waarderen de inzet en daadkracht van deze minister”, aldus Berendsen. „Maar deze maatregelen komen te laat, bieden geen oplossing voor de uitdagingen op de krimpende postmarkt en laten veel onzeker.”

’Versobering is onvermijdelijk’

Aan de basis van de postplannen ligt een advies van de Autoriteit Consument & Markt (ACM). De toezichthouder presenteerde maandag het rapport ‘De postmarkt in transitie’. De conclusie: „Versobering van de postdienst is onvermijdelijk om deze betaalbaar te houden.”

Het rapport pleit voor een „lagere bezorgsnelheid in combinatie met betere bescherming van de zekerheid dat post aankomt op het afgesproken moment en betaalbaarheid van álle soorten post”. Loslaten van de prijzen zou de postbezorging van PostNL dan goed rendabel maken, concludeert de ACM op basis van berekeningen die PostNL zelf aanleverde,

Sinds de overname van Sandd in 2019 heeft PostNL een de facto monopolie op de brievenpost in Nederland. Daardoor dreigt bij het vrijlaten van de postzegelprijs een risico op onnodig hoge tarieven, blijkt uit het ACM-rapport. De toezichthouder opperde een ‘rendementsplafond’ om dat te voorkomen. PostNL zou dan geen hogere brutowinstmarge dan 9 procent mogen behalen (in 2024 haalde PostNL 1,6 procent). Volgens de ACM (en de minister) is het huidige toezicht op de postzegelprijs te complex en gedetailleerd.

Critici stellen dat zo’n plafond minstens zo moeilijk is te controleren als maximumprijzen. Hoogleraar Maarten Pieter Schinkel (mededingingseconomie en regulering, UvA) zegt dat PostNL binnen het hele bedrijf (post en pakketten) kan schuiven met kosten om de marge laag te houden en duurdere postzegels te verkopen. Schinkel: „In het boekenonderzoek van de ACM voor PostNL’s overname van Sandd vond men al dat veel kosten aan de UPD waren toegerekend. Die kosten hadden ook tenminste deels betrekking op de zakenpost en pakketten.”

PostNL was niet de enige betrokkene die deze week teleurgesteld reageerde op Karremans’ postplannen. Ook uitgevers en drukkers hebben grote problemen met de dienstverlening van PostNL. Het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen (KVGO) maakt zich zorgen over het „ongereguleerde monopolie” van PostNL.

Het onderscheid tussen zakelijke markt en consumentenpost is belangrijk. Beide segmenten verschillen sterk. Het volume van zakelijke poststukken is veel groter – van tijdschriften en direct mail tot de correspondentie van uitvoeringsinstanties als Belastingdienst en UWV. Volgens de ACM is de zakelijke post goed voor bijna 95 procent van alle post in Nederland.

Ook de zakenpost vertoont krimp. In 2019 werden in Nederland nog 2,1 miljard zakelijke poststukken verspreid; in 2024 waren dat er 1,5 miljard. Die krimp is er overigens niet bij de Belastingdienst. Die verstuurde in 2024 144 miljoen brieven, 9 miljoen meer dan het jaar ervoor.

Daarbij is zakelijke post dus niet gereguleerd. In feite, zegt het KVGO, kan PostNL doen wat het wil. Zo schrapte het bedrijf op 1 januari 2025 de 24-uursbezorging voor zakenpost. „De overname van Sandd heeft geleid tot eenzijdige, forse tariefsverhogingen van soms 150 tot 250 procent en een schrikbarende verslechtering van de service”, zegt KVGO-directeur Brecht Grieten. „Het einde van de 24-uursbezorging en de vroegere aanlevertijden ondermijnen de actualiteitswaarde van publicaties, veroorzaken veel financiële schade en schaden het algemeen maatschappelijk belang.”

Grieten schudt de voorbeelden zo uit de mouw. Neem Nieuwe Oogst, nieuwsblad voor de agrarische sector met 28.000 abonnees. Het papieren weekblad, dat andersoortige verhalen brengt dan de site, moet straks zo vroeg worden aangeleverd bij PostNL dat de redactie nauwelijks meer actueel nieuws kan brengen.

Of neem de zeven kerkbladen van de Friese uitgever Dekker Creatieve Media & Druk. Die vallen vaak pas na zondag bij abonnees op de mat. Zo weten lezers niet wie waar preekt dit weekend.

Economische Zaken kent de zorgen van zakelijke klanten van PostNL. Het ministerie was de afgelopen tijd vooral druk met de universele postdienst en heeft nog geen concrete plannen voor de zakenpost.

Marktmacht

Wat is nu de efficiëntste manier voor Nederland om de brievenpostbezorging te organiseren en te financieren? „De overheid moet de regie pakken en het private monopolie van PostNL overnemen”, zegt Schinkel. Hij waarschuwde al in 2019 dat PostNL te veel marktmacht kreeg als het bedrijf de kleinere concurrent Sandd mocht kopen.

De ACM verbood de fusie, maar met een beroep op een obscure uitzondering in de mededingingswet stond toenmalig staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken, toen CDA) die toe. Schinkel: „Het monopolie is ontstaan doordat Keijzer de overname doordrukte – naar achteraf bleek illegaal.” In 2022 stelde het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) dat Keijzer de fusie niet had mogen toestaan. PostNL vocht het oorspronkelijke fusieverbod van ACM nog aan, en in die zaak wordt eind dit jaar een uitspraak verwacht. „Maar het was al te laat”, zegt Schinkel. „PostNL heeft de infrastructuur van Sandd meteen ontmanteld.”

Schinkel heeft een andere marktordening voor ogen. Hij is teleurgesteld dat ACM en minister niet fermer optreden tegen de concurrentieschade. „Ze laten PostNL als een spin in haar brievenpost-web zitten.” Hij juicht de opkomst toe van regionale bezorgers die post in hun eigen gebied afhandelen en voor de rest van Nederland steunen op PostNL. Maar die hebben rechtsbescherming nodig. „Iedereen die landelijk brieven wil verzenden, moet door het web van PostNL” , waarschuwt Schinkel. „PostNL mag brieven van de regionale verspreiders later bezorgen, tegen hogere prijzen, en wil ook nog subsidie.”

Een oplossing, zegt hij, zou zijn om de brievenpost-infrastructuur (sorteercentra, brievenbussen) los te knippen van PostNL. Die infrastructuur zou je vervolgens moeten nationaliseren en het gebruik ervan, met de universele postdienst, om de paar jaar moeten aanbesteden.

Denemarken

Ook Yme Pasma van bezorgbedrijf Spotta is kritisch over de kabinetsplannen. „Het is too little too late.” Spotta is de grootste verspreider van ongeadresseerd drukwerk zoals folders en huis-aan-huisbladen in Nederland. Sinds medio 2023 bezorgt Spotta ook geadresseerde zendingen zoals tijdschriften en direct mail. Zo werd Pasma een concurrent van PostNL. Maar Spotta heeft het postbedrijf ook hard nodig. Wekelijks verspreidt het 100.000 zendingen via PostNL. Pasma: „PostNL is een bedrijf van hoge kwaliteit, maar de volumes gaan zo hard omlaag dat er iets moet veranderen.”

Pasma is „fan van Denemarken”. „Daar bepaalde de regering in 2011 dat alle overheidscommunicatie digitaal moet zijn. De postmarkt is er volledig geprivatiseerd. Brieven worden alleen nog door commerciële partijen bezorgd, tegen hogere tarieven, met langere bezorgtijden.” 240.000 Denen hebben gevraagd om een uitzondering; zij krijgen nog informatie op papier. Op enkele verre eilanden zorgt de Deense overheid nog voor de post.

Ook in Nederland ziet Pasma kansen voor zo’n ‘brede bezorgmarkt’, waarin regionale postbedrijven en verspreiders als Spotta de poststromen deels overnemen. Belangrijk is volgens hem dat belemmeringen verdwijnen, zoals de verplichting dat 80 procent van de bezorgers in dienst moet zijn. „Samenwerken van regiopartijen is veel efficiënter. Zie hoe de krantenuitgevers samen dagbladen verspreiden.” Zijn favoriete voorbeeld is Texel: nu brengt PostNL alle brieven en kaarten eerst van Texel naar een sorteercentrum aan de wal. Daarna gaat de post voor Texel terug op de boot. „Dat kan veel handiger.”

Delen

Mail de redactie

Het verstandshuwelijk van Air France en KLM wordt een ménage à trois. De Frans-Nederlandse groep neemt een meerderheidsbelang in de Scandinavische luchtvaartmaatschappij SAS. Eerder dan verwacht breidt Air France-KLM zijn huidige belang van 19,9 procent uit naar 60,5 procent.

Air France-KLM wil fors investeren in de gezamenlijke activiteiten op de luchthaven Kastrup bij Kopenhagen. Deze moet een derde ‘hub’ worden van de groep, naast Schiphol en Parijs-Charles de Gaulle. In Kopenhagen wil Air France-KLM met name uitbreiden in het aantal intercontinentale vluchten, zei bestuursvoorzitter Ben Smith vrijdagmorgen in een toelichting.

Air France-KLM ziet volop mogelijkheden om te groeien in Scandinavië. Smith: „De Deense overheid is een groot voorstander van de luchtvaart.” In tegenstelling tot andere landen in Europa, impliceerde Smith, die opnieuw de verschillende vormen van vliegtaks in Europa hekelde.

Faillisementsbescherming

De Frans-Nederlandse groep nam vorig jaar een minderheidsbelang in SAS. De Scandinavische maatschappij – in 1946 opgericht door de Zweedse, Deense en Noorse overheden en sinds 2021 geleid door ex-KLM’er Anko van der Werff – kwam toen net uit een zogeheten Chapter 11-procedure voor faillissementsbescherming. Sindsdien boekt SAS weer positieve resultaten. De groep behaalde vorig jaar een operationele winstmarge van 8 procent; KLM zat op 3,3 procent.

Het idee was om pas in 2026 na te denken over een groter belang in SAS, zei financieel directeur Steven Zaat van Air France-KLM vrijdag. Een meerderheidsbelang zou dan wellicht volgen in 2028. „Sneller dan verwacht lagen de financiële prestaties van SAS al dicht bij de doelen die wij vorig jaar hadden gesteld. Het had geen zin om langer te wachten.” Langer wachten zou vermoedelijk hebben geleid tot een hogere overnameprijs. Hoeveel Air France-KLM betaalt voor de aandelen SAS, is nog onbekend. De prijs hangt af van het toekomstig resultaat en de schuld van SAS.

Air France-KLM neemt de belangen over van twee investeerders, Castlelake en Lind Invest. De Deense staat behoudt zijn belang van 26,4 procent. Ook een groep kleinere aandeelhouders, die hun schulden tijdens de Chapter 11-procedure hebben omgezet in aandelen, blijven in het bedrijf. Onder hen de Noorse staat, met 3,1 procent. Naar verwachting zal Air France-KLM ook deze aandeelhouders uitkopen.

Europese Commissie kritisch

De overname, die in het tweede kwartaal moet worden afgerond, moet nog worden goedgekeurd door de Europese Commissie. Brussel is kritisch op de consolidatie in de Europese luchtvaart. Die zou nadelig zijn voor de rechten van passagiers en de prijzen van vliegtickets.

Zo had de Commissie zulke grote bezwaren tegen de overname van de Spaanse maatschappij Air Europa door IAG (moederconcern van onder meer British Airways, Iberia en Vueling) dat de groep de voorgenomen acquisitie afblies. En het Duitse Lufthansa moest van Brussel grote concessies doen bij de overname van ITA (het voormalige Alitalia). Op vliegveld Linate in Milaan moest de groep landingsrechten inleveren.

Topman Smith van Air France-KLM verwacht dat de Commissie in elk geval „niet binnen enkele maanden” de participatie in SAS zal goedkeuren. Volgens hem is dit echter een eenvoudiger zaak dan de andere overnames in de Europese luchtvaart, omdat er op de routes van SAS genoeg concurrentie overblijft. „Alleen op de route tussen Amsterdam en Kopenhagen is sprake van krapte.”

Financieel directeur Zaat verwacht dat de groep honderden miljoenen euro’s kan besparen als Air France, KLM en SAS hecht gaan samenwerken in onder meer de verkoop, de inkoop van vliegtuigen en brandstof en automatisering. De afgelopen zes maanden verkocht SAS al vliegtickets voor de groep, dat leidde tot 120 miljoen euro meer omzet.

SAS had in 2024 een omzet van 4,1 miljard euro en tienduizend werknemers, en is daarmeeongeveer drie keer zo klein als KLM. SAS vervoerde 25 miljoen passagiers in 2024, KLM 33 miljoen en Air France 41 miljoen.

Intussen hebben Air France en KLM last van stakingen. In Frankrijk staakten donderdag en vrijdag de luchtverkeersleiders. Die „onacceptabele” acties veroorzaakten volgens Ben Smith miljoenen euro’s schade. Op Schiphol dreigde het grondpersoneel van KLM met werkonderbrekingen in verband met vastgelopen cao-gesprekken. De Nederlandse rechtbank verbood overigens vrijdag de staking die de vakbonden voor woensdag 9 juli hadden gepland.

<dmt-util-bar article="4899427" data-paywall-belowarticle headline="Verstandshuwelijk Air France en KLM wordt met SAS een ménage à trois” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2025/07/04/air-france-en-klm-brengen-hun-plannen-voor-overname-sas-nu-al-in-de-praktijk-a4899427″>


Delen

Mail de redactie