Category: Vandaag

Gert-Jaap Hoekman is na ruim een jaar gestopt als hoofdredacteur van NOS Sport. Dat meldt de omroep vrijdag. Hoekman laat weten zich te gaan richten op dingen waar hij opnieuw zijn „energie en creativiteit” in kwijt kan.

Hoekman stapte in september 2023 over van Nu.nl naar de NOS. Hij begon bij NOS Sport nadat de eerdere hoofdredactie in maart van dat jaar was opgestapt. Dat gebeurde nadat er ruim honderd meldingen waren binnengekomen over langdurig grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. In de twintig jaar ervoor kregen (oud-)medewerkers te maken met seksisme, pesterijen en buitensluiting op de redactie, bleek uit een groot onderzoek van de Volkskrant. Er zou een angstcultuur hebben geheerst en vriendjespolitiek zou een belangrijke rol hebben gespeeld.

Hoekman noemt zijn pogingen om die werkcultuur te verbeteren vrijdag „een uitdagende taak”. In hoeverre hij vindt dat hij is geslaagd in het doorvoeren van veranderingen, laat hij niet weten.

NOS-directeur Renate Eringa vindt het jammer dat Hoekman vertrekt. Met hem is de redactie vorig jaar een nieuwe koers ingeslagen, zegt ze. „Naast verslag doen van het belangrijkste sportnieuws en evenementen, is het verbeteren van de cultuur een belangrijke opdracht voor NOS Sport. Dat is complex en vraagt veel van de organisatie”, aldus Eringa.

Delen

Mail de redactie

NSC’er Nora Achahbar is voornemens op te stappen als staatssecretaris Toeslagen en Douane, en mogelijk willen meer NSC-bewindslieden haar voorbeeld volgen. Dat zeggen Haagse bronnen. In het Catshuis, waar de ministerraad al de hele dag gaande is, hangt een echte crisissfeer. Als het NSC-smaldeel het kabinet zou verlaten dreigt een kabinetscrisis.

Later op vrijdagmiddag werd bekend dat ook de fractievoorzitters van de de vier coalitiepartijen, Geert Wilders (PVV), Dilan Yesilgöz (VVD), Nicolien van Vroonhoven (waarnemend fractievoorzitter NSC) en Caroline van der Plas (BBB) naar het Catshuis komen voor overleg. Dat laat zien dat de toekomst van het kabinet op het spel staat.

Achahbar zou willen opstappen uit onvrede met de gebeurtenissen binnen het kabinet na het geweld in Amsterdam rond de voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv van vorige week donderdag.

Tijdens de ministerraad van afgelopen maandag is het volgens ingewijden hoog opgelopen. Vanuit NSC klinkt dat bij de ministerraad racistische en anti-Marokkaanse uitspraken zouden zijn gedaan, ook door bewindslieden van VVD en BBB. Achabar en andere NSC-bewindslieden zouden daar grote moeite mee hebben gehad, ook omdat premier Dick Schoof niet zou hebben ingegrepen.

Felle reacties na onrust in Amsterdam

De ministerraad van maandag was het eerste moment dat de bewindslieden elkaar collectief spraken na de onrust in Amsterdam. Vanuit de coalitiepartijen was in de dagen daarvoor al fel gereageerd op het antisemitische geweld.

PVV-leider Geert Wilders twitterde op vrijdag, de dag na de gebeurtenissen, over „de islam als bron van antisemitisme” en pleitte voor het denaturaliseren van „criminele moslims”. VVD-leider Dilan Yesilgöz plaatste in het weekend na het geweld een lang stuk op de VVD-site waarin zij stelde dat integratie van grote groepen Nederlanders met een migratieachtergrond is mislukt.

Op zijn persconferentie na de ministerraad van maandag sprak Schoof zich ook stevig uit. Hij verwees expliciet naar de afkomst van een deel van de mogelijke daders, „een specifieke groep jongeren met een migratieachtergrond”. Om daaruit te concluderen dat Nederland „een integratieprobleem” heeft.

Een dag later matigde Schoof zijn toon iets en zei hij:  „Ik wil op geen enkele manier jongeren in onze samenleving van welke achtergrond dan ook tegen het hoofd stoten.”

Rond de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv heeft Ajax een uitzonderlijk en omvangrijk pakket aan beveiligingsmaatregelen in en rond het stadion genomen. Dat gebeurde volgens bronnen tijdens meerdere overleggen met de veiligheidsdriehoek (burgemeester Halsema, de politie en het Openbaar Ministerie). Deze genomen maatregelen staan niet in het zogeheten Feitenrelaas over de omstandigheden rond de wedstrijd, dat Halsema maandagnacht aan de gemeenteraad stuurde.

Tijdens de wedstrijd moest het dak van de Johan Cruijff Arena dicht, dit om te voorkomen dat drones of vuurwerk het stadion binnen zouden vliegen, melden de bronnen aan NRC. Voor zover bekend werd nooit eerder zo’n maatregel genomen om die reden. Normaliter sluit het dak alleen bij regen of storm.

Ook uitzonderlijk is dat op de wedstrijddag auto’s van bezoekers bij de ingang van parkeerterreinen van alle kanten en grondig (met spiegeltjes onder het voertuig en honden) gecontroleerd werden op de aanwezigheid van explosieven en vuurwerk.

Twee weken voor de wedstrijd werd medewerkers van zowel de club als het stadion in een bericht op het interne net verzocht uit veiligheidsoverwegingen geen afspraken met „externen” te maken op de wedstrijddag. Reeds gemaakte afspraken moesten worden verplaatst. Ook dit gebeurde, voor zover bekend, niet eerder.

Een woordvoerder van Ajax bevestigt dat de wedstrijd tegen Maccabi Tel Aviv „een specifieke risico-aanpak” had, maar wil niet ingaan op de details.

Het Feitenrelaas over de gebeurtenissen rond de wedstrijd, vermeldt overleggen met Ajax van burgemeester, politie en hoofdofficier (‘driehoek’ en ‘subdriehoek’) vanaf 12 oktober. De woordvoerder van burgemeester Halsema zegt niettemin de specifieke beveiligingsmaatregelen van Ajax „op dit moment” niet te herkennen „maar we kunnen dit ook niet helemaal aansluiten”. De vraag waarom het maatregelenpakket in de Arena niet genoemd stonden in het Feitenrelaas, beantwoordt de woordvoerder niet.

Nieuw licht

Het – voor Ajax – uitzonderlijke veiligheidspakket werpt een nieuw licht op de manier waarop stad en club zich voorbereidden op de inmiddels controversiële wedstrijd van vorige week donderdag. Daarover bestaat sinds vorige week onduidelijkheid en verwarring. Burgemeester Halsema zei op diverse momenten, zoals bij de persconferentie van vorige week vrijdag, en tijdens het raadsdebat dinsdag, dat de wedstrijd Ajax-Maccabi Tel Aviv „niet bekend stond als een ‘hoog risco’ wedstrijd”. Ook zei Halsema „opnieuw te hebben gebeld met de directeur van de NCTV [Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid]. Ik heb gevraagd om een extra dreigingsinschatting”. De NCTV had Halsema „opnieuw bevestigd”, aldus de burgemeester „dat er geen concrete dreiging was op de supportersgroep, de spelers en de wedstrijd”.

Stukken die het ministerie van Justitie en Veiligheid afgelopen woensdag publiceerde van de NCTV, geven evenwel een ander beeld. Daar zat alleen een dreigingsanalyse van 5 november bij, die zich richtte op de door Halsema genoemde herdenking van de Kristallnacht op 7 november, en eventuele noodzaak van beveiliging van deelnemers daaraan. Er was géén stuk met een aparte – geruststellende – dreigingsanalyse van de NCTV over de wedstrijd van Ajax tegen Maccabi, zo bevestigt ook desgevraagd een woordvoerder van Justitie. „Er is alleen dat ene stuk over de Kristallnacht waarin we overigens wel hebben gevraagd om passende aandacht voor de wedstrijd.”

Bij de NCTV werd deze week geërgerd gereageerd op de uitlatingen van Halsema, en voelt men zich door de burgemeester „voor de bus gegooid”, aldus een bron tegen NRC.

Drones tijdens wedstrijden

Het besluit om het dak van het stadion van Ajax om veiligheidsredenen te sluiten, volgt op een reeks incidenten met drones tijdens sportwedstrijden. Bij de bekendste daarvan, in 2017, vloog tijdens het politiek beladen EK-kwalificatieduel tussen Servië en Albanië, een drone met daaraan een grote Albanese vlag boven het stadion in Belgrado. Het vliegtuigje kwam neer op de middenstip. Woedende Servische supporters stormden het veld op, waarna de wedstrijd moest worden stilgelegd. Na een vechtpartij vluchtten Albanese spelers de catacomben in.

Delen

Mail de redactie

Honderden demonstranten hebben vrijdag het lokale parlementsgebouw van de noordwestelijke Georgische regio Abchazië bestormd. Dat melden internationale persbureaus. In het gebouw werd gestemd over een wet die Russen zou toestaan vastgoed te kopen in de regio. Door de onrust zei de president van het door Rusland bezette Abchazië, Aslan Bzhania, vrijdag dat hij de wet gaat intrekken.

De demonstranten gooiden stenen en eieren naar het parlementsgebouw, dat staat in de regionale hoofdstad Soechoemi. Een vrachtwagen reed hard tegen een hek. De politie gebruikte traangas en wist de demonstranten buiten te houden, schrijven de persbureaus, maar beelden op sociale media suggereren dat de demonstranten wel degelijk het gebouw binnen zijn gegaan.

De mensen die protesteren tegen de voorgestelde wet, zijn vooral bang dat zij zelf de markt uit worden gewerkt door rijke Russische vastgoedinvesteerders. En dat de wet de Russen nog meer macht gaat geven in de separatistische regio, die zo’n 245.000 inwoners telt. Na een oorlog verloor Georgië het grootste deel van Abchazië in 1993.

In dat jaar sloot de regio zich aan het verband van voormalige Sovjetstaten. Het resterende deel raakte het land in 2008 kwijt door de Russisch-Georgische oorlog. Voor Rusland is Abchazië een onafhankelijke republiek. Volgens een groot deel van de internationale gemeenschap is het een autonome republiek binnen het territorium van de staat Georgië.

Lees ook

‘Poetin is een slang. Als ik hem zie, krab ik zijn ogen uit’

Delen

Mail de redactie

De coalitie van de linkse Sri Lankaanse president Anura Kumara Dissanayake, die afgelopen september de verkiezingen in zijn land won, heeft vrijdag ook een meerderheid in het nationale parlement gewonnen. Dat meldt de Sri Lankaanse verkiezingscommissie. Dissanayake’s marxistische National People’s Power (NPP)-coalitie won 159 zetels, een tweederdemeerderheid in het parlement van in totaal 225 zetels.

Hiermee heeft Dissanayake een groot mandaat verkregen als president, en pakt zijn beslissing om direct na zijn eigen uitverkiezing in september van dit jaar parlementsverkiezingen uit te schrijven goed voor hem uit. In het vorige parlement had Dissanayakes partij, de communistische Janatha Vimukthi Peramuna (JVP), maar drie zetels.

Onderhandelen met het IMF

Nu er zoveel NPP-leden in het parlement komen, zien Sri Lankanen ook niet meer „dezelfde gezichten” in de politiek tegen wie Dissanayake zelf campagne voerde.

Dissanayake (55) zit al lange tijd in het parlement en voert een linkse politiek. Hij verwijt de oude garde van de Sri Lankaanse politiek dat die corrupt is, en geeft die partijen de schuld van de inflatie en de hoge prijzen voor voedsel en brandstof. Twee jaar geleden, in 2022, leidden die problemen tot grote protesten en het gedwongen vertrek van president Gotabaya Rajapaksa.

Diens opvolger en vanouds politieke tegenstrever – maar evenzeer onderdeel van de elite van het land – Ranil Wickremesinghe bracht strenge hervormingen, belastingverhogingen en andere bezuinigingen om de financiën van het land op orde te brengen. Volgens Dissanayake werd daarmee de bevolking van het land opnieuw de dupe van de politici.

Hij won de presidentsverkiezingen in september met onder meer de campagnebelofte dat hij opnieuw zou onderhandelen met het Internationaal Monetair Fonds voor betere voorwaarden voor een financieel herstelpakket. Met zijn kersverse parlementaire meerderheid kan voor zo’n procedure worden ingestemd. Hetzelfde zou gelden voor het ontmantelen van de verregaande presidentiële bevoegdheden – die volgens hem bijdragen aan corruptie, machtsmisbruik en vriendjespolitiek – waartegen Dissanayake ageerde toen hij nog in de oppositie zat.

Delen

Mail de redactie

Opnieuw lijkt het erop dat een NSC-bewindspersoon ermee stopt. Nora Achahbar is voornemens op te stappen als staatssecretaris Toeslagen en Douane. Dat bevestigen Haagse bronnen na berichtgeving van de NOS.

De NOS schrijft dat Achahbar opstapt uit onvrede met de gebeurtenissen binnen het kabinet na het geweld in Amsterdam rond de voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv van vorige week donderdag.

Tijdens de ministerraad van afgelopen maandag zou het hoog opgelopen zijn. Volgens Achahbar werden er racistische uitspraken gedaan. Zij zou toen al bezwaar hebben gemaakt tegen bepaald woordgebruik door haar collega’s.

Achahbar zou haar vertrek na de ministerraad, die momenteel bezig is, willen aankondigen.

Delen

Mail de redactie

Laat Javier Milei zien wat er vanaf januari te verwachten valt van aanstaand president Donald Trump?

De Argentijnse president heeft de regeringsdelegatie op de klimaattop in Bakoe opgedragen te vertrekken. Het vroegtijdige vertrek komt totaal onverwachts. „We hebben instructies van het ministerie van Buitenlandse Zaken om niet meer deel te nemen. Dat is alles wat ik u kan vertellen”, zei Ana Lamas, staatssecretaris van Milieu, tegen The Guardian.

Een deel van de in totaal 85 delegatieleden was de afgelopen dagen al in Bakoe, de rest stond op het punt om naar Azerbeidzjan af te reizen voor de tweede week van de onderhandelingen. Daarin moet een akkoord  worden gesloten over klimaatfinanciering van ontwikkelingslanden. De Argentijnse regering liet donderdag weten dat ze haar rol in de mondiale klimaatonderhandelingen wilde „heroverwegen”.

Het vertrek kwam nadat president Milei dinsdag een uitgebreid telefoongesprek had met Donald Trump, die in januari voor zijn tweede termijn aantreedt als Amerikaanse president. Trump liet voor zijn herverkiezing weten dat hij, net als tijdens zijn eerste termijn, uit het Klimaatakkoord van Parijs zou stappen omdat het de VS in zijn ogen onevenredig hard treft.

Net als Trump moet Milei weinig hebben van klimaatbeleid. Tijdens zijn verkiezingscampagne ontkende hij geregeld dat klimaatverandering werd veroorzaakt door menselijk handelen. Hij sprak van „een socialistische leugen”. Klimaatwetenschappers noemde hij „luie socialisten”. 

Milei heeft kritiek op de Verenigde Naties, die de klimaatonderhandelingen in goede banen moeten leiden. In zijn toespraak bij de Algemene Vergadering beschuldigde hij de VN in september van het opleggen van een „ideologische agenda” en nam hij afstand van de duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030 waarover de internationale gemeenschap in 2015 een akkoord sloot.

„We bevinden ons aan het einde van een cyclus”, zei Milei in zijn toespraak. „Het collectivisme en de morele verhevenheid van de woke-agenda zijn in botsing gekomen met de realiteit, en ze bieden geen geloofwaardige oplossingen voor de problemen van de wereld.”

Een woordvoerder van de Argentijnse regering legde donderdag een verband tussen het vertrek van de delegatie en het ontslag van minister van Buitenlandse Zaken Diana Mondino vorige maand. Volgens de woordvoerder heeft de nieuwe minister, Gerardo Werthein, tijd nodig om het Argentijnse klimaatbeleid te „hervormen”. Veel meer kon hij er niet over zeggen. Hij ging niet in op het bezoek van Milei en Werthein aan een galadiner in Mar-a-Lago, het buitenverblijf van Trump in Florida, diezelfde dag.

In navolging van een mogelijk vertrek uit het Parijsakkoord door aankomend president Trump, zou Milei dat ook kunnen doen. Na zijn aantreden vorig jaar was daar al sprake van, maar gebeurde het niet. Op de klimaattop in Dubai eind vorig jaar liet de Argentijnse klimaatgezant Marcia Levaggi weten juist naar de top te zijn afgereisd om iedereen ervan „te verzekeren dat Argentinië zich aan het Akkoord van Parijs zal blijven houden”.

„Milei is liberaal en libertair. Hij gelooft in de krachten van de markt”, zei Levaggi tegen persbureau Reuters. „En de markt vraagt om maatregelen om klimaatverandering aan te pakken.”

Maar volgens Carla Chavarria, een Argentijnse expert voor klimaatbeleid, is de terugtrekking uit Bakoe een negatief signaal. Deze top gaat over financiering van klimaatbeleid in ontwikkelingslanden door rijke landen. Argentinië is er economisch slecht aan toe, en kan wel wat klimaatgeld gebruiken. „Op een cruciaal moment om middelen veilig te stellen tegen de klimaatcrisis, wordt het land buitenspel gezet”, schreef Chavarria op X, „waardoor zijn toekomst en zijn aanpassingsvermogen worden verzwakt”.

Ook Ana Mulio Álvarez, die onderzoek doet naar klimaatdiplomatie, noemde in de Buenos Aires Times het vertrek van Argentinië uit Bakoe „een stap terug voor zijn eigen klimaatbestendigheid”. Volgens haar ontbreekt nu de Argentijnse stem „om de broodnodige financiering te bespreken die essentieel is voor ondersteuning van klimaatgevoelige landen”.

Volgens Julieta Zelicovich, hoogleraar internationale betrekkingen aan de Universidad Nacional de Rosario in Argentinië, kan terugtrekking uit het Parijsakkoord ook gevolgen hebben voor het handelsverdrag Mercosur tussen de Europese Unie en een aantal Zuid-Amerikaanse landen. Een stevig milieubeleid, waar EU sterk op aandringt, is een heet hangijzer voor de ratificatie van het verdrag. „Als de regering verder wil met handelsovereenkomsten, is dit een heel verkeerde stap.”

Liveblog

NAM betaalt niet meer mee aan economie en leefbaarheid Groningen

Delen

Mail de redactie

Simpele uitvluchten zijn er niet voor de Democraten na Donald Trumps daverende overwinning. Zijn verrassende en nipte winst op Hillary Clinton in 2016 leende zich nog voor excuses over seksisme en frustratie over incidenten, zoals het FBI-onderzoek naar haar emailserver. Het succes van Joe Biden vier jaar later deed de partij geloven dat de rabiate Trump een eenmalige electorale oprisping was geweest.

Nu de veroordeelde Republikein niet alleen het kiescollege, maar ook de meerderheid van de stemmen (de popular vote) heeft gewonnen, moeten de Democraten bij zichzelf te rade gaan over hun eigen impopulariteit. Hoe kan de oppositiepartij relevant worden tijdens Trump II? En vooral daarna, als gemeenschappelijke vijand – en dus verbindende factor – wegvalt?

Eigen straatje

De eerste week na de nederlaag is weinig bemoedigend voor wie hoopt op een gewetensvolle zelfanalyse. De meeste Democraten die met een verklaring komen, propageren precies wat in hun eigen straatje past.

Volgens Bernie Sanders, die de meest linkerflank van de partij representeert, kan het „geen verrassing zijn dat een Democratische Partij die de arbeidersklasse in de steek heeft gelaten, ontdekt dat de arbeidersklasse haar in de steek heeft gelaten”. De partij is veel te elitair geworden, ‘ontdekt’ de man die al decennia vindt dat de partij te elitair is. Zijn kritiek klinkt daarom als een echo. Maar de senator uit Vermont heeft gelijk dat zijn partij steeds minder aanhang heeft onder mensen die met hun handen werken – en niet alleen witte mannen. Vooral kiezers met een hoge opleiding en een hoog inkomen stemmen nog Democratisch. En dat zijn er niet genoeg.

Lees ook

Zijn latinokiezers horen heel wat anders als Trump migranten hekelt

Voormalig Huis-voorzitter Nancy Pelosi, de drijvende kracht achter Bidens terugtreden eind juli, geeft de zittende president de schuld. Doordat hij niet eerder plaatsmaakte, kon er geen voorverkiezing meer gehouden worden. De Speaker emerita is „heel trots op Kamala Harris” en ziet de uitslag „niet als een regelrechte afwijzing van de Democratische Partij”, zegt ze. Hoewel de partij in het Congres niet zo hard werd afgestraft als de vicepresident, klinken haar woorden hol na het verlies van de Senaat en, opnieuw, het Huis van Afgevaardigden. Op de economie en inflatie als oorzaken van diepe ontevredenheid reflecteert Pelosi niet.

Senator John Fetterman uit Pennsylvania, een rauwe pro-vakbond en pro-Israël Democraat, legt de schuld juist bij de partijgenoten die de impopulaire en Biden uit de race dreven. „Jullie kregen de verkiezingen die jullie wilden en nu is het gepast om rekenschap te geven van de uitkomst en de gevolgen.” Hij lijkt als enige te geloven dat de aftakelende Biden het mogelijk minder slecht zou hebben gedaan dan Harris, die het politieke midden zocht maar nooit vond.

Woke

Meer nog dan de poppetjes of de kosten van levensonderhoud, spitst de interne discussie zich toe op de cultuuroorlog, vooral rond transgender kwesties. De Republikeinen hebben deze campagne een nummer gemaakt van de participatie van transmeisjes in sport. Ze gaven tientallen miljoenen uit aan spotjes met de boodschap „Kamala is voor die/hen. President Trump is er voor jou.”

Verschillende Democraten – en kiezers – verwijten hun partij dat deze zich de afgelopen jaren te veel gericht heeft op woke identiteitspolitiek. De partij zou zich te veel laten leiden door niche belangengroepen en neerbuigend zijn tegen mensen die niet volledig solidair zijn met de belangen van elke minderheid.

Afgevaardigde Seth Moulton uit Massachusetts hekelt dat „Democraten veel te druk zijn met vermijden dat ze iemand beledigen, in plaats van dat ze eerlijk zijn over de werkelijke uitdagingen waar veel Amerikanen mee te maken hebben”. Zijn toevoeging, in The New York Times, dat hij „twee dochters heeft en niet wil dat zij op het sportveld omver gelopen worden door een mannelijke of voormalige mannelijke atleet, maar als Democraat bang moet zijn om dat hardop te zeggen”, lokte meteen tegenreactie uit.

Volgens zijn collega Pramila Jayapal uit Washington, moeder van een transdochter, moet het de essentie van de partij zijn om „het idee te bestrijden dat mijn dochter een bedreiging vormt voor de kinderen van anderen”. Ook in die controverse komen de Democraten voorlopig niet verder. Zelfs een ethisch onderwerp waar in de VS steeds meer steun voor is: toegang tot eenveilige abortus, dreef kiezers niet in hun armen.

Vinger opsteken

Naast vingerwijzen kan ook het vinger opsteken beginnen, want de partij zit zonder leiderschap. Biden gaat met pensioen, voor Harris lijkt geen rol weggelegd en partijvoorzitter Jaime Harrison treedt terug. Voor ambitieuzen als gouverneurs Gretchen Whitmer, Josh Shapiro en Gavin Newsom, minister Pete Buttigieg zijn de kansen om de partij in 2028 te vertegenwoordigen door het verlies van Harris aanzienlijk toegenomen. Maar het lijkt te vroeg om nu al de mantel te claimen. Bovendien is er een forse stroming die een meer links populistische voorman/-vrouw wil.

Al doet Gavin Newsom, de gouverneur van het progressieve Californië, daar wel zijn best voor. Hij werpt zich op als ‘leider van het verzet’ tegen Trump, een rol waarvoor ook andere gouverneurs van blauwe staten warmlopen. Als ideologische en geografische medestander van Kamala Harris lijkt hij echter een onwaarschijnlijke kandidaat aan wiens hand de partij zichzelf opnieuw kan uitvinden.

De eerste ideologische strijd zal plaatsvinden in de voorverkiezingen van de tussentijdse verkiezingen in 2026. De kans is groot dat die zich vooral toespitsten op welke kandidaten het beste de strijd met Trump aan kunnen gaan. Terwijl de Democraten in de presidentsrace van 2028 in ieder geval meer moeten bieden dan weerstand tegen het ‘oranje gevaar’, dat dan sowieso met pensioen moet. Zo verdeeld als de partij nu is, kan het alleen maar hopen dat de Republikeinse tegenstander, die zeker niet alle zorgen van kiezers kan wegnemen, laat staan de inflatie terugdraaien, zich de komende jaren minstens zo impopulair maakt.

Delen

Mail de redactie

Het afscheid van Orwa Nyrabia, vertrekkend directeur van Internationaal Documentaire Festival Amsterdam, was warm. Theater Carré hing donderdagavond aan zijn lippen terwijl hij vanaf een keukenstoel een kwartier lang zijn liefde voor de documentaire beleed, die volgens hem niet neutraal is maar stelling neemt.

Voor één bezoeker was Nyrabia toch niet stellig genoeg: hij strooide opeens vanaf het balkon pamfletten onder het roepen van „Free Palestine”: „Ik eis dat u nú zegt dat Israël genocide pleegt.” Er was even wat gesjor met een bezoeker die „Free the hostages” tegenwierp, wat weer wat verspreide „Free Palestines” ontlokte. Nabyria liet vanaf het podium weten dat protest moet kunnen, want IDFA is een plek van debat. Daarmee leek de kous af.

Het was een bagatel naast het tumult bij de vorige opening van IDFA. Toen wekte Nyrabia de indruk te klappen voor pro-Palestijnse betogers die op het podium een spandoek ophielden met de omstreden ‘van de rivier tot de zee’-slogan. Israëlische filmmakers reageerden geschokt, maar toen Nyrabia zich een dag later van de slogan distantieerde trokken vijftien pro-Palestijnse filmmakers zich terug. Eenmaal uit balans bleek het lastig het evenwicht te hervinden.

Lees ook

Filmmaker en schrijver Werner Herzog: ‘Het zoeken naar waarheid geeft ons waardigheid’

Struikeldraad

Gezien dat politieke struikeldraad was de belangwekkende openingsfilm About a Hero van Piotr Winiewicz dit jaar een logische keus: kunstmatige intelligentie is een actuele, maar nog filosofische kwestie zolang er geen beroepsgroepen zijn weggevaagd of sectoren ontwricht. Deze grappige, intelligente mockumentary werd geschreven met behulp van de AI Kaspar, die jarenlang werd getraind met boeken, interviews en voice-overs van de Duitse filmmaker Werner Herzog. Op basis daarvan schreef hij mede een script voor een Herzog-spoof. Werzog Herzog – diens hese, Beierse fluisterstem is digitaal gekloond – onderzoekt in het Duitse stadje Getunkirchenburg de mysterieuze dood van ingenieur Dorem Clery. Hij werkte in de lokale Hirschon-fabriek voor keukenapparaten aan ‘De Machine’. „Now, I plunge deep in a spiral of paranoia, suspicion and conspiracies”, lispelt Werner Herzog onheilspellend.

Inspiratie voor dit project was de reactie van Werner Herzog op een wetenschapper die in zijn documentaire Lo and Behold (2016) voorspelde dat AI straks zelf films maakt. Herzog riposteerde dat een computer nog in geen 4.500 jaar zulke goede films maakt als hij. Met toestemming van Herzog – die op de hoogte werd gehouden en het eindresultaat ‘alarmerend’ noemt – trainde Winiewicz en zijn team hun AI Kaspar vervolgens met Herzogs teksten. Kaspar verwijst naar de enigmatische jongeman Kaspar Hauser, die in 1829 in Neurenberg opdook. Hij was zonder taal of menselijk contact opgegroeid in een kelder, maar bleek zeer leergierig; zijn onbevangen logica bracht hem bovendien tot verfrissende, unieke conclusies. In 1974 verfilmde Werner Herzog zijn korte leven – Hauser werd in 1833 door een onbekende vermoord – in de biopic Jeder für sich und Gott gegen alle.

Stephen Fry

Piotr Winiewicz werkte vanaf 2018 met Kaspar, die niet chat, zoals Open AI-modellen van nu. Kaspar breit Herzog-taal aan ingevoerde woorden. Winiewicz, vanuit Kopenhagen: „Het resultaat was soms erg verrassend. Een ingenieur typte bij wijze van test het woord ‘something’ in en kreeg van Kaspar deze zin terug: ‘This is the story of a man dreaming up surprisingly ordinary dreams.’ Fantastisch, want het klinkt als Herzog, die enorm hecht aan dromen en film als extensie daarvan ziet.”

Na drie coherente zinnen verzandde Kaspars ‘script’ normaliter evenwel in een absurd delier, aldus Winiewicz. Een „waterval aan woorden” waarin zich heel geleidelijk patronen gingen aftekenden. „De rol van onze scriptschrijver was die van de story producer bij reality-tv. Iemand die alle transcripts van de opnames leest en daarin verhaallijnen vindt.”

Verhalen vol surrealisme en absurdisme, zo blijkt. Kaspar heeft geen idee wat zijn woorden betekenen, dus legt hij in About a Hero een echtgenote, buurvrouw, priester, politieman of reporter – gespeeld door actrice Vicky Krieps – de vreemdste teksten in de mond terwijl Werner Herzogs digitale kloon ze ondervraagt over de dood van Dorem Glery. Het was moord, zelfmoord, ziekte of een mengvorm. „Probeerde hij zelfmoord te plegen door een hartaanval?”, vraagt Herzog de echtgenote. „Onmogelijk. Ik probeer zelf al acht jaar een hartaanval te krijgen maar het lukt me niet”, antwoordt zij.

Onbedoelde AI-humor, al flirt About a Hero naast komedie ook met horror: als Winiewicz typt dat hij het meanderende script nu zelf maar afmaakt, antwoordt Kaspar kil dat hij dat niet zal toestaan. Ook begeeft Kaspar zich in huiselijke machinima-porno als weduwe Glery een intieme relatie krijgt met haar broodrooster. Tussen dat alles zijn er boeiende overpeinzingen over AI. Stephen Fry ziet de mensheid met de rug naar zee zandkasteeltjes bouwen terwijl allerlei technologische tsunami’s op ons af razen. Een dichter vindt AI juist niet bedreigend omdat het geen doodsbesef heeft en dus geen angst of agressie.

Nieuwe perspectieven

Winiewicz ontkent dat de nieuwe AI-modellen die inmiddels de wereld veroverden zijn film hebben ingehaald. „Toen we in 2018 Kaspar gingen trainen, begreep niemand wat we deden. Zonder ChatGPT had ik kijkers veel meer moeten uitleggen dan nu. De tijd is juist rijp voor About a Hero.”

Technofobie wilde Winiewicz hoe dan ook vermijden. „Maar ik denk nu wel dat we lang niet zo complex zijn als we zelf geloven”, zegt hij. Het duurt dus geen 4.500 jaar voor een AI-film beter is dan Werner Herzog? „Computers zijn nu al zo veel dingen sneller en beter en AI wordt in enorm tempo voorspelbaar en betrouwbaar. Ik denk dat AI ons binnenkort gaat verrassen met volledig nieuwe perspectieven en dimensies.”

Dat is de crux van About a Hero, als je goed kijkt. Je kan AI wegwuiven als een zielloze parasiet die kopieert en imiteert, maar wie ermee speelt, weet hoe origineel AI uit de hoek kan komen. Juist omdat het niet weet wat woorden betekenen, kan een ‘hallucinerende’ AI onbevangen creatief zijn als Kaspar Hauser, of als een kleuter. De vraag is nu wat voor volwassene het straks wordt.

Delen

Mail de redactie

Ook vannacht weer een opmerkelijke maar ook verwachte benoeming van aanstaand president Donald Trump. Robert F. Kennedy Jr. wordt de nieuwe minister van Volksgezondheid in de VS. Maar over de belangrijkste economische posten in zijn nieuwe regering bleef het nu ook stil. Zijn dat de lastigste beslissingen?

Op de beurzen bracht Trump wel weer beweging. Door een bericht van persbureau Reuters dat hij de belastingkorting van 7.500 dollar bij de aanschaf van een elektrische auto zal afschaffen, daalden de koersen van alle autofabrikanten. Zeker ook van Tesla, het bedrijf van zijn grote nieuwe kameraad Elon Musk, dat de koers 6 procent zag dalen. De grootste klap kreeg Rivian, waarvan de aandelen met meer dan 14 procent zakten.

De grootste jubelstemming is op Wall Street ook wel weer voorbij. De Dow Jones-index eindigde gisteren 0,5 procent lager op 43.750,86 punten, de S&P 500 zakte 0,6 procent naar 5.949,17 en de Nasdaq maakte een zelfde daling van 0,6 procent naar 19.107,65 punten.

Op de Aziatische beurzen heerste vanochtend meer optimisme door gunstige berichten over de Chinese economie. De winkelverkopen stegen de afgelopen maand met 4,8 procent, de industriële productie was in oktober 5,3 procent hoger.

De Aziatische indexen stegen allemaal lichtjes, na een week waarin zware klappen waren gevallen. De Hang Seng-index in Hongkong steeg met 0,5 procent, de Nikkei-index in Tokio met 0,7 procent.

Wat we verder vandaag kunnen verwachten:

• De Europese Commissie presenteert vandaag economische vooruitzichten voor de EU en de eurozone. Zal de economische groei verder in het slop blijven en wat gaat de inflatie doen?
• Voor treinreizigers is het weer een lastige ochtend vandaag, want de staking van ProRail-medewerkers wordt verder voortgezet. De staking is op het traject tussen Utrecht en Amersfoort en duurt tot 09.00 uur, maar de NS waarschuwt de hele ochtend voor hinder in Midden-Nederland en voor reizigers naar Leiden, Rotterdam, Den Bosch, Deventer, Almere en station Schiphol.
• Aegon, het levensverzekeringsbedrijf dat nog voornamelijk op de Amerikaanse markt actief is, komt met cijfers over het derde kwartaal.
• En we eindigen dit lijstje met nog een aankondiging van vooruitzichten. Op de klimaattop in Bakoe presenteert het Internationaal Energie Agentschap (IEA) de World Energy Outlook, met een vooruitblik op de energiemarkt in 2025.