Voor het eerst sinds haar aftreden als staatssecretaris voor Toeslagen en Douane vorige week heeft NSC-politicus Nora Achahbar dinsdag gereageerd op de afgewende kabinetscrisis. „Er is een giftige cocktail ontstaan van feitenvrij spinnen en speculeren”, staat te lezen in een overzicht dat is opgesteld door Achahbar, in handen van NRC. „Dit kan het vertrouwen in de overheid, instituties en personen schaden.”
Afgelopen vrijdag werd bekend dat Achahbar zou opstappen als staatssecretaris, waarna de hele avond door premier Dick Schoof en de vier fractievoorzitters van de coalitie crisisoverleg werd gevoerd op het Catshuis over de houdbaarheid van het kabinet. Uiteindelijk werd besloten dat het kabinet door kon, zij het zonder Achahbar.
Democratische rechtsstaat eerbiedigen
Achahbar zegt dat haar belangrijkste voorwaarde om toe te treden tot dit kabinet was dat de „gezamenlijke basislijn” die in de formatie werd afgesproken zou worden gerespecteerd. Daarin werd afgesproken dat de coalitiepartijen de democratische rechtsstaat zouden respecteren. Volgens Achahbar werd „de gezamenlijke lijn in toenemende mate verlaten”.
Ze wijst daarbij op een reeks gebeurtenissen die hebben meegewogen bij haar besluit om op te stappen. In haar verklaringen linkt ze onder meer naar artikelen over staatssecretaris Chris Jansen (PVV) die de ‚minder Marokkanen-uitspraak’ van Geert Wilders nog steeds verdedigt, over Wilders die het ontslag eist van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema en over minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Mona Keijzer (BBB) die naar „een deel van de islamitische gemeenschap” wijst na het recente geweld in Amsterdam.
„Als staatssecretaris ben je verantwoordelijk voor alles wat wordt gedaan of nagelaten door het kabinet. Ook spreekt het kabinet met één mond”, schrijft Achahbar in haar verklaring. „In de stroomversnelling van de laatste weken werd het voor mij, tegen deze achtergrond, duidelijk dat ik niet meer naar eer en geweten effectief kon en wilde zijn in het kabinet.”
Lees ook
Bij toeslagenouders slaat het vertrek van Achahbar in als een bom
Geschrokken van onwaarheden
Tegenover Hart van Nederland zei Achahbar dinsdag geschrokken te zijn van de „onwaarheden” die in kranten en op sociale media werden gedeeld. Achahbar spreekt van een „rollercoaster” waar ze de afgelopen dag in zat. „Ik hoop dat het stopt.”
Ze ontkende dat haar vertrek te maken zou hebben met racisme onder bewindslieden. „Ik heb geen idee wat daar gebeurd is. Het lijkt wel op het spel van vroeger waarbij je iets in elkaars oor fluistert, aan het einde van de kring komt er dan een heel ander woord uit. Er is iets niet goed gegaan”, aldus de politica. Ze weigert in te gaan op de vraag van Hart van Nederland of de term ‚kut-Marokkanen’ is gebezigd in de ministerraad.
Volgens de vertrokken staatssecretaris diende ze haar ontslag in vanwege polariserende omgangsvormen. „Daarmee bedoel ik de felheid binnen de ministerraad maar met name ook wat bewindspersonen en Tweede Kamerleden naar buiten toe zeggen.” Als voorbeelden noemt ze opmerkingen van onder meer premier Schoof dat Nederland een „integratieprobleem” heeft en dat „een groot deel van de islamitische jongeren onze waarden niet onderschrijft.”
Miljardair en bitcoinfan Howard Lutnick is door aankomend president Donald Trump voorgedragen als minister van Handel. Hij krijgt een belangrijke rol bij het invoeren van de importtarieven die Trump heeft beloofd tijdens zijn verkiezingscampagne.
De 63-jarige Lutnick is nu topman van effectenmakelaar en investeringsbank Cantor Fitzgerald. Samen met Linda McMahon is hij voorzitter van het transitieteam van Trump. In die rol is hij verantwoordelijk voor het voordragen van kandidaten voor belangrijke posten.
„Importtarieven zijn een geweldig middel voor de president”, zei Lutnick in september in een interview met CNBC. „We moeten Amerikaanse arbeiders beschermen”. Trump beloofde tijdens de campagne tarieven van 10 tot 20 procent op de import uit alle landen in te voeren en voor import uit China zelfs van 60 procent. Veel economen zijn sceptisch over die protectionistische maatregel van Trump, maar in Lutnick heeft hij een enthousiaste medestander gevonden.
De aankomend minister van Handel is in tegenstelling tot veel andere bankiers op Wall Street erg te spreken over de cryptomunt bitcoin. „Ik ben een fan van crypto, maar laat me heel precies zijn: van bitcoin, alleen van bitcoin”, zei hij vorig jaar in een podcast van CNBC. „Die andere munten zijn helemaal niks”.
11 september
Lutnick kreeg na de aanslagen van 11 september 2001 nationale bekendheid, omdat twee derde van het personeel van zijn bedrijf Cantor Fitzgerald daarbij om het leven kwam. De kantoren van het bedrijf waren gevestigd op de 101e tot 105e verdieping van de door een vliegtuig getroffen en later ingestorte noordelijke toren van het World Trade Center in New York.
Hij werd ook genoemd als mogelijke minister van Financiën, maar die cruciale rol zal waarschijnlijk worden vervuld door iemand die beter valt in financiële kringen en geen negatieve reactie zal veroorzaken op de door Trump uiterst belangrijk geachte aandelenmarkten.
Liveblog Amerikaanse politiek
Donald Trump bevestigt zijn plannen om het leger in te zetten voor massadeportaties van migranten
Anderhalf uur nadat Rosanne Hertzberger en Femke Zeedijk hun vertrek uit de Tweede Kamerfractie van NSC bekend hadden gemaakt, zit Hertzberger achter een tosti en een kop thee in een café in Den Haag. Ze had op een chaotisch persoploopje gezegd dat „we de aanhoudende neiging van de PVV om minderheden te beledigen niet normaal mogen vinden”. En dat „helaas bij meer partijen de remmen los zijn”. Zeedijk had gezegd: „Voor mij heeft discriminatie een gezicht gekregen. Ik trek hier mijn grens. Dit is niet wie ik ben.”
Rosanne Hertzberger (40) wil met NRC over haar afwegingen praten. Hertzberger, van huis uit microbioloog en tussen 2009 en 2023 columnist van NRC, heeft in haar periode als Kamerlid een proces doorgemaakt, dat afgelopen vrijdag tot een climax kwam. „Het was een glijdende schaal, al maandenlang”, zegt ze.
Wanneer nam u het besluit uit de fractie te stappen?
„De afgelopen weken werd het alleen maar erger. Afgelopen vrijdag, toen Nora vertrok, dacht ik: dit kan niet zonder consequenties blijven. Ik kan niet stil blijven.”
Op vrijdag nam staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) ontslag vanwege, zoals zij het noemde, „de polariserende omgangsvormen” in het kabinet.
U bedoelt dat haar aftreden een gevoel bevestigde dat u al had?
„Ja. Ik was altijd al een van de mensen in de fractie die de grootste problemen had met de samenwerking met de PVV. Ik heb dat intern vaak gezegd, en in de zomer twee keer in het openbaar. Rond de beëdiging van het kabinet, schreef ik op LinkedIn dat de PVV gewoon doorgaat met ophitsen, en dat we daar waakzaam voor moeten zijn.”
Achahbar stapte op, maar NSC bleef in de coalitie zitten. Stond u alleen op die dag?
„Vrijdag en in het weekend hebben we als fractie online vergaderingen gehad. Iedereen mocht wat zeggen. Toen ik aan de beurt was, zei ik: ‘Ik vind dat we zo niet verder kunnen. We zitten op alle manieren in de knel.’ En daar waren ze het mee eens hoor, dat het echt onacceptabel was wat er met onze staatssecretaris was gebeurd. Maar in de fractie zagen ze tóch weer kansen op verbetering. En ze zeiden: ‘We zijn op zo veel fronten goed bezig, moeten we dat dan opgeven?’”
Was dat de reden dat de fractie ervoor koos toch door te gaan?
„Er heerste een gevoel van: wij moeten ons sterk houden. We zijn ook hard nodig.”
Was u teleurgesteld door het gebrek aan bijval? In de fractie heeft altijd verzet geleefd tegen samenwerking met de PVV.
„Er zitten grijstinten in. Iedereen denkt er natuurlijk ook nét iets anders over. Ik was altijd een van de meest stellige fractieleden, samen met Femke. Er zijn er ook die heel kritisch zijn, maar er niet de conclusie aan wilden verbinden die wij trokken.”
Heeft u geprobeerd die critici alsnog over te halen?
„Ik wilde dat we met zijn allen naar de uitgang gingen. Of dat er op zijn minst zicht zou komen op een uitweg. Ik heb tot maandagavond geprobeerd te zoeken naar gezamenlijkheid. Maar die kwam niet. Ze hebben me aangehoord, maar zaten er toch positiever in.”
Waarom stapt u nu op, en niet al eerder? Zoals u net zei, heeft u deze grote bezwaren altijd al gehad.
„Ik heb het ook heel lang een kans willen geven.”
Je kunt niet over vermeende gendefecten bij minderheden praten, dat is heel problematisch
De PVV heeft nooit een geheim van haar agenda gemaakt. Kon u dit op voorhand niet voorspellen?
„Ik heb me die vraag ook vaak gesteld, en intern hadden wij die discussie ook toen de PVV die grote verkiezingswinst boekte. Hadden wij tegen Nederland moeten zeggen: wij gaan onder geen beding met de PVV samenwerken, ondanks haar grote democratische mandaat? Kunnen we het niet tóch proberen, met rechtsstatelijke waarborgen, met goede afspraken vooraf? Het is een proces van acceptatie geweest, het is in stapjes gegaan. Ook bij mij.”
Wat had NSC, de partij van goed bestuur, bij deze samenwerking te winnen?
„Pieter [Omtzigt] had al langer ideeën over meer licht, meer lucht in de politiek. Die is er wel gekomen. Met een extraparlementair kabinet, veel mensen van buiten, onder wie de premier. Dat is een unicum. Daar waren we blij mee. Maar toen de PVV met ministers Reinette Klever en Marjolein Faber kwam, heb ik intern wel gezegd: jongens, deze mensen hebben zich wel heel extreem uitgelaten.”
Juist de extraparlementaire constructie die NSC zo graag wilde, heeft de PVV in de kaart gespeeld, omdat Wilders de handen vrij heeft in de Tweede Kamer.
„Ja.”
Denkt u dan niet: wat hebben we gedaan?
„Het heeft voor- en nadelen. Net als dat instappen in de coalitie een dilemma voor ons was. Dingen zijn nooit zwart-wit.”
U was al lange tijd ongelukkig in de coalitie, maar nam uw besluit pas na het vertrek van Nora Achahbar. Waarom?
„Nora zou nooit zomaar opstappen. Ze was in de perfecte positie om echt iets aan de hersteloperatie na het toeslagenschandaal te doen. En het is heel ironisch dat de Marokkaans-Nederlandse staatssecretaris zich niet weet te handhaven op precies dit dossier. Het dossier waarvan we weten dat de Belastingdienst er discriminerende en racistische werkwijzen op nahield. Het maakt uit wie ons land bestuurt. En dat zíj dit wilde doen. Dat heeft bij mij heel zwaar gewogen.”
Foto Bart Maat
Lees ook
Dat ‘powerwoman’ Achahbar als enige opstapte, verbaast Marokkaanse Nederlanders niets: ‘Racisme aankaarten is heel gevaarlijk’
Femke Zeedijk zei dat discriminatie een gezicht heeft gekregen. Bent u het daarmee eens?
„Dat weet ik niet. Maar er zijn voor en achter de schermen echt ontoelaatbare uitspraken gedaan. Dat een staatssecretaris [PVV’er Chris Jansen] nog altijd achter de ‘minder Marokkanen’-uitspraak staat. Jurgen Nobel [staatssecretaris van Participatie en Integratie, VVD] die echt zijn boekje te buiten was gegaan.”
Nobel zei dat islamitische jongeren „voor een groot deel onze Nederlandse normen en waarden” niet onderschrijven.
Weet u wat er tijdens de ministerraad vorige week gezegd is?
„Nee. Maar over alles wat er gezegd is, waren Nora, maar ook andere NSC-bewindspersonen echt geschokt. En ik geloof Nora. Trouwens: de NSC’ers in de fractie geloven haar óók. Als de uitspraken die in het kabinet zijn gedaan voor haar de druppel waren, dan trek ik die afweging niet in twijfel.”
Om welke uitspraken ging het?
„Ik heb het bewindspersonen gevraagd, maar kreeg geen antwoord. Ze zijn roomser dan de paus, hè? Ze klappen niet uit de school over de ministerraad. Maar ze waren visueel geschokt. Laat ik het daarop houden.”
Vindt u het belangrijk om te weten wat daar precies gezegd is?
„Iedereen concentreert zich nu op wat er in de ministerraad is gezegd, en of dat racistisch was. Maar kijk naar wat er vóór de schermen gebeurt. PVV’ers hebben openlijk gezegd dat antisemitisme in het dna van moslims zit. Je kunt niet over vermeende gendefecten bij minderheden praten, dat is heel problematisch. Dat weet ik als lid van de Joodse gemeenschap maar al te goed.”
Is het racistisch, vindt u?
„Daarin ben ik dan weer heel erg NSC: ik voel me juridisch niet onderlegd om dat oordeel te geven. Maar de uitspraken die zijn gedaan kwetsen mensen, hitsen mensen tegen elkaar op. In een commentaar van NRC werden uitspraken van kabinetsleden ‘kroegpraat’ genoemd. Dat is een belediging voor de kroeg. Het is het landsbestuur, het Catshuis. Alleen al die plek, die verantwoordelijkheid, geeft een extra gewicht aan woorden.”
De bewindspersonen van NSC waren geschokt, maar bleven wel zitten.
„Ik had liever gezien dat we met zijn allen waren gegaan. Maar ter verdediging van mijn collega’s: er zit voor sommige NSC’ers een groot verschil tussen ontoelaatbare uitspraken en ontoelaatbare wetten.”
Kunt u dat uitleggen?
„Vanaf het begin zeggen we tegen elkaar: we laten ons niet de hele tijd afleiden door de chaos, door een nieuwe tweet van Wilders. We gaan niet steeds vergaande uitlatingen recenseren. We gaan niet op alles slaan. Er is een rechtsstaatverklaring, we concentreren ons op goede wetten. Het gevolg is dat we dat benoemen te wéínig hebben gedaan.”
Bij VVD en BBB zie je een mate van radicalisering met weinig remmingen. Het ging véél te hard
Het geloof dat gehecht wordt aan wetten, woorden en verklaringen, is dat niet typisch NSC?
„Ik ben daar ook een beetje een droogkloot in. Er is een verschil tussen wat je zegt en wat uiteindelijk de wet wordt. Pieter zal altijd zeggen, en terecht, dat de Belastingdienst de wet met voeten heeft getreden. Wettelijke kaders zijn belangrijk, als die worden geschonden, gaan dingen mis. Daarom zochten we ook houvast bij de rechtsstatelijke basislijn die we met de drie coalitiepartijen afspraken.”
Zoals Pieter Omtzigt het ook wil.
„Pieter is een belangrijke leermeester. Voor mij ook. Wetten doorspitten, wegblijven bij de waan van de dag. Maar het buitenkantje, hè? Daar zijn we niet zo goed in, daarin zijn we het tegendeel van populistisch. Successen vieren we ook veel te weinig. Ik heb het nog altijd over ‘we’, merk ik.”
In uw verklaring heeft u het ook over ‘basale normen van fatsoen’ die worden geschonden, onder meer door ‘hoe je spreekt over collega’s’.
„Het is niet de kern geweest, maar ik heb het buitengewoon giftige klimaat en de vijandigheid in de coalitie mee laten wegen in mijn besluit. Je ziet hoe de andere coalitiepartijen kwaad spreken over elkaar en ons achter de schermen, tegen de media. Daar heeft iedereen in de fractie last van. Als je voortdurend onder vuur ligt, altijd alleen maar in het defensief bent, dan is het heel lastig het tij te keren.”
U doelt op de VVD, waar bij NSC veel onvrede en wantrouwen over heerst?
„Mag ik het omfloerst zeggen? Ik merkte dat sommige partijen in de coalitie constructiever in de wedstrijd zitten dan andere partijen.”
Dat is wel heel omfloerst.
„De wil om samen te werken, om het echt samen te doen, ontbreekt soms in de coalitie.”
Bij PVV, VVD én BBB bedoelt u?
„Ja. En het werkte dan zo dat NSC altijd de partij wordt die moeilijk doet. Bij VVD en BBB zie je, en daar maakte ik me zorgen over, een mate van radicalisering. Ik heb weinig remmingen gezien. Het ging veel te hard, echt véél te hard.”
Woog voor u mee dat alles gebeurde in de nasleep van de rellen in Amsterdam, waarbij geweld werd gebruikt tegen Israëlische voetbalsupporters?
„Amsterdam was zo’n griezelige gebeurtenis. De schrik in mijn Joodse gemeenschap zit er enorm in. Kinderen die naar een andere school moeten, mensen die niet meer over straat durven. Wij zijn zo kwetsbaar, zo zichtbaar. Dus het was goed dat we daar als coalitie hard op reageerden, maar de andere drie partijen gingen helemaal los in hun reacties. In taal, in hoe groepen tegenover elkaar werden geplaatst. Hoe er in zondebokkentaal over andere bevolkingsgroepen werd gesproken. Taal maakt uit.”
Lees ook
Twee NSC-Kamerleden opgestapt, maar Van Vroonhoven houdt vol: ‘NSC is stabiel’
Deense marineschepen schaduwen een Chinees vrachtschip dat mogelijk betrokken is geweest bij de vernieling van onderzeese kabels in de Oostzee, dinsdagochtend vroeg. De Yi Peng 3, een bulkcarrier van 225 meter lengte, bevond zich volgens positiegegevens van maritieme trackersites precies boven de datakabel tussen Duitsland en Finland op het moment dat de verbinding wegviel in de nacht van maandag op dinsdag, even na 03.00 uur Nederlandse tijd.
Het Chinese schip was met onbekende lading onderweg van de Russische havenstad Oest-Loega, nabij Sint Petersburg, naar Port Saïd in Egypte. Uit positiegegevens blijkt dat het schip rond de tijd van de kabelbreuk vaart had geminderd boven de plaats waar de breuk is geconstateerd. Dat gebeurde in de zogeheten economische zone van Zweden, een gebied buiten de territoriale wateren, waar Zweden wel verantwoordelijk is voor onder andere de scheepvaartveiligheid. Zweden opende dinsdag een onderzoek naar de kabelbreuk.
Tweede kabelbreuk
De communicatiekabel van telecombedrijf C-Lion heeft een lengte van 1.170 kilometer en verbindt Helsinki met Rostock. Duitsland en Finland hebben gezegd sterke verdenkingen te hebben van sabotage. „Niemand gelooft dat deze kabels per ongeluk zijn beschadigd”, zei de Duitse minister van Defensie, Boris Pistorius. Zondagochtend bleek dat een kabelverbinding tussen Litouwen en het Zweedse eiland Gotland eveneens was verbroken.
Lees ook
Twee communicatiekabels doorgesneden in de Oostzee
Autoriteiten in Scandinavische landen hebben herhaaldelijk gewaarschuwd dat Rusland van plan is kabelverbindingen te vernielen. Vast staat dat Russische schepen al jaren proberen de westerse onderzeese data-infrastructuur in kaart te brengen, ook op de Noordzee. Sabotage van die kabels geldt als een daad van hybride oorlogvoering, indien niet onomstotelijk bewezen kan worden wie de dader is. Bij hybride oorlogvoering blijft agressie net onder het niveau waarbij een militair antwoord noodzakelijk is.
Dat een Chinees schip van betrokkenheid bij de kabelbreuk wordt verdacht is opmerkelijk, omdat in oktober 2023 gaspijpleiding Baltic Connector tussen Finland en Estland werd vernield door een Chinees vrachtschip, de NewNew Polar Bear. Dat had een anker over de zeebodem gesleept en vervolgens verloren. Destijds vervolgde dat schip ongehinderd zijn weg. Beijing heeft na maanden beloofd te zullen helpen bij het onderzoek, maar daarin is nog geen voortgang geboekt.
De Finse minister van Defensie, Antti Häkkänen, zei dinsdag dat zijn land bereid is om verdachte schepen nu wel aan te houden, omdat zijn land heeft „geleerd van de fouten in het onderzoek naar de Baltic Connector”.
„We zijn zelf juist aan het nadenken over de toekomst van het publieke bestel”, zegt Arjan Lock, EO-bestuurder en voorzitter van het College van Omroepen, het belangrijkste adviesorgaan voor de Nederlandse publieke omroep (NPO). Hij werd dinsdag, terwijl hij met alle omroepbestuurders een ‘heidag’ had, „verrast” door een compleet hervormingsvoorstel van de VVD. „Ik denk dat de publieke omroep in zijn huidige vorm niet klaar is voor de toekomst”, zei de mediawoordvoerder van de VVD in de Tweede Kamer, Claire Martens-America in een interview met NRC.
Kern van het voorstel van de VVD is het afschaffen van de verenigingsstructuur van de omroepen en het opbouwen van een nieuwe organisatie, met vijf productiehuizen, waarin de huidige zendgemachtigden worden ondergebracht. Daarnaast vraagt Martens extra aandacht voor digitalisering en het bereiken van een online publiek. „Er zijn wel elementen in haar voorstel waar wij ons in kunnen vinden”, zegt Lock, en daarbij noemt hij met name de organisatiestructuur waarbij de productiehuizenen en de NPO een gezamenlijk bestuur vormen. Daar worden de kaders bepaald. De omroepen en de NPO willen volgens hem ook graag meedenken over het aanbieden van (delen van) hun producties op platforms als YouTube, zoals de VVD suggereert. Lock, diplomatiek: „De afdronk van het voorstel is: er staan goede punten in.”
Lees ook
De VVD wil de publieke omroep drastisch hervormen: ‘Het huidige bestel is niet klaar voor de toekomst’
Ook vanuit het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is de eerste reactie constructief. „Goed dat de VVD en andere partijen nadenken over dit belangrijke onderwerp en met voorstellen komen. De minister is in gesprek met publieke en commerciële partijen en externe deskundigen over de hervorming van het omroepbestel”, laat minister Eppo Bruins (NSC) weten. „Een brief met het hervormingsvoorstel gaat in het eerste kwartaal van 2025 naar de Tweede Kamer.” Volgens hem hangen in het huidige publieke omroepbestel „verschillende knelpunten nauw met elkaar samen”.
Het Commissariaat van de Media, de wettelijke toezichthouder op de publieke omroep, heeft volgens de VVD zijn „kracht verloren” en moet worden versterkt. Een woordvoerder van het Commissariaat laat weten dat de toezichthouder „de urgentie van de VVD deelt om het publieke omroepbestel toekomstbestendig te maken”. Volgens de woordvoerder is het Commissariaat „fundamenteel veranderd” in de afgelopen twee jaar. „Het lijkt erop alsof de VVD die verandering nog niet heeft verdisconteerd.”
Bij de VVD is er weinig liefde voor de breedte van het bestel
Levensbeschouwing
Omroepbestuurder Arjan Lock zag in „de eerste alinea van het voorstel” wel al: „Bij de VVD is weinig liefde voor de breedte van het bestel.” De partij stelt voor de programmering van de publieke omroep te versmallen tot „nieuws, journalistiek, sport en cultuur (evenementen)”. Dat vindt Lock veel te mager. „De kracht van het bestel is juist dat vanuit de verschillende identiteiten een breed publiek wordt aangesproken met verschillende genres. Dus ook amusement, ook levensbeschouwing.”
Lock is ook kritisch over het voorstel de band tussen de omroepen en hun leden los te laten – nu nog altijd de grondslag voor een zendmachtiging. Door de telefoon zet Lock even zijn ‘EO-pet’ op: „Wij hebben een hechte relatie met onze vereniging. Daar zit onze maatschappelijke legitimatie in.” Prima, zegt hij, om ook andere criteria aan te leggen, zoals interactie met het publiek of kijkonderzoek naar belangstelling. Maar de verenigingen zijn volgens hem ook „een slot op de deur” om te voorkomen dat de politiek kan ingrijpen in de programmering. „Wij onderschrijven het belang van politieke afstand tot de media”, laat ook het Commissariaat voor de Media weten.
Jan Slagter van Omroep Max, door VVD’er Martens aangehaald in een passage over „omroepen die een zeer ongezonde bestuursstructuur hebben”, noemt het ronduit „een slecht plan”. Vind je het gek dat de VVD geen belang hecht aan ledenomroepen, zegt hij. „Zij hebben 22.000 leden, zijn er in een paar jaar tijd 4.000 verloren. De publieke omroepen samen vertegenwoordigen nog altijd anderhalf miljoen huishoudens.”
Hij weerspreekt de suggestie uit het interview met Martens dat zijn omroep niet veilig is voor medewerkers. Martens zei: „Stel je bent een medewerker met een klacht over je leidinggevende die tegelijkertijd ook de enige bestuurder is. (…) Dat is ontzettend onveilig voor medewerkers op de werkvloer.” Slagter is nu de enige bestuurder van Omroep Max, voor het eind van het jaar is een tweede bestuurder aangekondigd. „Hoe durft ze dat te zeggen”, reageert Slagter. „In het onderzoek van de commissie-Van Rijn naar grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep komt onze naam niet voor.”
Lees ook
Vertrek Arjen Lubach is een aderlating voor de publieke omroep
De Iraanse studente die begin deze maand werd opgepakt in de Iraanse hoofdstad Teheran omdat ze in haar ondergoed op straat liep is vrijgelaten en wordt niet vervolgd. „Aangezien ze naar een ziekenhuis is gebracht en daar is vastgesteld dat ze ziek was, is ze aan haar familie overgedragen”, zei een woordvoerder van de Iraanse justitie dinsdag volgens internationale persbureaus. „Er is geen gerechtelijke zaak tegen haar geopend”. Haar vrijlating is nog niet bevestigd door haar familie.
De arrestatie van Ahoo Daryaei op zaterdag 2 november werd door andere studenten vastgelegd op een filmpje dat viraal ging. Volgens hen was haar actie om zich te ontkleden een protest tegen het verplicht dragen van een hoofddoek, maar de Iraanse autoriteiten zeiden gelijk al dat ze „ziek” is en aan „psychische problemen” lijdt. Iraanse activisten wijzen er op dat het een strategie is van het regime in Teheran om protesterende vrouwen af te schilderen als „geestelijk gestoord” om te verhullen dat het om protesten gaat.
De actie van Ahoo Daryaei trok internationaal veel aandacht. VVD-leider Dilan Yesilgöz noemde haar op X „een heldin” en Amnesty International riep op tot haar onmiddellijke vrijlating.
Lees ook
Spanning om verplichte hoofddoek voor Iraanse vrouwen laait op na arrestatie van studente in haar ondergoed
Google heeft zich de woede op de hals gehaald van nieuwsbedrijven in negen Europese landen, waaronder Nederland. In een blogpost meldde het Amerikaanse bedrijf vorige week dat het een test uitvoert, waardoor een klein deel van zijn gebruikers in die landen tijdelijk geen nieuws van nieuwsmedia uit de EU te zien krijgt.
Herman Wolswinkel, directeur van de Nederlandse branche-organisatie NDP Nieuwsmedia, noemt de actie van Google „onacceptabel”. „Wat ons betreft gaat er een streep door deze ‘test’.” Wat hem vooral stoort is dat Google de beperkende maatregel zonder overleg uitvoert, niet duidelijk heeft gemaakt hoelang de beperking duurt, of wat het met de resultaten van de test gaat doen. NDP Nieuwsmedia gaat de kwestie daarom opnemen met de Autoriteit Consument en Markt (ACM).
Ook de koepel van Europese nieuwsuitgevers, News Media Europe, toont zich verontwaardigd over de „eenzijdige aankondiging dat nieuwscontent door Google in sommige lidstaten van de Europese Unie weggedrukt wordt”. De directeur van de Deense branche-organisatie schrijft desgevraagd dat Google „een immense macht heeft over informatiestromen. Door eenzijdig de toegang tot betrouwbare nieuwsbronnen af te sluiten zonder gebruikers te informeren, behandelt Google burgers als proefkonijnen […] Wat weerhoudt ze ervan zulke tests uit te breiden tot 10, 50 of zelfs 100 procent van de gebruikers?”
Lees ook
Wat er gebeurt als Google jou het zoeken uit handen neemt
Het experiment van Google vindt plaats in België, Kroatië, Denemarken, Griekenland, Italië, Nederland, Polen en Spanje. Aanvankelijk stond ook Frankrijk op de lijst, maar een rechtbank in Parijs droeg Google op de test onmiddellijk te staken. Het bedrijf heeft daar, onder dreiging van een dwangsom van 900.000 euro per dag, voorlopig gehoor aan gegeven.
Meningsverschil
Google en nieuwsbedrijven verschillen al langer van mening over het gebruik van nieuws in de zoekmachine en andere producten van Google. De nieuwsbedrijven stellen dat veel mensen Google gebruiken om naar nieuws te zoeken en dat hun nieuwsartikelen in de producten van Google het Amerikaanse bedrijf veel bezoekers en dus (via de erbij geplaatste advertenties) geld opleveren. Onder het persuitgeversrecht zou Google de nieuwsbedrijven daarom moeten betalen. Google stelt op zijn beurt dat de zoekmachine gebruikers via links naar de content van de nieuwsbedrijven leidt – waar die bedrijven op hun beurt van profiteren.
Google schrijft in zijn blogpost dat de test bedoeld is om te kunnen vaststellen „hoe de zoekresultaten van nieuwsbedrijven uit de EU van invloed zijn op de zoekervaring van onze gebruikers en op het ‘verkeer’ naar de uitgevers”. In de hoop daar een beeld van te krijgen, zorgt Google dat 1 procent van de gebruikers in de betrokken landen in zijn zoekresultaten helemaal geen nieuws van Europese nieuwsbedrijven aantreft (maar wel nieuws van mediabedrijven uit andere delen van de wereld). Hun online gedrag kan vervolgens vergeleken worden met dat van de 99 procent die wél alle nieuws van Europese nieuwsbedrijven in de zoekresultaten te zien krijgt.
Een woordvoerder van Google zegt: „Bedenk dat er de afgelopen jaren is gevraagd om meer gegevens over hoe nieuwsgerelateerde inhoud, zoals links of snippets [enkele zinnen uit een nieuwsartikel], van invloed zijn op het gebruik van onze producten. Deze test moet dat duidelijk maken en betekent verder niet dat onze strategie met nieuwsuitgevers verandert.” Als de test klaar is, belooft Google in zijn blogpost, zullen de nieuwsartikelen van Europese nieuwsbedrijven weer voor iedereen zichtbaar zijn.
Het NSC-schip voer al zonder kapitein, maar inmiddels springen ook de bemanningsleden overboord. Na het verlies van twee staatssecretarissen in precies twee weken tijd raakte NSC dinsdag ook nog eens twee parlementariërs kwijt. Kamerleden Rosanne Hertzberger en Femke Zeedijk kondigden na de wekelijkse fractievergadering dinsdag aan dat zij de Kamer zouden verlaten naar aanleiding van het vertrek van NSC-staatssecretaris Nora Achahbar afgelopen vrijdag. Zij vertrok naar eigen zeggen door „polariserende omgangsvormen”, volgens coalitiebronnen zouden vergaande, mogelijk racistische uitingen van bewindspersonen mede de aanleiding zijn geweest. Zelf heeft Achahbar nooit gezegd dat racisme de reden voor haar aftreden was.
Maar dat is wel hoe Hertzberger, die de pers toesprak op de NSC-gang in het Tweede Kamergebouw, het vertrek van Achahbar uitlegde. Volgens Hertzberger maakt het vertrek van Achahbar duidelijk dat „het in dit kabinet ernstig uit de hand loopt”, en dat het de afgelopen maanden „erger geworden [is]”. Volgens Hertzberger „moeten we helaas constateren dat bij meer partijen de remmen los zijn. Er worden volstrekt ongepaste uitspraken gedaan, zowel voor als achter de schermen van deze regering”. Hertzberger wees erop dat zij al langer haar twijfels uitte over de coalitie, vanwege „de aanhoudende neiging van de PVV om minderheden te beledigen, om te generaliseren, op te hitsen, extremistische tweets te plaatsen en het debat te ontregelen”.
Lees ook
NSC-Kamerleden Zeedijk en Hertzberger stappen op
Volgens Zeedijk geeft het vertrek van Achahbar, die van Marokkaanse komaf is, „het beeld alsof iemand met die achtergrond niet welkom is of niet zou kunnen functioneren in dit team”. Ze vervolgde: „Voor mij heeft discriminatie hiermee een gezicht gekregen. Dit heeft impact op iedereen in de samenleving in een vergelijkbare situatie. Ik mis de zelfreflectie van de minister-president en van het kabinet hierover.” Premier Dick Schoof zei in zijn persconferentie na het aftreden van Achahbar vrijdag vijftien keer dat „in de fracties en in het kabinet geen sprake was of is van racisme”.
Er worden volstrekt ongepaste uitspraken gedaan, zowel voor als achter de schermen van deze regering
NSC verliest in hoog tempo mensen, stuk voor stuk vanwege morele bezwaren en de slechte coalitieverhoudingen. Staatssecretaris Idsinga trad af op 1 november na een tweet van PVV-leider Wilders, waarin die eiste dat Idsinga zijn aandelenportefeuille zou openbaren. Achahbar vertrok twee weken later, op 15 november. Vier dagen daarna zijn Hertzberger en Zeedijk weg.
Ontkenningsfase
Intussen zit NSC ook al twee maanden zonder echte leider. Oprichter en fractievoorzitter Pieter Omtzigt zou dinsdag misschien terugkomen na een lange afwezigheid, maar hij bleef weg uit Den Haag. Zijn tijdelijke vervanger, Nicolien van Vroonhoven, heeft veel moeite in de belangrijke Kamerdebatten en worstelt zichtbaar met de crisissituatie in de partij. Ze leek dinsdagmiddag op de fractiegangen van NSC nog in de ontkenningsfase toen ze zei: „NSC is heel stabiel, daar twijfel ik geen moment aan.” En: „Een ding zeg ik je wel: er is goeie moed.”
Lees ook
Dat ‘powerwoman’ Achahbar als enige opstapte, verbaast Marokkaanse Nederlanders niets: ‘Racisme aankaarten is heel gevaarlijk’
Duidelijk was dat Van Vroonhoven ondanks alles kracht probeerde uit te stralen, en vertrouwen in de toekomst. Ze zei meerdere keren dat NSC „op volle kracht vooruit” gaat.
NSC moet nu de staatssecretarispost van Achahbar en de Kamerzetels van Hertzberger en Zeedijk opvullen. Geen probleem, denkt Van Vroonhoven: „De mensen op de kandidatenlijst staan te trappelen om te beginnen.” Een van hen is de afgetreden staatssecretaris Folkert Idsinga, die dinsdag aan NRC liet weten dat hij zijn Kamerzetel weer inneemt. Of hij een bron van stabiliteit zal zijn in de coalitie, is de vraag. Na zijn aftreden eiste hij op X dat Wilders sorry zou zeggen dat hij hem „voor de bus” had gegooid. Idsinga sloot af met: „You picked the wrong guy Geert.”
Wilders zelf had dinsdag geen behoefte om NSC verder te bespotten. Hij beklaagde zich over deze zoveelste tik voor de coalitie: „Ja, het gaat maar door.” Wanneer het ophoudt, volgens hem? „Wat mij betreft nu. […] Hopelijk [gebeurt dit] niet volgende week opnieuw.” Wilders hoopt „dat we nu de gelederen kunnen sluiten”.
BBB-leider Caroline van der Plas was harder. Zij vindt het „kwalijk” dat Zeedijk heeft gezegd dat „discriminatie een gezicht heeft gekregen”. Van der Plas zegt zich persoonlijk aangesproken te voelen, en heeft het idee dat ook haar bewindspersonen en Kamerleden worden neergezet als racistisch. Ze wijst erop dat na de ministerraad van vrijdag ook NSC-vicepremier Eddy van Hijum en Van Vroonhoven hebben geconcludeerd dat er geen sprake van racisme was. Maar haar kritiek beperkte zich tot de vertrekkende Kamerleden, met NSC zelf is het prettig samenwerken, vond Van der Plas.
Hoewel de coalitie voorlopig nog door wil, dringt de vraag zich op hoe de NSC-leden over de situatie denken. Aankomende zaterdag heeft NSC zijn ledencongres, waarbij ook over moties wordt gestemd. Een lakmoesproef voor het partijleiderschap dus, erkent ook Van Vroonhoven. „Daar zullen we het gesprek met de leden voeren”, zei ze dinsdag. „En daar zie ik echt naar uit.”
Duizend dagen na het begin van de grootschalige Russische invasie in Oekraïne gaat het internationale gesprek over de oorlog twee kanten op. Met de komst van Noord-Koreaanse militairen naar het front heeft de oorlog een nieuwe, onheilspellende mondiale dimensie gekregen. Tegelijk heeft de verkiezing van Donald Trump geleid tot gesprekken – voor en achter de schermen – over mogelijke onderhandelingen en vredesscenario’s.
De Oekraïense president Zelensky markeerde de duizendste oorlogsdag onder andere met een korte videoboodschap voor het Europees Parlement. Hij herhaalde zijn hoop dat de oorlog in 2025 tot een einde komt, maar waarschuwde dat Vladimir Poetin niet uit zichzelf vrede zal sluiten, maar tot een „rechtvaardige vrede” moet worden gedwongen. De afgelopen tijd neemt de druk op Kyiv om te onderhandelen toe, al heeft Rusland ongeveer 20 procent van het Oekraïense grondgebied bezet.
In zijn korte toespraak waarschuwde Zelensky ook dat de Noord-Korea méér militairen naar Rusland zou kunnen sturen. „Poetin heeft nu 11.000 Noord-Koreaanse militairen naar de Oekraïense grens gebracht, dat kunnen er 100.000 worden.”
‘Directe bedreiging’
Met de komst van Noord-Koreaanse militairen is het besef doorgedrongen dat Poetins oorlog vertakkingen heeft gekregen in de Indo-Pacific. Deelname van Noord-Korea werpt ook opnieuw vragen op over de rol van Iran en China. ,,Het gruwelijke feit is dat vier landen samenwerken”, zei NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte, al is ook hem niet altijd helemaal duidelijk hoe de coördinatie verloopt. Rutte nam dinsdag deel aan een vergadering van Europese ministers van defensie waar werd gesproken over mogelijkheden de steun aan Oekraïne uit te breiden.
De steun die Poetin ontvangt is niet gratis, onderstreepte Rutte tegenover journalisten. „Poetin moet daar voor betalen. Bijvoorbeeld door Noord-Korea rakettechnologie te leveren. Dat is een directe bedreiging, niet alleen voor ons, maar ook voor Zuid-Korea, voor Japan en zelfs voor het vasteland van de Verenigde Staten. Rusland compenseert Iran met geld, geld dat ten goede komt aan de Iraanse bondgenoten in het Midden Oosten en Iran in staat stelt te doen wat het doet. Er is dus een mondiaal effect.”
Rutte liet zich niet strikken voor bespiegelingen over onderhandelingen. „Laten we de ogen op bal houden”, zei hij. „We moeten geconcentreerd blijven en er alles aan doen om door te gaan Oekraïne te steunen zodat Oekraïne in staat is dat gevecht te voeren. En alle speculaties over wat daarna: er is maar één instantie die kan beslissen over onderhandelingen en dat is de huidige regering in Kyiv.”
Rutte vertelde de ministers dat de Europese defensie-industrie een impuls moet krijgen en dat Europese landen zich voorbereiden op defensie-uitgaven die hoger liggen dan de huidige NAVO-norm van 2 procent van het bruto binnenlands product.
Lees ook
Duizend dagen oorlog in Oekraïne in vijf grafieken en twee kaarten
Bufferzone
Over eventuele onderhandelingen wordt sinds de Amerikaanse verkiezingen honderduit gespeculeerd. Trumps beoogd vice-president JD Vance heeft geopperd de gevechten te bevriezen, langs de bestandslijn een bufferzone in te richten en Oekraïne voorlopig niet toe te laten tot de NAVO. Dergelijke scenario’s liggen moeilijk in Kyiv.
„We zullen onze soevereiniteit, onze veiligheid of de toekomst van Oekraïne niet verhandelen”, zei Zelensky dinsdag tijdens een toespraak voor het parlement in Kyiv. „We zullen het Oekraïense recht op zijn grondgebied niet opgeven. We zullen ook rationeel de rechten van onze staat garanderen. We moeten wijs handelen.”
Ook al zijn de plannen van de nieuwe Amerikaanse regering nog uiterst vaag, inmiddels is er in Europa een gesprek opgang gekomen over een Europese rol bij een bestand. Zo zei de Estse minister van Buitenlandse Zaken Margus Tsahkna tegen de Financial Times dat Europa bereid moet zijn om militairen in Oekraïne te stationeren ter ondersteuning van een vredesplan van Trump. Langs een eventuele bufferzone zou internationale vredesmacht gestationeerd moeten worden. In de VS is ook al geopperd dat Europa dat voor haar rekening moet nemen.
Eén variant is dat Oekraïne gesteund wordt door een coalition of the willing, onder aanvoering van Polen en de Joint Expeditionary Force, waartoe ook Nederland behoort. De JEF is een defensie-samenwerking van landen in Noord-Europa onder leiding van het VK, dat voorop liep in de militaire steun voor Oekraïne. Volgens Tsahkna zouden zich ook Frankrijk en Duitsland bij zo’n coalitie moeten aansluiten.
Atacms
Intussen escaleert de oorlog. Volgens nog onbevestigde Russische berichten zou Oekraïne een aantal Amerikaanse langeafstandsraketten hebben afgevuurd op doelen in Rusland. Rusland claimde dinsdag dat het vijf van de zes supersone kruisraketten had neergehaald in de regio Bryansk.
De inzet van langeafstandswapens in Rusland was lang een vurige wens van Oekraïne, maar werd door Biden uit vrees voor escalatie tegengehouden. Poetin beantwoordde mediaberichten over de vrijgave van de wapens met een aanpassing van de Russische nucleaire strategie. Formeel kan nu ook een aanval met conventionele wapens op Rusland een aanleiding zijn om nucleaire wapens in te zetten. Eerder kon dat ook al, maar alleen als het voortbestaan van Rusland in het geding was.
De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock (Groenen) zei dat ze zich door Russisch nucleaire ‘dreigementen’ niet liet intimideren. „Poetin speelt met onze angst. Daar is hij niet 1.000 dagen geleden mee begonnen, maar in 2014. Duitsland maakte toen de fout zich te laten intimideren door die angst.”
Baerbock was in Warschau waar ministers van een aantal grote Europese landen overeenkwamen dat Europa als het gaat om de eigen veiligheid „groot moet handelen en denken”.
Lees ook
‘Er zijn genoeg signalen om hoopvol te zijn over wat Trump voor Oekraïne kan betekenen’
Zoals verwacht gaat het mes in de Volksbank, moederbedrijf van onder meer SNS en ASN. De komende jaren verdwijnen tot 750 voltijdbanen, 15 procent van het totale aantal banen, bij de vierde bank van Nederland. Ook wordt een deel van de zeshonderd vestigingen gesloten en wordt er gekozen voor één merk, in plaats van de huidige vijf. De Volksbank wil met de reorganisatie jaarlijks 70 miljoen euro besparen. Dat maakte de staatsbank deze dinsdag bekend, nadat deze zomer al een „vereenvoudiging” van het bedrijfsmodel was aangekondigd.
Welk van de merken wordt gekozen, wordt volgende maand bekendgemaakt. De komende weken doet de bank hiervoor marktonderzoek om te kijken of SNS, ASN, Regiobank of hypotheekmerk BLG Wonen „het meeste enthousiasme” opwekt onder klanten en medewerkers, aldus de dit voorjaar aangetreden bestuursvoorzitter Roland Boekhout in een toelichting aan de pers.
Het overkoepelende merk de Volksbank, pas in 2016 geïntroduceerd, wordt sowieso geschrapt, aldus Boekhout. Vanwege afspraken met de Duitse Volksbank mogen onder die vlag geen commerciële activiteiten worden ontplooid. „Daardoor ontbeert het merk ziel.” Ook wordt er niet gekozen voor een nieuw merk. Dat is wel overwogen, maar is financieel niet haalbaar. „Onze huidige merken zijn wat dat betreft te veel waard.”
Maar niet zo veel waard dat ze niet geschrapt kunnen worden. Volgens Boekhout is de organisatie van de bank nu complex, mede doordat er vijf merken worden gevoerd. „Alle vijf hebben aandacht nodig. Moeten onderhouden worden, moeten gecommuniceerd worden. Dat is een arbeidsintensieve en daarmee ook kostbare aangelegenheid.”
Door voor één merk te kiezen, hoeft er niet meer intern te worden onderhandeld over welk merk het grootste deel van het marketingbudget krijgt of meer geld voor productontwikkeling. Het grootste deel van de 700 tot 750 te schrappen banen zullen op die gebieden verdwijnen, zei Boekhout tijdens de toelichting.
Landelijke dekking
Een deel van de kostenbesparing van 70 miljoen euro moet worden bereikt door het aantal vestigingen te verkleinen. Dochters SNS en Regiobank hebben samen zeshonderd vestigingen in Nederland (ASN en BLG Wonen hebben zelf geen vestigingen). Boekhout: „Dat is wel heel erg veel. Vestigingen moeten wel geld opbrengen.” Hoeveel filialen gesloten gaan worden, wordt in het eerste kwartaal besloten in overleg met de franchisenemers die de SNS- en Regiobank-vestigingen uitbaten.
De bank wil wel een landelijke dekking houden. „Dat blijft een essentieel onderdeel van onze propositie. We gaan niet naar twintig kantoren, dat kan ik wel zeggen.” Daarmee zou de bank zich kunnen blijven onderscheiden van de andere grootbanken die veel vestigingen hebben gesloten afgelopen jaren: van de 850 bankfilialen die er nog zijn in Nederland is nu 75 procent van SNS en Regiobank.
Volgens Boekhout moet de reorganisatie er óók voor zorgen dat er meer ruimte is om te investeren in digitalisering, zodat het uiteindelijk gekozen merk een simpele, betrouwbare app krijgt. „Vandaag de dag slaan maar weinig klanten het digitale kanaal over. Maar daarnaast is het zo dat klanten het enorm waarderen dat ze een mens van vlees en bloed in de ogen kunnen kijken. De uitdaging is om een model te vinden om dat op een economisch verantwoorde manier te kunnen doen.”
Marktconform rendement
De reorganisatie, waarvan het raamwerk nu voor advies voorligt aan de Ondernemingsraad van de bank, moeten binnen drie jaar zijn afgerond. Gedwongen ontslagen worden daarbij niet uitgesloten. De beoogde besparingen moeten volgens Boekhout ervoor zorgen dat de bank een „marktconform rendement” gaat opleveren „vanwege de wens van onze aandeelhouder om te privatiseren, dat moge duidelijk zijn.”
Die aandeelhouder is voor honderd procent de Nederlandse staat. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) kondigde begin oktober aan ernaar te streven om de bank binnen enkele jaren te verkopen aan een strategische investeerder – de voorkeursoptie van de bank zelf – of om de bank naar de beurs te brengen. De afgelopen jaren werd de Volksbank daar nog niet klaar voor geacht, mede omdat het rendement op het kapitaal (return on equity, ROE) jarenlang niet boven de gezond geachte 10 procent uitkwam – ondanks eerdere reorganisaties.
Lees ook
Nu de rentes in recordtempo oplopen, profiteert juist de Volksbank hiervan
De vraag is of met de voorgestelde „simpele” organisatie dat rendement van meer dan 10 procent wel structureel gehaald gaat worden. Als de 70 miljoen euro aan besparingen wordt gehaald, worden die in ieder geval de komende jaren „opgegeten”, doordat de Volksbank meer geld kwijt is aan het inhalen van achterstanden in het screenen van klanten en transacties op witwassen en op het gebied van risicomanagement.
Voor het inlopen van die achterstanden moet de bank namelijk veel externe medewerkers inhuren. Boekhout: „Dat is ongemakkelijk en duur.” Op de langere termijn zorgen de strenge eisen van de toezichthouder op deze dossiers sowieso voor hogere vaste kosten. „Dit wordt gewoon onderdeel van ons dagelijks leven.”
De Volksbank moet de „eigen broek” kunnen ophouden om haar duurzame en maatschappelijke karakter te behouden
Boekhout wil dan ook niet beloven dat de huidige reorganisatie de laatste is, juist omdat de bank de „eigen broek” moet kunnen ophouden om haar duurzame en maatschappelijke karakter te kunnen behouden. De Volksbank zegt al een aantal jaar in gelijke mate te streven naar klant- en medewerkerstevredenheid en naar maatschappelijk en economisch rendement. „Als wij een bank zijn die meer belooft dan alleen maar ROE, dan willen we dat ook zo zeker mogelijk stellen voor de toekomst. Hebben we daar zekerheden op? Nee. Maar als er over drie jaar een strategische investeerder komt, dan willen wij het stadium hebben bereikt dat die zegt: dat is een bank die wij absoluut willen hebben met kenmerken die zo aantrekkelijk zijn dat wij daar de topprijs voor willen betalen. Dan zullen ze die kenmerken ook niet om zeep willen brengen.”
:format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124608856-bb089b.png|https://images.nrc.nl/3JQGpO-EDQSqy6ApGcMSC8SFUAc=/1920x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124608856-bb089b.png|https://images.nrc.nl/h6tYSvWGF4KVjgT06DxO2vccaGw=/5760x/filters:no_upscale():format(jpeg):fill(f8f8f8,true)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data124608856-bb089b.png)
