Thekla Reuten: ‘Is dit echt mijn 65ste rol? Absurd.’

‘Citadel is vooral een spannende serie, entertainment, maar wat me erin aantrok is hoe Italië wordt neergezet. Het speelt zich af in 2030 maar het lijkt akelig dichtbij.’ Actrice Thekla Reuten speelt de vrouw van een wapenhandelaar in Citadel: Diana. In deze futuristische spionageserie is Italië veranderd in een politiestaat waarin het militair-industrieel complex goede zaken doet met de corrupte, radicaal-rechtse regering.

Citadel, vanaf donderdag te zien op Prime Video, is van oorsprong een Amerikaanse serie die nu diverse internationale vervolgen krijgt. De Italiaanse serie draait om een vrouwelijke spion die infiltreert in een groot wapenbedrijf.

Julia Zani, het personage van Reuten, is een rijke Amerikaanse, uitgehuwelijkt aan een machtige Europese familie. ‘De vrouw van’, dus. Reuten: „Maar vergis je niet, mijn Italiaanse oma zei altijd: De man is het hoofd van de familie, maar de vrouw is het nekje.” Als mater familias raakt Julia Zina verscheurd in de machtsstrijd tussen haar echtgenoot en zoon. Reuten: „Ik heb een bescheiden rol, hoor. Ik was toch al in Italië voor de film Suspicious Minds dus kon ik er wel een paar draaidagen aan vast plakken voor deze serie – als toetje. Citadel draait om de actie en om Matilda De Angelis die de heldin speelt. Ikzelf kom in de serie nauwelijks buiten mijn villa. Soms laat ik mijn elf hazewindhonden uit. Ik had plakjes ham in mijn hand verstopt, om ze bij me te houden.”

Marco Ghidelli

De wereld van Citadel doet haar denken aan The Damned van Luchino Visconti uit 1969, een film over een machtige Duitse familie van wapenfabrikanten die goede zaken doet met het naziregime. Reuten: „Ik speelde ooit in de toneelbewerking ervan, De val van de goden. Met Citadel zijn we honderd jaar verder, maar het lijkt verontrustend veel op de tijd vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Het grote verschil: dankzij internet en mobiele telefoons gebeurt het nu allemaal onder onze ogen. Villa Erba, waar we draaiden, was in de jaren dertig het huis van Visconti.”

Stilzwijgend heeft Reuten als actrice een stevige internationale carrière opgebouwd. Zo speelde ze in de series Sleeper Cell, Hidden, Restless en de films In Bruges en The American, naast George Clooney. Citadel is haar 65ste rol. Een mooi moment om eens langs de titels te lopen die het meeste voor haar betekend hebben. Uit het hoofd noemt ze vijf rollen die haar zijn bijgebleven. Dat blijken niet per se haar beste films.

1. Kruimeltje

Reuten: „Is dit echt de 65ste rol? Absurd. Ik denk dat ik begin bij Kruimeltje. Die was bijzonder omdat mijn vader toen op zijn ziekbed lag. Ik kreeg van de regisseur wat ongemonteerde scènes mee naar huis – wat nooit mag – zodat hij me toch nog kon zien spelen.” In de kinderfilm Kruimeltje (Maria Peters, 1999), een van haar eerste rollen, speelde Reuten een elegante concertpianist die de moeder van straatjongen Kruimeltje blijkt te zijn, het kind dat ze na de geboorte had afgestaan.

Een week nadat haar vader was overleden, begon ze met de opnames van Iedereen Beroemd (Dominique Deruddere, 2000). Reuten: „Toch was dat een mooie tijd, omdat het zo’n fijne film was om te maken, met Eva van der Gucht die een goede vriendin van me werd. Die film werd genomineerd voor een Oscar, ik had een kaartje voor de uitreiking maar ik moest die avond toneelspelen, dus ik kon niet. Gelukkig werd later ook De Tweeling genomineerd. In die periode speelde ik ook toneel, maar ik had in mijn contract laten opnemen dat ik vrij zou krijgen als we genomineerd zouden worden.”

2. Una bellezza

Una bellezza che non lascia scampo (Francesca Pirani, 2001) was haar eerste buitenlandse film. Ze speelde een conservatoriumstudente die verstrikt raakt tussen twee mannen. „Daar heb ik Italiaans voor geleerd, vooral omdat ik zelf verliefd werd op twee Italianen. Ja, wederzijds. En vluchtig. Dat was wel lastig op de set maar daar gaan we het verder niet over hebben. Ik heb Italiaanse wortels, mijn moeder is een Toscaanse uit Tuindorp-Oostzaan, mijn vader een Franse Limburger. Italië voelt als een deel van mij.”

Is spelen in een buitenlandse film anders dan in een Nederlandse? „Tot mijn verbazing wordt er op de Italiaanse filmset vaak heel slecht gegeten. Zit je gewoon te lepelen uit van die vieze, geprepareerde bakjes. Misschien omdat Italianen elke dag al zo lekker eten, dat ze op de set denken: ‘Even niet. Geef maar wat’. Terwijl er op Nederlandse sets altijd heerlijk wordt gekookt.” Wat ze eigenlijk wilde zeggen is dat het geen snars uitmaakt waar of wat je draait. Reuten: „Of het nu in de Marokkaanse woestijn is of op een sleek set in LA; er staan een tafel met koffie, kledingrekken, een make-up-wagen, een Dixie. Waar het om gaat is dat je met zijn allen naar een plek in de wereld toe gaat om samen een verhaal te vertellen, ieder vanuit zijn eigen discipline. En op die plek komt dan alles samen.”

3. Highlander

In Highlander: The Source (Brett Leonard 2007), de vijfde en laatste van de filmreeks, speelde Reuten de vrouw van de held Duncan die samen met hem op zoek gaat naar de bron van onsterfelijkheid. De film flopte. Reuten: „Ik speelde in het Londense Almeida-theater in Lorca’s toneelstuk Blood Wedding – acht voorstellingen per week, dus dat was erg goed voor mijn Engels. Naar aanleiding van die rol kreeg ik deze rol aangeboden zonder dat ik auditie hoefde te doen. Ik overzag toen niet dat het een slechte film ging worden.” Ze hadden het erg leuk op de set, zegt ze, ze mocht een vette actiescène doen. „Mijn geliefde in de film heeft het eeuwige leven. Die moet steeds weg om de wereld te redden. Ik zou dan een kind krijgen en ook onsterfelijk worden. Ik deed erg mijn best om een lijn te krijgen in mijn rol, maar die hele mythologie, daar kreeg ik mijn hoofd niet omheen.”

4. Lucky Man

Reuten noemt nog een anomalie op haar cv: Stan Lee’s Lucky Man (2016-2017), een Britse superheldenserie over een rechercheur die een magische armband heeft die hem geluk brengt. Reuten: „Ik speel een vrouw die als enige ook zo’n armband heeft en daardoor ontstaat een spannende verhouding. In Nederland heeft niemand die serie gezien, best jammer. Hoofdrolspeler James Nesbitt zei dat ik ouderwets Brits klonk, een beetje royal. Dat moet je zo houden, zei hij, past goed bij je rol.”

Vóór die tijd, zegt ze, voelde zich ontworteld. Ze reisde in haar eentje van filmset naar filmset, levend uit een koffer. „Nu ben ik geworteld, ik heb een man en twee zonen. Mijn man Gijs Naber is ook acteur dus we zijn altijd bezig met de agenda’s. Ik voel me onthecht als ik niet bij de kinderen ben, dus heb ik ze vaak meegenomen naar de set. Het gezin heeft wel invloed op de keuze voor rollen. Ik ga niet meer zes, zeven maanden naar de andere kant van de oceaan. Bij Lucky Man had ik net mijn eerste kind gekregen en merkte ik dat ik het prima kon combineren. Ik bleek daar best wel een goede producent in te zijn.”

5. Narcosis

Ze merkt dat ze zich vooral rollen herinnert die met kantelpunten in haar persoonlijke leven zijn verbonden. Reuten: ,,Als je me vraagt wat mijn belangrijkste rol was, dan ben ik geneigd om te antwoorden: de rol waarmee ik nu bezig ben. Want alles wat ik ooit heb gespeeld, beweegt mee in wat ik nu doe.” Ze noemt als voorbeeld het recente Narcosis (Martijn de Jong, 2022), waarin ze een weduwe speelt die de verdwijning van haar man moet verwerken. „Daarin kon ik zo min mogelijk doen en toch alles voelbaar maken wat niet gezegd werd. Dar was ik toen net aan toe. Dat kan niet altijd zo, maar hier viel het goed op zijn plaats.”

Citadel: Diana is vanaf donderdag te zien op Prime Video.


Na transitie leren oude vrienden Will en Harper elkaar opnieuw kennen

Het moest geen politieke film worden, vertelden de makers na een succesvolle première op het Sundance festival afgelopen januari. Een roadtrip van twee oude vrienden die elkaar opnieuw leren kennen – dat was het simpele uitgangspunt van documentaire Will & Harper. Een van hen is zo beroemd dat hij zijn gezicht half grappend als ‘money maker’ aanduidt: comedian Will Ferrell begon in de jaren negentig bij tv-programma Saturday Night Live (SNL) en groeide uit tot een geliefd filmacteur, dankzij melige, ontregelende rollen in Elf (2003), Anchorman (2004) en Blades of Glory (2007). In Barbie (2023) speelde Ferrell de oenige baas van Mattel.

Steele is schrijver voor tv, en was op de burelen van SNL de eerste die zag dat het misschien best iets kon worden met de boomlange, tikkeltje vreemde Ferrell. Sindsdien zijn hun levens en carrières aan elkaar verbonden, met als voornaamste dynamiek het aan het lachen krijgen van de ander. Serieuze gesprekken waren minder aan de orde – maar nu is dat toch echt nodig, willen ze hun vriendschap op eerlijke basis kunnen voortzetten. Tijdens de pandemie stuurde Steele een e-mail waarin ze haar transitie aankondigde. Steele’s geboortenaam Andrew was nu ‘een dode naam’; Steele was een vrouw en ze heette Harper, naar schrijver Harper Lee.

Ferrell – openlijk Democraat, maar voorheen niet vies van homofobe grappen – is aanvankelijk vooral verbaasd. Waar komt dit vandaan, wat schuilt erachter? Hoelang heeft Steele naar deze beslissing toegeleefd? En hoe gaat het nu verder – gaat Steele opeens wijn drinken in plaats van bier? Moet Ferrell op zijn woorden gaan letten?

Deze en zoveel andere, voor mensen die de transitie van een dierbare van dichtbij meemaken herkenbare vragen komen op kabbelend tempo aan de orde tijdens een autoreis van zestien dagen, van New York naar Californië, waarin Steele ook de wateren test wat betreft oude liefhebberijen als het bezoeken van sportwedstrijden en ranzige bars. Kan dat veilig als trans vrouw – en dan niet alleen in New York, waar het tweetal de reis aftrapt met een vrolijk etentje met de SNL-collega’s, maar ook in staten waar in hoog tempo anti-trans-wetten worden doorgevoerd?

De film blijft ons het antwoord in zekere zin schuldig, want met een cameraploeg én de star power van Ferrell als buffer durft Steele zich – terecht – vrijer in het openbaar te bewegen dan alleen. Je zou kunnen zeggen dat de vriendelijkheid waarmee ze ook op potentieel gevaarlijke plekken wordt bejegend wordt afgedwongen door de grote clown in haar kielzog; zelfs de gouverneur van Indiana haalt stoïcijns de schouders op als Ferrell zijn vriendin introduceert bij een sportwedstrijd. Toch vindt Ferrell na afloop dat hij heeft gefaald. Glimlachend met deze oerconservatief op de foto, onbedoeld onderdeel van politiek vertoon – in plaats van de gouverneur een scherpe vraag te stellen.

Het meest wrange moment komt in Texas. In een steakhouse zet Ferrell in Sherlock Holmes-kostuum met veel bombarie het mes in een gigantisch stuk vlees, met de bedoeling het in één uur op te eten; dan is het gratis. Steele zit tegenover hem, om hen heen worden de telefoontjes getrokken, en opeens lijkt de sfeer om te slaan. Een bombardement aan trans-haat op X vormt achteraf het virtuele bewijs dat ze hier helemaal verkeerd zaten. Opnieuw is Ferrell het meest aangedaan; als vriend en beschermer van Steele schoot hij tekort.

Steele’s vroegere depressies en zelfhaat komen uitgebreid aan bod tijdens de intieme gedeelten van de reis, waarin ze echt met z’n tweeën zijn en meanderend hun gedeelde geschiedenis bijwerken. Klapstoeltjes erbij, koud bier: vertel maar. Ferrell blijft vragen stellen. Hoe ís dat nou, borsten hebben?


Geblokkeerde Russische propaganda toch beschikbaar in Nederland

De Nederlandse complotsite Frontnieuws besteedt op 7 september aandacht aan uitspraken van Dmitri Medvedev. De voormalige Russische president zou op Telegram hebben gezegd dat het niet zoveel uitmaakt wie de Amerikaanse presidentsverkiezingen wint, de „vergaande” Amerikaanse sancties tegen Rusland zullen toch van kracht blijven.

Frontnieuws staat vol met desinformatie, variërend van complottheorieën over vaccins en de zogenaamde Great Reset tot nepnieuws over de oorlog in Oekraïne. Je vraagt je bij het lezen van de vele ongerijmde artikelen af: hoe verzinnen ze het? Over het artikel met de uitspraken van Medvedev hoefde Frontnieuws zich echter niet het hoofd te breken, omdat het rechtstreeks is overgenomen en vertaald van de Russische propagandazender RT (voorheen: Russia Today). Zelfs de koppen boven beide artikelen – „Russia sanctions will stay… until US collapses – Medvedev” en „Russische sancties blijven… tot VS instort – Medvedev” – zijn identiek. Het artikel op Frontnieuws verscheen slechts een paar uur na de publicatie van RT.

Dat een Nederlandse website RT-artikelen overneemt is opmerkelijk omdat de door het Kremlin gefinancierde tv-zender en propagandasite in de Europese Unie wordt geblokkeerd. RT werd in 2005 gelanceerd met als doel „tegenwicht te bieden op de door het Westen gedomineerde media”. Maar veel Westerse landen beschouwen RT als één van de belangrijkste wapens in Poetins informatieoorlog. Terwijl Rusland volhoudt dat RT in het rijtje van BBC en France 24 thuishoort, wordt RT gezien als het hart van de desinformatiecamapagne van het Kremlin dat als doel heeft twijfel te zaaien in Westerse democratieën en deze te destabiliseren.

Het door Frontnieuws vertaalde bericht staat niet op zichzelf. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de in 2022 ingestelde blokkade op allerlei manieren wordt omzeild. Niet alleen worden RT-verhalen door tal van vaak extreemrechtse sites vertaald, ook noemen onderzoekers de technische uitvoering van de blokkade door internetproviders „op alle niveaus inconsistent”.

RT kwam in 2017 in opspraak toen de Amerikaanse regering een rapport uitbracht waarin stond dat de nieuwszender, samen met het Russische persbureau Sputnik, een sleutelrol speelde in het verspreiden van nepnieuws over de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Onjuiste berichten van RT, ontworpen om verdeeldheid te zaaien omtrent de verkiezingen, werden opgepikt op sociale media, met als gevolg dat deze duizenden keren werden gedeeld op Facebook en Twitter.

Illegale beïnvloedingsoperaties

Meta, het moederbedrijf van Facebook, Instagram en WhatsApp, besloot vorige maand Russische staatsmedia op al haar platformen te verbieden wegens „illegale beïnvloedingsoperaties”. Meta is relatief laat met deze blokkade. De Europese Commissie blokkeerde RT direct na de Russische inval in Oekraïne en YouTube volgde al snel daarna met een verbod voor RT en andere Russische staatsmediasites om video’s op het platform te plaatsen.

Het blokkeren en verbieden van kanalen als RT moet ervoor zorgen dat Russisch nepnieuws het publieke debat niet bereikt en onjuiste informatie geen eigen leven gaat leiden. Maar het Europese verbod op deze propagandasites bereikt niet dit gewenste effect, volgens een onderzoek van Stichting Internet Domeinregistratie Nederland (SIDN), de beheerder van .nl-domeinnamen. Lidstaten en internetproviders blokkeren de sites van RT „op inconsistente wijze” en gebruikers kunnen „betrekkelijk eenvoudig toegang krijgen tot door gesanctioneerde entiteiten verstrekte informatie”. Providers blijken nieuwe domeinnamen waarop kopieën van RT verschijnen niet te blokkeren. „Een paar maanden nadat de EU RT aan de gesanctioneerde organisaties had toegevoegd, doken er verschillende domeinnamen op waarop de inhoud van rt.com en de lokale versies ervan werd gespiegeld, waardoor gebruikers een eenvoudig alternatief voor de geblokkeerde websites kregen”, aldus het onderzoek.

Bovendien wordt de blokkade niet centraal gecoördineerd en ligt de verantwoordelijkheid ervoor bij de lidstaten zelf. „Hierdoor varieert de mate van blokkering sterk, zowel tussen als binnen individuele EU-lidstaten.”

Telefoonboek van het internet

Maar zelfs wanneer een lidstaat erin slaagt alle domeinnamen waarop RT verschijnt te blokkeren, zijn deze blokkades voor gebruikers makkelijk te omzeilen. Dit kan dankzij een VPN (Virtual Private Network), die zorgt voor een beveiligde, versleutelde en anonieme verbinding tussen de gebruiker en het internet.

De onderzoekers wijzen op nog een manier om de blokkade te omzeilen, door een andere DNS-server te gebruiken. Het Domain Name System (DNS) is een soort telefoonboek van het internet waarin IP-adressen aan domeinnamen worden gekoppeld. Wie gebruik maakt van bepaalde, publieke DNS-servers kan wél toegang krijgen tot geblokkeerde domeinnamen. Zowel op de redactie van NRC als via het netwerk van cybersecuritybedrijf Fox-IT blijkt rt.com hierdoor gewoon bereikbaar.

Zowel op de redactie van NRC als via het netwerk van Fox-IT blijkt RT gewoon bereikbaar

Het Europese verbod weet een groep gemiddelde internetgebruikers wel weg te houden, zegt Sander Dorigo van Fox-IT. Net als bijvoorbeeld de blokkade van illegale downloadsite The Pirate Bay deels succesvol is. „Je komt nu niet meer toevallig op RT, maar de actieve gebruiker zit er met een beetje zoekwerk zo op. Argeloze voorbijgangers worden minder snel in de fabeltjesfuik gezogen, in dat opzicht slaagt de blokkade wel”, aldus Dorigo.

Toch vinden RT-berichten alsnog hun weg naar het publieke debat. Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam, het German Marshall Fund en het Institute for Strategic Dialogue ontdekten dat talloze extreemrechtse complotsites de berichten van RT meestal letterlijk vertaald overnemen, precies zoals Frontnieuws in september met het bericht over Medvedev deed. Het verschilt per site én per bericht in hoeverre de makers duidelijk maken dat het artikel rechtstreeks van RT komt. Zo meldt Dissident, een vergelijkbare complotsite, naast eigen en ingezonden artikelen ook vertalingen te plaatsen. De Europese Commissie heeft laten weten dat ook het moedwillig omzeilen van de blokkade verboden is.

De onderzoekers vonden niet alleen ruim drieduizend gekopieerde RT-artikelen op ruim driehonderd Europese websites, maar ook exacte kopieën van RT-artikelen op mediakanalen die verbonden zijn aan Hezbollah en regeringen van Cambodja, Nigeria, Iran en Jemen. Het aan de Universiteit van Leiden verbonden factcheck-initiatief Nieuwscheckers stelt dat complotsites vaak nog extremere, polariserende desinformatie toevoegen aan RT-berichten.

Witgewassen verhalen

Complotsites als Frontnieuws hebben een substantieel bereik. De site dook voor het eerst op in 2020 en wordt gezien als de opvolger van de extreemrechtse blog Fenixx.org, die kort daarvoor verdween. Deze blog werd veel bezocht, onderzoek gepubliceerd door Amsterdam University Press stelt dat Fenixx voorafgaand aan de verkiezingen in 2019 bijna hetzelfde engagement op Facebook had voor politieke nieuwsberichten als NRC. Frontnieuws is op Facebook niet actief, maar plaatst wel dagelijks zo’n tiental berichten op VKontakte (het Russische alternatief voor Facebook) onder de naam Fenixx News. Het Telegramkanaal van Frontnieuws heeft bijna 13.000 volgers en de berichten op het kanaal worden gemiddeld zo een 3.000 keer gezien. Ook hebben ze een nieuwsbrief die naar eigen zeggen 18.000 abonnees heeft.

Via sites als Frontnieuws, podcasts en andere platforms komt de desinformatie van RT alsnog in het publieke debat terecht. Het is voor socialemediaplatforms lastig deze „witgewassen” verhalen te verwijderen, zegt Richard Rogers, hoogleraar Nieuwe Media en Digitale Cultuur aan de Universiteit van Amsterdam en één van de onderzoekers van het bovengenoemde rapport. „Invloedrijke conservatieve figuren in de VS, zoals Donald Trump en zijn entourage, nemen herverpakte berichten van RT over. Het verwijderen van deze berichten, ondanks dat de bron te herleiden is naar RT, ligt voor de platforms politiek gevoelig en zal vanuit de conservatieve hoek bestempeld worden als censuur.”


Gevallen rector Van Krieken botst met de Gelderlander over ‘tendentieuze berichtgeving’ in MeToo-zaak

„Als u het als hetze heeft ervaren”, zegt hoofdredacteur Joris Gerritsen van de Gelderlander, „dan spijt mij dat. Maar dat was het niet.”

Han van Krieken was tot vorig jaar september rector magnificus van de Radboud Universiteit. Tot de Gelderlander, vlak voor het honderdjarig jubileum van de universiteit, een klacht uit 2017 over hem boven water haalde. Die was wel in het jaarverslag opgenomen, maar een jaar te laat. Bovendien gebeurde dat anoniem: het betrof een niet-publieke berisping. Doofpot? Geenszins, volgens het College van Bestuur. Maar zijn positie, schatte Van Krieken in, werd onhoudbaar.

Een jaar later, vrijdagmiddag, treffen de gevallen rector en de krant elkaar in het zittingszaaltje van de Raad voor de Journalistiek, op een bedrijventerrein in Amsterdam Zuidoost. Van Krieken beklaagt zich over twee artikelen van de Gelderlander. Media die bij de Raad aangesloten zijn, vrijwel alle grote journalistieke redacties, moeten oordelen over onzorgvuldige berichtgeving in hun publicatie te vermelden.

Schriftelijk beklag

Van Krieken heeft pas na een gesprek met Gerritsen in januari – „een goed gesprek, maar we waren het oneens” – schriftelijk beklag gedaan bij de krant. Dat is een vereiste om een procedure bij de Raad voor de Journalistiek aanhangig te maken. Gevolg is dat hij volgens de gestelde termijnen van de Raad nog slechts twee ogenschijnlijk onbeduidende berichten van begin 2024 kon aanvechten.

Toch hoopt hij dat de Raad de gehele berichtgeving alsnog in ogenschouw neemt. De „onzorgvuldige, tendentieuze en eenzijdige” berichtgeving van eerder komt namelijk via „suggestieve steekwoorden” in de twee stukjes terug, zegt hij. De raadsvoorzitter uit de hoop dat Van Krieken „met realistische verwachtingen zometeen naar huis keert”.

De twee gewraakte stukjes stonden in het regiokatern Rijk van Nijmegen. Eén betreft het nieuws dat Van Krieken de Zilveren Waalbrugspeld krijgt. De ander gaat over een Duitse carnavalsvereniging die aan de Radboud een onderscheiding uitreikte en daarbij de teruggetreden rector magnificus trof. De auteur van één van de stukjes, journalist Daan Riekens, zit er zwijgend bij. Het gaat amper over zijn werk.

Immateriële schade

Van Krieken laat het na deze zaak rusten. Hij beschrijft, met zijn vrouw naast hem, vooral immateriële schade. De buren wilden zijn pakjes niet meer aannemen, zegt hij, maar serieuzer is dat hij een baan misliep en dus vroegtijdig vertrok als rector. Afgelopen maand trad hij aan als vicevoorzitter van ZonMw, een publieke financieringsinstelling voor innovatie in de zorg. Hij is niet meer boos, „wel teleurgesteld”. Er worden handen geschud bij binnenkomst en ter zitting is de interactie ontspannen. Zoals wanneer Van Krieken het over „communisten” heeft. „Pardon: ik bedoel columnisten. Dat zijn natuurlijk geen communisten.” „Zou kunnen”, grapt Gerritsen. Zijn redactie zetelt in Nijmegen, bijgenaamd ‘Havana aan de Waal’

Er was dus geen hetze tegen Van Krieken, stelt de Gelderlander. „Maar er is wel een dynamiek ontstaan”, volgens Gerritsen. Van Kriekens vertrek was nieuws, de festiviteiten bij het jubileum werden aangepast. Een reeks artikelen volgde. Gerritsen: „Ik sta achter alle berichtgeving.” En er is altijd belangstelling geweest voor een interview met Van Krieken, over zijn kant van het verhaal, zegt hij. „Nog steeds.”

Die acht dat inmiddels niet uitgesloten, maar Van Krieken mist vertrouwen in de krant. „Ik ben blij met het stukje excuses dat net kwam. Maar de lezer van de Gelderlander weet nog steeds niet waar de kwestie over ging.” Bij Joost Klein, die wegens intimidatie bij het Songfestival werd gediskwalificeerd, was het voor de Gelderlander juist wel „heel belangrijk om te weten wat er was gebeurd”, zegt Van Krieken. Tot op heden heeft de Gelderlander dat niet in detail gemeld.

Via andere media is inmiddels duidelijk wat zijn opmerkingen tegen de vrouw waren. Zij was een ondergeschikte die exposeerde op een kerstmarkt. Van Krieken liep langs en zei over een tas: „Is die gemaakt van je poes?”. Volgens hem was dat een verwijzing naar een kunstwerk van Tinkebell, die haar kat ooit tot een tas verwerkte. Over een beeldje van een vrouwentorso zei hij: „Is dat jouw lichaam?” Had hij niet moeten doen, vindt hijzelf. Hij aanvaardde de berisping.

De Gelderlander beschouwt wat er gezegd is door Van Krieken als een „hij/zij-discussie”, zegt Gerritsen. „Dat is het nou juist niet”, zegt Van Krieken, heel even fel. Al direct legde hij zich bij de lezing van de klaagster neer. „Maar dit gaat over hoe het ervaren is. Zij heeft dat dit voor haar voelt als seksueel grensoverschrijdend”, zegt Gerritsen. „Als u dat nou zo had opgeschreven”, zegt Van Krieken: „Dan hadden we al deze ellende niet.”

De uitspraak volgt, naar verwachting, binnen acht weken.

<dmt-util-bar article="4868250" headline="Gevallen rector Van Krieken botst met de Gelderlander over ‘tendentieuze berichtgeving’ in MeToo-zaak” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/10/04/gevallen-rector-van-krieken-botst-met-de-gelderlander-over-tendentieuze-berichtgeving-in-metoo-zaak-a4868250″>

Duurzaam bouwen en de val van een worstelbaas: dit zijn de mediatips voor dit weekend

Hoognodig natuurherstel

Vorig jaar verscheen de Nationale Aanpak Biobased Bouwen. In dat rapport stelt de Rijksoverheid het doel dat in 2030 minstens 30 procent van het bouwmateriaal in 30 procent van de nieuwbouw ‘biobased’ moet zijn. Want biobased bouwen is een mes dat aan drie kanten snijdt: minder uitstoot van stikstof en CO2 in de bouw, meer omschakeling van veeteelt naar akkerbouw op het platteland en tegelijkertijd hoognodig natuurherstel.

Wat betekenen deze doelen in de praktijk? In de Tegenlicht-aflevering ‘Bouwen met de boer’ komen mensen en gebouwen aan bod die laten zien hoe biobased bouwen succesvol kan zijn. Zo telen Luc en Wout de Wit in Utrecht onder meer hennep, waarmee ze biobased tiny houses bouwen.

André Waardenburg

De val van een worstelbaas

De beruchte zakenman Vince McMahon maakte van de Amerikaanse showworstelorganisatie World Wrestling Entertainment (WWE) een miljoenenbedrijf. Worstelaars als Dwayne ‘The Rock’ Johnson en John Cena werden grote sterren. McMahon werd ook een personage in de shows van WWE. Daar speelde hij een schreeuwende baas die constant affaires had met vrouwelijke medewerkers. De echte McMahon overleefde veel schandalen, maar moest vertrekken na beschuldigingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Deze intrigerende docuserie toont hoe McMahon zijn bedrijf op meedogenloze wijze opbouwde en hoe hij uiteindelijk ten val kwam. Naast journalisten en McMahon zelf komen oude sterren als Hulk Hogan aan het woord.

Thijs Schrik

Zelda als heldin

Hoewel de reeks The Legend of Zelda heet, speelde de titulaire prinses Zelda zelden de hoofdrol. Daar komt met het nieuwe Echoes of Wisdom verandering in. Waar de gebruikelijke held vecht met zwaard en schild, gebruikt Zelda een toverstaf om vijanden te verslaan en puzzels op te lossen. Met je toverkracht maak je bijna ieder object na, wat creatieve probleemoplossing stimuleert. Ravijn waar je niet overheen kan? Tover drie bedden en stapel ze als brug op elkaar. Richeltje te hoog? Maak een spinnetje die een webtouw voor je omhoogschiet. Daarmee leunt Echoes of Wisdom op het creatieve bouwsysteem van de meest recente Zelda, wat hier is gegoten in een stijltje dat doet denken aan de eerste games uit de reeks. Een fijne mix van oud en nieuw.

Bastiaan Vroegop

Museum met vervalste kunst

Tijdens de Maand van de Geschiedenis, die als Thema ‘Echt Nep!’ heeft, komt OVT elke zondag live tot ons vanaf een mooie, bijzondere plek. Deze zaterdag: Museum Valse Kunst in Vledder. Dit museum, opgericht door Henk en Erna Plenter, ontstond nadat zij bij het aankopen van kunst diverse malen bedonderd werden. Ze besloten om de gekochte vervalsingen in een museale context te presenteren. Er hangt een door meestervervalser Geert Jan Jansen vervalste Matisse, er staat zelfs een vervalste Rietveldstoel. Wat beweegt vervalsers eigenlijk, en hoe gaan ze te werk? Daarnaast is er in Valse Kunst nu een expositie te zien van door kunstmatige intelligentie gecreëerde kunst. Uiteraard zijn er tegen dit decor van nepschilderijen ook andere historische actualiteiten te horen.

Vincent Bijlo


Vrij Nederland verbouwd, maar niet verbeterd

Vrij Nederland maakt een frisse herstart. Afgelopen donderdag werd het vernieuwde maandblad feestelijke gelanceerd in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Volgens de nieuwe hoofdredacteur en uitgever Sander Heijne schreeuwt juist deze tijd om een progressief opinieblad. Andere nieuwsmedia dan de zijne zijn volgens hem niet in staat om de opkomst van extreemrechts in Nederland te onderkennen en te bestrijden.

Begonnen als illegaal verzetsblad in de Tweede Wereldoorlog, beleefde het lijfblad van de linkse intelligentsia zijn gloriejaren in de jaren zeventig en tachtig, met toonaangevende reportages, columns en interviews, en oplages die boven de honderdduizend uittorenden. Sindsdien liepen de lezers langzaam weg. In de afgelopen vijftien jaar daalde de betaalde oplage van 45.000 naar 13.000 en leed het blad een verlies van negen miljoen euro. Reden waarom uitgever DPG het blad dit jaar afstootte door het in een aparte stichting onder te brengen, onder leiding van Sander Heijne. Het grote verschil met de vorige pogingen tot reanimatie: dat waren vooral bezuinigingsrondes, terwijl Heijne nu een vertrekpremie van twee miljoen euro meekrijgt zodat hij kan investeren in bijvoorbeeld het aannemen van nieuwe mensen.

Naast de dagelijkse en wekelijkse online verspreiding verschijnt maandelijks een papieren tijdschrift. In die laatste uiting moeten langere, verdiepende beschouwingen komen, veel cultuur, en iedere maand een vast thema. Het nieuwe Vrij Nederland moet minder elitair en meer „streetwise” worden dan concurrent De Groene Amsterdammer.

Laat ik maar meteen de pleister eraf rukken: dat alles is nog niet gelukt. Het nieuwe maandblad heeft een onaantrekkelijke cover – met de kaart van Nederland in zwart silhouet op een wit vlak. De inhoud is een onoverzichtelijke, lange stroom van vooral columns en rubrieken. Geen lange beschouwingen, vrijwel geen cultuur. Het thema ‘(On)vrij’, dat een derde van het nummer vult, wordt zeer breed ter hand genomen. Keuzestress, Wilders, West-Papoea, verslaving, een clownscursus in Parijs? Nee, ik zie geen verband. Gemarteld worden door het Indonesische leger is iets anders dan overweldigd worden door het aanbod in de elitaire sportschool Saints & Stars. Op deze manier hol je het toch al brede thema uit.

Waar ik eigenlijk op had gehoopt was dat Vrij Nederland mij zou trakteren op prikkelende, nieuwe inzichten over de opkomst van radicaalrechts en daarmee gepaard gaande hetze tegen migranten. Maar de beschouwing over Wilders van Thijs Broer bakt alleen oude kliekjes op (weer die Droomvlucht). Dat de Partij van de Vrijheid geenszins naar vrijheid streeft, zoals hij betoogt, lijkt me een open deur.

Vergeten door te vragen

Voorin staat een interview met VDD-Kamerlid Ulysse Ellian die onweersproken poneert dat de islam een groot gevaar voor Nederland vormt. Wanneer je een VVD’er interviewt, lijkt me momenteel maar één vraag van belang: waarom zit de liberale partij in de regering met de PVV? Omfloerst wordt die vraag wel gesteld, waarop Ellian antwoordt: „Ik probeer zelf niet al te veel stil te staan bij deze samenwerking.” Een onthullend antwoord, dat schreeuwt om doorvragen. Wat niet gebeurt.

Oké, het is een opinieblad, maar na de lange stroom voor de hand liggende meningen, was ik blij verrast dat er eindelijk een reportage langs kwam. De drie reportages in dit nummer – over de omgang van de politie met verwarde personen, over mensen die geen advocaat kunnen betalen, en over onderdrukking in West-Papoea – zijn de hoogtepunten deze maand, alleen al omdat je er iets van opsteekt.


Versterk de democratische rol van de journalistiek, zegt de WRR

Nederland heeft een nieuw mediabeleid nodig waarin de democratische rol van de journalistiek centraal staat. Want door de opkomst van sociale media, zoekmachines en andere internetplatforms staan traditionele media zoals kranten, radio en televisie onder druk, en daarmee ook de kwaliteit van de informatievoorziening en het publieke debat. Om de journalistiek te waarborgen en ervoor te zorgen dat die zijn democratische rol kan blijven vervullen, is een ander regeringsbeleid nodig. Dat schrijft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in het onderzoeksrapport ‘Aandacht voor Media’ dat donderdag is gepresenteerd.

In dit lijvige rapport onderzoekt de WRR de werking van het huidige media-ecosysteem en wat dit betekent voor de wijze waarop de media hun democratische rol vervullen. „Een democratie functioneert bij de gratie van geïnformeerde burgers”, schrijven de onderzoekers. Maar burgers krijgen hun informatie steeds vaker via sociale media, zoekmachines en voorgeprogrammeerde smartphones in plaats van traditionele kanalen. En daar maakt journalistiek een allengs kleiner deel uit van het totale informatieaanbod, dat in toenemende mate wordt gedreven door commerciële en politieke belangen. Het rapport spreekt in dat verband van „gestage verdringing” van journalistieke content, waardoor „de democratische kwaliteit van de informatievoorziening” onder grote druk staat.

Oude infrastructuur

Het Commissariaat voor de Media waarschuwde deze dinsdag ook al dat „de vitaliteit van onze democratie” in het gedrang komt door de opkomst van grote internetplatforms. De mediatoezichthouder onderzocht de nieuwsconsumptie van jongeren, en concludeerde dat betrouwbare nieuwsmedia jongeren moeilijker bereiken op sociale media. Traditionele nieuwsmedia zouden daarom gestimuleerd moeten worden om meer actief te worden op platforms als TikTok en Instagram.

Volgens de WRR sluit het huidige mediabeleid niet genoeg aan bij de digitalisering en platformisering van de publieke ruimte. „De overheid acteert vanuit de oude infrastructuur, voortbouwend op niet meer passende kaders, aangevuld met telkens nieuwe aanpassingen, vooral waar het de regulering van platformbedrijven betreft”, schrijft de raad. Om daar verandering in te brengen, doet de WRR in het rapport vier aanbevelingen.

De eerste aanbeveling: maak maximaal gebruik van wet- en regelgeving om een betrouwbare en veilige informatieomgeving te realiseren. Daarbij denkt de WRR vooral aan regelgeving die de Europese Commissie de afgelopen jaren heeft geïntroduceerd, zoals nog dit jaar de European Media Freedom Act. „Die Europese regelgeving moet in Nederland ook handen en voeten krijgen”, zei projectcoördinator Erik Schrijvers bij de presentatie van het rapport. Hij gaf enkele voorbeelden, zoals het reguleren van socialemedia-influencers en de invoering van richtlijnen voor de overname van mediabedrijven. „Die regelgeving gaat natuurlijk niet alles oplossen”, zei Schrijvers erbij. „Maar dit is het beste wat we nu hebben en daarom moeten we er ook snel mee aan de slag.”

Betrouwbare informatie

De tweede aanbeveling is om informatie die van belang is voor de democratie prominent zichtbaar en makkelijk vindbaar te maken. „In het rapport signaleren we dat het vooral commerciële partijen zijn die sturen wat we zien”, aldus Schrijvers. „Bij zoekmachines staat de betrouwbaarste informatie vaak niet bovenaan, en ook niet van de originele bronnen, maar resultaten waar het beste een advertentie bij past.” De WRR pleit ervoor dat de overheid techbedrijven dwingt om betrouwbare informatie beter zichtbaar te maken, zoals ook gebeurde tijdens de pandemie.

De derde aanbeveling is het versterken van de lokale en regionale journalistiek. Want vooral op lokaal en regionaal niveau hebben media het financieel moeilijk. Het aantal titels is aanzienlijk minder geworden, waardoor de controle op het lokale bestuur in het gedrang komt. Daarom heeft de overheid de afgelopen jaren al tientallen miljoenen gestoken in het versterken van lokale media. Het kabinet investeert vanaf 2026 structureel 16 miljoen euro extra in lokale omroepen. Daarover zegt de WRR: denk opnieuw na hoe je dat wil doen, want het geld gaat vooral naar omroepen, terwijl ook kranten en andere journalistieke media steun nodig hebben.

Foto Koen van Weel / ANP

De laatste aanbeveling is om gebruikers te stimuleren verantwoordelijkheid te nemen voor hun rol in het nieuwe media-ecosysteem. Daarbij is met name een rol weggelegd voor het onderwijs, waar mediawijsheid al deel uitmaakt van het lespakket. Maar de onderzoekers vinden dat daarbij de nadruk te veel ligt op het herkennen van desinformatie. „Burgers, politici en overheid zijn niet slechts passieve nieuwsconsumenten, maar ook actieve verspreiders van informatie”, aldus Schrijvers. „Dat betekent wat ons betreft dat ook een deel van de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het debat en de informatievoorziening bij hen ligt.”

Hoe verhoudt dat zich tot het huidige politieke klimaat? Want de regering bevat ook een partij die journalisten in het verleden „tuig van de richel” (PVV-leider Geert Wilders) noemde. De WRR ziet ook dat „er geluiden zijn die het institutionele wantrouwen aanwakkeren”, zei onderzoeker Alyt Damstra bij de presentatie. „We vinden dit een zorgelijke ontwikkeling. Je wilt het vertrouwen in democratische instituties bevorderen in plaats van ondermijnen.”

Lees ook

‘Traditionele media bestaan straks niet meer’, zegt deze mediawetenschapper

Martin Andree: ‘Op zeker moment zijn we   gaan accepteren dat het internet en Big Tech synoniemen zijn’


Veelstemmige blik op het koloniale verleden

De een klampt zich vast aan de kleurrijke verhalen van oma, de ander barst in tranen uit op een Balinees vliegveld, en een derde spant zich in om doorwerkend trauma te ontmantelen. In de podcast Radio Pedis spreken Neal Petersen en Malou Holshuijsen jonge Nederlanders over hun wortels in Indonesië. Al na de eerste afleveringen is duidelijk: er is geen eenduidige ervaring op deze generatie te plakken. Er zijn wel degelijk overeenkomsten: de meesten hebben te maken gehad met een vorm van discriminatie, of verbazen zich over een gebrek aan kennis over dit deel van de Nederlandse geschiedenis – ook bij henzelf.

Maar er zijn ook grote verschillen tussen de gasten. In hoe het koloniale verleden doorwerkte in hun opvoeding bijvoorbeeld (spreek je je uit of hou je je in?), in de beleving van die wortels (ben je trots, in tweestrijd, voel je überhaupt connectie?), of in hun verwachtingen van de toekomst (kijk je terug of vooruit?). Radio Pedis is een uitgelezen kans om te leren wat lang niet altijd in schoolboeken staat: een veelstemmige blik op Nederlandse geschiedenis.


Wat als je net als een kat negen levens had?

Wat als je negen levens had, zoals volgens sommigen een kat heeft? Zou je andere keuzes maken? Andere kansen krijgen? Tot andere inzichten komen? De Vlaamse acteur Yassine Ouaich is als kind al bezig met deze vraag. Als Vlaming met een Marokkaanse achtergrond, leert hij al jong, word je continu geconfronteerd met anders zijn. Anders dan je ouders, die niet altijd weten of begrijpen hoe je je dagen vult, en anders dan op school, waar ze vragen „hoe doen jullie dat thuis?” Het pad dat voor je ligt, ziet hij, is bezaaid met onbegrip, misverstanden, en specifieke verwachtingen. Toch moeten er vele manieren zijn om het te bewandelen: via zijpaden of omwegen, langs valkuilen en obstakels, met of zonder masker.

Was het Ouaich anders vergaan, vraagt hij zich af, als hij in de voetsporen van imam Khalid Benhaddou, kunstenaar Jaouad Alloul of voetbalster Ibtissam Bouharat was getreden? Als hij de stappen van regisseur Adil El Arbi of schrijfster Aya Sabi had gevolgd? De podcast De 9 levens van Yassine is een speels en fascinerend gedachte-experiment, dat tien boeiende levens (inclusief dat van Ouaich zelf) kwetsbaar dichtbij brengt en dat prikkelt om je eigen levenskeuzes nog eens onder de loep te nemen.


Op de helse set van een superheldenfilm in ‘The Franchise’

De vraag die de ‘creatieven’ op de filmset bekruipt: werken ze in een droomfabriek of een abattoir waar dromen komen sterven? Ze werken 117 draaidagen aan superheldenfilm Tecto: Eye of the Storm voor Maximum Studios. En staan van alle kanten onder druk: budget, studiobonzen, fans, de pers, interne conflicten. De studio wil sluikreclame voor Chinese tractors. De pers kreeg lucht van ongepast commentaar. Public relations eist sterke vrouwen in de film: de ‘sausage party’ moet een ‘clam jam’ worden. De onzekere hoofdrolspeler Adam heeft huidproblemen omdat hij zijn groeihormonen („It gave me bitch tits”) verving door een experimenteel kankermedicijn gemixt met een middel om schapen op te bulken.

De komische serie The Franchise gaat over het maken van een superheldenfilm. De betrokkenen worden continu gedwongen tot chaotische improvisatie. Er heerst een ondergangsstemming: het grote publiek lijkt klaar met superhelden. Toch is het in deze ‘werkplek-komedie’ ieders intentie iets goeds te maken, ook als je het moet doen met superhelden als het Weekdier of de Gorgelaar, die dodelijk slijm uitspuugt.

Drijvende krachten achter The Franchise zijn Sam Mendes, regisseur van twee James Bond-films, en schrijver-regisseur Armando Iannucci, bekend van politieke tv-series als The Thick Of It en Veep. Het duo werkte ooit samen in het Londense theater Donmar Warehouse en bleef bevriend. Toen Mendes tijdens een diner sterke verhalen over James Bond vertelde, bedacht Ianucci dat er een serie inzat. Niet over 007, maar over een superheldenfilm, Hollywoods dominante filmgenre.

Iannucci schreef de serie met liefde voor het genre, vertelt hij via Zoom. Hij verzamelde als jongen stripboeken van Marvel, schreef zelfs een Spider-Man en een Daredevil-boekje. Ervaring met Hollywood-blockbusters heeft hij niet en dat laat hij graag zo. „Zo’n filmmachine is gigantisch, weinig mensen hebben de juiste instelling en visie om zo’n beest uit je hand te laten eten. Sam Mendes kan dat, Christoper Nolan, Ridley Scott. Zij laten zich niet intimideren door zo’n studiomachine.”

De Duitse arthouseregisseur Eric wel. Hij is in The Franchise ingehuurd voor superheldenfilm Tecto, schermt te pas en te onpas met zijn Gouden Luipaard van Locarno, maar zwalkt tussen pretentieuze uitbarstingen en opportunisme. Halverwege gunt de studio hem een artistieke sterfscène als ‘een suikerklontje voor de ezel’: in de montage snijden ze dat er wel weer uit.

De Duits-Spaanse acteur Daniel Brühl (46) speelt Eric. „Ik regisseerde zelf een film (Nebenan, 2021) waar ik trots op ben, maar die helaas bijna niemand zag”, zegt hij. „Maar ik begrijp Erics honger om iets bijzonders te maken.”

Beeld Colin Hutton, HBO

Ramp

Als acteur heeft Brühl ervaring met superheldenfilms: voor Marvel speelde hij baron Helmut Zemo in een Captain America-film en -serie: een wrokkige intrigant met een mal Oost-Europees accent. Hij speelde ook in een franchisefilm die faliekant mislukte. De naam daarvan wil Brühl niet noemen, maar je denkt al snel aan het fiasco The King’s Man uit 2021. Brülh: „De film was een ramp vanaf dag één, een enorme shit show. Je begint zo’n project met passie en toewijding en voorbereiding en verwachtingen, maar ziet meteen de miscommunicatie: hier klopt iets niet. Dan worden de scheurtjes breder en zakt de kolos als een kaartenhuis in elkaar. Je moet door met de scherven, hoewel je er niet meer in gelooft. Er staat teveel geld op het spel.”

„Ik ging tijdens die opnames veel sporten om niet gek te worden en zag mijn trieste kop dan in de spiegel. De opnames worden een gevangenisstraf, je kerft de dagen in je celmuur. Diep deprimerend, maar met normale mensen kun je er niet over praten. Die zeggen: hallo, je krijgt een geweldig salaris om in een mal pak wat teksten op te lepelen. Hoe erg is dat?”

Iedereen denkt dat je in een superheldenfilm staat voor het geld, niet voor de kunst, stel ik. Brühl: „Eerlijk gezegd vond ik het maken van een superheldenfilm creatief erg bevredigend. Het is niet simpel, want juist omdat alles zo overdreven is moet je het echt voelen, de zaken heel serieus nemen. Anders werkt het niet.

„Je bent uitgenodigd in een gigantisch pretpark, je tegenspelers zijn beroemde, zeer getalenteerde acteurs, de crew bestaat uit de beste professionals. Je draagt een bizar kostuum, hangt aan draden voor een groen scherm, moet met een mal accent praten. Dan kijk je om je heen en denk je: gaat dit werken? Nee toch? En dan zie je het eindresultaat: het werkt toch!”

Voelen fans van het superheldengenre zich niet beledigd door deze satire? Brühl betwijfelt dat. „Wat me bevalt, is dat de hoofdrolspeler Daniel is, de eerste assistent-regisseur is. De belangrijkste man op de set vaak, die zorgt dat alles werkt. Daniel is zelf een fan, net als de mensen met wie ik werkte bij Marvel. Heel onroerend, zonder rode loper maken zij krankzinnige uren voor best weinig geld omdat ze idolaat zijn van superhelden. Toch denk ik dat zij best om The Franchise kunnen lachen.”