Category: Tech en Media

Ikenna Azuike (1979) ligt met blote voeten op de bank van zijn ruime, warme appartement vol kunst in het centrum van een dorp in het Gooi. Een verzoek van de fotograaf. „Als je me nu interviewt, is het écht een therapiesessie”, zegt hij lachend verwijzend naar het gesprek daarvoor in de keuken.

Dat gesprek ging over de nieuwe VPRO-serie De Afro-Europeaan, waarin Azuike een reis maakt door Europese landen met een Afrikaanse gemeenschap. Azuike werd geboren in Lagos (Nigeria) als kind van een Nigeriaanse vader en een Oekraïens-Duitse moeder. Over zijn geboorteland maakte hij eerder reisserie Planeet Nigeria (BNNVARA). Op zijn achtste werd hij door zijn ouders naar school in het Verenigd Koninkrijk gestuurd. Nu woont hij in Nederland met zijn vrouw en twee kinderen. Zijn moeder en schoonmoeder wonen bij hen in op de begane grond. In de De Afro-Europeaan stelt hij de vraag: hoe doen andere Afrikanen dat in Europa, een evenwicht vinden tussen die twee werelden?

Al snel wordt duidelijk dat de serie voor hem geen journalistiek reisprogramma is. Nee, „ik was een student op zoek naar een leerkracht”, vertelt hij aan de keukentafel. Het programma heeft Azuike „blijvend veranderd”. Hij voelde zich een „nep-Nigeriaan”, omdat hij de taal en rituelen niet goed kende. „Afgelopen weekend was de achtste verjaardag van mijn zoontje. Voor het eerst serveerde ik Nigeriaans eten, jollof rice stew.”

In de eerste aflevering vertel je dat je als kind niet wilde dat je vader naar je voetbalwedstrijd kwam kijken, omdat hij dan de enige zwarte vader zou zijn langs het veld. Probeerde je te verbergen dat je een zwarte vader had?

„Ja. Ik zie nog steeds zijn blik toen ik het zei. Hij dacht dat ik hem daarmee wilde beschermen tegen racisme. Maar eigenlijk ging het om mijzelf. Ik krijg kippenvel als ik daarover praat. Ik wilde verdwijnen in de massa. En hij zou mij ‘verraden’ als hij langskwam. Dan zou ik worden gepest of als anders gezien, want tot die tijd had ik me goed kunnen assimileren.”

Tegelijkertijd betekent je vader, die in 2017 overleed, heel veel voor je. Hoe verhoudt zich dat tot elkaar?

„Het is zo complex. Ik heb hem altijd trots willen maken. En ik keek heel erg tegen hem op.” Achter hem aan de muur hangt een zwart-witfoto van zijn vader als kind in Nigeria. „Dus misschien dacht ik: dit is ergens ook wat hij wil. Dat ik volledig assimileer. Dus hij moest begrijpen dat het eigenlijk niet verstandig was om langs te komen. Misschien probeerde ik het zo te rationaliseren als kind.”

Zei hij tegen jou dat jij je moest assimileren?

„Niet expliciet, maar hij zei wel: ‘Ikenna, dit is nu je thuis. Wees niet meer bezig met Nigeria. Hier moet je focussen op je studie. Om het hier te maken moet je het goed doen op school’. Ik moest het beste van mijn nieuwe situatie maken.”

Azuike studeerde rechten in het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk en begon zijn carrière als advocaat. Hij werkte in Londen, Singapore en New York en later in Amsterdam. Nigeria voelde toen ver weg. „Ik moest door, ik had dingen te bereiken, een stempel te drukken, geld te verdienen”, vertelt hij.

In New York besloot hij in 2008 het roer om te gooien en zijn passie voor media en sociaal activisme te volgen. Daarmee begon ook een zoektocht naar zijn eigen identiteit. Zijn satirische videoblog What’s up Africa werd uitgezonden op BBC World News. In 2020 maakte hij de documentaire VPRO Tegenlicht: De post-racistische planeet over hoe je met je kind over racisme kunt praten.

„Hoe kan ik een rolmodel zijn voor mijn kinderen als ik zelf niet weet wie ik ben?”, dacht ik. „Ik wist dat dat gesprek met mezelf pijnlijk zou zijn, omdat ik het zo lang heb vermeden. Toen ik voor deze zomer voor De Afro-Europeaan op het strand in Cyprus met de Soedanese gemeenschap sprak, realiseerde ik me dat ik het wél heel moeilijk vond om op achtjarige leeftijd alleen naar het Verenigd Koninkrijk te verhuizen. Ik woonde daar bij mijn oma in een klein dorp. Ik was met een andere jongen het enige zwarte kind op school.”

„Zo waren er meerdere momenten in de serie die ik echt niet leuk vond om te maken. Op een gegeven moment wilde ik stoppen.”

Waarom?

„Dat was in Polen. Daar deed ik een workshop met een danstherapeut – iets wat ik vóór de serie zweverig had genoemd. Tijdens het bewegen voelde ik iets in me opborrelen. En ik werd gewoon heel boos. Boos op alles, boos op dat ik weer twijfelde over mijn identiteit, boos over dat verhaal met mijn vader. Hoe kan ik dat ooit hebben gezegd? Ik wilde bijna tegen de muur aan stompen en weglopen, dat was echt niet leuk.”

Azuike’s ogen wellen op en de tranen rollen over zijn wangen. Hij tikt een paar keer hard met zijn vingers op de keukentafel, alsof hij zich op die manier probeert te vermannen. „Ik vond het zo knap van mezelf dat ik gisteren een interview had en niet hoefde te huilen!”, zegt hij door zijn tranen heen.

„Dus ja, ik werd heel boos. Een dag later had ik een gesprek met een Nigeriaanse activist en academicus. Hij zei dat ik die boosheid vaker zal gaan ervaren, nu ik mijn zwarte identiteit meer omarm. Er is als zwarte man namelijk veel reden om boos te zijn”, zegt hij doelend op racisme. „Ik ben mijn hele leven een pleaser geweest, dus dat gevoel heb ik waarschijnlijk onderdrukt.”

„Mijn regisseur en medebedenker van de serie, Soraya Pol (Wit is ook een kleur, De laatste kans, red.), dwong mij om steeds dieper te gaan. Ik durf mezelf nu een zwarte man te noemen. En ik ben mentor geworden voor netwerkplatforms voor zwarte professionals. Zo’n uitnodiging had ik hiervoor waarschijnlijk geweigerd, omdat ik vond dat ik niet ‘zwart’ genoeg was.”

De Afro-Europeaan is vanaf deze woensdag te zien om 22.15 uur op NPO 2 en NPO Start

Delen

Mail de redactie

De podcast De Blankenberge Tapes, over de moord op de 27-jarige Hannah Rentmeester, heeft een Britse versie gekregen. TheMargate Murders staat sinds vorige week online en werd meteen uitgeroepen tot podcast van de week door The Guardian én The Times. „Zelfs als je denkt dat je niet van fictiepodcasts houdt, zal deze productie je overtuigen”, schrijf die laatste. Het komt zeer zelden voor dat een Nederlandse podcast vertaald wordt.

Podcastmakers Tom Hofland, Pascal van Hulst en producer Martin de Wind, die samen het Babylon Audio Collective vormen, werkte dit jaar in het Verenigd Koninkrijk aan een vertaling van hun succespodcast, met vooral in het VK bekende acteurs als Sheridan Smith (BBC-serie Two Pints of Lager and a Packet of Crisps) en Joanne Froggatt (Downton Abbey).

De Blankeberge Tapes haalde in 2019 binnen een jaar meer dan een miljoen downloads. De podcast is spannend, onvoorspelbaar en onthullend; alles wat je van een true-crime podcast verwacht. Alleen: het is geen true crime, maar een fictiepodcast. En dat hadden toentertijd maar weinig mensen door. „Het was helemaal niet onze bedoeling om mensen voor de gek te houden. We zagen ook helemaal niet aankomen dat dat zou gebeuren”, vertelt schrijver en podcastmaker Tom Hofland.

Hofland en Van Hulst namen De Blankenberge Tapes op in een Airbnb in de Vlaamse badplaats Blankenberge, binnen drie dagen en zonder script. „Improvisatie was oorspronkelijk een uit nood geboren methode voor onze eerste podcast, Babylon”, vertelt Hofland. Wegens gebrek aan geld besloten de makers voor deze fictiepodcast de rollen zelf in te spreken. „Maar we wisten: als wij gaan acteren, klinkt het vreselijk. Niemand die dat gelooft.” De oplossing voor dat probleem vonden ze in het genre van de non-fictie. Hofland: „We zijn bij binnen de VPRO opgeleid als radiodocumentairemakers en besloten de verhaal- en interviewtechnieken die we daar geleerd hebben, toe te passen op een fictiepodcast.”

Verhaspelen

Hofland en Van Hulst ondervroegen elkaar en bouwden het verhaal op uit hun geïmproviseerde reacties. „We krijgen geregeld kromme tenen van hoe hoorspelen in Nederland gemaakt worden. Het klinkt vaak gekunsteld of voorgelezen. Dat ligt denk ik niet aan de acteurs, maar aan de regie. Wij wilden een geloofwaardige fictiepodcast maken, waarbij je als luisteraar vergeet dat je naar fictie luistert.” Bij De Blankenberge Tapes pasten ze hun technieken voor het eerst toe op acteurs. Zij waren bekend met het verhaal en hun rol daarin, maar kregen geen script; alle teksten zouden ze volledig improviseren. “We lieten ze alle dingen doen die acteurs doorgaans ongemakkelijk vinden: twijfelen, woorden kwijt zijn, verhaspelen. Daarmee creëer je die echtheid.”

Het internationale mediabedrijf Audible toonde in 2019 al interesse. Maar omdat De Blankenberge Tapes voor de VPRO gemaakt werd, moesten de rechten worden afgekocht bij de omroep en een externe producent. Die juridische complexiteit vertraagde het proces enorm; Hofland zegt dat hij af en toe wanhopig op de keukenvloer heeft gelegen. Daarnaast was de improvisatiemethode die Van Hulst en Hofland hanteren een spannende gok voor producent Audible: „Alle geldschieters vinden het eng als je gaat improviseren, ze weten dan natuurlijk niet wat het precies gaat worden.”

Omdat er grote acteurs ingehuurd zouden moeten worden, waren er toch gedetailleerde scripts nodig die hun agenten zouden kunnen overtuigen. Er kwam een scenarioschrijver bij, James Dobbyn. „Als wij het voor het zeggen hadden was het script twee A4’tjes gebleven, maar uiteindelijk heeft Dobbyn het verhaal nog veel beter gemaakt.” Na vijf jaar konden de opnames eindelijk beginnen. „Als we van tevoren wisten dat het zo’n gigantisch project zou worden, weet ik niet of we er aan begonnen zouden zijn,” lacht Hofland.

Podcasts worden nog zelden vertaald. Hofland: „Voor zover ik weet zijn wij de eerste Nederlandse productie die in het buitenland vertaald is.” Toch lijkt er steeds meer een internationale podcastmarkt te ontstaan: er komen vaker coproducties uit waarbij meerdere uitgevers samenwerken aan één productie. Grote podcastbedrijven zoals Audible en Podimo werken vanuit meerdere taalregio’s. Succesvolle producties worden steeds vaker vertaald, vooral van Zuid-Amerikaanse podcasts worden geregeld Engelstalige versies gemaakt voor de Noord Amerikaanse markt. Soms worden producties zelfs direct in twee talen uitgebracht. En er zijn al een aantal podcasts succesvol geadapteerd tot tv-series, bijvoorbeeld The Dropout, The Shrink Next Door en Homecoming.

Meeuwen, kerkklokken

De Margate Murders werden net als De Blankenberge Tapes op locatie opgenomen. „Dat was echt een vereiste voor ons. Het is belangrijk dat de acteurs de sfeer van Margate geproefd hebben. Daarnaast is het makkelijker improviseren wanneer iedereen weet hoe het politiebureau waarover ze praten, eruit ziet.” In een huis aan het strand werd een studio gebouwd, op de opnames hoor je meeuwen, sirenes en de kerkklokken van Margate.

De acteurs kregen een uitgeklede versie van het scenario en werden door Van Hulst en Hofland hun zes uur lang ondervraagd. Zelfs deze ervaren acteurs vonden het improviseren spannend, vertelt Hofland, maar ze genoten van de vrijheid die ze kregen om de personages zelf in te vullen. Een van de acteurs, Aaron Neil, wist meteen dat hij van zijn personage een opschepperig figuur wilde maken. „Soms ratelde hij vijf minuten door over de gebreken van andere personages,” vertelt Hofland. „Dat was te gek. Daarmee vergeet je vijf jaar lang juridisch gesteggel.”

Naast de Britse vertaling beginnen in januari ook de opnames van een Duitstalige versie. Hofland en Van Hulst voeren verder verkennende gesprekken over een Finse en Noorse versie bij – wellicht zelfs een televisieserie. De Britse versie stond nog geen twaalf uur online, toen ze al mailtjes ontvingen van scouts die de rechten wilden kopen voor een Netflixbewerking. Hofland: „Het zou goed kunnen dat we hier de komende vijftien jaar hier nog wel mee bezig zijn”.

Delen

Mail de redactie

Arnold Karskens is na zijn schorsing eind augustus nu ook ontslagen als omroepbestuurder van Ongehoord Nederland (ON). De Raad van Toezicht van ON besloot de oprichter van de rechts-radicale zender, die in 2022 in het publieke bestel kwam, te ontslaan op basis van conclusies uit een rapport van een extern onderzoeksbureau. Maandag wordt dit rapport gepubliceerd, meldt de omroep in een persbericht. ON bracht vrijdagmiddag zijn ontslag al naar buiten.

Zijn schorsing volgde op signalen over grensoverschrijdend gedrag die de RvT na een intern onderzoek onderschreef. Karskens, voormalig oorlogsverslaggever, zou onder meer een angstcultuur hebben veroorzaakt en seksueel intimiderend gedrag hebben vertoond. Hij heeft zelf steeds verklaard dat hij de redactie wilde zuiveren van medewerkers die zich antisemitisch uitten. Hij spreekt van een coup.  

Karskens heeft aangekondigd dat hij aangifte zal doen van smaad en laster tegen de Raad van Toezicht.

Het onderzoek is gedaan door een bureau in training- en organisatieadvies uit Ermelo, S-Vision. De directeur van dit bureau was vrijdagmiddag niet direct bereikbaar voor vragen over competenties en ervaring op het gebied van onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag. Die blijken niet uit de website.

De conclusie is dat „medewerkers zich onveilig voelden om hun zorgen of meningen te delen”, zo citeert De Telegraaf uit het rapport. „Dit leidde tot een cultuur van stilte, waarin problemen niet werden benoemd uit angst voor repercussies.” De werkdruk wordt als „hoog en onbeheersbaar” beoordeeld. Een getuigenis over seksuele intimidatie die De Telegraaf publiceert betreft een moment waarin hij over een vrouwelijk medewerker zou hebben gezegd: „Dat is wel een lekker kontje.”

Brandbrief

De omvang van de problemen in de werkcultuur bij de omroep openbaarde zich toen zakelijk directeur Reinette Klever per 1 juli overstapte naar het kabinet, om daarin namens de PVV zitting te nemen als minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. Klever stelde in reactie op vragen van NRC eind augustus dat zij de samenwerking met Arnold Karskens „altijd als prettig en professioneel heeft ervaren”.

Haar opvolger als zakelijk directeur, de Ermelose ondernemer Nienke van Herksen, ondernam direct actie nadat de signalen naar buiten kwamen. Een brandbrief van een aantal werknemers aan de Raad van Toezicht, waar Van Hersken eerder zitting in had, kwam begin augustus in de publiciteit. Dinsdag geeft RvT-lid Bauke Geersing toelichting op het onderzoeksrapport in het opinieprogramma Ongehoord Nieuws, na het NOS Journaal van 12 uur.

Nadat Karskens op non-actief werd gesteld begin augustus werd voormalig PVV-Kamerlid Harm Beertema, eerst op interim-basis, benoemd als omroepvoorzitter.

Delen

Mail de redactie

Het is al vaak gezegd en geschreven: 2024 is het jaar van de waarheid als het gaat om de invloed van kunstmatige intelligentie (AI) op verkiezingen. Meer dan honderd landen stemden of gaan nog stemmen dit jaar, waaronder de Verenigde Staten, India, Zuid-Afrika en Brazilië. Gevreesd werd voor een ‘AI-apocalyps’ waarbij met AI gemaakte of gemanipuleerde informatie de stembusgang kon gaan verstoren. Denk aan deepfakes: filmpjes waarin iemands stem en gezichtsbewegingen nagemaakt zijn. Zodat een politicus die iets zegt wat diegene nooit heeft gezegd – maar hem of haar wel stemmen kan kosten.

De impact van met AI gegenereerde beelden op verkiezingen valt vooralsnog mee, zeggen onderzoekers. Het misinformatie-aanbod is al verzadigd met zogeheten cheapfakes, beeldmateriaal dat met eenvoudige middelen is aangepast of uit de context getrokken. Deepfakes zien zij veel minder. Maar daarbij houden misinformatie-onderzoekers vaak de slag om de arm dat er vooral onderzoek is gedaan naar AI-fakes in westerse landen. „Er is minder data beschikbaar in andere landen, en we kunnen niet uitsluiten dat generatieve AI daar een groter negatief effect heeft”, schreven onderzoekers onlangs in de Harvard Misinformation Review bij hun conclusies dat AI-fakes in het westen nog geen grote invloed hebben.

Nogal een dode hoek, want meer dan driekwart van de wereldbevolking woont niet in het Westen, maar in het mondiale Zuiden. En hoewel je Ecuador, Zuid-Afrika en Indonesië niet op één hoop kunt gooien, zijn er een paar overkoepelende factoren die onderzoekers doen vrezen voor de schade door AI-fakes in het mondiale Zuiden. Digitale- en mediawijsheid is er ongelijker verdeeld dan in het Westen en er zijn minder onafhankelijke media. Zo beredeneerd zou AI er in potentie sneller grote groepen mensen kunnen misleiden.

Stortvloed

In de aanloop naar de parlementsverkiezingen in India in april, werd dan ook gevreesd voor een stortvloed van AI-fakes. „India staat hoog op de lijstjes van landen die vatbaar zijn voor de negatieve invloed van misinformatie”, zegt de Indiase technologiejournalist Nilesh Christopher. Eerder hielden Facebook en Instagram met AI gemaakte advertenties die aanzetten tot geweld tegen moslims niet tegen. De advertenties waren bij wijze van stresstest ingediend door twee ngo’s. „Veel mensen hadden dus terecht zorgen over deze nieuwe vorm van synthetische inhoud die geïnjecteerd zou worden in het politieke discours.”

Toch stelde Christopher achteraf vast dat aan de meeste misinformatie rond de Indiase verkiezingen geen AI te pas was gekomen. „Het volume was veel kleiner dan dat van traditionele vormen van misinformatie.” Hij baseert zich mede op een rapport van de Indiase factcheckorganisatie Boom, dat voor de verkiezingen 258 factchecks uitvoerde. Daarvan ging het in minder dan 5 procent van de gevallen om deepfakes en andere AI-beelden, zoals een filmpje waarin de populaire acteur Aamir Khan premier Modi leek te bekritiseren. Veel vaker ging het niet om deepfakes, maar om oude beelden die in een misleidende context waren geplaatst. Zoals een foto waarop een Indiase politicus vlees zou eten op een feestdag waarop dat niet de bedoeling is. De foto was echt, maar het bijschrift verzonnen: het maal bestond uit onder andere geroosterde aubergine.

Ook toen Zuid-Afrika eind mei naar de stembus toog, gingen er deepfakes rond. Zoals een fragment waarin de beroemde Amerikaanse rapper Eminem Zuid-Afrikanen in een talkshow lijkt op te roepen om niet op regeringspartij ANC te stemmen, want „ANC fucked up”. Maar ook in Zuid-Afrika was de rol van AI in de misinformatiestroom beperkt. „Gezien alle media-aandacht en hype rond hyperrealistische AI, hadden we verwacht dat we een enorme toename zouden zien in misleidende AI-content. Dat is in grote lijnen niet uitgekomen”, vertelt Kirsten Cosser, factchecker in Johannesburg voor de ngo AfricaCheck. Ook niet in de landen waar AfricaCheck ook kantoren heeft: Senegal, Nigeria en Kenia.

„AI-gebruik is nog altijd erg beperkt vergeleken met traditionele misinformatie waarbij dingen uit de context worden getrokken. Waarom een deepfake maken wanneer je ook een bijschrift kunt veranderen?” De deepfakes die wel rondgingen, waren niet erg realistisch. Zo sprak de nep-Eminem robotachtig. Bij andere filmpjes stond het logo van de AI-software nog in beeld.

Positieve effecten

De grote aandacht in media en politiek voor deepfakes verraadt een denkfout, zegt Payal Arora, die zich als hoogleraar aan de Universiteit Utrecht verdiept in de invloed van AI in het mondiale Zuiden. „De veronderstelling is dat we voordat er AI was, konden geloven wat we zagen, omdat het authentiek was.” Maar zeker in landen waar (staats)propaganda en onbetrouwbare informatie meer de norm is dan onafhankelijke journalistiek, heeft die situatie nooit bestaan, zegt Arora. Wat dat betreft is AI niet zoveel nieuws onder de zon. „Ook met cheapfakes kun je een werkelijkheid creëren die niet echt is. Het is niet zo dat hoe geavanceerder technologie is, hoe ernstiger het probleem is.”

Sterker nog: generatieve AI heeft ook geeft burgers ook een bevrijdend wapen in handen. Zo verspreidden Iraanse activisten deepfakes van vrouwen zonder hijab, wat in het land verboden is. Dat is geen ‘nepnieuws’, maar appelleert volgens Arora juist „aan een diepere waarheid”. „Denk ook aan homoseksualiteit, wat in het grootste deel van de wereld verboden is. Als je dat audiovisueel wil normaliseren, kan synthetische inhoud daarbij helpen.”

AI leent zich ook voor politieke satire. Laat een autocraat in een deepfake een mal liedje zingen en opeens boezemt hij een stuk minder angst in. „In veel landen die we tot het mondiale Zuiden rekenen, zeker in onvrije regimes, is de populairste manier van je mening uiten om het expres vaag te houden, zodat het potentieel satire kan zijn. In het Westen zeggen mensen tijdens protesten op straat precies wat hun mening is. Elders kun je daarvoor in de gevangenis belanden.”

Satire is inderdaad „het gereedschap van de zwakkeren”, zegt Nilesh Christopher, de Indiase journalist, die ook stelt dat AI de politiek dichter bij burgers brengt. Zo kunnen Indiase politici met AI-stemklonen opeens lokale dialecten ‘spreken’ en zo meer kiezers bereiken. „Een ander verrassend geval uit Pakistan was dat van de gevangen gezette oppositieleider Imran Khan, die niet aan de verkiezingen mocht meedoen. Hij gaf handgeschreven briefjes aan zijn advocaten, waarna de tekst werd omgezet in AI-toespraken.”

Verbieden

Ondertussen proberen verschillende landen AI-nepbeelden in te dammen. Zuid-Korea verbood politieke deepfakes tijdelijk in aanloop naar de verkiezingen van april. Singapore overweegt hetzelfde te doen wanneer het volgend jaar een nieuw parlement kiest. De vraag is wat het motief is. Singapore voerde in 2019 al een wet in die ‘online valsheden’ verbood. Kabinetsleden kunnen sindsdien informatie laten corrigeren of verwijderen en hebben het daarbij vaak gemunt op boodschappen van oppositiepolitici. Ook in Nederland klinkt regelmatig de roep om een verbod op ‘nepnieuws’ en dan vooral deepfakes.

Zelfs als de intenties zuiver zijn, zijn dit soort verboden glad ijs, zegt Arora. „Menselijke communicatie is complex en je kunt maar tot op zekere hoogte zeggen of iets nep of echt is. Iets kan nep zijn, maar bewust, omdat het een grap is. Zinniger is inzicht geven: wie is de bron, wat is de context?”

Socialemediaplatforms als Facebook en TikTok proberen het te vermelden als iets AI is. Dat lukt lang niet altijd, wat mede samenhangt met culturele nuances. AI-detectiesoftware is vaak getraind met westerse inhoud, waardoor bijvoorbeeld met een accent gesproken Engels ten onrechte als AI kan worden aangemerkt. Zeker in India, met zijn honderden verschillende taten, een uitdaging, zegt Christopher. „Maar: in het afgelopen jaar zijn er enorme stappen gemaakt in het maken van detectiesoftware in lokale talen wereldwijd.”

Narratieven

Volgens Arora is het correct labelen van AI-inhoud niet zaligmakend. „Het is niet zo dat als mensen maar weten of iets echt is of niet, ze hun politieke voorkeuren gaan veranderen.” De mate waarin informatie overtuigt hangt sterk af van het vertrouwen in de afzender en diens intenties.

Dat fenomeen is universeel volgens Arora, en ze verwijst naar hoe de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump onlangs op televisie zei dat migranten honden en katten uit de tuinen van hun buren plukken en verorberen. Natuurlijk een onzinverhaal en binnen enkele uren waren de factchecks bij Amerikaanse media niet te tellen. „Maar Trump-aanhangers hadden zoiets van: ‘Daar heb je ze weer, ze nemen Trump letterlijk, terwijl het hem natuurlijk gaat om de bredere context van immigranten die een vreemde cultuur met zich meebrengen’. Dát is voor hen het punt. Of het verhaal over die honden en katten klopt of niet, is ze om het even.”

Nilesh Christopher doet na zijn onderzoek in India nu aan Harvard onderzoek naar politieke deepfakes in de VS. „De les die India de VS leert is dat de vorm die we dachten dat AI-misinformatie zou aannemen, namelijk die van een realistische deepfake van een politicus, niet het primaire format is.” Meer dan overtuigen, is het overbrengen van een gevoel of een associatie het doel, stelt hij. Hij noemt het plaatje van Kamala Harris als communist dat onlangs werd verspreid door de radicaalrechtse techmiljardair Elon Musk. Duidelijk nep. Maar dat beeld van Harris met rode baret getooid met hamer en sikkel beklijft wel, en is een trigger voor latino’s die voor het communisme zijn gevlucht.

Of neem Geert Wilders, die met AI zijn gedroomde Nederland tot leven wekt middels idyllische dorpsgezichten vol tulpen en blonde mensen. Christopher omschrijft het als de metaforische kracht van AI. „In het mondiale Zuiden hebben we gezien dat dat de kant is die AI-beïnvloeding opgaat.”

Delen

Mail de redactie

Een jaar voordat hij overleed, vroeg de levenspartner van Veerle Duflou of zij het goed zou vinden als hij zijn lichaam aan de wetenschap zou doneren. Artsen hadden hem met een operatie extra levensjaren gegeven, dus dit was „een bedankje aan de medische wetenschap”. Duflou vond het altijd een troostend idee, maar is nu, tien jaar later, ook nieuwsgierig waar zijn lichaam voor gebruikt is. Dus neemt ze een kijkje in het anatomielab van de Universiteit van Antwerpen, om te zien hoe een intake verloopt, waar een donatie nuttig voor is, en hoe studenten hun eerste keer in de snijzaal ervaren. Hoe gaan verschillende mensen om met de dood wanneer die voor hen ligt? Kun je een levenloos lichaam wel los zien van het leven?

Delen

Mail de redactie

De tweede podcast van journalist Brian Reed, het weergaloze S-Town (2017), was dan wel een gigantisch luistersucces, Reed kreeg ook veel kritiek van collega’s. Mocht hij het levensverhaal van de excentrieke en geteisterde klokkenreparateur John B. McLemore wel vertellen? McLemore heeft immers zelf nooit toestemming kunnen geven: nadat hij zelfmoord pleegde, werd híj́ plots de nieuwe hoofdpersoon van Reeds verhaal, terwijl hij daarvoor slechts de aangever van een ander verhaal was.

Lang wuifde Reed alle kritiek weg. Toch bleef hij achter met vragen over wat goede en ethische journalistiek precies is. Deze vormden de basis van zijn nieuwste project: Question Everything, een onderzoek naar de regels van de moderne journalistiek.

En dus laat Reed zich in de eerste aflevering (op een vrij ongemakkelijke manier) door een vakgenoot ondervragen. Een Australische journalist beschuldigt hem van een werkwijze die „pijnlijk”, „opdringerig” en „immoreel” is. Reed reageert met veel „eh’s” en „ehm’s”, waarna hij in de voice-over toegeeft dat hij haar kritiek „op dat moment niet kon internaliseren”. Tot wederzijds begrip komen de journalisten wanneer ze erkennen waar hun rol wringt: ze komen nooit als vriend, maar altijd voor een verhaal. In de tweede aflevering zet Reed vier topjournalisten om tafel voor een open gesprek over hun vak. Dat is er eentje voor de liefhebbers. Maar de derde aflevering is juist weer hyperurgent: Barton Gellman vertelt waarom hij, na vele gesprekken met een complotdenker, besloot de journalistiek te verlaten: „Die ervaring heeft mijn geloof in mijn vak totaal ondermijnd.”

Delen

Mail de redactie

„Tiener speelt Tetris uit.” Wie het gamenieuws een beetje volgt, kreeg meteen een gevoel van déjà vu bij de headline op NOS.nl. Was dat niet begin dit jaar al gebeurd? Toen was het wereldnieuws dat de 13-jarige Will Gibson (bekend onder de naam Blue Scuti) het onhaalbaar geachte level 157 wist te halen. Waarna de game crashte. Einde Tetris. Toch?

Okee, vooropgesteld: het is niet niks wat de 16-jarige Amerikaan Michael Artiaga deze week voor elkaar kreeg. Dankzij AI-technieken wisten gamers al dat het mogelijk was om het ‘eindpunt’ van Tetris te halen – level 255, waarna het spel weer teruggaat naar level 0. Een mens had het nog nooit gedaan. Tot Artiaga. Wel met een grove kanttekening: hij paste zijn game zo aan dat hij de crash waar Gibson begin dit jaar tegenaan liep, kon omzeilen. Toch bleef het een flinke inspanning – 82 minuten geconcentreerd spelen. En héél veel oefenen.

Het is vaak lastig voor media om dit soort prestaties uit de gamewereld te duiden. Gamers zijn, net als boekenlezers en filmliefhebbers, een zeer diverse groep. Competitief Tetris is een hypergespecialiseerde niche, en verwant aan de ‘speedrunners’, de gamers die trucjes zoeken om spellen zo snel mogelijk uit te spelen. Het staat ver af van de grote mainstream actiegames waar jaarlijks honderden miljoenen mee worden verdiend.

Fanatiek gespeeld

Maar ‘Tetris uitspelen’, dat is een spannende uitdrukking die iedereen wel kan begrijpen. Terwijl het eigenlijk niet kán. Tetris heeft namelijk geen einde om uit te spelen. Althans, niet in de oorspronkelijke Nintendo-versie van de game, die uitkwam in 1988 voor het Nintendo Entertainment System (NES). Recordjagers als Artagia spelen die oorspronkelijke game, soms met wat kwinkslagen in de code, met de originele controller. In Tetris moet je vallende blokjes zo manoeuvreren dat ze telkens een regel ‘vol’ maken. Na elke tien regels ga je een level omhoog, en vallen de blokjes sneller. Na level 29 vallen ze zó snel dat de makers dachten dat geen mens ze meer op tijd zou kunnen verschuiven.

Zoals veel games uit die tijd was Tetris bedoeld om snel te spelen, af te gaan, en dan weer opnieuw te beginnen. Wat er na level 29 gebeurde? Niet te halen en niet te overzien. Een einde inbouwen was niet nodig.

Alleen had niemand verwacht dat deze oorspronkelijke Tetris-game in 2024 nog fanatiek gespeeld zou worden. De eerste doorbraak kwam in 2011: een speler ontdekte dat je, door de controller anders vast te houden en héél snel te tikken, de blokjes toch snel genoeg kon verschuiven. In 2021 volgde nog een revolutie, het ‘rollen’, waarbij spelers met de duim een knop inhouden en zachtjes met de vingers tegen de achterkant van de controller tikken. Zo duw je de knop heel snel en heel vaak tegen je duim.

Sindsdien gaan de ontwikkelingen in Tetrisland snel. Level 40 werd in 2021 gehaald. Een jaar later raakte een gamer level 146 aan.

8-bit-game

Maar Tetris was er nooit op gebouwd om voorbij level 29 te gaan. Hoe verder je komt, hoe meer de game uit elkaar begint te vallen. De rekensommen die het spel aan de achterkant maakt, kunnen niet goed omgaan met de steeds hogere getallen.

Simpel is die wiskunde dan ook niet. Tetris is geboren als 8-bit-game, want de NES was een 8-bit spelcomputer. ‘8-bit’ slaat op de hoeveelheid informatie die een spelcomputer op elk moment kan ‘onthouden’. De technische uitleg: een bit kan een 1 of een 0 zijn. Een 8-bits computer leest telkens acht bits aan informatie als een ‘woord’, een stukje instructie. Daarna ‘ziet’ het systeem een spatie, en kijkt het naar het volgende woord. Zo zijn er per woord in totaal 256 combinaties mogelijk, van 0 tot 255.

Vervolgens gebruikt Tetris óók nog eens drie verschillende telsystemen door elkaar, en moet die telkens naar elkaar overzetten. Tel je met twee, tien, of zestien cijfers? Hoe groter de getallen, hoe ingewikkelder het overzetten wordt.

Op een gegeven moment raakt Tetris daarom in de knoop. Dat begint met de rekensommen die nodig zijn om te bepalen welke kleuren de blokjes moeten hebben. Opeens, rond level 138, krijgen blokjes kleuren die nooit bedoeld zijn door de makers en zijn ze soms bijna onzichtbaar. Een paar levels later, rond 155, wordt het bijhouden van de score lastig. Gaat die berekening fout, dan klapt de game. Het was begin dit jaar wereldnieuws dat Blue Scuti deze bug tegen het lijf liep: hij was de allereerste die zo ver kwam. Verder spelen is wel mogelijk, maar lastig. Je moet dan met héél veel dingen rekening houden.

En dat is nog steeds zo. De 16-jarige Artiaga speelde niet het normale Tetris, maar een aangepaste versie die een deel van deze rekenfouten omzeilt. Al trof hij op level 235 dan weer een fout: eigenlijk ga je altijd een level omhoog als je tien regels met blokjes gevuld hebt. Maar in dit level deed de game dat pas na 810 regels.

Artiaga baande zich een weg door al deze uitdagingen, om uiteindelijk terecht te komen op level 255. Niet het laatste beoogde level van de makers, maar simpelweg het laatste cijfer dat ze in één 8-bit woord konden opslaan. Tetris sprong daarna vrolijk naar level 0, menselijk langzaam en vol met precies de juiste kleuren. Uitgespeeld? Nee: gewoon lekker terug naar een ordentelijke rekensom. Zoals de makers van Tetris bedoeld hadden.

Delen

Mail de redactie