Category: Tech en Media

Zwierende puntdaken steken uit boven het ruige naaldbos. Felrode hekken sluiten het complex af van de buitenwereld. Een priesteres in het traditionele wit-en-rood loopt langs de rotsen en steekt een kaarsje aan. De vogels kwetteren. Er is rust. Schuin in de rechterhoek verschijnt opeens een boodschap: nul van de drie altaren geëerd.

Duizend van dit soort momenten tekenen de voelbare spanning in Assassin’s Creed Shadows, de nieuwste en – als ook deze game flopt – mogelijk laatste telg in de populaire Assassin’s Creed-reeks van de ooit zo grote Franse gamegigant Ubisoft. Een gamelegende – Frankrijk knipoogde zelfs naar Assassin’s Creed tijdens de openingsceremonie voor de Olympische Spelen – maar een tanende.

Aan de ene kant staat hier de traditionele Ubisoft-formule: een wereld die opzwelt met onzinnige kleine priegelwerkjes en vergamede bezigheidstherapie, goed voor honderden uren zwoegen. Aan de andere kant, een ambitieuze game vol kwinkslagen die de sfeer van laatmiddeleeuws Japan tot in de details wil vangen, zonder daarbij met clichés de menselijkheid de nek om te draaien. Evenwicht vindt de game nooit helemaal.

Shadows vindt plaats in de Sengoku-periode, de woelige tijd van 1454 tot 1615 waarin de machtsdynamiek van het land onder invloed van ambitieuze krijgsheren en hun westerse geweren snel veranderde. Terwijl in Europa de renaissance begint, verkeert Japan in constante staat van oorlog. Naoe, een jonge shinobi (ninja) uit de streek Iga nabij Kyoto, leeft onder hoogspanning.

Dan valt de ‘grote vereniger’ Oda Nobunaga haar dorp aan, en temidden van de chaos vermoorden geheimzinnige strijders haar vader en gaan ze er vandoor met de bijzondere doos die hij beschermde. Naoe overleeft het ternauwernood. Ze gaat op oorlogspad, en wordt daarbij bijgestaan door een onverwachte bondgenoot: Yasuke, een van origine Afrikaanse samurai in dienst van Nobunaga.

Verademing

De splitsing tussen Naoe en Yasuke is één van de beste en meest ambitieuze vondsten van Ubisoft. Hoewel het bedrijf al eerder experimenteerden met deze vorm, is het hier echt doelmatig uitgevoerd. Yasuke is een strijder in hart en nieren; vraag je hem om te klimmen, sluipen en verstoppen, dan is hij lomp, onhandig, soms zelfs nutteloos. Maar wil je een deur inschoppen en krachtig terugslaan tegen machtige vijanden, dan heb je meer aan hem dan Naoe. Haar talent ligt in de schaduwen, in wendbaarheid en snelle beslissingen. De speler kiest waarschijnlijk een favoriet, maar denkt ook regelmatig: ik schakel even over. Het is een verademing na de alleskunners uit eerdere Assassin-games. Fijne bijvangst: het zijn allebei sympathieke personages, wiens achtergronden verkend worden in vele flashbacks, soms met verrassende muziek die de grens tussen traditioneel Japans en hiphop en rock opzoekt.

Zo ook de prachtig vormgegeven wereld. Waar eerdere westerse Japan-games als Ghost of Tsushima de speler onderdompelden in een soms vervreemdend gestileerde filmwerkelijkheid, kiest Ubisoft voor een naturalistischere verbeelding van het land en zijn vele dorpen en steden. Wonderschoon en geordend met Japanse precisie, ja, maar je voelt je voeten soms in de modder staan; soms moet een game ook een tikkeltje lelijk durven zijn waar het hoort. Een land om in te verdwalen.

Jammer dus, dat de enorme kluwen aan gamesystemen zich vaak zo aan je opdringt. Het is Ubisoft-eigen om teveel te systematisch te willen doen, een strategie die ooit bakermat was voor het succes, nu waarschijnlijk de reden dat het bedrijf uit de gratie is geraakt. Je voelt het naturalisme en het verhaal opbeuken tegen afstreeplijstjes en menu’s voor het managen van een eigen dorp, je inventaris, je bonte verzameling geliefden die je na hun kleine verhaaltjes als Pokémon kan inzetten in gevechten. Het vechtsysteem blijft een dienstbare maar niet bijzonder innovatieve vorm van steen-papier-schaar, waarin je continu moet opletten of je moet verdedigen of wegrennen. Daarbij gooit Ubisoft vaak onnodig muurtjes op: deze persoon kan je niet vanuit de sluipstand doden, die vijand maakt je met één stoot dood als je niet eerst nog twee uur lang je best doet sterker te worden.

Het zit allemaal in de weg van de flow onder de huid van deze game. Dat Ubisoft holistisch games kan ontwerpen, zien we hier ook. Als je als Naoe mediteert op het verleden vraagt de game je om op de maat van de muziek rustig knoppen in te drukken. Langzaam vervagen ze, totdat een vrijwel leeg beeld overblijft: een zeer effectieve verbeelding van meditatie. Je verlangt naar meer van dit soort bedachtzaamheid, waarbij gamer, game en verhaal samen kunnen komen tot één emotie.

Het is lastig een score op te hangen aan deze game, want de zwaktes van Ubisoft zijn al lang bekend. Moet je daar rekening mee houden? Shadows is waarschijnlijk hun beste game in jaren, te danken aan de grote ambities, de merkbare liefde onder de voorspelbare elementen. Maar of het genoeg is om dit gameicoon te redden, dat durf ik niet te zeggen.

Delen

Mail de redactie

Op 28 februari had minister Eppo Bruins (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, NSC) de voorzitter van de raad van toezicht van de NPO ontboden op het ministerie. „Als zoiets in de krant staat”, zei de minister over de aantijgingen tegen NPO-topvrouw Frederieke Leeflang, die een angstcultuur zou creëren binnen het centrale bestuursorgaan van de publieke omroep, „dan is het goed om onder vier ogen te spreken”.

Het werd een „indringend gesprek”, zei de minister naderhand. Toezichthouder Tjibbe Joustra zou hem „gepaste actie” hebben beloofd. Joustra staat niet bekend als een bestuurder die snel en publiekelijk ingrijpt. Leunend op een lange staat van dienst in het openbaar bestuur doet hij zijn werk als toezichthouder op de achtergrond en in stilte. Nu beloofde hij opeens „gepaste actie”. En wel „op korte termijn”, aldus Bruins.

Was dit een toneelstukje? Leeflang had een dag voor het gesprek tussen Bruins en Joustra immers zelf al besloten te stoppen. Dat had ze Joustra de dag ervoor laten weten. Onduidelijk is of hij dit met Bruins heeft gedeeld; beiden doen er desgevraagd het zwijgen toe. Vier dagen later was Leeflang vertrokken. De „discussie over mij” mag het belang van de publieke omroep niet in de weg staan, liet ze optekenen in een persbericht. Daarmee is de crisis bij de publieke omroep compleet.

Wat dreef Leeflang tot haar besluit? De raad van toezicht nam het naar buiten toe niet voor haar op en in Hilversum had ze onvoldoende steun, blijkt uit gesprekken die NRC de afgelopen weken voerde met bronnen. Die willen anoniem blijven vanwege de gevoeligheid van het onderwerp. Een aantal maakten haar aftocht van nabij mee.

‘Angstcultuur’ bij de NPO

Als advocaat die haar carrière begon op de Zuidas, is Leeflang altijd een buitenstaander gebleven op het Mediapark. Ze werd begin 2022 benoemd met de opdracht het complexe omroepbestel te vereenvoudigen en te professionaliseren. Maar ze kreeg al snel te maken met schandalen over grensoverschrijdend gedrag. En met het aantreden van het kabinet-Schoof eind 2023 kwamen daar nog eens 110 miljoen euro aan bezuinigingen bovenop, evenals een structurele hervorming om het omroepbestel bestuurbaar te houden.

Leeflang wierp zich op als een bestuurder die de bezem zou halen door de organisatie. Maar de manier waarop ze dit deed, heeft volgens bronnen in Hilversum kwaad bloed gezet. Want ze raakte aan gevestigde belangen op het Mediapark, dat in feite een verzameling koninkrijkjes van verschillende omroepverenigingen is. Als NPO-voorzitter moest ze op verschillende borden tegelijk schaken. Ze gaf niet alleen leiding aan de NPO, een organisatie met 660 medewerkers die geld en zendtijd verdeelt onder de omroepen, technische ondersteuning biedt, en over de streamingsdienst NPO Start gaat. Ze had ook regulier overleg met de omroepen, én sprak met politieke partijen en ambtenaren in Den Haag.

In de loop der jaren is Leeflang op verschillende belangrijke plekken steun kwijtgeraakt. Om te beginnen binnen de top van de NPO. Sinds haar aantreden zijn verschillende directieleden vervangen en zijn ook diverse andere leidinggevenden vertrokken bij de NPO. Volgens een artikel van het Algemeen Dagblad en journalistiek platform Investico op 21 februari, dat de val van Leeflang inluidde, zijn sommigen van hen „weggestuurd” door haar. Maar de details bleven schaars en NRC heeft deze aantijging niet kunnen verifiëren.

Eén van de vertrokken mensen is Paul Doop, die sinds 2019 lid was van de raad van bestuur. Hij had volgens bronnen in Hilversum een moeizame werkrelatie met Leeflang, die hem zag als een bestuurder van de oude stempel. Al bij hun kennismaking zou hij haar hebben gevraagd: „Wat kom je hier doen?” Dit wil hij bevestigen noch ontkennen. Toen hij in aanloop naar zijn pensionering aangaf nog een termijn door te willen gaan, zouden Leeflang en de raad van toezicht daar een stokje voor hebben gestoken. Inmiddels is hij adviseur van NSC-leider Pieter Omtzigt. Hij zegt niet te willen terugblikken op zijn tijd bij de NPO.

Opmerkelijk genoeg werd de val van Leeflang veroorzaakt door een uitgelekte brief van twee A4-tjes die Doop in maart 2024, drie maanden voor zijn pensionering, aan de raad van toezicht overhandigde. Deze brief, waarin hij schreef dat Leeflangs solistische optreden en harde bestuursstijl hadden geresulteerd in een „angstcultuur”, vormde de kern van het artikel van AD en Investico. De inhoud van de brief werd volgens de journalisten geschraagd door gesprekken die ze voerden met tientallen (oud-)medewerkers van de NPO, die ze niet bij naam noemen.

NRC hoorde de afgelopen weken alleen indirecte getuigenissen van bronnen die Leeflangs ferme leiderschapsstijl afkeurden; het is niet gelukt direct getroffenen te spreken. Volgens het AD-artikel zou ze mensen hebben gekleineerd, geïsoleerd, en in een enkel geval de organisatie uit hebben gewerkt.

Feit is dat de raad van toezicht ook via de ondernemingsraad en de vertrouwenspersoon meldingen heeft ontvangen over Leeflang. De hoeveelheid en de ernst zijn niet duidelijk, Joustra zei tegen AD en Investico dat ze op „één of twee handen te tellen” waren. Zulke klachten horen in zijn ogen nu eenmaal bij een organisatie die verandert. Duidelijk is dat er in Joustra’s optiek geen grondslag was voor actie tegen zijn belangrijkste werknemer, de bestuursvoorzitter, zo zei hij tegen AD en Investico.

Wantrouwen bij de omroepen

Als NPO-voorzitter stond Leeflang al bij voorbaat op achterstand bij de omroepdirecteuren. Zij vonden dat de NPO onder haar voorgangers veel te groot en te machtig was geworden. De NPO werd in 2008 aangewezen als het centrale bestuursorgaan van het publieke omroepbestel, en kreeg een steeds grotere rol bij de programmering, ten koste van de omroepen. Die klagen al jaren over een gebrek aan transparantie bij de toewijzing van zendtijd voor programma’s.

Leeflangs relatie met de omroepen werd in februari 2024 op scherp gezet door de publicatie van het rapport-Van Rijn over grensoverschrijdend gedrag bij de publieke omroep. Na een melding over Remco van Leen, directeur video van de NPO, werd hij meteen op non-actief gesteld om ruimte te maken voor een extern onderzoek. Maar hoewel de uitkomst daarvan zijn terugkeer niet in de weg stond, verliet Van Leen de publieke omroep. Collega’s die het voor hem opnamen, zoals Jan Slagter van Omroep Max, vonden dat hij weg moest op basis van vage geruchten en anonieme beschuldigingen. Daarin zagen ze de hand van Leeflang.

In de nasleep van het rapport-Van Rijn raakten ook diverse omroepdirecteuren in opspraak. Onder wie Bert Huisjes van WNL, die inmiddels vertrokken is bij die omroep. In het AD werd hij door 25 medewerkers, onder wie enkele presentatrices, beschuldigd van het creëren van een angstcultuur en onder meer zwangerschapsdiscriminatie. In een interview met het programma Buitenhof schaarde Leeflang dit onder seksueel grensoverschrijdend gedrag. Huisjes, maar ook Slagter, vonden dat ze hiermee haar boekje te buiten ging.

De onderlinge frictie nam verder toe als gevolg van de bezuinigingen door het kabinet. Sommige omroepdirecteuren vonden dat Leeflang niet genoeg deed om de Haagse bezuinigingsdrang te temperen. Eerst wilde het kabinet vanaf 2027 110 miljoen euro bezuinigen, maar daar dreigt nog eens 50 miljoen bovenop te komen. Sommige omroepdirecteuren vonden dat Leeflang hier te makkelijk in mee ging, dat ze te veel op de lijn zat van de VVD, die de publieke omroep grondig wil hervormen.

Het wantrouwen werd gevoed door het feit dat Leeflang VVD-lid was en een ‘landelijke topkadertraining’ van de partij doorlopen heeft, voor VVD’ers die in aanmerking komen voor een plek op een kandidatenlijst. Ze heeft haar VVD-lidmaatschap weliswaar opgezegd voordat ze NPO-voorzitter werd, maar behield warme banden met de partij. Leeflang zegt tegen NRC dat ze met alle partijen goede relaties onderhield. Maar het waren juist haar goede contacten met politici en ambtenaren in Den Haag waardoor de omroepdirecteuren het gevoel kregen bij de herziening van het bestel buiten spel te staan, zeggen bronnen in Hilversum.

Dit gevoel werd versterkt toen het VVD-Kamerlid Claire Martens-America op 18 november 2024 in NRC een plan presenteerde voor een ingrijpende hervorming van het publieke bestel. De kern daarvan is een nieuwe organisatiestructuur om het bestel efficiënter, transparanter, digitaler en goedkoper te maken. De huidige dertien (aspirant-)omroepen moeten worden samengevoegd tot vijf zogeheten ‘omroephuizen’. Het meest explosieve voorstel is af te stappen van het idee dat omroepen verenigingen moeten zijn. Ze blijven in naam bestaan, maar hun organisatiestructuur moet op de schop.

Het plan leidde tot grote ontsteltenis op het Mediapark. Want de VVD legde in feite een bom onder het oude bestel, waarin de externe pluriformiteit is gewaarborgd door de omroepen. Het bevatte wel elementen waar de omroepen zich in konden vinden, zoals een gezamenlijk bestuur van de omroephuizen en de NPO. Maar de meesten wilden vasthouden aan hun verenigingstructuur en zendmachtiging op basis van ledental. EO-directeur Arjan Lock constateerde in NRC: „Bij de VVD is weinig liefde voor de breedte van het bestel”. Slagter beweert zelfs dat Leeflang meeschreef aan het VVD-plan, maar dit wordt door Leeflang ontkend.

Feit blijft dat Leeflang wat betreft de bezuinigingen en hervormingen vaak op dezelfde lijn zat als de VVD. Dit leidde ook geregeld tot discussies met de omroepdirecteuren. Zo pleitte ze, in navolging van adviezen zoals in het rapport-Van Rijn, voor een maximaal aantal bestuurstermijnen voor omroepdirecteuren. Daar waren sommigen van hen, zoals Slagter en Lock, helemaal niet blij mee. Slagter richtte Omroep Max in 2002 op en is sindsdien directeur. En Lock, sinds 2001 EO-bestuurder, liet onlangs de omroepstatuten aanpassen zodat hij onbeperkt kan aanblijven.

Dit drukte de verhoudingen tussen Leeflang en sommige omroepdirecteuren in de maanden voor haar vertrek. Haar medestanders vermoeden een opzetje om haar te beschadigen. Het is volgens hen geen toeval dat de brief van Doop is uitgelekt, vlak voor het kabinet zijn plannen voor de toekomst van de publieke omroep uiteenzet. Begin april stuurt minister Bruins een brief aan de Tweede Kamer waarin de geplande bezuinigingen en hervormingen verder worden ingevuld. En die brief zou veel weg hebben van het VVD-plan.

Lees ook

Waarom laat de cultuuromslag in Hilversum, een jaar na het rapport van de commissie-Van Rijn, zo lang op zich wachten?

De rol van de toezichthouder

In die wirwar van tegenstrijdige belangen op het Mediapark moet de toezichthouder zich laten leiden door de feiten. De brief van Doop bood wat dat betreft het meeste houvast. Maar Joustra heeft diens verwijt van een angstcultuur onder Leeflang niet met haar besproken omdat hij die niet genoeg onderbouwd vond, zei hij tegen AD en Investico. Hij zag de brief meer als een notitie voor Doop zelf. Meerdere betrokkenen vinden echter dat je als toezichthouder zo’n zware aantijging niet mag onthouden aan een bestuurder. „Je moet een bestuurder wel de kans geven om te zeggen: hij eruit of ik eruit”, zegt één van hen.

Bovendien was het voor Doop wel degelijk een formele brief. Hij heeft die ook ter archivering ingediend bij de secretaris van de raad van toezicht. Dat is opvallend, aangezien Joustra tegen het AD verklaarde dat hij niet meer wist of de brief door Doop overhandigd was aan de raad van toezicht. Joustra zei zelf „niet zo ‘bewaarderig’ met stukken” te zijn.

Dat de brief in het archief is opgeslagen, „is mij twee weken geleden duidelijk geworden”, liet hij op 7 maart weten aan NRC. Te laat, kortom, voor het artikel in het AD.

De laconieke wijze waarop Joustra met de signalen over Leeflang omging, heeft volgens vriend en vijand bijgedragen aan haar val. Werd er met twee maten gemeten nu de topvrouw van de NPO zelf onder vuur lag? Het wantrouwen werd versterkt door het feit dat Joustra in de benoemingscommissie van Leeflang zat en andersom. Naar buiten toe hulde hij zich in stilte, terwijl Leeflang bungelde. Bruins laat aan NRC weten alle vertrouwen hebben in de raad van toezicht. „Ik heb geconcludeerd dat ze het juist een gevoel van urgentie hebben en dat ze leren van wat er gebeurt.”

Aan de publieke omroep kon Leeflang inmiddels niet meer leidinggeven, laat ze weten in een reactie aan NRC. „Ik was disfunctioneel.” Directieleden die onder haar werkten, van wie Leeflang er vijf aanstelde in de afgelopen drie jaar, willen niet ingaan op de vraag of zij van hun nog voldoende steun had om verder te kunnen.

De NPO-woordvoerder laat namens het directieteam weten „niet te reageren op interne aangelegenheden”.

Delen

Mail de redactie

In het huidige politieke klimaat zou je het makkelijk uit het oog kunnen verliezen, maar Europa en de Verenigde Staten erkennen van oudsher allebei het grote belang van vrijheid van meningsuiting. Voor de zekerheid zegt David Kaye het zelfs twee keer. „Het is een gedeelde waarde.”

Maar Kaye, hoogleraar internationaal publiek recht aan de Universiteit van Californië (Irvine) en voormalig VN-rapporteur voor de vrijheid van meningsuiting, ziet ook dat er aan beide zijden van de Atlantische Oceaan verschillend over deze kernwaarde wordt gedacht. En de verschillen springen nu in het oog.

Volgens de Amerikaanse vicepresident JD Vance is de vrije meningsuiting in Europa op zijn retour, omdat de Europese Unie regels heeft waaraan sociale media zich moeten houden. Maar zijn eigen president noemt media die kritisch over hem berichten „corrupt en illegaal”. En Trump heeft het grootste persbureau van de Verenigde Staten, Associated Press (AP), buitengesloten van persconferenties in het Witte Huis, omdat het zijn oekaze niet opvolgt om de Golf van Mexico voortaan de Golf van Amerika te noemen.

Hebben Europa en de Verenigde Staten het wel over hetzelfde, als ze spreken over de vrijheid van meningsuiting? In het Engels worden de termen freedom of speech (vrijheid van meningsuiting) en freedom of expression (uitdrukkingsvrijheid) vaak door elkaar gebruikt. Maar ze hebben een verschillende lading, zegt Kaye.

„Toen JD Vance in februari op de Veiligheidsconferentie in München sprak over vrijheid van meningsuiting, gebruikte hij freedom of speech, zoals vastgelegd in het Eerste Amendement bij de Amerikaanse Grondwet. Daarbij gaat het over het recht van een spreker, dat die alles kan zeggen wat hij of zij wil. Dat is de benadering van vrije meningsuiting waarmee Elon Musk Twitter (nu X) heeft overgenomen.

„Maar als je het hebt over freedom of expression, dan kom je bij de manier waarop Europa er in het algemeen over denkt. Ook daarbij gaat het om het recht van een spreker om iets te zeggen, maar daarnaast ook om het recht informatie te krijgen, er kennis van te nemen. Toegang tot informatie is in de internationale wetgeving rond mensenrechten onderdeel van de uitdrukkingsvrijheid. In Europa bestaat daar meer begrip voor dan in de Verenigde Staten.

„Toen JD Vance zei dat Europa het laat afweten op het gebied van vrije meningsuiting, doelde hij alleen op de vrijheid van de AfD [de Duitse, radicaal rechtse partij, red.] om alles te kunnen zeggen wat ze wil. Maar haat en intimidatie zijn manieren om anderen het zwijgen op te leggen, en dat liet Vance buiten beschouwing. Terwijl je dat er juist bij zou moeten betrekken, als je het echt over uitingsvrijheid wil hebben. Want door mensen tot zwijgen te brengen, beperk je het ecosysteem van informatie waarvan mensen kennis kunnen nemen.”

Holocaust

Kaye, die drie jaar als juridisch adviseur bij de Amerikaanse ambassade in Den Haag werkte, kent Europa goed. „Dat Europa andere opvattingen en andere wetgeving dan de Verenigde Staten heeft over uitingsvrijheid, heeft te maken met de Europese geschiedenis, vooral met de Holocaust. De Europeanen hebben ondervonden dat hatelijke woorden kunnen leiden tot hatelijk gedrag. Dat diepgevoelde besef heeft in Europese landen zijn sporen nagelaten in de wetgeving.

„Ik zeg niet dat de Europese wetgeving op dit vlak altijd beter is, maar vanuit een Europees perspectief begrijp ik het wel. Een Amerikaanse politicus die even langs komt en zegt: jullie zijn onderdrukkers omdat jullie wetten tegen hate speech hebben, toont een volstrekt onbegrip over de herkomst van die wetten.”

Sociale media begonnen zo’n tien jaar geleden berichten op hun platforms uitgebreid te modereren: sommige discriminerende en opzettelijke misleidende posts werden verwijderd. De Republikeinen noemden het censuur.

„Tot een paar jaar geleden dacht ik dat de manier waarop de sociale media hun platformen reguleerden steeds meer aansloot bij het Europese denken. YouTube, Facebook en Twitter (voordat het werd overgenomen door Musk) begrepen dat hatelijke uitingen en desinformatie mensen verhinderen om informatie te krijgen. Ze zagen dat online pesten mensen de mond snoert en verdrijft van hun platforms – en dat dat ook de bedoeling ervan is. Maar je kunt regels opstellen om dat te voorkomen , om zo méér vrijheid van meningsuiting te bereiken.

„Het is ook belangrijk om de context te begrijpen van wat Vance zei. In de VS heeft rechts het idee van vrije meningsuiting op sociale media tot wapen gemaakt. Zonder bewijs te leveren beweren rechtse politici en hun medestanders dat sociale media rechtse stemmen onderdrukken, en hen verhinderen hun boodschap uit te dragen.”

En nu de Trump weer terug is als president schalen sociale media hun moderatie af.

„Dat is een gevolg van de politieke lafheid van Mark Zuckerberg [topman van Meta, moederbedrijf van Facebook en Instagram] en anderen die voor de platforms verantwoordelijk zijn. Je moet altijd beseffen: ze hebben zó veel belangen, dat ze in de gunst willen komen en blijven van de regering van Trump. En dat gaat ten koste van hun eigen beginselen.”

Maar hebben ze met hun kritiek op Europa niet ook een punt? Vorig jaar waarschuwde u in het blad Foreign Affairs zélf dat goed bedoelde Europese regels voor sociale media de vrije meningsuiting in gevaar kunnen brengen.

„Ik was bezorgd, dat klopt. Ik steun Europese wetten als de Digitale dienstenwet (DSA), die platforms verplichten om risico’s in te schatten en transparant te zijn. Maar ik was geschrokken dat de toenmalige eurocommissaris Thierry Breton verder ging en in de zomer van 2023 sociale media per brief dreigde met boetes en „verbanning van ons grondgebied” als ze hatelijke berichten bleven plaatsen over rellen die toen in Frankrijk woedden.

„Als het die kant op zou gaan, en de Europese Commissie bedrijven kan voorschrijven welke content wel en niet acceptabel is, dan is dat een heel riskante vorm van overheidsinterventie. Maar die kant is het in Europa niet opgegaan, de DSA vraagt transparantie van de platforms, en dat vind ik goed.”

Waarom is er in de VS niet meer ophef ontstaan over Trumps besluit het belangrijkste persbureau, AP, niet meer toe te laten tot de persconferenties in het Witte Huis?

„Deze regering valt de democratische waarden op zó veel niveaus aan, dat veel mensen nog steeds overrompeld zijn. Ze weten niet waar ze hun woede op moeten richten. Maar het verzet begint wel te komen. Niemand had ooit reden om te geloven dat Trump écht geeft om de vrijheid van meningsuiting. Zijn aanvallen op de media zijn niet nieuw. In 2017 noemde hij ze al de vijand van het volk – nu verbindt hij daaraan ook concrete maatregelen.

„Je moet kijken wat rechts Amerika de afgelopen jaren heeft gedaan. Ze hebben boeken uit bibliotheken verbannen, ze hebben vreedzame protesten op de campussen van universiteiten verdacht gemaakt en geprobeerd ze te verbieden als de opvattingen hen niet bevallen. Ik noem ze meningsvrijheidhuichelaars. Ze hebben hun mond vol over free speech, maar het enige wat en interesseert is macht.

„Voor onze democratie is het meest urgente gevaar nu de vernietiging van het federale regeringsapparaat die aan de gang is. Hoewel het voor veel mensen moeilijk is om in te zien, is dát waar Musk en Trump werkelijk op uit zijn. Maar ik ben met je eens: in Frankrijk zouden de mensen allang massaal de straat op zijn gegaan.”

De media die zien dat hun collega’s van AP niet meer worden toegelaten in de perszaal van het Witte Huis komen niet in opstand. Ze gaan braaf door met hun werk.

„Er is weinig journalistieke solidariteit. Het is heel frustrerend om dat te zien. Een werkelijk onafhankelijke pers zou gezegd hebben: we blijven wel schrijven over het Witte Huis en de president, maar over die persconferenties schrijven we niet meer. Dat had effect gehad, want Trump wil vooral aandacht, en het meest wil hij aandacht van The New YorkTimes.

„De politieke berichtgeving van de The New York Times laat vaak enigszins te wensen over, maar over het geheel genomen, in elk geval sinds de inauguratie, presteert de krant goed. Ze berichten zorgvuldig en uitgebreid over de schade die Trump aanricht. Terwijl The Washington Post en de Los Angeles Times hun koers hebben aangepast, gedeeltelijk omdat hun eigenaren belang hebben bij een goede relatie met Trump. Verbijsterend. The New York Times heeft dat niet gedaan, want die heeft een onafhankelijke uitgever die niet actief is in een andere economische sector dan de media.”

De regering heeft 400 miljoen dollar aan contracten met Columbia University in New York opgezegd – ziet u dat ook als aanval op de uitingsvrijheid?

„Absoluut. Academische vrijheid is een essentieel onderdeel van uitdrukkingsvrijheid. En de regering heeft al laten weten dat dit pas het begin is en dat er nog andere universiteiten op haar bezuinigingslijstje staan. Ze gebruiken het voorwendsel dat er antisemitisme op de campus is, maar rechtse politici zien de universiteiten al lang als motoren van progressief denken. En daar hebben ze de pest aan.”

„Ze hebben trouwens gelijk: historisch gezien zijn universiteiten altijd drijvende kracht van vooruitstrevend denken geweest, omdat mensen er in aanraking komen met nieuwe informatie. Daarom wil deze regering de liberale universiteiten beschadigen. Terwijl de universiteiten de parel aan de kroon van de Amerikaanse samenleving zijn.”

Big Tech en president Trump eisen dat Europa zijn regels voor sociale media en tech-bedrijven opgeeft. Kan Europa die eis negeren?

„Het is belangrijker dan ooit dat Europa vasthoudt aan zijn eigen regels. Om twee redenen. Ten eerste: Als de EU zwicht voor de druk van Trump, zal dat ook op andere gebieden het vermogen van Europa om zelfstandig regels op te stellen ondergraven. Dus Europa moet staan voor het eigen democratische proces dat deze regels heeft voortgebracht.

Lees ook

Vrijheid van meningsuiting? Alleen als je het eens bent met de regering-Trump

„De tweede reden om dat te doen is dat het gewoon goede regels zijn, die platforms dwingen opener te zijn over wat ze doen. Europeanen moeten nu juist extra inzetten op regulering. De beste reactie op Trumps intimidatie zou zijn: meer geld vrijmaken voor de handhaving van de privacyregels en de Digitale Dienstenwet voor de platforms. Dat zou een concrete, en niet alleen maar politieke reactie zijn – want handhaving is altijd de achilleshiel van de Europese regels geweest.”

Strenger handhaven zal niet goed vallen bij Trumps rechterhand Elon Musk, en hem waarschijnlijk in woede doen ontsteken.

„Dat hoeft niet slecht te zijn. In Duitsland heeft de aankomende bondskanselier Merz meteen na de verkiezingsuitslag gezegd dat Europa op eigen benen moet staan. Nieuwe intimidatiepogingen van Musk zullen alleen maar nóg duidelijker maken hoe hard het nodig is om de eigen democratische instituties en processen te versterken. Ik ben geen Europese politicus, maar als Amerikaanse observator zou ik zeggen: Als Europa nu inbindt, zou dat echt een fout zijn.”

Delen

Mail de redactie