Wie de eerste aflevering van Zero Day kijkt, waant zich even in een typische Amerikaanse blockbuster uit de jaren negentig. Amerika is aangevallen en de voormalige president, gespeeld door Robert De Niro, treft bij een van de rampplekken een groep boze landgenoten aan. Ze roepen woedende dingen over de in hun ogen falende overheid, en hij besluit ze spontaan toe te spreken. „Dit gedrag is niet patriottisch”, vertelt hij de menigte die direct braaf stilvalt. „Dit gaat niet over de overheid, het gaat over iets of iemand die ons haat en alles waar wij voor staan”, vervolgt hij. De muziek zwelt aan. En de even daarvoor nog vuurspuwende menigte luistert met open mond en applaudisseert goedkeurend zodra zijn spontane speech klaar is.
Nu speelt Zero Day, ondanks de haast heroïsche president van weleer in de hoofdrol, wel degelijk in het heden. Dus komt de dreiging waarover De Niro’s president Mullen spreekt niet in de vorm van aliens of een op de aarde afstevenende meteoriet, maar van een cyberaanval die een minuut lang alle communicatie in het land platlegde. Overal in Amerika vlogen treinen en metro’s van de rails, vielen vliegtuigen uit de lucht en gingen stoplichten op zwart, met meer dan drieduizend doden tot gevolg.
En omdat de overheid geen enkel idee heeft wie er achter de aanval zit, en de dader met een onheilspellende boodschap heeft aangegeven het nog een keer te willen doen, schakelt de huidige president (gespeeld door Angela Bassett) haar geliefde voorganger in om een onderzoekscommissie te leiden. „Het enige wat belangrijker is dan een snel resultaat, is een resultaat waarop iedereen kan vertrouwen”, zegt ze.
Nieuwe Netflix-serie ‘Zero Day’, met onder anderen Robert De Niro, Jesse Plemons en Connie Britton. Foto Netflix
Veel te vaag
Tot zover de popcornblockbuster, want de rest van Zero Day is eerder onnodig ingewikkeld dan rechttoe rechtaan vermakelijk.
Netflix wordt er de laatste tijd weleens van beticht scenaristen te vragen of ze hun series dommer willen maken, dit zodat een afwezige kijker – iemand die bijvoorbeeld meerdere schermen tegelijk open heeft staan – het ook kan volgen (iets wat de streamer uiteraard ontkent). Bij deze miniserie lijkt men een tegenovergestelde strategie te hanteren om de kijker bij de les te houden. Want wie één tel verslapt, heeft al het gevoel de draad van het verhaal kwijt te zijn. En zelfs als je wel oplet, kan het soms lijken alsof je een hele scène of onthulling hebt gemist.
Het ene complot volgt het andere in rap tempo op. En ieder personage draagt minstens één geheim met zich mee, dat vaak veel te vaag blijft voor de kijker. Zelfs Mullen, de persoon aan wie alles wordt opgehangen, is een onbetrouwbare verteller: op de momenten waarop hij belangrijke informatie krijgt, laat de serie de kijker vaak niet meeluisteren of wordt het geluid zo verwrongen dat er slechts enkele flarden verstaanbaar zijn.
Dat de makers bewust zo min mogelijk uitleggen, komt waarschijnlijk vanuit de hoop dat de kijker zelf actief de puzzel zal proberen op te lossen. Maar een puzzelserie werkt alleen als alle losse draadjes uiteindelijk ergens toe leiden. Deze serie laat daarentegen zelfs grote vraagstukken onopgelost. En dat werkt niet prikkelend maar frustrerend.
Wie één tel verslapt, heeft al het gevoel de draad van het verhaal kwijt te zijn
Enorm talent
Terwijl er enorm talent betrokken is bij Zero Day, voor en achter de camera. De makers werkten eerder aan series als Narcos, Homeland en The West Wing. En naast De Niro en Bassett zijn er rollen voor Lizzy Caplan, Jesse Plemons, Connie Britton en Bill Camp. Stuk voor stuk geliefde acteurs die vaak geweldige rollen neerzetten, maar in dit geval bijzonder weinig te doen krijgen. Met name Camp, die meestal briljant is, hoeft in deze reeks afleveringen geen enkele keer van toonhoogte of gezichtsuitdrukking te veranderen.
Daarbij is het opvallend dat de serie niet urgent voelt. Nu kun je het de makers amper kwalijk nemen dat de schreeuwende televisiepersoonlijkheid (gespeeld door Dan Stevens), die het over dingen heeft als „lamestream media”, en de techmiljardair met een baseballpetje (Gaby Hoffman) die meent het allemaal beter te weten, inmiddels achterhaald voelen. Niemand had, toen deze serie vorig jaar werd gemaakt, kunnen voorzien wat er de afgelopen weken in Amerika is gebeurd. Maar het is wel degelijk een gemis dat de serie helemaal niet geïnteresseerd lijkt in die toch behoorlijk reële dreiging van een cyberaanval en in wat er werkelijk zou gebeuren als onze maatschappij volledig platgelegd wordt.
Zero Day is een clichématige en overvolle complotthriller. Daar kan zelfs een opzwepende speech van een klassieke jarennegentig-filmpresident niets beters van maken.
Wat doen twee Nederlandse zussen in een Turkse gevangenis? Zelf zeggen Betül en Bergün Varan dat ze dat niet weten. Ze reisden naar Istanbul om in de Turkse band Grup Yorum te zingen over hun idealen, meer niet. En ze gaan in hongerstaking tot ze worden vrijgelaten. Volgens de Turkse staat zijn de twee gevaarlijk vanwege de vermeende banden die hun band zou hebben met een extreem-linkse terroristische organisatie. Journalisten Emmie Kollau en Catrien Spijkerman volgen de zussen in hun strijd tegen een mogelijk tien jaar lange celstraf. Ze willen weten hoe het komt dat deze zussen zo ver gaan voor hun idealen. Vooral hun moeder fascineert, als zij zegt trots te zijn op de beslissing van haar kinderen om te verhongeren. „Ik vertrouw erop dat zij een weloverwogen keuze maken. En als zij sterven, dat is dat niet voor niets.”
Lees ook
Podcast over twee Nederlandse zussen in Turkse gevangenis: ‘Ik dacht meteen: wat een gek verhaal’
Het is een van de oudste, en ook een van de grootste vragen van de mens: zijn we alleen in het universum? Of is er nóg ergens in de ruimte leven te vinden? Presentator Ewout Lowie duikt samen met wetenschappers van het Origin Center diep in de kennis die gebruikt wordt om deze ‘oervragen’ over het heelal te beantwoorden. Hij doet dat in humoristische spreektaal, waardoor de onderzoeksrichtingen in al hun grootsheid behapbaar voelen en voorkennis nauwelijks nodig is, en met goed geschreven intermezzo’s, die de talkshow een verhalend karakter geven. Favoriet is aflevering 2 van het eerste seizoen, waarin Lowie op zoek gaat naar een Nederlandse vrouw, van wie de stem te horen is op een grammofoonplaat die al sinds de jaren zeventig aan boord van een ruimteschip door de kosmos reist.
Met enige regelmaat vallen er bommen op Vlieland. Nederlandse bommen, die omwille van een militaire oefening landen in beschermd natuurgebied, waar vogels als de grutto aansterken na een lange tocht uit het zuiden. De oefeningen zijn legaal; Defensie kreeg er een vergunning voor nadat een ecologisch adviesbureau had aangetoond dat ze ‘geen significante schade’ aanrichten. Hoe kan dat, vraagt journalist Esmée Koeleman zich af. Hoe is dat bewijs opgebouwd? En wat zegt het over de totstandkoming van andere vergunningen die in strijd lijken met natuurbeleid, zoals die voor garnalenvissers in de Noordzee, of van de vakantievluchten vanaf Lelystad Airport? Koeleman spreekt met wetenschappers, activisten én garnalenvissers en vraagt door. Dat spannende gesprekken ontstaan over het behoud van vrede, vakantie, tradities én natuur. Wel jammer dat de adviesbureaus en het betreffende ministerie weigerden te reflecteren.
Net als Anouk Boone kandidaat-partner wordt bij haar advocatenkantoor op de Amsterdamse Zuidas – de jongste ooit – begint het verleden haar in te halen. Als rechtenstudent had zij een relatie met haar hoogleraar Hartman – een flamboyante vrouwenjager man die vaker verhoudingen had met studentes. Hij werd altijd gedekt door bevriende collega’s, maar komt nu onder vuur te liggen.
Actrice Julia Akkermans speelt Anouk in de nieuwe Videoland-serie De F*ckulteit. De jonge advocaat die zij speelt, wil niet terugblikken, ze stort zich liever in haar werk. Drank moet de resterende scherpe randjes er vanaf halen. Deze overlevingstactiek blijkt niet houdbaar als haar eigen stagiaire ook in de handen van Hartman valt. Akkermans: „Ik kan me voorstellen dat er heftige dingen zijn waarmee je niet geconfronteerd wil worden. Het beste wat je dan kan doen is jezelf daarvoor afsluiten.”
Waarom spreekt Anouk zich in de dramaserie lange tijd niet uit tegen Hartman, zelfs als de MeToo-zaak tegen hem al loopt? Akkermans: „Voor vrouwen die hier mee te maken krijgen, is de drempel zo gigantisch hoog. De hele wereld kantelt wanneer je dat wel doet. Zodra je het seksueel geweld wel in de ogen kijkt, is niets meer hetzelfde. Er staat veel op het spel. En de schaamte overheerst. Ook omdat de omgeving zegt: Als je dit niet wou, dan zeg je toch nee? Waarom ben je dronken geworden? Waarom had je een kort rokje aan? Het schuldgevoel wordt bij het slachtoffer neergelegd.”
Ziarah Janssen en Julia Akkermans. Foto Elmer van der Marel
Akkermans noemt de grote Franse strafzaak tegen de man van Gisèle Pélicot, die zijn echtgenote liet verkrachten door tientallen mannen. „Pélicot wil dat de schaamte niet langer bij het slachtoffer ligt, maar bij de dader. Ik hoop dat een serie als deze helpt het perspectief te veranderen. En dat hopelijk de drempel voor vrouwen iets kleiner wordt.”
Niet alleen Anouk, ook haar hele omgeving is erop gericht om alles zoveel mogelijk af te dekken. Niet over praten. Akkemans: „Op het moment dat ze niet keihard voor zichzelf is, en zachtheid toelaat, komt de pijn boven. Dat wil ze niet. Bij die keiharde houding is een heftige werkomgeving als de Zuidas een supergoede match. Dan kan zij zich blind in storten.”
De gebeurtenissen in de serie vertonen opvallende gelijkenis met een artikel in NRC uit 2019 over een hoogleraar arbeidsrecht van de Universiteit van Amsterdam die moest vertrekken na een onderzoek naar seksueel grensoverschrijdend gedrag. Fedja van Huêt speelt de hoogleraar in De F*ckulteit. Zijn personage is niet alleen een gevaarlijk roofdier, hij is ook een aantrekkelijke, charismatische gangmaker, zodat je begrijpt waarom de studenten voor hem vallen.
Flashbacks
Anouk laat haar pantser van Zuidas-advocaat zakken zodra Hartman in de buurt is. Dan wordt ze weer weerloos. Wat gebeurt er met haar? Waarom is zij nog in zijn macht? Akkermans: „Haar lichaam herinnert zich iets wat haar hoofd zich niet meer kan herinneren. Het blijft ergens opgeslagen in haar lijf.” In flashbacks zie je Anouk als student. Een heel andere vrouw; vrolijk, open. Akkermans: „Ik vond het belangrijk om te laten zien dat zij echt verliefd was op hem. En dat het ook echt leuk was. De aantrekkingskracht blijft bestaan. En zij is niet de enige. De meisjes lopen weg met hem. Het is iemand die buiten de lijntjes durft te kleuren, die een fles wijn meeneemt naar een werkgroepvergadering.”
Hartman gaat duidelijk over de schreef. Maar vallen de relaties die hij heeft met Anouk en andere studenten, met wederzijdse instemming, ook onder #MeToo? „Het zijn per definitie scheve verhoudingen. De docent is degene die een veilige ruimte moet creëren voor de studenten. Hij moet zich bewust zijn van het enorme machtsverschil.”
Fedja van Huêt speelt hoogleraar Patrick Hartman. Foto Elmer van der Marel
Akkermans vond de rol van Anouk ook zwaar: „Zo’n intense serie gaat je niet in de koude kleren zitten. Je hoofd weet wel dat je een rol speelt, maar je lichaam heeft niet altijd door dat het fictie is.” Ter voorbereiding sprak ze met een jonge vrouw die op de Zuidas werkt. „Ik stelde de naïeve vraag of mensen daar werken uit passie voor het recht. Die vrouw moest lachen. Natuurlijk niet. Het gaat om winnen en verliezen. Het gaat om geld binnen halen. Zij schetste ook de cultuur: je moet heel sociaal zijn, je moet een sociaal leven hebben, anders ben je een loser, maar niet te veel want het werk gaat voor alles. En ze zijn heel ambitieus, je moet presteren, ook in je hobby’s. Als je hardloopt moet je meteen de marathon lopen. Doelgericht zijn, zakelijk, kil. Als je een rechtszaak ingaat, doe je dat dus niet om het recht te laten zegevieren, maar om te winnen. Ik kan me goed voorstellen dat zulk werk je een kick geeft.”
Opgebrand
De actrice vermoedt vermoed dat er best veel weggestopt wordt op de Zuidas, dat er daardoor veel burn-outs zijn. „Ik ken het zelf. De opnames van De F*ckulteit hebben twee jaar stilgelegen omdat ik in 2022 een burn-out kreeg. Tijdens het draaien van deze serie, die gaat over grensoverschrijdend gedrag, kwam ik mijn eigen grenzen tegen. Er gebeurde dat jaar veel tegelijkertijd; ik draaide meerdere projecten, de film Pink Moon werd geselecteerd voor het Tribeca-festival in New York, ik werd genomineerd voor twee kalveren. Mijn lichaam zei: stop. Ik denk dat het wegstoppen en doordraven sowieso kenmerkend is voor deze maatschappij. Als we onze schaduwen meer onder ogen zouden durven komen, en zouden overwinnen, zouden we meer vrede kennen.”
Toen ze na twee jaar de opnames weer oppakten, was dat best wel een gekke gewaarwording, zegt Akkermans: „We draaiden weer op precies dezelfde plek als waar ik was gestopt, hetzelfde kostuum, dezelfde crew. Tegelijk was alles anders omdat ik me gewoon weer goed voelde.”
De F*ckulteit, 6 afleveringen van ongeveer 39 min. Vanaf vrijdag 21 februari, Videoland.
Om het laatste geopolitieke nieuws te duiden, zaten maandagavond aan Eva Jineks avocadotafel drie gasten met kennis van zaken. Onder hun namen verschenen een paar woorden die die expertise benadrukten, als een verklaring voor hun aanwezigheid in de studio. Je had Suse van Kleef. Onder haar naam stond: Voormalig correspondent Verenigd Koninkrijk. Je had Ron Keller. Onder zijn naam stond: Voormalig ambassadeur. En je had Jort Kelder. Onder zijn naam stond: niks.
Misschien komt dat doordat de kijker inmiddels gewend is geraakt aan de aanwezigheid van Kelder bij Eva (AvroTros) als het aankomt op geopolitieke thema’s. Amerikaanse verkiezingen? Kelder zit tussen Amerikanisten en correspondenten. Een spoedoverleg van Europese leiders over de veiligheid van ons continent, na een week vol harde woorden vanuit de Verenigde Staten? Kelder zit tussen correspondenten en diplomaten, om dingen tegen ze te zeggen als: „Jij zegt: het gaat niet om geld. Maar het gaat natuurlijk wel om geld.” Of: „Nee, joh.” Of: „Dat weten we natuurlijk niet.” Daarna legt hij dan uit hoe het wél in elkaar zit.
Terugkerend begrip in die duiding was deze keer ‘huilen’ (afgewisseld met ‘janken’), want dat doen ‘we’ te veel. „Het slachtofferschap, het gehuil, het gezeur over die rechtse speeches – jongens, waar gáát het over. Work together! Doe gewoon je huiswerk!”, zei Kelder. Dat ‘we’ onze veiligheidssituatie niet op orde hebben, hebben ‘we’ aan onszelf te danken. Ook in Nederland. „Op de SGP na zijn alle partijen ermee akkoord gegaan dat we het leger hebben afgeschaft. Dan is dit dus de consequentie.” En dat de voorzitter van de veiligheidstop een traan had gelaten in zijn slotspeech, vatte de hele situatie mooi samen. „Dit is dus Europa”, zei Kelder. „Huilen als een peuter dat we onze zin niet hebben gekregen.”
IPA
Nu kan ik natuurlijk ook weer huilie-huilie gaan zitten doen over de Kelder-overdosis die ik krijg door elke dag naar praatprogramma’s te kijken en luisteren, maar misschien is het tijd dat ook ik mijn verantwoordelijkheid erken (niemand verplicht mij om al die talkshows te kijken) en eindelijk eens met een oplossing kom in plaats van enkel te klagen. Daar was ik mijn hoofd nog over aan het breken toen ’s avonds Keuringsdienst van waarde begon – ook een AvroTros-programma. Het team van de keuringsdienst had het deze aflevering druk met het keuren van een populair type bier: de IPA (door sommigen volhardend uitgesproken als ‘iepaa’). Daar circuleren er tegenwoordig een heleboel van.
Wat is er nou zo lekker aan een IPA? „Gewoon”, legde een bebaarde man met een IPA’tje in zijn hand uit aan een van de verslaggevers. „Bier, maar dan lekkerder.” De vrouw naast hem vulde hem aan: „Het is gewoon lekker bier.” Verder was het bier „lekker hoppig”. Daar draaide het uiteindelijk om: dat er in dit bier meer hop zit, een ingrediënt dat oorspronkelijk werd toegevoegd om het bier langer goed te houden, maar ook zorgt voor een kenmerkende bittere smaak. Al zijn er geen regels verbonden aan hoeveel hop er in bier moet zitten om er het label IPA op te mogen plakken.
De verslaggever die het het meest naar zijn zin leek te hebben met dit item was Stefan Stasse, die van de gelegenheid gebruikmaakte om met biersommelier Derek Wals heel veel IPA’s te proeven. Stasse bracht net als Wals het glas naar zijn neus. „Citrus”, mompelde Wals. Stasse knikte: „Citrus.” Wals draaide het glas. „Beetje fruit.” Stasse draaide mee: „Beetje fruit.” Ze namen allebei een slok. „Echt grapefruit, hè”, zei Wals. „Grapefruit, ja”, zei Stasse. Tegen het eind van het item leken ze beste vrienden. Dat lijkt sowieso een van de gaves van Stasse: onmiddellijk met mensen bevriend raken.
En ineens zag ik het. Trek hem bretels aan, doe hem een strikje om… ja, dit kan zomaar lukken. Hier is mijn oplossing: we vervangen Jort Kelder stiekem door Stefan Stasse.
Stop met de oude terminologie, en omarm de newspeak van president Trump. Anders zul je het berouwen. Dit was de weinig subtiele boodschap van het Witte Huis, dat vorige week de journalisten van het Amerikaanse persbureau Associated Press (AP) voor onbepaalde tijd de toegang weigerde tot persmomenten met de president.
De reden: het persbureau weigert zijn stijlboek aan te passen zodat de Golf van Mexico voortaan de Golf van Amerika wordt genoemd, zoals Trump wil. De toegangsverboden „zijn duidelijk bedoeld om AP te straffen voor de inhoud van haar publicaties”, schreef het persbureau aan Trumps stafchef. „AP is bereid om haar grondwettelijke rechten krachtig te verdedigen en te protesteren tegen de inbreuk op het recht van het publiek op onafhankelijke berichtgeving over haar regering en gekozen functionarissen.”
Amerikaanse overheidsinstanties hebben Trumps naamswijziging uiteraard opgevolgd. Maar AP heeft klanten over de hele wereld, ook in landen die zich niets aantrekken van Trumps newspeak. Daarom blijft het persbureau bij de Golf van Mexico. Organisaties die zich inzetten voor de persvrijheid steunen AP. „Journalisten straffen omdat ze door de staat voorgeschreven terminologie niet gebruiken, is een alarmerende aanval op de persvrijheid”, aldus de Foundation for Individual Rights and Expression.
„Orwelliaans”, noemt Sewell Chan, hoofdredacteur van de Columbia Journalism Review (een tweejaarlijks tijdschrift voor journalisten van Columbia University), de kwestie. En hij is niet de enige. Veel Amerikaanse journalisten verwezen de afgelopen week naar George Orwells dystopische roman 1984. Daarin is newspeak een door de totalitaire staat gecontroleerde taal, met een beperkte grammatica en woordenschat, bedoeld om kritisch denkvermogen in te dammen. De naam van Elon Musks nieuwe ‘departement voor overheidsefficiëntie’ (DOGE) zou Orwell hebben geïmponeerd, merkteThe New York Times droogjes op.
Journalisten tijdens de persconferentie van de Amerikaanse president Donald Trump en de Israëlische premier Benjamin Netanyahu in het Witte Huis in Washington, 4 februari 2025. Foto Andrew Caballeri-Reynolds/AFP
Aanval op de media
In de vier weken sinds zijn terugkeer in het Witte Huis heeft Trump de aanval op de gevestigde media geopend – zo veel is wel duidelijk. „Deze regering staat in schril contrast met de eerste keer dat Trump aan de macht was”, zegt hoofdredacteur Chan aan de telefoon vanuit New York. Trumps vijandigheid jegens de pers is natuurlijk niets nieuws, benadrukt hij. Hij schildert de media al jaren af als een elitaire belangengroep die de vijand is van het volk. Dit keer blijft het echter niet bij woorden, en gebruikt Trump alle middelen die hij tot zijn beschikking heeft om media die hem niet zinnen dwars te zitten.
Dat gaat verder dan de toegang van AP tot het Witte Huis. NBC News, The New York Times, National Public Radio en Politico moesten van het ministerie van Defensie hun vaste werkplekken in het Pentagon opgeven, ten faveure van meer (Trumpgezinde) media zoals One America News Network, de New York Post, Breitbart en HuffPost (die geen Pentagon-verslaggever heeft en niet om werkruimte had gevraagd). Ze hebben hier niet veel over gezegd, ik denk deels omdat het elitair zou klinken”, zegt Chan. „Ik ben voor rotatie, want geen enkel medium heeft recht op een vaste werkplek in het Pentagon. Al hebben de nieuwkomers van oudsher weinig aandacht voor defensie.”
Zorgwekkender vindt Chan de „dramatische vastberadenheid” om te snijden in de overheid door middel van massale ontslagen op belangrijke departementen. Met name het departement voor humanitaire hulp USAID, dat wereldwijd ruim 6.000 onafhankelijke journalisten, 700 nieuwsredacties en 300 persvrijheidorganisaties ondersteunde, vooral in landen zonder democratie. „We zien meteen de impact van Trumps beleid op de Amerikaanse hulp op plekken als het grensgebied tussen Thailand en Myanmar en het oosten van Europa”, zegt Chan.
Ook Amerikaanse media die geld krijgen van de overheid, zoals de publieke zenders PBS en NPR, krijgen klappen. De nieuwe, door Trump benoemde voorzitter van de Federal Communications Commission, Brendan Carr, stelde een onderzoek in naar de federale financiering van PBS en NPR, die in de VS een overwegend progressief publiek hebben. „Ik maak me zorgen dat NPR- en PBS-uitzendingen de federale wet overtreden door reclames uit te zenden”, schreef Carr aan NPR en PBS. Het lijkt volgens Chan een drogreden om de federale financiering van publieke media te staken. „Hij overschrijdt elke dag nieuwe grenzen.”
Het meest gecensureerde artikel is het artikel dat nooit geschreven wordt omdat de gedachte is: laten we ons niet op dat gevoelige terrein begeven
Trump als aanklager
Een andere nieuwe ontwikkeling zijn de vele civiele rechtszaken die Trump heeft aangespannen tegen mediabedrijven. Zo klaagde hij Meta aan, dat zijn rechten zou hebben geschonden door zijn sociale media-accounts op te schorten na de gewelddadige bestorming van het Capitool in 2021. Het bedrijf schikte voor 25 miljoen dollar. Ook klaagde hij ABC News aan wegens smaad omdat de presentator van This Week, George Stephanopoulos, in het programma had gezegd dat Trump was veroordeeld voor verkrachting terwijl dat aanranding had moeten zijn. Het bedrijf schikte voor 15 miljoen dollar. Ook klaagde Trump CBS News aan omdat het programma 60 Minutes het interview met Kamala Harris in haar voordeel zou hebben bewerkt. Het bedrijf lijkt eveneens aan te sturen op een schikking.
De rechtszaken hebben een huiveringwekkend effect op de hele mediasector. Met name de schikking van ABC leidde tot grote bezorgdheid onder Amerikaanse journalisten, zegt Chan. „Want de opmerking die Stephanopoulos maakte was wellicht onnauwkeurig, maar niet per se smadelijk. En toen zette Trump ook nog CBS News onder druk om hun transcriptie van het interview met Harris vrij te geven. Die transcriptie onthulde niets nieuws of kwaadaardigs, alleen dat journalisten interviews bewerken. Er was geen grond voor een zaak. Het idee dat je een medium aanklaagt vanwege gunstige berichtgeving over jouw politieke tegenstander heeft geen basis in de wet.”
De Amerikaanse president Donald Trump tijdens een persconferentie op 30 januari. Foto Roberto Schmidt/AFP
Chans grootste zorg is dat de eigenaren van mediabedrijven mee gaan buigen met Trump uit angst voor diens toorn. „Het meest gecensureerde artikel is niet het artikel dat door de regering geblokkeerd wordt, maar dat nooit bedacht, geschreven en geredigeerd wordt omdat de gedachte bij elke stap is: laten we ons niet op dat gevoelige terrein begeven. Met andere woorden: zelfcensuur is sterker dan censuur. Is dat een persoon achter wie echt aan moeten gaan? Is dat een onderwerp waar we echt in moeten duiken? Moeten we die beschuldiging niet afzwakken om een rechtszaak te voorkomen? Het is logisch en begrijpelijk dat uitgevers en mediabedrijven zichzelf deze vragen nu opnieuw gaan stellen.”
Een teken aan de wand was het besluit van de uitgevers van The Washington Post en de Los Angeles Times om voorafgaand aan de verkiezingen geen commentaar te plaatsen waarin een kandidaat werd omarmd. Dit werd alom uitgelegd als een knieval voor Trump, zeker van Amazon-oprichter Jeff Bezos, de eigenaar van The Washington Post. Bezos weet waar Trump toe in staat is. Hij kreeg het in diens eerste termijn ook al met hem aan de stok. Als vergelding voor de kritische berichtgeving van The Post, drong Trump er bij de baas van de Amerikaanse posterijen op aan om de kosten van de pakketdienst voor Amazon te verhogen. Tegelijkertijd zette Trump dit dreigement op Twitter, waardoor de marktwaarde van Amazon kortstondig met 60 miljard dollar daalde.
Lees ook
The Washington Post en LA Times breken met traditie: geen stemadvies meer de krant
‘Niet hysterisch gaan doen’
Chan is zeer kritisch op de manier waarop The Washington Post en de Los Angeles Times de kwestie van de niet-gepubliceerde commentaren hebben afgehandeld. „De timing en de communicatie waren slecht”, zegt Chan. „En het signaal dat ermee werd afgegeven, zorgde voor veel woede bij redacteuren en lezers omdat de commentaren al geschreven waren toen ze werden ingetrokken. Zo’n 250.000 lezers zeiden hun abonnement op.” Toch wil Chan een onderscheid maken tussen commentaren en redactionele artikelen. Want in de Amerikaanse traditie hebben uitgevers het recht om commentaren niet te publiceren als ze dat niet willen. Chan: „Dat vind ik van een andere orde dan een nieuwsverhaal uit de krant houden. De hoop is dat dit nooit zal gebeuren. Maar die vrees is er wel.”
Het Amerikaanse krantenlandschap ligt er sowieso weinig florissant bij. Van de vijf grootste Amerikaanse dagbladen met een landelijk bereik – The New York Times, The Washington Post, Los Angeles Times, The Wall Street Journal en USA Today – staat alleen de eerste er goed voor. The New York Times heeft een model met digitale abonnementen dat goed werkt voor de krant. Maar de rest is volgens Chan een „complete puinhoop”. Het enige lichtpuntje is in Chans ogen The Wall Street Journal, dat weliswaar in handen is van Rupert Murdoch (ook de eigenaar van Trumpgezinde nieuwszender Fox News), maar dat een sterke, onafhankelijke nieuwsredactie heeft. „Ik kan alleen niet beoordelen hoe de krant er financieel voor staat”, zegt Chan. „Ze hebben laatst wel weer een ontslagronde gehad.”
Trumps eerste termijn heeft sommige Amerikaanse media, zoals The New York Times, financieel geen windeieren gelegd. Veel Amerikanen waren op zoek naar betrouwbare informatie te midden van al het nepnieuws. Maar een nieuwe Trumpbump blijft deze keer uit. Volgens Chan hebben meeste bezorgde burgers inmiddels al een abonnement. Ondanks het sombere beeld van het Amerikaanse medialandschap vindt Chan dat journalisten niet hysterisch moeten gaan doen over Trumps aanvallen. „Veel maatregelen zijn kleinzielig en zouden zo maar illegaal kunnen zijn”, zegt hij. „We hebben zo veel problemen in het land. We moeten ons werk blijven doen en niet zelf het middelpunt van het verhaal worden.”
Lees ook
Amerikaanse media merken al voor zijn aantreden hoe Trump hen wil gaan aanpakken
De afgezant van een keizer reist naar een afgelegen en ongetemd hoekje van het keizerrijk. Er is een plaag uitgebroken die de inwoners tot waanzin drijft. Maar de volkeren van de Living Lands zitten helemaal niet te wachten op inmenging van een ver staatshoofd, die hun culturen niet kan en wil begrijpen. Tegelijkertijd wordt de afgezant in haar dromen achtervolgd door de verwarde vragen van een onbekende, kinderlijke entiteit. De game Avowed stelt jou – de afgezant – de vraag: hoe ga je daar mee om?
Fantasyspel Avowed is op zijn best wanneer het zich bekommert om de complexe dilemma’s die in deze situatie ontstaan. Wat zijn je gevoelens bij jouw positie als afgezant, die je niet per se vrijwillig hebt verkregen? Hoe kijk jij als vertegenwoordiger van een machtig keizerrijk naar dit onherbergzame achterland? Moeten de Living Lands worden meegesleept naar de moderniteit, of zit er waarde in lokale tradities? Zowel in het hoofdverhaal als in de verhalen van je gelaagde teamgenoten en de zijtakken van de vier gebieden die Avowed telt, komen deze vragen continu naar voren.
Makers Obsidian, bekend van hun vaak onorthodoxe en moreel complexe rollenspellen (Fallout: New Vegas, Pentiment), geven je alle ruimte naar eigen keuze te antwoorden. Het verhaal ontvouwt zich zo tot een genuanceerd reliëf van moeilijke keuzes en voortschrijdend inzicht. Maar helaas: buiten het verhaal werpt de game wel vaak barrières op.
Je wisselt makkelijk van bliksemschichten uit je vingers naar het logge mepwerk van een strijdknots
Toverkrachten
Het vechtsysteem is in de breedte ingericht op flexibiliteit. Je zit nooit vast aan een bepaalde stijl – kies je er bijvoorbeeld voor om veel punten in toverkrachten te steken, dan kun je altijd daarna nog wat richting ‘gewoon’ vechten schuiven. Zo wissel je tijdens een gevecht gemakkelijk van het heerlijk knisperende gevoel van bliksemschichten uit je vingers naar het logge mepwerk van een strijdknots.
In de andere dimensies gaat het mis. Er zit weinig variatie in de vijanden, waardoor je strategie zelden verandert. Erger, elke regio vereist bepantsering en wapens van een bepaalde kwaliteit. Volg je je eigen nieuwsgierigheid te ver de hoofdverhaallijn in, dan stuit je op een muur: die strijdknots is niet krachtig genoeg meer, en ineens kun je je vijanden niet meer verslaan. Gedwongen druip je af om meer zijmissies te doen en je omgeving te verkennen. Prima als je de speler daartoe wil verleiden, maar het is een lompe oplossing.
Fantasygame AvowedBeeld Obsidian
Op zo’n moment valt de illusie van vrijheid en eigen inzicht weg, en zien we ineens wat Avowed is: een vastomlijnde ervaring met harde grenzen. Een verkenning van bepaalde ideeën, op een bepaald tempo, voor een bepaald type speler.
Voor wie daarbuiten wil treden liggen veel frustraties op de loer. Jammer. Want de wereld van Eora – ook toneel van Obsidians eerdere, slomere Pillars of Eternity-spellen – is prachtig in al zijn kleuren, zijn bijzondere architectuur en eigenzinnige interpretaties van bestaande fantasyclichés. Zowel de grote mysteries als de kleine verhalen die je onderweg tegenkomt zijn boeiend. Avowed is de moeite waard voor wie ruim de tijd wil nemen om elk hoekje te verkennen. Wil je gewoon het mysterie oplossen, dan zijn er net te veel beren op de weg.
In de driedelige Britse serie Ellis, de eerste met een vrouwelijke zwarte DCI (Detective Chief Inspector), neemt rechercheur Ellis de leiding over politieonderzoeken die te complex zijn voor de lokale agenten. Elke aflevering heeft ze een andere standplaats. Als in het Engelse plaatsje Hanmore een auto in het meer wordt gevonden, heeft de lokale politiemacht de handen meer dan vol aan de zaak. Een lokale tiener zit dood achter het stuur en zijn vriendin is spoorloos. De politieleiding stuurt DCI Ellis (een indrukwekkende Sharon D. Clarke) om de leiding over het onderzoek te nemen. Dat ze daarbij op wat tenen trapt doet haar weinig: voor haar volgende zaak reist ze immers weer naar een andere plaats. Haar tijdelijke werkpartner Chat Harper (Andrew Grower) voelt echter wel wat voor een langduriger samenwerking.Serieliefhebbers kunnen zondag om 20.35 uur op NPO3 ook terecht voor het tweede seizoen van de Vlaams-Nederland SF-serie Arcadia.
André Waardenburg
Genieten van The White Lotus
The White Lotus, een serie over de werknemers en welgestelde gasten van de fictieve resort- en hotelketen met dezelfde naam, keert maandag terug met een derde seizoen. Een goed excuus om de eerste seizoenen dit weekend te (her)kijken. De locatie van seizoen 3 is een White Lotus-hotel in Thailand. We volgen een drukke zakenman met zijn vrouw en drie volwassen kinderen, een bekende actrice met haar onbekende vriendinnen en een mysterieuze man met zijn veel jongere vriendin. De keuze om het personage Belinda (Natasha Rothwell) terug te laten keren, is een slimme zet. De eerste aflevering komt wat traag op gang, maar daarna is de serie weer fantastisch . Maker Mike White knoopt een deel van het verhaal vast aan eerdere seizoenen en dat zorgt voor een spannend thrillerelement.
Thijs Schrik
Militaire grootmacht worden
Al decennia biedt Civilization een ambitieus concept: je gidst jouw bevolking tijdens zijn vroege ontwikkeling, om uit te kunnen groeien tot een grootse wereldmacht in het moderne tijdperk. Winnen kan door als militaire grootmacht je tegenstanders te veroveren, maar ook bijvoorbeeld door bijvoorbeeld als eerste de race naar de maan te winnen. Civilization VII probeert de klassieke formule te stroomlijnen. Lange potjes bestaan nu uit losse aktes waarbij steeds kleine klusjes worden geëlimineerd en het tempo hoog blijft liggen. Uitstekend, omdat in vorige delen de tweede helft vervelend kon worden door alle rompslomp. Daar staat tegenover dat bijvoorbeeld menu’s minder informatie bevatten. Minder intimiderend voor nieuwkomers, maar een klein gemis voor veteranen.
Len Maessen
Zoektocht naar lotgenoten
Al sinds 1971 herenigt het radioprogramma Adres Onbekend familieleden, vrienden en uit het oog verloren liefdes. Dit doet men met hulp van luisteraars en de eigen Zoekbrigade. Deze zondag is er aandacht voor de zoektocht van Conny van Es, die een levenswerk heeft aan het vinden van haar vader. Uit de DNA-databank komt een naam tevoorschijn waar moeder nooit over gerept heeft. Hansen is de achternaam van twee Zuid-Hollandse broers. Verder is Howard Dodeman te gast. Hij moest als jongetje van zes naar een gezinsvervangend tehuis in Nijmegen, hij woonde er van 1967 tot 1971. Wat voelde hij zich eenzaam toen zijn vader hem daar afzette. Hij zoekt zijn lotgenoten (pseudobroers en -zusjes noemt hij hen) om hun leven te toetsen aan zijn onveilige jeugd. Hij zoekt Arnold van de Ven, Tony Abels, Miriam Geurts, Florence Gerritsen, Johnny Gordon en Jolanda Pas.
De 37-jarige presentator en programmamaker Tim den Besten bekent dat hij zich als iemand anders heeft voorgedaan op de homodatingapp Grindr en Instagram. Na zijn bekentenis is de identiteitsfraudezaak tegen de presentator door het Openbaar Ministerie geseponeerd. Op de apps maakte hij in 2022 en 2023 nepprofielen aan waarvoor hij persoonlijke foto’s gebruikte van drie verschillende mannen, zegt zijn advocaat HJ van der Tak vrijdag tegen persbureau ANP. In de chats voerde hij seksueel getinte gesprekken met andere mensen. In een verklaring zegt Den Besten dat hij zich „diep schaamt” en „heel veel spijt” heeft.
Den Besten heeft een mediationgesprek gehad met zijn slachtoffers, waarna zij hebben besloten om de zaak niet voor de rechter te laten komen, aldus de raadsman. In de verklaring zegt Den Besten dat hij inziet de betrokkenen „pijn en verdriet” aangedaan te hebben en dat hij daar „de volledige verantwoordelijkheid” voor neemt.
In de periode dat hij werd beschuldigd van het gebruiken van foto’s zonder toestemming kreeg hij ook te horen een zeldzame vorm van kanker te hebben. Door beide voorvallen moest hij zijn werk neerleggen en heeft hij zich teruggetrokken uit het openbare leven.
„Ik heb geen contact meer met hem kunnen krijgen”, zei programmamaker Nicolaas Veul in januari nog in een interview met NRC. De twee maakten samen de programmaserie ‘100 dagen’ bij de VPRO. De meest recente editie van de reeks, Een valse start: 100 dagen in de jeugd- en gezinszorg, presenteerde Veul zonder Den Besten.
Op televisie presenteerde Den Besten verder onder meer programma’s als Timmyland en De Outsiders. Daarnaast maakte hij documentaires. Inmiddels heeft hij te horen gekregen kankervrij te zijn en werkt hij aan zijn fysieke en mentale welzijn. Zo heeft hij zich laten opnemen in een psychotherapeutische kliniek. „Ik ben al een eind op weg maar ben er nog niet helemaal”, zegt hij in een verklaring.