Category: Ruzie Zelensky-Trump

Zonder openbaarheid van een mogelijke schaterlach in het Kremlin kwam de meest opzienbarende reactie op de publieke vernedering van Volodymyr Zelensky uit de Amerikaanse Senaat. Nadat president Donald Trump de Oekraïense president vrijdag afblafte en de grondstoffendeal waarvoor Zelensky naar Washington was gekomen onderuit haalde, was senator Lindsey Graham een van de eersten die zich liet interviewen. De Republikein Graham heeft Oekraïne sinds de Russische invasie van 2022 altijd in woord en daad gesteund: door Vladimir Poetin een oorlogsmisdadiger te noemen, Oekraïne meermaals te bezoeken en telkens voor miljarden aan Amerikaanse steun te stemmen.

De bijeenkomst tussen de regeringsleiders was „een complete, totale ramp”, zei de senator uit South Carolina vrijdag. „Wat ik in de Oval Office zag, was respectloos en ik weet niet of we ooit nog zaken kunnen doen met Zelensky. (…) Hij moet of opstappen of hij moet veranderen.” Graham was „nog nooit zo trots” geweest op Trump.

Terwijl Europese leiders en Democraten verbijsterd en verontwaardigd toekeken hoe Trump en zijn vicepresident JD Vance Zelensky hekelden en het Witte Huis uitstuurden, klapten of zwegen prominente Republikeinen. Inclusief de internationale haviken die Trumps isolationisme en toenadering tot Poetin verafschuwen. Huisvoorzitter Mike Johnson schreef op sociale media dat „dankzij president Trump de dagen dat Amerika misbruikt en oneerbiedig behandeld wordt voorbij zijn”. Op CNN beschuldigde minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio, eerder fel criticus van Poetin, Zelensky ervan dat hij „ons de les begon te lezen over hoe diplomatie niet gaat werken”.

Schaars tegengeluid

Senator Roger Wicker, voorzitter van de Oekraïne caucus, een smaldeel van Congresleden van beide partijen die het land extra steunen, verwijderde een bericht op X dat hij ’s ochtends had geplaatst over een bijeenkomst met Zelensky. „Een enorme stap voorwaarts in het veiligstellen van wederzijdse welvaart en vrede voor Amerikanen en Oekraïners” luidde de post die werd gewist.

Schaars tegengeluid kwam van Afgevaardigde Don Bacon. „Een slechte dag voor het Amerikaanse buitenlandse beleid. Oekraïne wil onafhankelijkheid, vrije markten en de rechtsstaat. Het wil deel uitmaken van het Westen. Rusland haat ons en onze westerse waarden. We moeten duidelijk zijn dat we staan ​​voor vrijheid.”

Een slechte dag voor het Amerikaanse buitenlandse beleid

Het is onduidelijk of de door Vance geïnstigeerde escalatie met Zelensky gepland was. Een opzetje, een val zelfs? Maar als gevolg ervan dreigt de Trump-regering niet alleen alle hulp aan Oekraïne onmiddellijk stop te zetten, maar Zelensky ook nog verder uit te sluiten van onderhandelingen over een staakt-het-vuren. Vorige maand besloot Trump voorlopig exclusief met Rusland te praten over een mogelijk bestand. Hij noemde Zelensky onlangs „een dictator”. De – nu gestrande – overeenkomst over Oekraïense bodemschatten was bedoeld om Trump een snelle deal te gunnen en voor Zelensky een plek aan tafel te bemachtigen.

‘Hand overspeeld’

Voordat Trump voor het weekend naar Florida vertrok, zei hij tegen journalisten in Washington dat Zelensky „zijn hand heeft overspeeld”. Hij zei Zelensky terug te verwelkomen „wanneer hij bereid is om te stoppen met vechten en vrede te sluiten”. Maar bij monde van Graham opperen Republikeinen wat de Russische dictator Vladimir Poetin al langer wil: Zelensky zou moeten aftreden. Anders lijkt voorlopig geen gesprek mogelijk over een bestand – laat staan steun of veiligheidsgaranties – met enige inbreng van Oekraïne.

Europese leiders schaarden zich na de confrontatie juist massaal achter Zelensky en Oekraïne. Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen verklaarde: „Wees sterk, wees dapper, wees onbevreesd. Je bent nooit alleen, beste president Zelensky.” Buitenlandchef Kaja Kallas zei dat vrijdag „duidelijk werd dat de vrije wereld een nieuwe leider nodig heeft”.

Lees ook

Knallende ruzie tussen Trump en Zelensky bij bezoek aan Witte Huis

Premier Dick Schoof tweette: „Nederland steunt Oekraïne onverminderd. Juist nu.” De aanstaande Duitse kanselier Friedrich Merz schreef: „We steunen Oekraïne in goede en moeilijke tijden. We mogen agressor en slachtoffer in deze vreselijke oorlog nooit met elkaar verwarren.” De Britse premier Keir Starmer „blijft Oekraïne onwrikbaar steunen en doet er alles aan om een ​​pad te vinden naar een blijvende vrede op basis van soevereiniteit en veiligheid voor Oekraïne”, aldus een verklaring. De Franse president Emmanuel Macron, de Poolse premier Donald Tusk en vele anderen gaven vergelijkbare verklaringen af. Ze overlegden vrijdag met elkaar en met Zelensky over het schouwspel dat zich had voltrokken.

Al vond de Hongaarse premier Viktor Orbán dat „Donald Trump dapper stond voor vrede, ook al was het voor velen moeilijk te verteren”. De Russische ex-president Dmitri Medvedev, de voormalig president van Rusland prees op Telegram Trumps „afstraffing” van Zelensky. PVV-leider Geert Wilders tweette, in het Engels, kritiek op beide partijen: „Fascinerende tv, maar waarschijnlijk niet de beste manier om een oorlog te beëindigen, heren.”

Dankbaarheid

De Oekraïense president probeerde achteraf iets aan schadebeperking te doen. Hij tweette meteen de dankbaarheid en nederigheid die Trump en Vance in het Witte Huis van hem eisten: „Bedankt Amerika, dank voor je steun, dank voor dit bezoek. Bedankt @POTUS [president of the United States], het Congres en het Amerikaanse volk. Oekraïne heeft een rechtvaardige en duurzame vrede nodig en daar werken wij hard aan.” Maar in een interview met Fox News toonde hij wel berouw voor hoe de ontmoeting was verlopen, maar bood er niet zijn aan Trump excuses voor aan.

Alleen zijn populariteit in Oekraïne zou moeten bepalen of Zelensky aanblijft als president. Tot nu toe wordt hij ruim gesteund door de bevolking en is er geen voor de hand liggend alternatief. Maar de vraag is of hij nog met Trump en de zijnen in gesprek kan nu de nieuwe Amerikaanse regering openlijk van kant is gewisseld in de door Rusland begonnen oorlog in Oekraïne.

Delen

Mail de redactie

Het voortbestaan van Oekraïne als soeverein, veilig en democratisch land. Niets minder staat er voor Volodymyr Zelensky op het spel in zijn relatie met Donald Trump. Hun verhouding kreeg vrijdag een gigantische nieuwe knauw toen president Trump, op instigatie van zijn vicepresident JD Vance, Zelensky in het Witte Huis publiekelijk afbrandde. Als een schooljongen werd de Oekraïense president door de Republikeinen de les gelezen dat hij „niet dankbaar genoeg” en „respectloos” was naar de nieuwe Amerikaanse regering en dier recente toenadering tot de Russische dictator Vladimir Poetin.

Alle diplomatieke vooruitgang en Europese inspanningen van de laatste dagen om de VS en Oekraïne nader tot elkaar te brengen, werden vermorzeld in een paar minuten „geweldige televisie”, aldus Trump. „Je hebt jezelf in een slechte positie laten brengen en je hebt de kaarten niet. Je riskeert een Derde Wereldoorlog en speelt met miljoenen levens”, sneerde de Amerikaanse president in het Oval Office naar Zelensky, ten overstaan van de pers. Zichtbaar vermoeid, in stamelend Engels en met zijn armen over elkaar probeerde die zich te verdedigen.

Achter gesloten deuren werd de bilaterale ontmoeting vervolgens vroegtijdig afgebroken en een – nog weinig concrete – deal over het delven van Oekraïense bodemschatten werd getorpedeerd. „Het is verbazend wat er loskomt door emotie”, schreef Trump nog voor Zelensky het Witte Huis verliet op sociale media. „Ik heb vastgesteld dat Zelensky niet klaar is voor vrede als Amerika betrokken is.”

Op zijn beurt bedankte Zelensky de VS en Trump op X voor hun steun. Om er nadrukkelijk aan toe te voegen: „Oekraïne heeft een rechtvaardige en duurzame vrede nodig en dat is precies waaraan we werken.”

Binnenlandse consumptie

De confrontatie die Vance en Trump opzochten was voor binnenlandse consumptie: om hun achterban te laten zien dat ze niet meer geld of militaire garanties aan een land ver weg zullen geven. Dat zij, niet Oekraïne, de voorwaarden voor vrede bepalen. Zelensky liep in hun val door zich niet deemoedig en dankbaar te tonen: alleen met vleierij en transacties lijken buitenlandse leiders iets bij Trump gedaan te krijgen. In plaats daarvan probeerde hij uit te leggen dat met Poetin geen vredesafspraken te maken zijn, omdat hij zich er nooit aan houdt. Hij waarschuwde Trump „geen compromissen te sluiten met een moordenaar”.

Zelensky was formeel uitgenodigd in Washington om een akkoord over zeldzame aardmetalen te tekenen. Het was zijn eerste ontmoeting met Trump sinds de Republikein weer aan de macht is en zijn eerste bezoek aan de VS sinds Trump besloot exclusief met Rusland te onderhandelen over een staakt-het-vuren in Oekraïne. De hoop bestond dat deze grondstoffentransactie Oekraïne een stapje dichterbij de echte onderhandelingstafel zou brengen: die in Saoedi-Arabië waar een Amerikaanse en Russische delegatie zonder Oekraïne over Oekraïne praten.

Europese bondgenoten

Die besprekingen volgen op een keiharde confrontatie van de nieuwe Amerikaanse regering met de Europese bondgenoten en Oekraïne. Defensieminister Pete Hegseth kondigde aan dat Oekraïne sowieso grondgebied zou moeten opgeven, geen lid wordt van de NAVO en dat Europeanen de handhaving van een akkoord zouden moeten gaan dragen. Vicepresident Vance opende de ideologische aanval op NAVO-bondgenoten. En Trump noemde Zelensky „een dictator”, omdat Oekraïne tijdens de voortdurende oorlog geen veilige verkiezingen heeft kunnen organiseren. Ook papegaaide hij de Russische propaganda na dat Oekraïne de oorlog zou zijn begonnen.

Na bezoek van de Franse president Emmanuel Macron en de Britse premier Keir Starmer – die Amerikaanse veiligheidsgaranties voor Oekraïne bepleiten – leek Trump weer een beetje te ontdooien. Europese landen willen een voortrekkersrol nemen, maar kunnen niet zonder Amerikaanse steun en inlichtingen.

Aan de vooravond van de vrijdagse ontmoeting met Zelensky zei Trump met spot in zijn blik dat hij „niet kan geloven” dat hij hem een dictator had genoemd.

Vrijdagochtend had Zelensky nog een vriendelijke bijeenkomst met senatoren van beide partijen gehad. Volgens een recente peiling wil een meerderheid van de Amerikanen Oekraïne blijven steunen – met veiligheidsgaranties. Maar veel Republikeinen vinden dat de hulp Amerikanen te veel kost. En militairen uitsturen om een toekomstige bestandslijn te bewaken lijkt niet populair. Maar een deal over lithium, mangaan en grafiet, zou de Amerikanen ook een economisch belang in Oekraïne geven.

Altijd turbulent

De relatie tussen Zelensky en Trump is altijd turbulent geweest. Bijna zes jaar geleden vroeg Donald Trump de toen kersverse president Zelensky om „een gunst”: een onderzoek naar de Oekraïense zaken van zijn politieke rivaal Joe Biden en diens familie. Het uitgelekte telefoontje was de basis voor Trumps eerste impeachment. Sindsdien lijkt Trump Zelensky niet alleen te wantrouwen, maar ook te minachten.

Trump lijkt te denken dat hij beter zaken kan doen met Oekraïne wanneer Zelensky het veld ruimt als president. Voorlopig heeft hij hem alleen maar verder van zich vervreemd. Voordat de ontmoeting in de Oval Office verbaal agressief uit de hand liep, zei Trump: „Ik wil onthouden worden als een vredesstichter.” Die ambitie lijkt even kwetsbaar als de positie van Oekraïne.

Lees ook

Zes vragen en antwoorden over de grondstoffendeal tussen Oekraïne en de VS

Delen

Mail de redactie

Passeren, schofferen, bruuskeren. Team-Trump bedient zich van een uitzonderlijk diplomatiek arsenaal om de relatie met Europa na tachtig jaar innige samenwerking te herijken. Europa wordt van een partner een rivaal, mogelijk zelfs tegenstander.

De ultieme schoffering van de Oekraïense president Zelensky vrijdagavond in het Witte Huis was het voorlopige dieptepunt in de omgang tussen Europa en de VS. De president van een land dat zich al drie jaar ten koste van enorme verliezen verweert tegen Rusland werd in het Oval Office als een ondankbaar sujet afgepoeierd – door een onmisbare bondgenoot.

De confrontaties volgen elkaar in hoog tempo op. In de VN schoffeerden Amerikaanse diplomaten maandag Oekraïne en de Europeanen door mét Rusland tégen Europa te stemmen. President Trump herhaalde vervolgens zijn dédain voor de Europese Unie. Noemde hij de EU acht jaar geleden nog een „vijand” nu koos hij een banaler register om Brussel te bruuskeren. De Europese Unie is opgericht om de Verenigde Staten „te naaien”. En om dat recht te zetten komt er een importheffing van 25 procent.

De ongemakken van EU-Buitenlandchef Kaja Kallas vallen daarmee vergeleken in het niet. Kallas vloog naar Washington voor een gesprek met Trumps minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio. Veel te bespreken. Maar Rubio liet de gezant voor niets reizen: nu even geen tijd.

De botte economische oorlogsverklaring volgde kort op de aanzegging dat Europa zich in de toekomst zelf moet verdedigen én op de veelbesproken toespraak van vice-president JD Vance in München waarin hij Europa als niet-democratisch wegzette omdat rechtspopulisme wordt tegengewerkt. De confrontatie tussen Europa en team-Trump heeft inmiddels het karakter van een driefronten-gevecht: handel, defensie en politiek.

Geen liefhebber van Duitsland

Trump wil als leider van een supermacht zijn invloed optimaal benutten in directe confrontaties met partijen die minder machtig zijn. Hij houdt, zegt hij, van de landen van Europa. Van Frankrijk, waar Emmanuel Macron de Notre-Dame magistraal liet herrijzen. Van Italië, dat met Giorgia Meloni een geweldige leider heeft. Van het Verenigd Koninkrijk, dat altijd goed op zichzelf kan passen. Alleen van Duitsland houdt hij niet.

Stuk voor stuk kan Trump die landen aan. Het wordt lastiger voor hem als ze gaan samenwerken, bijvoorbeeld in de Europese Unie. In handel opereert de Unie als één blok. En ook in regelgeving, bijvoorbeeld als het gaat om de big-tech-bedrijven kan Europa een vuist maken.

De multilaterale samenwerking in Europa is Trump dus een doorn in het oog. Maar ook met multilaterale organisaties waar de VS zelf lid van zijn en waarin ze bovendien traditioneel een vooraanstaande rol spelen, heeft hij niets. Hij aarzelt niet om de verhoudingen in de NAVO publiekelijk op scherp te zetten en speelt daarmee Moskou in de kaart.

In de Verenigde Naties kozen de VS maandag de rol van ‘gewone’ grootmacht. Van oudsher speelt Washington in de VN twee rollen. Washington kwam op voor het Amerikaanse belang én fungeerde tot op zekere hoogte als hoeder van het internationale stelsel van regels en afspraken waarvan de VN de kern vormen. Het is ook een democratisch, rechtstatelijk concept in idealistische grondverf. De prachtige uitgangspunten werden door de VS bedacht en verdedigd – en als het zo uitkwam terzijde geschoven. Maar het stelsel overleefde. Trump wil geen hoeder zijn van het systeem.

Luxe voor grootmachten

Multilaterale samenwerking is voor grootmachten een luxe, voor kleinere landen – denk aan Nederland – is het een noodzaak. In een wereld waarin grootmachten de buit verdelen raken de belangen van de zwakkeren al snel uit zicht – denk aan Oekraïne. In het nieuwe Trump-tijdperk zou samenwerking binnen Europa dus hechter moeten worden. Is Europa in staat om een gezamenlijk antwoord te formuleren? En, ook belangrijk, wie neemt de leiding?

Europese samenwerking is het eenvoudigst op handelsterrein. Brussel sluit akkoorden voor de hele Unie. De lidstaten hebben zich dan ook maandenlang voorbereid op een economische confrontatie met Trump. Frans Timmermans, voormalig vice-voorzitter van de Europese Commissie, vertelde in een Britse podcast nog eens dat tijdens Trumps eerste termijn kanselier Angela Merkel Europese leiders op het hart drukte dat alléén Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker met de VS mocht onderhandelen. Juncker slaagde er toen in de handelsoorlog te ontzenuwen.

Deze keer heeft de EU commissaris Maros Sefcovic als hoofdonderhandelaar naar voren geschoven. Hij sprak vorig week met Trumps minister voor handel, Howard Lutnick. Zijn boodschap: de EU wil graag zakendoen en een handelsoorlog voorkomen. Trump zelf hield deze week met zijn dreigement van een 25-procentsheffing, de druk op de ketel.

De vraag is waarom de huidige Commissievoorzitter Ursula von der Leyen nog geen grotere rol neemt. Houdt de EU haar achter de hand om in een latere, hetere fase van onderhandelingen, nog te kunnen escaleren naar het hoogste niveau? Of wil Trump geen contact omdat hij een pesthekel heeft aan haar EU en hij het bovendien moeilijk heeft met vrouwelijke leiders?

Deze week had Von der Leyen overigens weinig tijd voor Trump omdat ze met een topzware delegatie van de Europese Commissie op bezoek was in India om de banden aan te halen en de basis te leggen voor een handelsakkoord. Ook dat was indirect een antwoord op Trump: de EU is op zichzelf een mondiale speler.

Obstructie Hongarije

Als het gaat om de verdediging van Europa en steun voor Oekraïne is Europese eenheid gecompliceerder dan op economisch vlak. In de EU stuit steun voor Oekraïne steevast op obstructie van Hongarije. De collectieve verdediging loopt via de NAVO, waar de VS de baas zijn en waarvan niet alle EU-landen lid zijn. Tegelijk is het Verenigd Koninkrijk onmisbaar in Europese defensie-initiatieven, maar geen lid meer van de Europese Unie. Een effectief antwoord op de uitdagingen van Trump vereist dus creatieve nieuwe arrangementen.

De Franse president Emmanuel Macron was snel uit de startblokken. Hij belegde na ‘München’ spoedberaad en probeerde tijdens een bezoek aan Washington Trump milder te stemmen. Het was niet vreemd dat de Franse president het voortouw nam. Het past bij zijn ambitie en Europa had geen andere voor de hand liggende woordvoerder beschikbaar. Bovendien is ‘strategische autonomie’ voor Europa een Frans idee waar de tijd nu rijp voor is. De ontmoeting met Trump verliep ogenschijnlijk in een vriendschappelijke sfeer, maar het resultaat was mager. Trump wilde zich niet vastpinnen op een Amerikaanse bijdrage aan veiligheidsgaranties voor Oekraïne.

Intussen loopt in Berlijn een nieuwe leider zich warm. Friedrich Merz, hard op weg kanselier te worden, heeft onderkend dat de wereld veranderd is en dat Europa én dus ook Duitsland een nieuwe rol moet spelen. Het defensiefonds dat zijn voorganger initieerde wil hij vullen met 200 miljard euro. Na zijn verkiezingszege, zondagavond, vroeg hij zich op tv af of de NAVO in juni, als de leiders in Den Haag bijeenkomen, nog in zijn huidige vorm bestaat. Mogelijk moet Europa sneller een eigen defensiecapaciteit opbouwen, opperde hij. Merz, kortom, klonk opvallend Frans. Daarmee tekent zich een nieuwe fase in Duits-Franse-samenwerking af.

Twee dagen na Macron was het de beurt aan de Britse premier Keir Starmer om Trump te temmen. Hij ging naar Washington met een uitnodiging van koning Charles voor Trump op zak en vlak voor zijn bezoek kondigde hij een verhoging van het Britse defensiebudget aan. De ontmoeting was, voor zover zichtbaar, nog amicaler dan de ontvangst van Macron. Importheffingen hoeft het VK voorlopig niet te vrezen, maar Trump deed wéér geen concessie omtrent de toekomst van Oekraïne.

Rol van het VK

Starmer had al toenadering tot de EU gezocht, maar met de komst van Trump verandert ook de rol van het Verenigd Koninkrijk ingrijpend. Nu de veiligheid van Europa in het geding is, is een hernieuwde toenadering tot Europa logischer dan dromen van mondiale aspiraties. Het VK blijft Europees, constateerde FT-columnist Janan Ganesh, droogjes. Geografie doet er toe. Het VK, voorspelt hij, zal de komende tijd schaarse middelen moeten aanwenden om de gaten in de Europese verdediging op te vullen en Oekraïne te schragen.

Deze zondag zal Starmer zijn Europese collega’s bijpraten op een ingelaste top waaraan 18 landen deelnemen. Donderdag komen dan de EU-27 bijeen in Brussel. Op de EU-agenda staat, afgaande op een voorlopige versie van de slotverklaring, de gebruikelijke steunbetuiging aan Oekraïne, die gezien Amerikaanse obstructie alleen maar aan gewicht wint. Daarnaast zullen de Europese begrotingsregels opgerekt worden om hogere uitgaven voor defensie mogelijk te maken. Ook wil de EU onderzoeken of een deel van de honderden miljarden die gereserveerd zijn voor regionaal beleid omgeleid kunnen worden naar defensie. Kaja Kallas werft intussen voor een nieuw miljarden-steunpakket voor Oekraïne waarover donderdag ook een besluit moet vallen.

Hoe dan ook is het voor de komende weken de vraag of het trio Macron-Merz-Starmer een nieuwe stevige Europese poot binnen de NAVO van de grond kan tillen om zo een geordende verlaging van het Amerikaanse aandeel in de Europese verdediging mogelijk te maken. Lukt dat niet, dan is de vraag wat van Atlantische samenwerking overblijft.

Lees ook

Trump kondigt ‘binnenkort’ importheffingen aan van 25 procent tegen EU

Delen

Mail de redactie