Category: Race naar het Witte Huis

Goedenavond, goedenacht of alvast goedemorgen! Welkom in het liveblog van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De komende uren volg je hier alle uitslagen in de race tussen de Democratische kandidaat Kamala Harris en de Republikein Donald Trump. Hier leest u het vorige blog terug.

Lees ook

Uitslagen Amerikaanse verkiezingen

Wat kunnen we vannacht verwachten?

De eerste stembussen sluiten om 1 uur ’s nachts Nederlandse tijd in zes staten, die in totaal zestig kiesmannen te verdelen hebben en overwegend Republikeins stemmen. Een half uur later begint het stemmentellen in nog eens drie staten (samen 37 kiesmannen) – waarvan één spannend is: North Carolina.

De meeste stembussen sluiten tussen pakweg twee en vier uur ’s nachts Nederlandse tijd: om twee uur in staten die samen 171 kiesmannen tellen, om drie uur in staten met gezamenlijk 163 kiesmannen. De laatste stembussen sluiten om zeven uur ’s ochtends Nederlandse tijd, in Alaska.

Lees ook

Hoe laat sluiten de stembureaus in de VS en wanneer komen de uitslagen?

Wanneer weten we wie er gewonnen heeft?

Het kortste antwoord: er kán vannacht een winnaar bekend zijn, maar het kan ook nog dagen duren.

In veel staten zal in de uren nadat de stembussen zijn gesloten een winnaar worden uitgeroepen, ook als nog niet alle stemmen geteld zijn. Het gaat dan met name om staten die een duidelijke politieke kleur hebben, overwegend Republikeins. Zo’n effect is er waarschijnlijk ook in de tussenstanden uit staten, omdat kleinere, rurale districten, waar meer Republikeinen wonen, vaak eerder klaar zijn met het tellen van de stemmen dan grotere districten rond grote steden, waar Democraten sterker zijn.

Het is daarom goed mogelijk dat halverwege de nacht Donald Trump een ruime voorsprong heeft op Kamala Harris, zowel in aantal voorspelde kiesmannen als totaal aantal stemmen, maar dat het beeld in de tweede helft van de nacht kantelt – tenzij Trump overduidelijk wint. In 2016 was dat rond vijf uur ’s nachts wel duidelijk, toen de staat Florida aan hem werd toebedeeld; maar in 2020 duurde het tot zaterdagmiddag.

Lees ook

Vier scenario’s voor de strijd om het Witte Huis – en 22 races om in de gaten te houden

Welke staten zijn belangrijk om in de gaten te houden?

Voor een vroege indicatie zullen veel ogen gericht zijn op Georgia (stembussen dicht om 01:00 uur Nederlandse tijd) en North Carolina. In beide staten zijn briefstemmen al geteld, waardoor er in de loop van de nacht al prognoses en uitslagen worden verwacht. Als Harris het in die staten goed doet, ligt ze op koers voor het Witte Huis. Maar als Trump er wint, verschuift de aandacht zich naar staten waar het langer kan duren voor er duidelijkheid is.

Dat komt doordat de staten verschillen in wanneer zij welke stemmen tellen. In sommige swing states zijn de stemmen die per post zijn uitgebracht al geteld. Maar in de cruciale staat Pennsylvania gebeurt dat pas vanaf verkiezingsdag. Uit Michigan en Wisconsin worden pas in de ochtend (Nederlandse tijd) uitslagen verwacht. En het kan nog dagen duren voordat er duidelijkheid is uit Nevada, omdat alle briefstemmen die tot vier dagen ná de verkiezingen binnenkomen nog meetellen. Uit die staten komen gedurende de nacht wel tussenstanden en prognoses.

Goed om te weten: NRC volgt de prognoses en uitslagen van persbureau AP.

‘Dit is de dag dat Donald Trump de verkiezingen gewonnen heeft’, was afgelopen maanden vaak te lezen op sociale media. Na het debat met Joe Biden, na de moordaanslag op zijn leven, na zijn keuze voor J.D. Vance als zijn running mate, waren er momenten dat een Trump-overwinning onvermijdelijk leek. Maar tot de allerlaatste dag is de presidentscampagne tussen Donald Trump en Kamala Harris een nek-aan-nek race gebleken. Voor Trump was het de langste en voor Harris de kortste campagne in de moderne Amerikaanse geschiedenis, en voor hun partijen de duurste ooit. Voor de kiezer was het een ongekende rollercoaster van dramatische ontwikkelingen. Een terugblik op de Amerikaanse verkiezingsstrijd, in afwachting van de eerste resultaten.

15 november 2022

Na zijn verlies in 2020 en de daaropvolgende bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 was Trump door vriend en vijand politiek doodverklaard. Maar vlak nadat zijn partij slecht had gescoord in de tussentijdse verkiezingen, kondigt hij op Mar-a-Lago een comeback aan. Zijn eerste kiezersbijeenkomst houdt hij in Waco, Texas. Op een scherm zingt een koor van veroordeelde bestormers van het Capitool vanuit de gevangenis. Op het podium belooft Republikein Trump. „Voor degenen die onrecht is aangedaan en zijn verraden. Ik ben jullie vergelding.” Kort daarna worden er vier strafzaken tegen hem aangespannen.

Lees ook

De bestorming van het Capitool in foto’s

25 april 2023

Ook de zittende president Biden besluit een gooi naar een tweede termijn te doen. Mocht hij in januari 2025 opnieuw geïnaugureerd worden, dan zal hij 82 jaar zijn en zijn zelf gevestigde record van oudste president ooit verbreken. „We verkeren nog steeds in een strijd om de ziel van de VS”, zegt Biden. Er is geen discussie of zijn (eveneens) impopulaire vicepresident Kamala Harris hem moet vervangen als kandidaat namens de Democraten. Twee weken later laat Biden het van zijn voorgangerTrump geërfde grensbeleid los en neemt het aantal illegale migranten rap toe.

Lees ook

Biden kreeg de zuidgrens weer onder controle, waarom durft Harris dat succes niet te claimen?

Voorjaar 2024

Beide mannen winnen eenvoudig hun voorverkiezingen. Trump door Republikeinse sterren Ron DeSantis en Nikki Haley te verpletteren, Biden ondervindt enkel weerstand van ‘uncommitted’ kiezers die boos zijn over de onverwaardelijke Amerikaanse steun aan het Israëlische geweld in Gaza. Eind mei veroordeelt een jury in New York Trump voor 34 strafbare feiten rond het afkopen van een pornoster om de verkiezingen van 2016 te beïnvloeden.

Lees ook

In de rechtbank in New York kan een boze en ongeduldige Donald Trump alleen maar fluisterend schelden

27 juni 2024

Biden kiest de vlucht naar voren. De „sympathieke, goedbedoelende, oudere man met een slecht geheugen”, zoals hij in een rapport over zijn omgang met staatsgeheime documenten wordt genoemd, moet iets doen om zijn almaar kelderende reputatie op te krikken en hij besluit Trump uit te dagen voor een ongekend vroeg debat. De theorie van zijn campagneteam is dat kiezers Trump alleen maar in actie hoeven te zien om eraan herinnerd te worden hoe vreselijk hij is. Het tegenovergestelde gebeurt. Biden levert een abominabele debatprestatie. Er volgt een maand van chaos en paniek bij de Democraten.

Lees ook

Na warrig debat van Biden tegen Trump is de verslagenheid onder Democraten groot: ‘Ik zou hem dolgraag vervangen’

13 juli 2024

Een vreemd hoogtepunt, zeker voor het slachtoffer. Maar de mislukte aanslag op zijn leven door Thomas Crooks brengt Trump ongekende populariteit. Trumps geweldige politieke instinct doet hem, gewond aan zijn oor, opstaan en met zijn vuist in de lucht ‘vecht, vecht, vecht’ naar zijn publiek roepen.

Trump heeft sowieso een goede maand. Het Hooggerechtshof schenkt hem verregaande immuniteit, die de inhoudelijke behandeling van de overgebleven vervolgingen definitief over de verkiezingen heen tilt. Op de Republikeinse Conventie voelt Trump zich onoverwinnelijk en kiest hij MAGA-bekeerling J.D. Vance als running mate. Heel even doet Trump alsof zijn campagne van toon zal veranderen door „een nieuw tijdperk van veiligheid, welvaart en vrijheid voor burgers van elk ras, religie, kleur en afkomst” te beloven, maar lang houdt hij de verbindende toon niet vol.

Lees ook

Trump begint zijn conventiespeech verzoenend, maar eindigt zoals altijd: chaotisch en gegriefd

21 juli 2024

De Democratische opstand, subtiel geleid door Nancy Pelosi, verzwakt Biden steeds verder. De president buigt de zondag na het Republikeinse Conventie-feestje voor de druk uit zijn partij. Hij voorkomt zo verdere opstuwing van Trump in de peilingen: Biden trekt zich terug en positioneert zijn vicepresident als opvolger. Harris belt, in haar universiteitstrui en op gympen, de partij rond voor steun en voorkomt een interne strijd. De eerste endorsement, van popster Charli XCX, komt binnen en ‘brat summer’ begint.

23 augustus 2024

Augustus is Harris’ maand. Ze kiest running mate Tim Walz, trekt volle zalen, haalt bakken met geld op, overspoelt het internet met memes en heeft een vlekkeloze conventie. Zelfs de protesten rond Gaza lijken geluwd. Trump toont zich persoonlijk gegriefd dat Biden hun strijd heeft opgegeven en speelt de rassenkaart tegen Harris. Ze is pas recent ‘zwart geworden’ uit politiek gewin, haalt hij uit. Vance wordt met elk optreden impopulairder en drijft kinderloze huisdierenbezitters in Harris’ armen als oude uitspraken opduiken waarin hij de Democraten ervan beticht de toekomst te vergooien omdat ze geleid worden door ‘kinderloze kattenvrouwtjes’. Hoe meer kiezers van Harris zien, hoe positiever ze over haar denken. De Democraten denken werkelijk de bladzijde van zowel het hoofdstuk Trump als Biden om te kunnen slaan.

Lees ook

‘Een glimlach van duizend watt’ en een onverzettelijk leider – zo werd Kamala Harris gelanceerd als kandidaat

10 september 2024

Ook het eerste, en uiteindelijk enige debat, tussen de kandidaten lijkt een succes voor Harris. Ze weet Trump uit de tent te lokken.

Het is Trumps leugen dat Haïtianen in Springfield Ohio huisdieren zouden eten, die vervolgens dagenlang het nieuws domineert. Hij toont zich echter de volleerde populist: wat hij zegt is niet waar, maar zou volgens een groot deel van angstige Amerikanen waar kunnen zijn. Na vooral campagne te hebben gevoerd over de staat van de economie, richt hij zich weer volop op het zwartmaken van immigranten, gekoppeld aan Harris’ vermeende rol als ‘grenstsaar’. In Springfield is het door Trumps ophitsende uitspraken nog steeds onrustig.

Lees ook

Anna uit Springfield in Ohio vond haar verdwenen kat snel terug. Maar toen had ze de politie al op haar Haïtiaanse buren afgestuurd

7 oktober 2024

Harris heeft de popsterren en andere beroemheden achter zich, maar de rijkste man ter wereld, Elon Musk, heeft zich in de zomer achter Trump geschaard. Hij zet zich steeds actiever in voor de campagne. Met miljoenen dollars, met desinformatie op zijn platform X en door op een rally op het podium enthousiast op en neer te springen.

Ook ex-Democraat Robert F. Kennedy Jr zit volledig in het Trumpkamp. Het wordt steeds duidelijker dat het niet alleen bij de kandidaten, maar ook onder kiezers een verkiezing is waarbij de mannen tegenover de vrouwen staan.

Lees ook

Volledige steun van Elon Musk is voor Trump van ongekende waarde

8 oktober 2024

Als ze interviews gaat geven komt Harris een stuk moeilijker los van de negativiteit rond Biden, de druk van inflatie en de hoge huizenprijzen en haar eigen uiterst linkse presidentscampagne in 2019. Ze komt nauwelijks met nieuwe beleidsplannen.

Harris durft geen afstand van haar baas te nemen, waarmee ze haar kans verspeelt om als ‘de kandidaat van verandering’ te worden gezien. Het dieptepunt van haar campagne is wanneer haar tijdens een vriendelijk interview bij The View wordt gevraagd wat ze anders zou hebben gedaan dan Biden. De uitgelezen kans om mee te buigen met het volkssentiment en iets te zeggen over dat de grens met Mexico te poreus is geweest, dat de economische stimulans anders had gekund of door iets kritisch te zeggen over Israël. Haar antwoord, „er schiet me niets te binnen”, echoot lang na.

Lees ook

‘De wittebroodsweken zijn voorbij’, aldus CBS. Vijf momenten van de live interviews tijdens de mediablitz van Kamala Harris

22 oktober 2024

Een oktober surprise komt er niet, maar aan het eind van de maand publiceren zowel The New York Times als The Atlantic interviews met John Kelly, de generaal die het langst diende als Trumps stafchef. Kelly beschrijft daarin hoe Trump Hilter prees en noemt hem een fascist. Een label dat Harris snel overneemt, nadat ze even de nadruk probeerde te leggen op Trumps ouderdom. In de laatste dagen van de campagne is Trump niet langer een weirdo, maar weer een gevaar voor de democratie. Zo is de Democratische campagne terug bij de kernboodschap van Biden: het karakter van de president is belangrijker dan het beleid.

Lees ook

Of Kamala Harris denkt dat Trump een fascist is? ‘Ja dat geloof ik’, zegt ze tegen CNN

5 november 2024

Trump sluit zijn campagne vermoeid af met grieven en rancune, Harris schildert hem af als bedreiging en probeert dat te combineren met een positieve boodschap voor de toekomst. Samen hebben ze naar schatting 3,5 miljard dollar aan hun campagne uitgegeven.

Deze dinsdag bepalen de kiezers in de Verenigde Staten of het weer ‘Make America Great Again’ wordt of toch ‘We’re not going back’. De strijd in zeven staten is nek-aan-nek en zal doorslaggevend zijn. Wordt het een voortzetting van een onvoltooid Trump-regime, ditmaal met strafrechtelijke veroordeling en zonder beperkingen van de oude Republikeinse garde? Of de eerste vrouwelijke president, een dochter van immigranten? Beiden erven een diep verdeeld land.

Lees ook

Tijdens laatste rally’s richt Harris zich tot islamitische gemeenschap, Trump heeft ‘geen probleem’ met pers neerschieten

Delen

Mail de redactie

Democratie duurt nooit lang, schreef de voormalige Amerikaanse president John Adams in 1814, „er is nog nooit een democratie geweest die geen zelfmoord pleegde”. Het volk, dachten Adams en veel andere Founding Fathers, was te grillig en te dom om zichzelf te kunnen regeren. En aangezien er altijd meer armen waren dan rijken, berekende James Madison, zouden in een democratie de belangen van de armen prevaleren over die van de rijken.

Maar als de Amerikaanse democratie deze week een cyanidepil slikt, dan eerder om een tegengestelde reden: het systeem heeft meer weg van een plutocratie, waarin de stemmen van de rijksten sterker worden gehoord dan die van de rest.

Tegenover Musks openlijke oligarchische vrijage met Trump staan ‘progressieve’ miljardairs die in ruil voor hun geld hopen dat Harris milder zal zijn voor big tech dan Biden – niet hetzelfde, wel ondermijnend. Geen enkele kandidaat kan zonder hun geld: van de 14,4 miljard dollar die in 2020 in alle Amerikaanse campagnes omging, kwam een fors deel van de rijkste 1 procent (of zelfs 0,01 procent). Zij weten dat politici best zullen blaffen, maar zelden zullen bijten in de hand die hen voedt.

Grootbedrijven en ultrarijken zijn in de VS dan ook al decennia zeer bedreven in het krijgen van hun zin, ook als meerderheden daartegen zijn – van tabaksbedrijven die strengere regels beperkten of vertraagden tot oliebedrijven die klimaatregulering tegenwerkten, tot financiële instellingen die reguleringen afzwakten en een hoger minimumloon verhinderden. Bedrijven hebben de Amerikaanse democratie ‘veroverd’, schreef The Atlantic.

Daartegenover staat een verwaarloosbare invloed van gewone Amerikanen. Naar hen wordt in feite alleen geluisterd als hun wensen overeenkomen met die van de rijksten, bleek tien jaar geleden al uit een omvangrijke studie. En terwijl lonen stagneerden of zelfs achteruit gingen, explodeerden de inkomens en vermogens van de rijkste 0,01 procent. De rijkste 130.000 Amerikanen bezitten evenveel als de armste 117 miljoen Amerikanen samen.

Dus daarom resoneert folkliedje Rich Men North of Richmond zo sterk bij veel Amerikanen: „Overtime hours for bullshit pay (…) ‘Cause your dollar ain’t shit and it’s taxed to no end/ ‘Cause of rich men north of Richmond” (lees: Washington). Daarom vinden historisch weinig Amerikanen dat de democratie functioneert. Daarom heeft ‘de democratie’ voor de meeste kiezers weinig prioriteit. En daarom is de tegenstelling tussen ‘de democratie’ en Trumpiaanse autocratie te simpel – hoe gevaarlijk Trump ook is. De Amerikaanse democratie was al gebroken vóór ‘January 6’. Haar helen vergt meer dan alleen Trump verslaan in het stemhokje.

Mark Lievisse Adriaanse vervangt deze week Petra de Koning.

Delen

Mail de redactie

De kans is klein dat in de nacht van dinsdag op woensdag of zelfs woensdagochtend vroeg al bekend is wie de benodigde 270 (of meer) kiesmannen heeft binnengehaald en op 20 januari 2025 beëdigd zal worden als de 47ste president van de Verenigde Staten. In 2020 duurde het vier dagen voordat duidelijk werd dat de toen zittende president Donald Trump was verslagen door Joe Biden.

Amerikaanse media houden er rekening mee dat het opnieuw lang kan duren en dat de uitslag in enkele cruciale swing states lange tijd ‘too close to call’ zal blijven om óf Kamala Harris óf Donald Trump als winnaar uit te kunnen roepen. Ook is bij kleine marges de kans op hertellingen en rechtszaken reëel, waardoor het opnieuw dagen kan duren voordat definitief bekend is wie de nieuwe Amerikaanse president is.

Om 07.00 uur ’s ochtends (Nederlandse tijd) sluiten in Alaska als laatste de stemlokalen. Vanaf 01.00 uur ’s nachts zullen de eerste voorlopige uitslagen naar buiten kunnen komen, omdat dan stembureaus in zes staten in de oostelijke en centrale tijdzones van de VS sluiten. Exit polls kunnen al wat eerder naar buiten komen, vanaf 23.00 uur Nederlandse tijd.

75 miljoen Amerikanen hebben al gestemd, per post of in persoon bij de ‘early vote’

Volgens The New York Times hebben al 75 miljoen Amerikanen hun stem uitgebracht, per post dan wel door early vote. In negen staten heeft zelfs de helft van de stemgerechtigden al gestemd. In sommige staten mogen deze stemmen al voor verkiezingsdag geteld worden, maar niet overal.

In de meeste staten staat al op voorhand vast naar wie de kiesmannen gaan, en daar zal dan ook snel na het sluiten van de stembureaus een winnaar kunnen worden uitgeroepen. Waar het bovenal om gaat zijn de zeven swing states, waar beide kandidaten kans maken. Zij zijn samen goed voor 93 kiesmannen: Pennsylvania (19 kiesmannen), Georgia (16), North Carolina (16), Michigan (15), Arizona (11), Wisconsin (10) en Nevada (6).

Lees ook

Vier scenario’s voor de strijd om het Witte Huis – en 22 races om in de gaten te houden

Hoe de verkiezingsnacht verloopt per uur

• Om 01.00 uur (Nederlandse tijd) sluiten de stembussen in zes staten, waaronder de cruciale swing state Georgia. In die staat, die vier jaar geleden nipt werd gewonnen door Biden, is de telprocedure aangepast; anders dan vier jaar geleden worden de stemmen die voor verkiezingsdag zijn uitgebracht al op dinsdagmiddag geteld. De belangrijkste verkiezingsfunctionaris van Georgia, secretary of state Brad Raffensperger, verwacht daarom dat rond 20.00 uur lokale tijd (02.00 uur in Nederland) 70 procent van de stemmen zal zijn geteld.
• Om 01.30 uur zijn de stembussen in Ohio en West Virginia gesloten (totaal 21 kiesmannen), die naar verwachting naar Trump zullen gaan. Ook in swing state North Carolina sluiten de stembureaus.
• In zeventien staten sluiten de stembureaus om 02.00 uur. Vooral naar de uitslag in Pennsylvania wordt halsreikend uitgekeken. In 2020 duurde het wegens een nek-aan-nekrace tussen Biden en Trump vier dagen voordat Biden er tot winnaar werd uitgeroepen. Anders dan in Georgia mag in Pennsylvania nog niet voor de verkiezingsdag begonnen worden met het tellen van de stemmen die al eerder zijn uitgebracht, dus de kans is groot dat het opnieuw geruime tijd zal duren.
• Om 02.30 uur, na het sluiten van de stembureaus in Arkansas, hebben kiezers in de helft van alle staten de kans gehad om te stemmen.
• Om 03.00 uur sluiten de stembureaus in vijftien staten, waaronder de swing states Michigan, Wisconsin en Arizona. Michigan heeft net als Georgia de telprocedure aangepast, maar toch worden de eerste uitslagen niet snel verwacht. In Arizona, waar de vroege stemmen geteld kunnen worden vanaf het moment dat die binnenkomen, verwacht men relatief snel met de eerste resultaten te kunnen komen. Interessant is overigens ook de staat Iowa. Die wordt conform de uitslag in 2016 en 2020 toebedeeld aan Trump, maar er is ook een peiling die erop wijst dat Harris in deze staat een voorsprong heeft. Zorgt de staat voor een verrassing?
• Om 04.00 uur sluiten de stembureaus is swing state Nevada. In 2020 duurde het vijf dagen voordat Biden in deze westelijke staat tot winnaar werd uitgeroepen. Naar verwachting zal het dit jaar sneller gaan, maar de kans dat er in de nacht van 5 op 6 november uitsluitsel komt is klein.
• Als laatste staten sluiten om 06.00 uur de stembureaus in Hawaï, en om 07.00 uur die in Alaska. Naar verwachting zal Harris op dat moment zeker 226 kiesmannen hebben uit de ‘blauwe’ (pro-Democratische) staten, en Trump zeker 219 uit de ‘rode’ (pro-Republikeinse) staten. Om te winnen zijn 270 kiesmannen nodig. De resterende 93 kiesmannen van de zeven swing states waar het mogelijk too close to call zal zijn, moeten in de uren – of mogelijk dagen – daarna definitief uitsluitsel geven.

Delen

Mail de redactie

Onderstaande grafieken en kaarten worden gevuld met live-uitslagen van persbureau AP.

Presidentsverkiezingen

De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn getrapt: niet degene met de meeste stemmen (de ‘popular vote’) wint, maar de kandidaat met de meeste kiesmannen. Elke van de 50 staten heeft een vaststaand aantal kiesmannen te vergeven, afhankelijk van het aantal inwoners van de staat. In totaal zijn er 538 kiesmannen, wat betekent dat een kandidaat er minstens 270 nodig heeft om tot president verkozen te worden. Wie die drempel passeert, wint het Witte Huis.

In nagenoeg alle staten geldt dat degene met de meeste stemmen alle kiesmannen krijgt. Alleen Nebraska en Maine verdelen hun kiesmannen op een afwijkende manier. Zij kennen twee kiesmannen toe aan de winnaar in hun staat, en één aan de winnaar van elk district (in Nebraska drie districten, in Maine twee).

Swing states

Door dit getrapte kiesstelsel kunnen deze verkiezingen, zoals de laatste twee keer het geval was, bepaald worden door enkele tienduizenden kiezers in een handvol zogenoemde swing states. Dit jaar lijkt de strijd beslist te worden in een zevental van zulke electorale sleutelstaten.

Congres

Tegelijk met de presidentsverkiezingen wordt ook gestemd voor een nieuw Congres. Elke twee jaar worden alle 435 zetels van het Huis van Afgevaardigden en een derde van de honderd zetels in de Senaat opnieuw verdeeld.

In de vorige samenstelling hadden de Republikeinen een klein overwicht in het Huis.

De Democraten hebben een al even flinterdunne meerderheid (51-49) in de Senaat. De onafhankelijke senatoren Bernie Sanders uit Vermont en Angus King uit Maine moeten dit jaar op voor herverkiezing. Zij stemmen redelijk trouw mee met de Democraten.

Delen

Mail de redactie

In de zomer van 2015, ruim negen jaar geleden, meldde de New Yorkse zakenman en miljardair Donald Trump zich als presidentskandidaat van de Republikeinse Partij. Trump riep diepe devotie op bij aanhangers, werd onderschat en uitgelachen door tegenstanders, en zorgde voor angst bij sommigen in de Verenigde Staten én daarbuiten. Wat als deze grillige, egocentrische man de president van de Verenigde Staten wordt? In 2016 werd die vrees werkelijkheid. En wat volgde, was een duistere periode in de Amerikaanse politiek die nooit vergeten mag worden. Het presidentschap van Trump werd een periode van diepe verdeeldheid, leugenachtigheid en chaos. Maar het werd ook een tijdperk waarin rechts-populisme regeringsbeleid werd: raciale tegenstellingen werden op de spits gedreven, het coronabeleid was rampzalig door ontkenning van de feiten, klimaatbeleid werd teruggedraaid, de wereldorde werd ondergraven, ten gunste van autocraten, en ten koste van democratieën. Trumps incompetentie heeft de wereld voor ergere ongelukken behoed, maar de schade zal generaties voelbaar blijven, al is het alleen al door de benoeming van drie conservatieve rechters in het Hooggerechtshof en bijna tweehonderd federale rechters door de Trump-regering.

Trumps termijn eindigde in een bestorming van het Capitool door zijn aanhangers, gevoed door de leugen dat de verkiezingen oneerlijk waren verlopen. Trump hitste zijn aanhang op om naar het Capitool te gaan, en gaf blijk van een ondemocratische, autoritaire inborst. Alleen al die episode is genoeg reden om te wensen dat het Witte Huis nooit meer in zijn handen valt, al is de keuze aan de Amerikaanse kiezer. Komende dinsdag kiezen de Amerikanen een nieuwe president. Het zijn geen verkiezingen tussen de Democraat, Kamala Harris, en de Republikein, zoals gebruikelijk. Het is een referendum geworden om de democratie met vier jaar te verlengen.

De Donald Trump van 2024 is niet dezelfde als die van 2016 of 2020. En dat is geen goed nieuws. Trumps presidentschap werd gekenmerkt door amateurisme, en in 2020 wist zijn partij zich geen raad meer met hem. Juist daardoor kon Trump een minder effectieve president zijn dan velen vreesden. Maar Trump heeft zijn grip op de Republikeinse Partij alleen maar verstevigd. De partijtop bestaat uit loyalisten, en The Grand Old Party oogt soms meer als een sekte dan als een politieke partij. Het grootse probleem van Trump was dat hij geen capabele mensen kon vinden om in zijn regering te werken, of dat ze snel weg waren. Dat probleem lijkt nu verholpen. Er is geselecteerd op geschikte ministers en ambtenaren. De partij heeft een uitgewerkte agenda voor een tweede Trump-termijn. Dat betekent dat Trump veel effectiever kan regeren.

Trump (78) is incoherent in zijn publieke optredens, maar dat is ook schijn. In uitspraken maakt hij duidelijk de democratie niet serieus te nemen, bijvoorbeeld toen hij tegen christelijke aanhangers zei dat ze over vier jaar niet langer naar de stembus zouden hoeven, suggererend dat de VS in een autocratie zijn veranderd. Trump zaait nu al twijfel over een eventuele verkiezingsnederlaag, wetend dat een groot deel van zijn aanhang hem blind zal geloven als hij opnieuw over fraude begint. Hij flirt met geweld voor politieke doeleinden, noemt gevangenen van de Capitoolbestorming ‘gijzelaars’. Het gevaar staart de democratische rechtsorde recht in het gezicht.

Trump, gedreven door een ontzaglijk ego en door eigenbelang, doet een beroep op de loyaliteit van de Republikeinse Partij. Het is veelzeggend dat deze partij zo makkelijk heeft meebewogen. In een tweepartijenstelsel is het rampzalig dat één van de twee partijen is gekaapt door de Trump-cultus. De verdeeldheid die steeds dieper de samenleving ingepompt wordt, zal vroeg of laat tot meer politiek geweld leiden. De instituties (het openbaar bestuur, de rechterlijke macht, veel media) zijn kwetsbaar gebleken, en zullen dat in een nieuwe Trump-regering opnieuw zijn.

De Democraat Kamala Harris kwam pas laat op het toneel, en haar campagne kent zwakke plekken, met name beleidsinhoudelijk. Maar terecht benoemt ze Trumps radicalisme. Ze gaat zelfs verder: op de vraag of Trump „een fascist” was, antwoordde ze met „ja”. Komende week zal blijken of zij de Amerikaanse kiezer voldoende heeft weten te overtuigen van de gevaren van een nieuw Trump-presidentschap. Van haar campagne hangt veel meer af dan van een klassieke presidentsverkiezing. De woorden van Founding Father Benjamin Franklin uit 1787 zijn nog altijd actueel. Hij kreeg, volgens de overlevering, de vraag van burgers wat voor staatsvorm ze hadden bedacht. Zijn antwoord: „Een republiek, als jullie die kunnen behouden.”

Delen

Mail de redactie

Voor de vijfde keer in zijn leven kan Sean Byrd een Amerikaans president kiezen. Maar tot nu toe maakte hij pas één keer gebruik van zijn stemrecht: in 2008, toen hij op Barack Obama stemde, net als hijzelf een Afro-Amerikaan. Maar dit jaar wil Byrd (35) opnieuw gaan stemmen. En de kandidaat naar wie hij een paar dagen voor de stembusgang, komende dinsdag, sterk neigt, is de man die Obama bijna acht jaar geleden afloste als president: de Republikeinse kandidaat Donald Trump.

„Ik denk dat we nu gewoon iemand nodig hebben die iets afweet van zakendoen”, zegt Byrd op de veranda van zijn vervallen sociale-huurwoning in Savannah, de havenstad van de electoraal cruciale staat Georgia. De gazons tussen de betonnen woningen vormen een slalombaan van scheefstaande satellietschotels, kapotte waslijnen en roestende barbecues. Veel ramen zijn dichtgetimmerd met multiplexplaten of aluminium roosters van de woningbouw. Binnen zitten vooral de keuken en badkamer onder de schimmel, klagen veel bewoners.

Deze verloedering is één reden dat Byrd dit jaar naar de kandidaat van de oppositiepartij neigt. Toen de zittende president Joe Biden eind 2020 campagne voerde, beloofde hij enorme investeringen in sociale woningbouw. Deze zogenoemde projects kampen met zeker 115 miljard dollar aan achterstallig onderhoud. Biden wilde hiervoor in 2021 geld vrijmaken binnen zijn Inflation Reduction Act. Maar om die zwaarbevochten klimaat- en energiewet door het Congres te loodsen, werd deze uitgavenpost in de onderhandeling met de Republikeinen opgeofferd. Byrd: „De renovaties zijn er nooit gekomen.”

Ik denk dat we nu gewoon iemand nodig hebben die iets afweet van zakendoen

Onder Trump had havenarbeider Byrd aan het eind van de maand meer geld over dan de laatste jaren onder Biden, zegt hij. „Op zichzelf is er genoeg werk. Maar alles is zo duur geworden dat je nu twee of drie baantjes nodig om rond te komen.” Zelfs toen begin 2020 de pandemie uitbrak onder Trump en de economie stilviel „bleven de cheques komen”, zegt hij. Het Congres maakte honderden miljarden vrij om elke inwoner van de VS 1.200 dollar te sturen. Trump was zo gewiekst zijn eigen handtekening op die ‘coronacheques’ te zetten.

Byrd heeft meer redenen om naar Trump te neigen. Hij heeft gehoord dat mannelijke gevangenen onder de Democraten op kosten van de overheid een geslachtsveranderende operatie kunnen ondergaan. „Dat gebeurt dus met belastinggeld. Terwijl we al veel betalen, zodat de politie ons elke dag kan komen neerschieten.” (De Republikeinen hebben hier een tv-spotje over gelanceerd, dat verzwijgt dat de operaties al sinds de regering Obama betaald worden en dat Trump die regeling als president niet beëindigde.)

Op circa vijftien meter van zijn veranda liggen de verweerde resten van een gedenkplek voor Desaray Gilliard, een 15-jarig meisje dat hier in 2022 werd neergeschoten. Een moord die nooit is opgelost. De buurt zegt dat de politie amper onderzoek deed, de burgemeester klaagt dat niemand in de buurt met agenten wilde praten.. „Ze komen hier liever mensen oppakken en lastig vallen dan ons helpen.” Het racistische politiegeweld is onder elke president hetzelfde, vindt Byrd. Daarom vindt hij het wel zorgelijk dat Trump heeft gezegd dat hij agenten immuniteit wil geven voor strafvervolging. „Maar ik weet er het fijne ook niet van.”

Politieke genderkloof

De stem van Byrd zal er toe doen in Georgia, een van de vijf staten die Trump vier jaar geleden verloor aan Joe Biden. De Democraat had zijn even verrassende als nipte zege (slechts elfduizend stemmen verschil) in de zuidelijke staat voor een belangrijk deel te danken aan Afro-Amerikaanse kiezers die massaal opkwamen in de al decennialang trouw Republikeins stemmende staat. Landelijk stemden bijna negen op de tien van hen dat jaar op Biden.

Ook Harris krijgt de ruime meerderheid van de zwarte kiezers achter zich. Maar hun steun voor haar is minder overweldigend, wijst kiezersonderzoek uit: niet meer dan zeven op de tien lijken voor haar te gaan. Vooral zwarte mannen zouden zich van haar en de Democraten afkeren. Deze zogenoemde bro vote kan dinsdag vooral in Georgia en buurstaat North Carolina een belangrijke rol gaan spelen.

Vooral over de weglopende ‘bro vote’ – de stem van zwarte mannen – is de paniek onder de Democraten groot

De hermano vote van de latino-mannen neigt ook steeds sterker naar Trump, terwijl witte mannen al vanaf zijn eerste gooi naar het presidentschap stevig in zijn kamp zitten. Tegelijkertijd lijken vrouwen, van alle etnische achtergronden, in grote meerderheid voor de Democratische kandidaat Kamala Harris te zullen gaan. Hierdoor zouden de verkiezingen van dit jaar, in politiek jargon, de meest ‘gendered’ uitslag ooit kunnen opleveren, voorspellen experts. Terwijl het electoraat steeds minder sterk uiteenvalt langs etnische lijnen, groeit de politieke genderkloof: veel meer vrouwen gaan voor Harris, de mannen sterk voor Trump.

Lees ook

‘Ik dacht dat de artsen haar probeerden te redden’

Vooral over de weglopende ‘bro vote’ is de paniek onder de Democraten groot. In een interview met de zwarte voormalige American football-ster Shannon Sharpe waarschuwde Harris deze week tegen een stem op Trump. „Denk niet dat je bij zijn club hoort”, zei ze in diens podcast Club Shay Shay, die veel jonge zwarte luisteraars heeft. „Denk je echt dat als hij met zijn miljardairsvriendjes is, hij erover na gaat denken hoe hij jouw problemen kan aanpakken?”

Ook ex-president Barack Obama riep „de brothers” vorige maand tot de orde. Het was „onacceptabel” dat zij een stem op Trump overwogen, zei hij tijdens een bezoek aan een Harris-campagnekantoor in Pennsylvania. Die zou namelijk voortkomen uit seksisme. „Ik krijg het gevoel dat het idee van een vrouwelijke president jullie niet bevalt en dat jullie daarom uitkomen bij andere alternatieven.”

Vrouwenrechten

Ook student Emek Mpiana werd onlangs aangesproken op het gebrek aan mannelijk enthousiasme voor Harris. Bij de campus werd hij aangesproken door flyerende Democratische medestudenten. „Ze vroegen niet eens mijn naam, maar begonnen meteen van ‘geef je wel om vrouwenrechten?’”, vertelt de 20-jarige masterstudent aan de zakenschool van het vanouds zwarte college NCCU in Durham, North Carolina. Hij kan er nog boos over worden.

North Carolina geldt dit jaar voor het eerst in decennia als een swing state doordat de bevolkingssamenstelling snel verandert. Vooral in de metropool rond hoofdstad Raleigh komen meer en meer hoogopgeleiden wonen, aangetrokken door verscheidene universiteiten en onderzoekscentra. Zoals Georgia vier jaar geleden omsloeg van ‘rood’ – Republikeins – naar ‘blauw’, hopen de Democraten dat nu te zien gebeuren in de noordelijke buurstaat.

Mpiana heeft moeite om met zijn bijbaantje als maaltijdbezorger zowel zijn studie als zijn levensonderhoud te bekostigen. Als hij dinsdag op Harris stemt, zou dat zijn omdat zij „meer kansen wil geven aan de minder gefortuneerden. Terwijl Trump er wil zijn voor de rijkere mensen en de bedrijven.”

Hij hoort de Democraten in Durham, een buurstad van Raleigh, echter vooral praten over abortus. Ze zetten vol in op dit thema, nadat Trump tijdens zijn eerste termijn (2017-2021) drie conservatieve leden aan het Hooggerechtshof kon benoemen. Twee jaar geleden schrapte dit hof het landelijke recht op abortus, waarna conservatieve staten strenge verboden invoerden. De Democraten hopen met de brede onvrede daarover kiezers te mobiliseren. Mpiana: „En ze proberen je een schuldgevoel aan te praten als je daar niet in meegaat.”

Zo’n negatieve stem tegen Trump bevalt Mpiana echter niet. „Dat deden ze vier jaar geleden ook. En kijk hoe dat uitpakte: Biden was duidelijk niet fit genoeg meer om president te zijn.” Hij neemt het Harris en de Democraten kwalijk dat ze, sinds de steeds brozer ogende president deze zomer zijn herverkiezingscampagne staakte, „nooit verantwoordelijkheid hebben genomen voor zijn gezondheidsproblemen”.

Dat hij de ene dag een stem op Harris overweegt en de andere dag op Trump, heeft niets te maken met hun sekse, zegt Mpiana. „Dat mensen aan haar twijfelen is echt niet omdat ze een vrouw is, maar omdat ze zich afvragen hoe ze het zou doen als president. De vrouwenhaat gaat echt niet zo diep. Ik zie dat online ook niet bij andere zwarte mannen. Ze neigen vooral naar Trump vanwege de economie, niet vanwege haar demographics.”

Garnizoensstadje

In Fayetteville hebben zwarte mannen nog een reden om voor Trump te kiezen, zegt Dennis Williams (45). In dit garnizoensstadje in North Carolina, vlakbij Fort Liberty – een van de grootste legerbases ter wereld – zien veel militairen „dat de wereld onder Trump een rustiger plek was”, vertelt hij in de garage van zijn woning, die is omgebouwd tot tatoeagestudio.

Militairen die zich in zijn stoel komen laten tatoeëren, kijken bezorgd naar de conflicten die de afgelopen jaren uitbraken in de wereld. Williams werd geboren op de plaatselijke legerbasis – die toen nog Fort Bragg heette, naar een generaal van de zuidelijke Confederatie, en daarom onder Biden recent omgedoopt. Williams: „Ik noem het nog steeds Fort Bragg. Wat maakt mij die naam uit.”

Hier zijn eenheden gelegerd die als eerste gemobiliseerd worden als de derde wereldoorlog uitbreekt en het Amerikaanse imperium instort, zoals hij vreest. „Als je de televisie aanzet en ziet hoe Rusland en Oekraïne elkaar in de haren vliegen. Hoe Israël de Palestijnen en Libanon behandelt. Wat er gaande is in Haïti en Afrika. What’s going on?”

Williams, artiestennaam King Thesis, twijfelt sterk of hij gaat stemmen. Maar als hij het toch doet, vindt hij Trump de betere kandidaat. Hij koestert een groot wantrouwen jegens Harris. Als dochter van Indiase en Jamaicaanse immigranten zou ze de eerste vrouwelijke president van kleur worden. Maar hij heeft video’s van de uiterst rechtse, zwarte opiniemaakster Candace Owens gezien die Harris’ afkomst in twijfel trekken.

Williams heeft veel grieven over de Democraten. Zo meent hij dat onder hen het feminisme is doorgeschoten („alsof vrouwen ons niet meer nodig hebben, en wij hun zelfs zouden moeten dienen”). En het steekt hem dat onder Biden en Harris heel veel immigranten clandestien het land zijn binnengekomen – volgens sommige influencers die hij volgt om de zwarte bevolking te vervangen. En door de inflatie heeft hij het als vader van drie kinderen (10, 16 en 18 jaar) de laatste jaren lastiger gekregen om zijn traditionele rol als man uit te oefenen: „Om te leiden, te voorzien en te beschermen.”

Het ergert hem dat nu dan op hem, als zwarte man, een beroep wordt gedaan om op Bidens vicepresident te stemmen. Door ex-president Obama en diens vrouw Michelle, maar ook door popdiva Beyoncé die vorige week in Texas met Harris optrad. „Beyoncé gedraagt zich als onze koningin en Obama doet alsof hij onze koning is. En moet ik naar ze luisteren, alleen maar omdat we op elkaar lijken?”

Delen

Mail de redactie

Waarom blijft Donald Trump onverminderd populair bij zijn achterban? Waarom is het niet ondenkbaar dat deze 78-jarige narcist – ondanks alle schandalen, aanklachten en veroordelingen, ondanks alle niet mis te verstane waarschuwingen van voormalige medewerkers en vertrouwelingen – volgende week opnieuw tot president van de Verenigde Staten verkozen gaat worden?

In de bioscoop zag ik onlangs The Apprentice, die gaat over de opkomst van de vastgoedman Trump in het New York van de jaren zeventig en tachtig. Zo’n beetje alle mensen in die film, afgezien van Trumps vrouw Ivana, gedragen zich moreel verwerpelijk – en genieten daar met volle teugen van. Van zijn leermeester, de cynische advocaat Roy Cohn, leert de jonge Trump dat de wereld enkel uit winnaars en verliezers bestaat, dat je altijd de aanval moet kiezen, nooit je verlies moet toegeven. Het wordt Trumps persoonlijke evangelie. Aanvankelijk steekt een onzekere Trump nog bleekjes af bij de volleerde schoft Cohn, aan het eind van film laat hij hem in opportunisme ver achter zich.

Je ziet hoe de jonge Trump zijn alcoholistische broer verraadt, zijn vrouw na een echtelijke twist dwingt tot seks en zijn eigen vader, voor wie hij nooit goed genoeg is geweest, financieel probeert te naaien. Ook de doodzieke Roy Cohn, een homoseksuele homohater die in 1986 aan aids sterft, laat hij vallen als een baksteen. Leerling overtreft leermeester.

Trump is zonder twijfel een monster, maar hij is ook – en daar beginnen de problemen – een fenomeen. In The Apprentice wordt zijn onstuitbare opkomst als icoon van kapitalistisch Amerika gecontrasteerd met de achtergrond van een verloederd en bankroet New York. Daardoor begrijp je beter hoe Trump zo groot kon worden: tegenover de grauwheid van een stad die bezwijkt onder collectieve lasten en krachteloze politici plaatst deze vastgoedman onverdroten zijn hotels en glanzende torens, een glanzend visioen van luxe en bling bling. Het is grotendeels illusie, het verkopen van imago. Daar is veel blufpoker voor nodig, liegen met een stalen gezicht. Maar voor blufpoker moet je ook talent hebben.

Magneet voor aandacht

In recensies op de filmsite Rotten Tomatoes, waar The Apprentice een hoge waardering krijgt, las ik dat het personage Trump (gespeeld door Sebastian Stan) weliswaar menselijke trekjes krijgt, maar wees gerust, zijn slechtheid wordt nergens vergoelijkt. Je hoeft geen sympathie voor hem te voelen. Dat is ongetwijfeld geruststellend bedoeld. Je kijkt gefascineerd naar een monster van een man, maar je zou wel gek zijn als je op hem ging stemmen.

Toch?

Ik ben er niet zeker van. Ongeacht de goede bedoelingen van de makers voedt ook deze film toch weer de fascinatie met het fenomeen Trump. Zelfs in zijn verdorvenheid is hij een magneet voor aandacht.

Over Kamala Harris, dacht ik terwijl ik The Apprentice zag, zou je nooit zo’n film kunnen maken. Dat is veelzeggend. Bij haar stel ik me hoogstens een documentaire voor, over haar achtergrond en werk als openbaar aanklager. Waarschijnlijk zou die eerder interessant dan fascinerend zijn.

Wat is opwindender dan al je gevoelens van miskenning in te ruilen voor onbeschaamd machtsvertoon?

Toen Trump in 2020 de verkiezingen van Joe Biden verloor, dacht voormalig president Barack Obama de Amerikanen gerust te stellen door te wijzen op de bedaagdheid van Biden, die de rust en redelijkheid zou terugbrengen. De komende jaren zouden Amerikanen, stelde hij, niet dagelijks lastig worden gevallen met de uitzinnigheden van Trump, de krankjorume uitspraken, de schandalige besluiten, heel de constante stroom persoonlijke beledigingen.

Oplichter

Dat was typisch vanuit het politieke establishment geredeneerd. Als iemand consequent Trump verkeerd heeft ingeschat, is het Obama geweest.

Het begon al met zijn vrolijk denigrerende grappen over Trump tijdens het White House Correspondents’ Dinner in 2011, waar Trump bij aanwezig was. Die publieke vernedering heeft Trump, zo wordt beweerd, ertoe gebracht zich verkiesbaar te stellen voor het presidentschap. In 2016 grapte Obama tijdens een toespraak over een Trump die steaks verkocht en zelfs wijn. Stel je voor! Obama: „How good can that wine be?”

Dat olijke snobisme was opnieuw een misrekening, omdat het de aard van Trumps aantrekkingskracht op een grote massa mensen miskende. Het imago van Donald Trump, zoals ook The Apprentice laat zien, is altijd chic voor mensen zonder goede smaak geweest, luxe voor mensen die van huis uit geen luxe gewend zijn.

Tot aan de verkiezingen volgende week is in het Forum Groningen nog de ‘installatie’ te zien die de bekende Amerikaanse fotograaf Andres Serrano maakte met de titel The Game: All Things Trump. Serrano verzamelde meer dan duizend objecten die Trump gerelateerd waren, sleutelhangers, hotel- en casinosouvenirs, gesigneerde foto’s, het Trump-bordspel en, inderdaad, de Trump-wijn. Maar anders dan Obama wil Serrano laten zien hoe aanwezig Trump de afgelopen decennia in de Amerikaanse cultuur is geweest, hoezeer zijn persoonlijke ego-cultus de aspiraties spiegelde van gewone mensen die omhoog wilden, die wilden ruiken aan een leven van luxe maar zich dat niet echt konden veroorloven.

Gezien vanuit de klasse die zich dat wel kon veroorloven is Trump nooit iets anders geweest dan een oplichter, een conman. Iedereen weet ook dat dat klopt, hij is een oplichter, maar dat is het punt niet. Zijn aanhang geniet daar juist van, zoals Italianen jarenlang genoten van Berlusconi. Daarom heeft hem ontmaskeren ook geen zin.

Zijn fritesbakken voor de camera’s bij een McDonald’s-filiaal onlangs werd in kritische media meteen afgeserveerd als een holle publiciteitsstunt, want: het filiaal was speciaal voor de gelegenheid gesloten, de klanten waren zorgvuldig geselecteerde groupies. Fake! Maar in de tijdlijn van mijn telefoon ging het over niks anders. Als performance was het voor zijn fans uitermate geslaagd. Net als zijn uitspraak over hoe illegale migranten huisdieren zouden opeten. Leugen en waarheid zijn voor hen allang geen reële categorieën meer.

Smalend op Trump neerkijken, zoals Obama steeds zo opzichtig heeft gedaan, is voor hen olie op het vuur – ook als hij gelijk heeft, juist omdat hij gelijk heeft. Niets triggert mensen zozeer als wanneer je ze het gevoel geeft dat ze net niet goed genoeg zijn, er net niet bijhoren, net niet weten hoe het hoort.

Miskenning

De Franse denker René Girard (1923-2015), die in deze gepolariseerde tijden opnieuw populair is, spreekt van mimetische begeerte. Mensen doen vanuit zichzelf niets, ze imiteren anderen. Je kijkt tegen iemand op omdat hij iets heeft of kan wat jij ook wilt hebben of kunnen. Die doe je na, je wilt zoals hem worden. Maar als wat je nastreeft buiten je bereik blijft, als je beseft dat je er nooit echt bij zult horen, ga je het object van je bewondering haten.

Denk aan de afgewezen minnaar.

Niets maakt zo woedend als je afgewezen voelen door degene wiens erkenning je zocht. In een tijd waarin individuele zelfontplooiing als het dragende ideaal wordt beschouwd, voelt een ieder zich ook eerder door een ander gedwarsboomd. Daarom wordt het gevoel van miskenning, van je gekrenkt voelen, afgewezen worden, ook heel snel persoonlijk. Daarom ook zullen radicale politici ook altijd personen als doelwit kiezen, de boel eindeloos opjutten tegen bepaalde mensen, meestal vrouwen, die tot het symbool van jouw gevoel van miskenning worden. Dat is, even tussendoor, de functie van de tweets van Geert Wilders. En daarom ook zal hij er nooit mee ophouden.

Je kunt zeggen dat Trump dat gevoel van miskenning, het je niet gezien en erkend voelen, politiek massaal heeft weten te mobiliseren.

Obama had het daarom opnieuw bij het verkeerde eind; de rust is sinds 2020 allesbehalve teruggekeerd. Trump heeft in die jaren het hele Republikeinse establishment op de knieën gekregen.

Zelfs een zichtbaar aan mentaal verval onderhevige Trump, die steeds wilder om zich heen slaat, die keer op keer ontmaskerd wordt als heulend met vijandige machten en ronduit staatsgevaarlijk is, blijft ruwweg de helft van het Amerikaanse electoraat gijzelen.

De Republikeinen die van hem afhankelijk zijn doen zichzelf keer op keer geweld aan, omdat ze nu eenmaal een pact met de duivel hebben gesloten. Zo’n acht jaar geleden was ik erbij toen de toenmalige presidentskandidaat Marco Rubio een diner in New Hampshire bezocht om stemmen te winnen. Hij was toen een wat gladde, maar niet onsympathieke man, hij ging vrijuit met de ontbijtende aanwezigen in debat. Als ik hem nu de laatste uitzinnigheden van Trump zie goedpraten bij Fox News, en ik zie hoe hij de Republikeinen die wel durven waarschuwen voor een tweede termijn van Trump met een stalen gezicht voor de bus gooit, herken ik hem nauwelijks.

Immigratiearmageddon

Brave politieke beschouwers zoeken naar rationele verklaringen voor de aanhoudende populariteit van Trump en komen dan meestal snel uit bij de economie – onder Trump zou het economisch beter gegaan zijn, en kijk eens naar de inflatie. Er is een tendens, op rechts maar zeker ook op links, om je uit te putten in excuses voor de Trump-stemmer, omdat het geen pas heeft om de gewone man dom of kwaadaardig te noemen. De doorsnee Trump-stemmer zou op Trump stemmen ondanks Trump. Men ziet hem als vluchtheuvel enkel en alleen omdat de traditionele politiek het er zo vreselijk bij heeft laten zitten. Die redenering kom je overigens overal tegen wanneer het succes van radicaal-rechtse politici in het Westen verklaard moet worden. Ooit was er misschien grond voor, inmiddels is het een slap excuus. Iedereen die langer dan twee seconden nadenkt, beseft dat Trump zich niet bekommert om de gewone man. Niet voor niks is hij groot geworden met casino’s, dé plek waar gewone mensen de illusie hebben dat ze rijk kunnen worden, terwijl hun zakken leeg geklopt worden.

Er is een tendens, op rechts maar zeker ook op links, om je uit te putten in excuses voor de Trump-stemmer

Na de eerste, onverwachte overwinning van Trump zwaaide men driftig met de memoir Hillbilly Elegy van J.D. Vance als verklaring waarom men helemaal onder aan de maatschappelijke ladder gevallen was voor de verraderlijke charme van snake oil salesman Trump. De auteur, zelf opgegroeid in schrijnende armoede, waarschuwde eerst nog dat Trump het foute antwoord was op echt maatschappelijk leed, zelfs dat Trump het in zich had om „America’s Hitler” te worden. Nu heeft hij zich slaafs aan Trump onderworpen en is zijn gedoodverfde vice-president.

Juist in de bekering van J.D. Vance, opportunistisch als die is, vind je wellicht een verklaring voor Trumps aantrekkingskracht. Wellicht geloofde Vance aanvankelijk echt in een meer sociale betrokkenheid van de politiek voor mensen die over het hoofd gezien worden, inmiddels is dat voor hem, net als voor Trump zelf, een excuus om het heersende ressentiment aan te wakkeren. Trump dwarsboomde op afstand steun voor een door Democraten én Republikeinen voorgesteld beleid voor een strengere grensbeveiliging, simpelweg omdat hij de notie van een immigratiearmageddon nodig heeft in zijn retorische ondergangsvisioenen.

Veel mensen stemmen niet op Trump ondanks zijn wanstaltige gedrag, ondanks zijn dreigen met chaos en geweld, maar juist omdat ze er met volle teugen van genieten. Het is naïef – of hypocriet – om te denken dat dat niet zo is. Trump is de ultieme wraakfantasie. Zijn politiek is zuiver antipolitiek. De dictatoriale afrekening met het politieke establishment die hij zijn kiezers voorschotelt, is domweg voor een groot deel van het electoraat woest aantrekkelijk.

Wat is er verleidelijker dan de belofte dat je voortaan de lakens kunt uitdelen zonder door scrupules gehinderd te worden? Wat is er opwindender dan al je gevoelens van miskenning in te ruilen voor onbeschaamd machtsvertoon? Ook Trumps infantiele geldingsdrang, zijn obsessie met getallen, met de grootste zijn, met domineren en vernederen, is voor veel mensen (mannen?) herkenbaar. Vraag het Andrew Tate maar. Het gaat allang niet meer om een afrekening met een elite die de boel heeft laten verslonzen, het is de belofte van een totale nieuwe, autocratische orde, waarin de cynische geloofsartikelen van Roy Cohn de rechtsorde zullen vervangen.

‘Lovefest’

Tijdens de bijeenkomst in een volgepakt Madison Square Garden ging het er afgelopen week retorisch heftiger aan toe, stelden Amerikaanse commentatoren onthutst vast, dan op een gemiddelde nazi-bijeenkomst in de jaren dertig. Een onleuke komiek maakte onverbloemd racistische grappen. Trump fulmineerde tegen de enemy within waarmee hard moet worden afgerekend. Een zakenman noemde Kamala Harris de antichrist. Ze werd ook een hoer genoemd. Het was een groot feest van haat en agressie.

Zelf noemde Trump het achteraf een „lovefest”.

Zijn opponenten, waaronder ook veel voormalige medestanders, stellen hem nu onverbloemd voor als fascistoïde en als een gevaar voor de democratie. Terecht, Trump is een gevaar voor democratie en rechtsstaat. Maar voor een groot deel van zijn aanhang is dat inmiddels juist een aanbeveling.

Dat is wat Trump de afgelopen jaren voor elkaar heeft gekregen. Zelfs als Kamala Harris volgende week wint, wat allerminst zeker is, zal het een dubbeltje op zijn kant zijn.

Lees ook

Wat verklaart de opkomst van het trumpisme? Deze boeken geven een antwoord

Delen

Mail de redactie